Nữ quyền và Tương lai của Quyền lực

 

 Nữ quyền và Tương lai của Quyền lực

Thấy video các cô cá bà femen bên Pháp, chạy ra đừng phanh ngực, vẽ và viết gì trên thân thể của họ khiến mình thất kinh. Khởi đầu có thể người ta kêu mấy bà khùng nhưng theo mình những hành động này có thể đưa đến sự xáo trộn, thay đổi trật tự xã hội trong tương lai như rung động một cánh bướm nhỏ mà có thể gây bão ở xa. Điển hình bà Rosa Park thời trẻ từ chối nhường ghế trên xe buýt cho người da trắng gây bạo loạn, xuống đường đưa đến luật Dân Sự, bãi bỏ sự kỳ thị chủng tộc tại miền nam Hoa Kỳ. 

Sức mạnh lớn nhất trong lịch sử loài người không phải vũ khí, không phải tiền, không phải quân đội mà là những câu chuyện. Những câu chuyện định hình cách ta nhìn thế giới như những bài báo hay bài học sử địa khi xưa ở trường học đã cấy trong não bộ của những đứa bé về một nhân vật trong lịch sử hạ những chuyện thần tiên hay cổ tích. Những câu chuyện quyết định ai được đứng trên bục cao… và ai bị buộc phải im lặng. Những câu chuyện quyết định tiếng nói nào được lắng nghe và tiếng nói nào bị xoá đi.

Khi nhỏ mình nghe những câu như “nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô” rồi nhìn xung quanh hàng xóm, con gái thì chăm em, đi học về nấu ăn, giặt đồ,… trong khi con trai thì được miễn. Với nền văn hoá việt, mình đi du học bên tây thì bị cú sốc về văn hoá vì văn hoá của pháp đối xử phụ nữ khá hơn ở Việt Nam. Cho thấy câu chuyện kể ở một xứ nào đó có thể khác với một câu chuyện kể ở một xứ khác.

Nữ quyền chỉ mới được thành hình từ một thế kỷ qua và đã thay đổi lối sống của con người trên thế giới, giữa người phụ nữ được thoát khỏi vòng kim cô từ ngàn xưa, trói buột họ trong những không gian văn hóa làm vợ, làm mẹ sinh con để cái, nấu ăn giặt giũ một ô sin cho ngừi chồng với khẩu hiệu đàn ông xây nhà phụ nữ xây tổ ấm. 

Nghe nói Trung Cộng mới ra luật mới là khi ly dị người vợ không có thể lấy hết tài sản của người chồng. Luật lệ bảo vệ đàn ông như xưa thấy vì bảo vệ người phụ nữ. Khi xưa người vợ lúc nào cũng tuân lệnh chồng vì nếu bị ông chồng bỏ thì không có tòa sản, lấy gì sống. Các luật lệ từ xưa đến này đều được ban hành nhằm bảo vệ tài sản cho người đàn ông. Có nhiều xã hội mà đến ngày nay như ở các xứ theo đạo hồi giáo. Nếu người chồng qua đời, người vợ không được thừa hưởng gai tài của người chồng như ở âu châu mà thuộc về người con trai, và người vợ phải theo người em chồng hay anh chồng để nâng khăn sửa túi để được bảo đảm cuộc sống đến khi mãn đời.

Giới trẻ ngày nay đặt ra một câu hỏi đơn giản: “Nếu đàn ông và phụ nữ gần như giống nhau về mặt sinh học, tại sao đàn ông thống trị hầu hết các xã hội?” Học đường đã chứng minh không phải vì đàn ông thông minh hơn, không phải vì phụ nữ yếu hơn. Không phải vì “tự nhiên” sắp đặt như vậy.

Chế độ phụ hệ là một câu chuyện mà nhân loại đã kể cho nhau cho đến khi tất cả tin rằng nó đúng. Trong hàng ngàn năm chúng ta học ở trường lớp; Sức mạnh cơ bắp quan trọng hơn trí tuệ, chiến tranh được coi trọng hơn chăm sóc, tài sản được đề cao hơn cảm xúc. Và thế giới được thiết kế bởi những người có cơ bắp, không phải bởi những người có khả năng tạo ra sự sống. Cho thấy không có bằng chứng sinh học nào biện minh cho bất bình đẳng giới. Chỉ có thói quen lịch sử cha truyền con nối. Mình nghe kể khi xưa ở làng, mỗi lần có việc ở làng thì phụ nữ bỏ công ra nấu nướng cho đàn ông ăn. Nhà nào có con trai nhiều thì đem thúng đi lãnh thức ăn đem về, còn phụ nữ thì “viết vô”. Chán Mớ Đời 

Rồi một điều phi thường đã xảy ra. Một câu chuyện tồn tại hàng thiên niên kỷ bắt đầu nứt vỡ. Máy móc thay thế sức mạnh cơ bắp, giáo dục thay thế bạo lực và có lẽ phát minh mang tính cách mạng nhất không phải là động cơ hơi nước… mà là viên thuốc tránh thai nhỏ bé. Sinh sống tại Đà Lạt suốt 18 năm mình thấy bà cụ mình mang bầu 13 lần, sinh 9 lần, xẩy thai 3 lần. Lần đầu tiên trong lịch sử, phụ nữ có thể tự kiểm soát thời điểm sinh con. Và khi phụ nữ có thể quyết định khi nào sinh con, họ có thể quyết định họ muốn trở thành ai.

