Xem một phim tài liệu của đài truyền hình pháp TF1, nói về dân Sàigòn hay tụ tập, thành lập một câu lạc bộ những người yêu xe La Dalat để chạy trong thành phố như người Mỹ ở đây hay chạy xe cũ thời cách đây mấy chục năm về trước. Lâu lâu có những ngày hội là người Mỹ sưu tầm xe cũ là họ chạy xe đến đó, đóng tiền để triển lãm xe mình, độ chế lại,…
Mình còn nhớ chiếc xe La Dalat này tương tự loại xe 2CV mà mấy bà sơ ở Domaine de Marie hay chạy nhưng cái vỏ xe khác thôi. Ở gần ngã ba chùa, có một tiệm bán đồ gì quên tên, trước mặt nhà của nGuyễn Đắc Hớn bán phân bón cho nhà vườn, có một chiếc này. Thấy người con trai hay lấy xe này chở mấy cô đi chơi. Xe mang tên Ladalat nhưng người Việt gọi La Đà Lạt, được xuất hiện tại Việt Nam vào đầu thập niên 70 vì sau 75 thì xe được du nhập cách chạy của miền bắc bằng than nên mọi xe được chế biến lại theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Loại xe là Đàlạt này. được chế tạo theo xe 2 CV, ít tốn xăng và chạy khắp nơi, tây gọi là “passe partout”, dễ bảo trì mà công ty Citroen của pháp đã mua lại bản quyền xe Méhari để khởi đầu cuộc sản xuất dễ dàng mà Việt Nam có thể áp dụng. Xem như thí điểm để rồi đưa qua các thuộc địa cũ của Pháp để sản xuất tại địa phương, giá thành rẻ nên có thể bán nhiều hơn.
Một cách suy nghĩ khá mới mẻ về sản xuất, vì trước đây, họ chỉ sản xuất tại pháp rồi chuyên chở qua các xứ khác để bán. Tốn tiền thuế má trong khi sản xuất tại địa phương, FAF (facile à fabriquer), tạo công ăn việc làm cho nền kinh tế sở tại lại khiến kinh tế địa phương liên kết chặt chẻ với Pháp. Phần giảm bớt số người di dân đến pHáp để làm việc trong các nhà máy sản xuất xe hơi đưa đến tình trạng xã hội hổn loạn.
Công ty Citroën ngưng buôn bán tại Việt Nam vào năm 1936 qua Société Automobile d’Extrême Orient, và người Pháp rời Việt Nam sau Điện Biên Phủ năm 1954 và đế chế Pháp xem như bị giải tán vào thập niên 60, trao trả lại nền độc lập cho các người bản xứ.
Năm 1969, giám đốc Citroen tại Sàigòn tên Jacques Duchemin, quyết định sản xuất xe hơi tại Việt Nam mà người Pháp hay gọi là FAF (facile à fabriquer), dễ sản xuất, cộng tác với Chantiers et Ateliers réunis d’Indochine (CARIC), lo phần sản xuất. Chương trình sản xuất xe hơi tại các nước đang phát triển, Việt Nam là thí điểm đầu tiên vì đến năm 1973, khi khủng hoảng dầu lửa toàn cầu, Citroen mới bắt đầu sản xuất tại Hy Lạp, Bồ Đào Nha còn Phi châu thì sau này nhưng chương trình này thất bại vì nhiều lý do. Ngược lại tại Việt Nam được sản xuất 3,880 chiếc từ 1970 đến 30/4/1975. Được xem là thành công nhất của Citroen.
Chiếc xe đầu tiên được sản xuất tại Việt Nam mang tên một thành phố cao nguyên mang tên La Dalat, một thành phố được xem là biểu tượng của nước Pháp, được xây dựng bởi người Pháp. Một tên gợi cảm cho người Việt tại Việt Nam Cộng Hoà.
40% các phụ tùng đều được sản xuất tại Việt Nam, chỉ có máy móc, thắng,..những gì quan trọng thì được sản xuất tại pháp và du nhập vào. Xe La Dalat ngưng sản xuất vào năm 1975 khi Việt Cộng xâm chiến miền Nam, nhưng ngày nay thì có nhiều nhà sưu tầm xe cũ, tân trang lại, sơn phết để chạy vòng vòng ở Sàigòn.
Theo đài TF1, phỏng vấn các tay sưu tầm tại Sàigòn, kêu họ chạy mỗi ngày cho vui và cảm ơn người Pháp đã chế tạo ra xe này cách đây 60 năm.
Xe LaDalat được sản xuất tại Việt Nam là một loại xe dựa theo Citroën Méhari. Lúc đầu thì được sản xuất như một loại xe tiện ích, hạng nhẹ. Xe cân độ 535 kí lô, có thể tháo cửa và mui xe. Méhari là tên con lạc đà dùng để chở hàng hay đua lạc đà.
giao xe ở đường Lê Thánh Tôn( Parkson) còn làm ở SG xe hơi cty (theo hình):giờ Diamond plaza.
Người Việt đã sản xuất được xe xem như trên 600 chiếc Xe/ năm trước 75, hay 50 chiếc cho mỗi tháng, xem như 2 chiếc cho mỗi ngày. Họ đã thành hình một hệ thống ráp nối, chế tạo đồ phụ tùng bằng tôn tại Sàigòn. Có thể xem là một cuộc hợp tác thành công giữa Pháp và Việt Nam Cộng Hoà trong việc sản xuất xe này. Nếu 30/4/75 không đến thì có lẻ sau này người ta có thể sản xuất xe hơi tại Việt Nam, biết đâu ngày nay là một tỏng những nước sản xuất xe hơi khá hơn Đại Hàn. Dạo ấy Nam Hàn chưa có xe hơi. Á châu chỉ có Nhật Bản là đã chế xe hơi nhưng rất tồi. Mình nhớ mấy xe nhật dạo ấy là Datsun, bị thiên hạ chê quá trong khi xe LAdalat thì được xem là tốt bền như xe 2 CV.
Khi mình nghe Việt Nam có sản xuất xe điện để sản xuất qua Hoa Kỳ khiến mình thấy hay hay vì xe điện khác với xe hơi chạy bằng xăng vì phải chế tạo máy móc khá phức tạp. Còn xe điện thì tương tự Ladalat, chỉ cần sản xuất đồ phụ tùng, rồi mua bình điện ráp vào. Tháng trước, mình tình cờ thấy một Showroom của Vinfast nên bò vào xem. Khi ngồi vào thì phải công nhận thua xa xe Tesla Model Y của mình. Thiết kế các phụ tùng phía trong rất thô. Họ nên mướn các thiết kế gia Ý Đại Lợi để vẽ thì có lẻ tốt hơn. Các h làm ăn xổi khó mà thắng trên thị trường quốc tế. người Việt sẽ hiểu rõ là muốn vươn tới thế giới, phải làm ăn đàng hoàng, để lấy được sự tín nhiệm của khách hàng thì mới khá được.
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