Theo mình đây là bước ngoặt quan trọng ngang với Cuộc Cách mạng Nông nghiệp. Thế giới hiện đại không chỉ khiến bình đẳng trở nên khả thi  mà trở nên hợp lý. Nói cách khác khi thế giới thay đổi, chế độ phụ hệ trở nên vô lý. Cho nên đàn ông vẫn khơi khơi giữ những gì nghe ông bà tư duy gia trưởng sẽ bị lộn xộn trong cuộc sống lứa đôi. Đưa đến nạn ly dị rất nhiều.

Nhưng phụ nữ khoan vổ ngực kêu đàn ông là ô sin muôn đời cho họ vì công nghệ mới cũng có thể tạo ra bất bình đẳng mới. Chúng ta hoan nghênh sự tiến bộ của nữ quyền, nhưng chúng ta nên cẩn thận vì cuộc cách mạng tiếp theo, cách mạng AI và công nghệ sinh học có thể tạo ra những bất bình đẳng chưa từng có.

Thuật toán có thể củng cố thành kiến giới tính, mạng xã hội có thể thao túng cảm xúc phụ nữ nhiều hơn. Tự động hóa có thể thay thế các ngành nghề chủ yếu do phụ nữ đảm nhiệm cũng có thể giới tinh hoa công nghệ, phần lớn là nam, có thể thiết kế tương lai theo hình ảnh của chính họ vì thể kỷ vừa qua cha ông họ bị nữ quyền lấn áp quá. Mối đe doạ lớn nhất đối với phụ nữ ngày nay không phải là “phụ hệ truyền thống”… mà là phụ hệ thuật toán, một thế giới nơi các hệ thống vô hình định đoạt cơ hội của chúng ta trước khi chúng ta có cơ hội lựa chọn. Và trong thế giới đó, bất bình đẳng giới có thể trở nên khó nhìn thấy hơn và khó chống lại hơn.

Nếu phụ hệ là một câu chuyện, được kể từ mấy ngàn năm qua thì nữ quyền là một phản-câu-chuyện. Không chỉ là phong trào chính trị, mà là một hành động tưởng tượng. Con người thống trị trái đất vì chúng ta có thể hợp tác quanh những câu chuyện chung. Mình nghe kể trong trại cải tạo, một quản giáo dạy các sĩ quan, giáo sư của Việt Nam Cộng Hoà về lịch sử Việt Nam như sau: “ông Lạc Long Quân lấy bà Triệu Ẩu, sinh ra 100 người con, sau đó hai vợ chồng ly dị, chia mỗi người 50 người con. 50 người đi xuống miền Nam, đói quá nên đi lính đánh thuê cho đế quốc mỹ,…” có một ông sĩ quan đưa tay lên kêu dã sử không thể nào lấy sử thiệt thế là ông ta bị quản giáo kêu chống phá cách mạng nhốt ca-sô một tháng, không biết sống chết ra sao.

Đây chính là sức mạnh lớn nhất của nữ quyền. Nó đang viết lại câu chuyện chung của nhân loại. Trong hàng ngàn năm, câu chuyện là: Đàn ông lãnh đạo, Phụ nữ đi theo như bài hát khi xưa đi trại hè: “anh em chứng mình đi trước, đàn bà theo sau.” Ngày nay, câu chuyện đang đổi khác: Phụ nữ lãnh đạo, Đàn ông hợp tác, Nhân loại cùng tiến lên. Nhưng câu chuyện không tự thay đổi. Nó thay đổi vì có người dám kể một câu chuyện mới.

Điển hình là Karl Marx và Hegel kể một câu chuyện mới, xây dựng thế giới đại đồng, con người không bốc lột nhau. Ông ta dám kể câu chuyện mới nên phải chạy sang Anh quốc tỵ nạn tương tự các thành phần chống đối các chính quyền độc tài trên thế giới. Họ can đảm kể cho mọi người khác một câu chuyện khác. Như trường hợp mấy ông cố đạo qua Việt Nam, họ gặp người Việt và kể một câu chuyện mới, bất chấp bị quân lính nhà Nguyễn bắt giam hay sát hại. Ở Việt Nam, họ kêu vua là thiên tử, dân chúng phải tuân lời, dù vua bảo chết cũng phải trung thành và chết. Đây có mấy ông cố đạo bạch quỷ đến kêu ai cũng bình đẳng trước thiên chúa và mấy trăm ngàn người Việt trở về đạo. Bị nhà Nguyễn sát hại.

Khi xưa đi kiếm vợ, mình kể chuyện về một tương lai mà mình mơ. Ai nghe đến cũng lắc đầu bỏ chạy mất dép như cô bạn đầm kể khi ghé thăm Cali vợ chồng mình tháng qua. Cô ta kể khi xưa, toa nghe mày nói sau này muốn mua nhà cho thuê, nên ta nghĩ mày điên, nay gặp lại thì phải công nhận đồng chí gái mày điên thật nên mới lấy mày. Chán Mớ Đời 

Thật ra câu chuyện đó mình nghe thiên hạ kể lại khi còn ở Đà Lạt. Họ nói ông Võ Quang Tiềm, dượng của mẹ mình, khi xưa từ Huế vào Đà Lạt, làm nghề thơ may. May áo quần cho mấy người được pháp tuyển mộ làm đường rầy cho xe lửa. Ông ta phải gánh đồ đi 3 ngày ba đêm mới xuống vùng đèo Ngoạn Mục để bán cho thợ. Sau này có tiên ông ta bán rượu, rồi khi người Việt chạy tản cư, ông ta ở lại Đà Lạt, mua rẻ mấy nhà thiên hạ bỏ chạy tản cư. Khi người Đà Lạt hồi cư thì họ phải mướn nhà của ông để ở nên từ đó ông có nhiều nhà. Tương tự câu chuyện về ông Võ Đình Dung nên mình chỉ lập lại thôi chứ chả biết sẽ làm gì, chỉ muốn có nhà cho thuê như ông Tiềm hay ông Dung.

Có thể con người trong tương lai 50 năm tới khác biệt với người hôm nay. Có thể người đồng tính muốn có con, cứ lấy tinh trùng rồi kiếm trứng của cô nào rồi cho phòng thí nghiệm tạo ra người con của mình. Có thể chọn tinh trùng người da đen, người á châu, thông minh hay khoẻ mạnh từ các lực sĩ,… đưa đến câu hỏi là“Ai sẽ kiểm soát tương lai — con người hay thuật toán?”

Ai sẽ viết tương lai chỉ đàn ông, hay tất cả chúng ta? Nếu chương tiếp theo của lịch sử được viết trong những phòng họp công nghệ, bởi những người giống nhau, nghĩ giống nhau, sống giống nhau…thì chúng ta không nên ngạc nhiên nếu tương lai chỉ thuộc về một nhóm nhỏ. Nhưng nếu phụ nữ, nhà hoạt động, nhà đạo đức học, và những tiếng nói đa dạng cùng ngồi vào bàn nếu họ định hình AI, sinh học, chính trị và kinh tế thì tương lai có thể hoàn toàn khác.

Qua lịch sử loài người, chúng ta nhận thấy quyền lực được tạo ra từ câu chuyện. Nữ quyền khởi đầu từ thế kỷ 20, dạy chúng ta rằng câu chuyện có thể được viết lại. Và hôm nay, khi chúng ta đứng trên ngưỡng cửa của thế kỷ biến đổi nhất lịch sử, câu hỏi quan trọng nhất không phải là công nghệ, mà là đạo đức: “Câu chuyện nào sẽ định hình 100 năm tới?”

Câu trả lời phụ thuộc vào việc chúng ta có đủ can đảm cùng nhau để tưởng tượng một thế giới, nơi bình đẳng không còn là câu chuyện ta mơ ước, mà là câu chuyện ta sống mỗi ngày.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tại sao người giàu có tại Hoa Kỳ không đóng thuế

 Tại sao người Mỹ giàu có không đóng thuế

Lâu lâu thấy thiên hạ đăng bài kể người giàu này cho tiền từ thiện, khen họ đủ trò khiến mình buồn cười vì đó là trò quan hệ quần chúng. Trên thực tế những người này chả đóng thuế một cắt. Như trường hợp Rockefeller gian ác mà đến ngày nay con cháu của ông ta vẫn tiếp tục hưởng thụ và không đóng thuế. Như ông tỷ phú Warren Buffett kêu thư ký của ông ta đóng thuế nhiều hơn ông ta.

Nợ Hoa Kỳ ngày nay xem như mỗi người Mỹ nợ trung bình là $111,450 còn mỗi công dân đóng thuế là $329,022 vì 40% người Mỹ không đóng thuế, thuộc dạng hộ nghèo. Đảng nào khôn thì cứ để người nghèo càng nhiều càng bỏ phiếu cho họ. Đây là tháng 11 năm 2025, còn phía dưới là mình nói tổng số năm 2024 ít hơn. 

Mấy tuần qua chính phủ Hoa Kỳ phải đóng cửa vì quốc hội Hoa Kỳ không nhất trí về ngân sách. Đảng Dân Chủ muốn mượn thêm nợ để giúp các chương trình của họ nhằm bảo vệ cử tri của họ nhưng đa số quốc hội Hoa Kỳ lại nằm trong tay đảng Cộng Hoà. Năm nào cũng có vấn đề này vì nợ như chúa chổm mà lợi đánh thuế không mang lại đủ. Mình nghĩ xứ nào cũng lâm vào tình trạng hôm nay, nợ như chúa chổm. Có dịp mình sẽ kể rõ hơn. Năm 2024, chinh phủ Hoa Kỳ đánh thuế được 5,000 tỷ mỹ kim nhưng lại chi tiêu $6,800 tỷ Mỹ kim.  Xem như chính phủ phải mượn thêm tiền $1,800 tỷ, xem như cộng vào tổng số nợ của Hoa Kỳ. Có dịp mình sẽ kể về nợ của Hoa Kỳ. 

Nợ quốc gia Hoa Kỳ hiện nay lên trên 38,000 tỷ trong khi đó những người giàu có nhất Hoa Kỳ như Elon Musk, Bezos, Zuckenberg,…. Có tài sản lên trên 46,000 tỷ mỹ kim. Nếu cướp lấy tài sản của họ như cộng sản đủ trả nợ cho tất cả người Mỹ.

Trước cuộc cách mạng tại Pháp quốc năm 1789, giới quý tộc pháp không phải đóng thuế, chỉ có dân ngu khu đen mới được trách nhiệm trọng đại đóng thuế là yêu vua và ngày nay tại Hoa Kỳ, giới giàu có nhất đại loại tỷ phú cũng thuộc diện giai cấp quý tộc thế kỷ 21 không phải đóng thuế. Trên nguyên tắc từ xưa, thuế thường đánh vào những người giàu có nhất Hoa Kỳ 1-2%. Vấn đề là luật thuế vụ đương đại giúp nhóm thiểu số này không đóng thuế mới Chán Mớ Đời.

Hệ thống thuế thừa kế Hoa Kỳ là đánh thuế 40% khi chuyển giao tài sản sau khi trừ số tiền được miễn. Vấn đề là chưa có tu chính án nào từ 1990 được ban hành nên tạo ra những lỗ hổng khiến chính phủ không nhận được thuế thừa kế như dự tính. Nên nhớ thế hệ bayboomer chuyển giao tài sản cho con cháu rất nhiều, có thể nói là lớn nhất lịch sử Hoa Kỳ. Trong khi đó các người Mỹ giàu có càng ngày càng giàu thêm. Lý do là các phần đầu tư của họ cũng như thừa kế tài sản thường được lách luật tránh bị đánh thuế. 

Điển hình ông Zuckenberg khởi đầu công ty trong cư xá sinh viên đến nay lên 100 tỷ mỹ kim nhưng chả bị đánh thuế. Lý do là ông ta chưa bán các cổ phần của công ty nên không bị đánh thuế và ông ta không muốn bán vì muốn kiểm soát quyền hành của công ty. Hay các công ty thường đặt cơ sở chính tại các quốc gia không phải đóng thuế như Apple tại Ái Nhĩ LAn, nay Âu Châu bỏ vụ này nên Apple trở về Hoa Kỳ với thuế của ông Trump được hạ xuống. Trong khi một người mở tiệm sửa xe, bán Pizza này nọ là bị đánh thuế mệt thở. Giới tiểu thương là giai cấp yêu nước mỹ vì họ đóng thuế mệt thở và nay có nhiều thành phố thuộc đảng Dân Chủ ra lệnh trả tiền lương tối thiểu cho nhân viên là $25/ giờ nên nhiều tiệm đóng cửa.

Để giải thích, nếu ông Zuckenberg, ELon Musk muốn mua hay xây căn biệt thự 100 triệu đi. Trên nguyên tắc, họ phải bán cổ phiếu của mình để có tiền mua hay xây căn nhà cho vợ và con cái. Nhưng họ không làm như chúng ta, người Mỹ thông thường, họ kêu ngân hàng cho vay, dựa vào các cổ phiếu của họ ở META hay Tesla. Họ vay đaị khái 4% nhưng cổ phiếu công ty của họ lên 20%/ năm thì họ vẫn lời. Ngoài ra tiền lời mượn ngân hàng được trừ thuế trong khi nếu họ bán cổ phiếu thì bị đánh thuế. Họ đi du lịch hay tiêu xài đều mượn tiền nhà bank. Đó là lý do người giàu có ở Hoa Kỳ không đóng thuế. Tại sao từ khi ông Trump lên là thiên hạ nhảy vào đầu tư tại Hoa Kỳ.

Mụ vợ muốn làm lại nền xi-măng trước cửa nhà nhưng mình kêu đợi dồn tiền đã. Mụ kêu sao không lấy tiền tỏng quỹ hưu trí của mụ ra để làm khiến mình nổi điên. Vì lấy ra thì phải đóng thuế xem như trả gái gấp 2. Mình đợi sang năm mượn tiền từ quỹ ra để khỏi đóng thuế. Mình do dự vì có thể sang năm là kinh tế toàn cầu banh ta lông, nhất là Hoa Kỳ vì bà đầm sắt của xứ Hoa Anh Đào mới lên, chơi khăm in tiền cho tiền lời lên 2.5%. Mấy chục năm nay tiền lời Nhật Bản xem như 0% nên thiên hạ đem tiền ra ngoại quốc đầu tư, mua trái phiếu Hoa Kỳ nên thiên hạ sẽ rút về. Nhật Bản mua trái phiếu của Hoa Kỳ nhiều nhất trên thế giới.

Người Mỹ thừa kế 10 triệu, 100 triệu thậm chí tỷ đô la không đóng thuế như dòng họ Rockerfeller nên đa số có khuynh hướng Dân Chủ. Lý do là họ sử dụng các pháp nhân như trust, Foundation như vợ chồng tổng thống Clinton, thành lập một foundation Clinton. Hôm nay, xem phỏng vấn vợ cũ của người sáng lập ra Google, bà ta giải thích cảm thấy ngu ngốc vì ký ngân phiếu cho các tổ chức NGO, để giúp giảm tệ đoan xã hội nhưng tội ác lại càng càng gia tăng. Bao nhiêu tiền thiên hạ cúng dường đều được nạp vào đây vì lý do từ thiện thay vì trả tiền công cho họ phải đóng thuế này nọ. Mỗi năm họ chỉ cần chi 5% số tiền lời cho các cơ quan từ thiện hay chương trình nào đó là xong. Nay foundation của họ có trên 2 tỷ đô la. Mỗi năm họ đầu tư lời được 10%, 2 tỷ x 2% = $40 triệu, chỉ đóng cho các cơ quan từ thiện 5% x $40 triệu, là 2 triệu, còn lại 38 triệu họ sống sao hết tiền. Mỗi lần tổng thống Clinton hay bà ngoại trưởng Clinton đi nói chuyện là được trả $500,000 hay 1 triệu, chỉ đóng góp vào Clinton foundation là xong. ông Obama khi xưa chống đối nhưng ngay cũng đi nói chuyện được tiền như vậy nên hết còn chống đối, tài sản của ông bà Obama nay lên mấy trăm triệu.

Đa số người Mỹ đóng thuế mệt thở, muốn làm thêm tăng ca thì càng đóng thuế nhiều hơn. Tiền tỉ cũng phải đóng thuế nên muốn lấy phiếu chính phủ Hoa Kỳ mới ký sắc lệnh là tiền lương tăng ca và tiền boa sẽ không bị đánh thuế. Khi quốc hội lên tiếng đánh thuế bọn giàu, có nghĩa là người Mỹ bình thường, trung lưu. 40% người Mỹ không đóng thuế, ăn trợ cấp. Chỉ còn 58% là đóng thuế còn 2% giàu có nhất thì được miễn.

Người giàu có đầu tư vào các công ty, họ mua cổ phiếu. Nếu chúng ta nhìn Dow Jones khi xưa, từ năm 1915 đến năm 1982 chỉ thấy lên xuống độ 2,000 -8,000 điểm. Như năm 1982 là 3,000 điểm, năm 1954 cũng 3,000 điểm, năm 1940 cũng 3,000. Lý do là công ty mỗi năm phải đóng thuế tiền lời, nên người mua cổ phiếu được trả tiền mà họ gọi là “dividends”. Số tiền này bị đánh thuế rất cao. Vào những năm 1970, những người mua cổ phiếu của các công ty , cuối năm nhận dividends phải đóng thuế cao. Trả tiền lời cho người mua cổ phiếu thì đâu còn tiền để khuếch trương rộng ra các thị trường khác.

Đến năm 1982, có một sự thay đổi lớn. Trước đó thì các công ty không có quyền mua lại cổ phiếu của mình trên thị trường chứng khoán. Lý do là khi công ty mua lại cổ phiếu của mình thì cổ phiếu sẽ tăng giá vì giảm thiểu số người sở hữu cổ phiếu của công ty. Năm 1982, SEC cho phép công ty mua lại cổ phiếu của mình thì ta thấy DJ năm 1982 có 3,000 điểm nhảy vọt lên 57,000 điểm năm 2025. Cuối năm họ lời thì lấy tiền lời (dividends) mua lại cổ phiếu của họ nên không bị đánh thuế. Nhờ đó lãi kép tăng dần.

Trong địa ốc, có luật gọi là 1031 Exchange là nếu mình bán một căn nhà cho thuê, lời thì sẽ bị đánh thuế. Thí dụ: bác nào mua căn nhà cho thuê giá $200,000 năm 1990, 10 năm sau căn nhà đó có giá trị là $500,000 tại Cali thì bác phải đóng thuế trên $300,000 tiền lời nhưng nếu bác mua căn nhà khác ở khu vực an ninh, đẹp hơn, cho thuê giá cao hơn thì chuyển tiền lời ấy qua mua căn nhà khác. Miễn thuế. 

Cuối năm thay vì chia tiền lời dividends cho các shareholders, công ty mua lại cổ phiếu của mình, không phải đóng thuế. Người ta nói đến đánh thuế khi chết như thời ông Obama làm tổng thống nhưng nay ông ta cũng chống vì tài sản ông ta lên quá nhiều đến mấy đời sau cũng chưa hết.

Ngoài ra, người Mỹ có thể cho tiền các cơ quan từ thiện nhưng chả được khấu trừ gì nhiều trong khi người giàu có thì tha hồ. Họ thành lập các foundation như Rockerfeller, Gates, Clinton,… bao nhiều tiền bạc đều bỏ vào trong đó và cứ đời này đến đời sau tiếp tục sống và không bị đánh thuế. Chỉ cho 5% tiền lời hàng năm cho các cơ quan từ thiện. Lại được mang tiếng là một nhà từ thiện ưa ái. Được đến đây chắc có nhiều bấc đã ngưng trước rồi nên em ngừng. Chán Mớ Đời  (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tài chánh khi về già

 Về già và tài chánh

Hôm trước, có anh bạn mời đi ăn, và tặng mấy gói trà mạn sen gói lá sen tươi, gửi từ Việt Nam qua phải bỏ tủ đông lạnh. Đồng chí gái về không biết, tưởng là bánh bột lọc huế nên bỏ lò vi sóng, mở ra thấy toàn là trà và trà nên mụ hỏi cái chi rứa. Phải công nhận trà này cực ngon, chưa bao giờ mình uống trà thấy hương vị như vậy. Lần sau về Việt Nam chắc phải kiếm loại này uống. Đọc tài liệu thì khám phá ra cách làm trà mạn sen Hồ Tây khá cầu kỳ nên tải lại đây cho ai tò mò. Mới biết được anh bạn quý mình thật sự mới cho nếm trà này, được người quen đem từ Hà Nội sang.

Trà Mạn Sen – Cách Làm Truyền Thống Chuẩn Hà Nội

Trà mạn sen (hay trà ướp sen) là một trong những đặc sản tinh hoa nhất của Hà Nội, đặc biệt là sen Hồ Tây. Quy trình làm hoàn toàn thủ công, rất tỉ mỉ và tốn công sức. Một kg trà mạn sen thượng hạng có thể cần tới 800 – 1.200 bông sen Hồ Tây (tức 800 – 1.200 lần ướp).

Nguyên liệu chính

•  Trà mạn ngon (thường là trà Thái Nguyên hoặc trà Shan tuyết cổ thụ, loại búp to, cánh dày để giữ hương lâu).

•  Sen Hồ Tây (hoặc sen Bách Diệp ở Quảng Bá, Quan Hồ, Tây Hồ) – phải là sen trăm cánh, hái vào mùa hè (tháng 6–8 âm lịch).

•  Thời gian hái sen: 4h30 – 6h sáng, khi hoa vừa hé và hương thơm đậm nhất.

Quy trình làm chuẩn truyền thống (7–9 lần ướp)

1.  Hái và tách gạo sen

•  Hái bông sen lúc còn đóng (chưa nở hết).

•  Dùng que tre nhỏ chọc vào đài sen, nhẹ nhàng tách lấy phần gạo sen (nhị hoa màu vàng chứa phấn thơm).

•  Không được làm dập nhị → 1 người thợ giỏi chỉ tách được 800–1.000 bông/ngày.

2.  Sao trà (xao trà)

•  Trà tươi được sao lại trên chảo gang nóng để trà khô giòn, dễ hút hương và giữ được lâu.

3.  Ủ lần 1 (ướp chính)

•  Trộn đều gạo sen tươi với trà theo tỷ lệ:
1 kg trà mạn → cần gạo sen từ 700–800 bông (khoảng 800–900 g gạo sen).

•  Trộn xong cho vào hộp thiếc hoặc lọ sành bịt kín, ủ trong 24–36 giờ để trà hút hết tinh dầu và hương sen.

4.  Đãi gạo sen cũ, sao trà lại

•  Sau 1–2 ngày, đãi bỏ hết gạo sen cũ (đã mất hương).

•  Sao trà lại cho khô và giòn trở lại.

5.  Ủ lần 2 đến lần 7–9 (càng nhiều lần càng thơm và đậm)

•  Lặp lại chính xác các bước 3 và 4 thêm 6–8 lần nữa với gạo sen mới.

•  Lần cuối cùng (thường là lần 7 hoặc 9) để lại một ít gạo sen trong trà → gọi là “cốm sen” (khi pha trà sẽ thấy vài hạt vàng lấp lánh).

6.  Sấy bảo quản

•  Trà sau khi ướp xong được sấy nhẹ ở 50–60°C để khô hẳn, rồi bảo quản trong lọ thiếc kín.

Phân loại chất lượng (theo số lần ướp)

•  Thượng hạng: 1.000 – 1.200 bông/kg (giá 12–25 triệu đồng/kg).

•  Hạng nhất: 800 – 1.000 bông/kg (6–12 triệu đồng/kg).

•  Hạng trung: 500 – 700 bông/kg (3–6 triệu đồng/kg).

Cách pha trà mạn sen chuẩn

•  Dùng ấm đất Bát Tràng, tráng nước sôi.

•  Cho 5–7 g trà vào ấm, chế 150–200 ml nước 85–90°C.

•  Hãm 2–3 phút là có thể rót ra thưởng thức.

•  Trà sen ngon sẽ có màu vàng cánh gián trong, thơm ngát mùi sen tự nhiên, uống xong vẫn còn lưu hương ở cổ họng rất lâu.

Ngày nay vẫn còn vài gia đình nghệ nhân ở Tây Hồ (như gia đình ông Vũ Đức Thành, bà Nguyễn Thị Thanh) làm theo cách cổ truyền này. Nếu muốn mua loại chuẩn nhất, nên đặt trước vào tháng 6–8 âm lịch và chấp nhận giá cao – vì công sức bỏ ra thực sự rất lớn.

Tải lại đây mình vẽ khi xưa và khi đi viếng International Forum ở Đông Kinh với vợ con mà mình thiết kế khi làm việc cho kiến trúc sư Rafael Vignoly ở New York. Thắng giải đồ án này. Ai đi Đông Kinh, ghé chỗ này xem rồi cho em biết.

Ngồi ăn anh ta nói ông nên viết thêm về tài chánh tại Hoa Kỳ vì nhiều người mới sang không rành, giúp họ tham khảo thêm nhất là tiếng tây tiếng u không thạo. Nói cho đúng thì mình mê nhất là môn tài chánh, đầu tư vì lên xe là mình mở nghe các chương trình về tài chánh, thương lượng thậm chí khi mấy đứa con còn bé, cũng phải nghe. Có nghe chúng mới hiểu chúng vốn là dòng keo kiệt. Có lẻ nhờ vậy ngày nay chúng theo mình, hà tiện ít mua sắm, chỉ chú trọng để dành tiền mua nhà cho thuê, thay vì bắt chước mẹ chúng cứ đi Shopping kêu rẻ. Còn mình được Pháp quốc đào tạo nên tò mò hay đọc vớ vẩn chuyện tào lao xịt bột rồi ghi lại cho mình nhớ, rồi bỏ lên bờ lốc, ai thích thì đọc, không thích thì bỏ qua.

Hôm qua mình gửi cho mấy đứa con và thằng bồ con gái buổi nói chuyện của ông Charlie Munger, trợ lý cho ông Warren Buffet, nói về đầu tư ra sao. Mình và mấy đứa con và thằng bồ con gái thành lập một nhóm, chiều thứ 2 mỗi tuần thì điện thoại hỏi nhau, chia sẻ tin tức về đầu tư. Mình đang tìm hiểu để đổi điện thoại qua US Mobile vì rẻ hơn, có bác nào đang sử dụng thì cho em hay. Mình cũng hỏi mấy đứa con điều nghiên xem nên đổi không. Em nghe tin tức hay thì em gửi cho mấy đứa con đọc hay nghe.

Vùng Las Vegas, dạo này kinh tế xuống, thiên hạ bị ngân hàng xiết nhà rất nhiều và có nhiều tiểu bang khác như Texas. Cho nên phải cẩn thận, có thể có cuộc banh ta lông về địa ốc như năm 2009-2010. Có thể kéo dài như thời mình mới dọn qua Cali. Lương bổng thì không nhúc nhích mà vật giá leo thang te tua luôn.

Ông Munger này mới qua đời, có nói về đầu tư. Điều ông ta dặn là không bao giờ chạy theo xu hướng của thiên hạ. Ông ta nói là cứ định nghĩa cách thức đầu tư cho chính mình rồi cứ làm theo như vậy thì 2, 3 chục năm sau sẽ có tiền nhiều, khỏi phải lo lắng khi về già. Còn cứ nghe bạn bè, sách báo nói mua cái này bán cái kia là ngọng vì chỉ làm giàu cho bọn chuyên gia về tài chánh. Chúng muốn làm tiền nên phải dụ chúng ta mua cổ phiếu mới, mà mua thì phải bán cái đang có. Thế là chúng ăn hai đầu.

Điển hình là anh bạn trên 80 tuổi kể được cô gái trẻ đẹp như tây, kêu anh ta làm chồng qua mạng thôi. Rồi kêu anh ta đầu tư vào Bitcoin. Anh ta khoe với mình là nhờ cô ta mua bitcoin dùm, đưa $40,000, thấy lên như diều có mấy tháng mà lên tới $175,000. Mình nói anh ta là kêu cô vợ trên mạng, cho anh ta rút tiền vốn ra. Nay anh ta kêu cô ta trốn mất tiêu, gọi điện thoại không được này nọ. Việc gì mình không hiểu thì đừng có nhúng tay vào, đừng có nghe bạn bè khi ngồi bàn nhậu kêu mua cổ phiếu công ty này, bitcoin bú xua là mua rồi mình sợ bị chê là ngu nên a đưa vô là mất trắng hết. Đi ăn uống với thân hữu mình không bao giờ tham gia các cuộc toạ đàm về đầu tư vì mình đã có nguyên tắc đầu tư từ khi lấy vợ nên cứ theo đúng “quy trình”. Tương tự lấy vợ rồi thì cứ nhìn vợ, chớ cứ nghe mấy ông bạn nhậu nói cô này cô kia là đầu óc sẽ khai mầm ra làm chuyện phản đạo đức cách mạng. Chán Mớ Đời 

Một trong 3 loại đầu tư ông ta nêu ra là mua nhà cho thuê. Chúng ta thường có khuynh hướng nghĩ mình là thông minh nên theo chủ nghĩa làm theo năng suất hưởng theo nhu cầu. Làm sơ sơ và không kiên nhẩn, muốn mau giàu nên dễ lọt bẩy của bọn ma đầu nhất là khi về già. Khi thấy tiền để dành cho hưu trí cũng như quỹ hưu trí ít nên muốn kiếm cách nhồi tiền nhanh, và quên một điều là muốn giàu có cần có thời gian. Bác nào lên trên đài truyền hình xem chương trình “American Greed” sẽ thấy người về hưu bị lừa mệt thở vì lòng tham và lo lắng sẽ hết tiền tiêu và còn sống nhăn răng.

Tương tự thiên hạ muốn có sức khoẻ nhưng lười tập thể dục, đi bộ nên cứ tọng thuốc bổ sung, đủ trò. Bảo đảm được đảm bảo. Chán Mớ Đời 

Bài này mình sẽ giải thích tại sao 90% người Mỹ cũng như âu châu giàu có đều sở hữu nhà cửa. Cái nguy hiểm nhất trong cuộc sống của chúng ta là mối lo ngại nhất là lạm phát vì sẽ mất giá trị tiền tệ. Thí dụ dễ hiểu nhất, khi mình sang Hoa Kỳ thì một lon coca giá $0.25, ngày nay là $2.00 xem như gấp 10 lần cách đây 40 năm. Có lần mụ vợ xem trên Zillow căn nhà hai vợ chồng mua trước khi làm đám cưới. Dạo đó giá đâu $180,000, nay đâu giá độ trên 800k. Đồng chí gái kêu mình lời quá cỡ thợ mộc. Vì bỏ ra $40,000 đặc ọc và sửa sang, mà nay nếu bán thì xem như lời gấp 20 lần. Mình kêu lời gì đâu mà lời, chính phủ mất dạy làm cho mình tưởng là lời để đánh thuế mình.

Có lần thằng bồ con gái và cô bạn gái của một thằng cháu hỏi mình thay vì làm đám cưới to đùng như người Việt thường làm ở bolsa, nên làm một đám cưới nho nhỏ rồi dùng tiền để mua một căn nhà cho thuê hay ở. Mình nói chắc chắn rồi. Khi không tốn tiền cho thiên hạ ăn cưới rồi họ chê áo cô dâu, thức ăn không ngon này nọ. Cuộc đời thiên hạ đều chê đám cưới và cười đám ma. Dùng tiền đó mà mua một căn nhà cho thuê thay vì một ngày cưới vợ, một đời trả nợ. Mình mắc nợ mình trả chớ họ đâu có giúp gì.

Mụ vợ nhìn mình như hỏi răn mi ngu rứa. Nên mình phải giải thích. Hồi đó đi cua cô tôi đổ xăng giá chưa tới 1 đô/ gallon, nay là 5 đô, xem như gấp 5 lần. Cô ăn một tô phở gà Nguyễn hUệ dạo đó có $3.75, nay vào tiệm kêu tô phở thêm tiền boa là bay mất gần $20. Chính phủ là cơ quan không làm ra tiền chỉ đi thu thuế thiên hạ rồi thiếu tiền thì in trái phiếu bán cho thiên hạ kêu là miễn thuế. Nhưng lại gây lạm phát khiến đồng mỹ kim mất giá. 

Ông Gignac, cựu chủ tịch hội chiến binh pháp giải thích cho mình là khi ông ta tham gia OAS, chống lại tổng thống de Gaulle, bị bắt đi tù . 5 năm sau, ra tù lấy tiền ở trương mục tiết kiệm ra thì bị mất giá, ăn được vài bữa ăn là hết. Để cho ai không ở Pháp, là có thời gian, bên pháp bị lạm pháp nên chính phủ đổi tiền mới, 100 quan pháp cũ đổi lấy một quan pháp mới nên tiếng lóng dân tây hay kêu 100 balles, nghĩa là 100 quan pháp cũ hay một quan pháp mới. Đi ngoài đường hay bị cô Hải chận lại hỏi : “tá 100 balles?” Ông ta dặn đừng bao giờ để tiền trong ngân hàng mà phải mua nhà cửa cho thuê. Lý do là nhà cửa theo lạm phá tăng giá. Thế thôi.

Trên thực tế giá trị 5 đô la ngày nay tương đương với 1 đô khi mình mới phát hiện ra mối tình hữu nghị sông liền sông núi liền núi của đồng chí gái. Tương tự khi mình về thăm nhà lần đầu ở Đà Lạt , giá một đô ăn 5,000 đồng nay ăn đâu 27,500 cho thấy tiền đô đã mất giá 500% mà tiền Việt Nam còn mất giá so với tiền đô đến 600%, xem như 3000% từ 33 năm nay. Tiền cụ hồ đều mất giá trong lịch Việt Nam. Khi xưa, mệ ngoại mình kể là phải gánh tiền cụ hồ đi chợ mua thức ăn. Ngày 2/9/1975, Hà Nội bắt người miền nam đổi tiền Việt Nam Cộng Hoà ra tiền bác hồ với tỷ giá là 500 đồng chế độ cũ thành 1 đồng chế độ mới. Lúc mình đi tây năm 1974, tỷ giá hối đoái 1 mỹ kim ăn 650 đồng Việt Nam Cộng Hoà. Xem ra gần tương tự như 1 mỹ kim ăn 1.25 đồng bác hồ. Cho thấy 50 năm qua từ 1.25 mỹ kim tiền bác hồ lên như diều gặp lạm phát 27,500. Hơn 20,000 lần. Chán Mớ Đời  

Đó là chính sách xù nợ của chính phủ. Họ kêu anh mua trái phiếu $10,000, sẽ trả $20,000 trong 30 năm sau, miễn thuế. Xem như 2.31% tiền lời cho mỗi năm. Họ tính trung bình lạm phát mỗi năm là 3% từ bao nhiêu năm nay, thế là thua non. Nếu anh bỏ vào quỹ tiết kiệm thì có lời hơn thì chính phủ đánh thuế tiền lời. Chán Mớ Đời 

Lấy thí dụ trước khi lấy nhau, hai vợ chồng bỏ tiền để dành, đặt cọc mua căn nhà để xây căn nhà nhỏ với hai quả tim vàng giá $180,000. Mượn nợ là $144,000, tiền lời 6.75%, trả mỗi tháng $933.98, thêm tiền thuế nhà đất là $2,000/ năm đại khái là $1,100/ tháng. Ở được 6 tháng, vợ chồng ông anh vợ có housing nên dọn ra, hai vợ chồng phải về ở với ông bà ngoại. Nhà lúc đó đang xuống nên bán không được. Hai năm sau nó xuống còn $150,000. Xem như xuống 20% từ khi mình mua. Ai lúc đó cũng bán short sale hết. Nghĩa là họ bán giá thấp hơn tiền nợ ngân hàng. Điển hình căn nhà của mình mượn nợ $144,000 mà bán giá $120,000 thì lỗ $24,000 thì phải bù vô cho ngân hàng như một anh bạn bán nhà ở San Jose dọn về vùng Đông Bắc. Vợ chồng anh ta có tiền nên bù vào. Còn nếu không thì phải thương lượng với ngân hàng, chịu bán với giá $120,000 và ngân hàng sẽ gửi cho cái giấy xoá nợ giá $24,000. Ngân hàng được khấu hao tiền lỗ này nhưng người mượn nợ, đã phải bán nhà mà còn bị sở thuế hỏi thăm số tiền $24,000 được cộng vào lợi tức.

Nếu nhà dễ bán như cổ phiếu thì ngày nay vợ chồng mình không có căn nhà gái khủng. Cho nên mua nhà cho thuê là một cách tốt, không bán khi cần gấp.

Hai vợ chồng cho thuê căn nhà giá $1,100 vừa đủ tiền hụi mỗi tháng rồi mỗi năm tăng tiền nhà. Ngày nay thì cho thuê $3,150/ tháng và xem như hết nợ ngân hàng. Trừ tiền thuế ra còn lại để mụ vợ đi học làm nữ hoàng Bolero và y trang. Chán Mớ Đời 

Ngoài ra chúng ta có thể khấu hao trị giá căn nhà. Như căn nhà mua giá $180,000, tính ra đất giá trị $30,000 còn căn nhà $150,000. Vậy thì chia ra 27.5 năm được chính phủ cho phép. Lấy $150,000 chia cho 27.5 ra thì được khấu hao $5,455 vào tiền lương lợi tức của mình. Dĩ tỷ làm $40,000 thì lợi tức chỉ còn $40,000 -$5,455 = $34,545. Nếu có độ 8 căn thì xem như không có lợi tức. Còn tiền thuê nhà tính vào lợi tức $1,100/ tháng thì trừ tiền lời và bảo hiểm, tiền thuế nhà đất là xong. Xem như người mướn nhà trả tiền ngân hàng và chi phí của căn nhà cho mình.

Mình giải thích cho con mình là ráng để dành tiền, đừng nghĩ tới mua ví Louis Vuitton, hay điện thoại xịn này nọ, dùng tiền đó để dành, đầu tư. Muốn giàu thì chịu khó hà tiện, để tiền mua nhà cửa, rồi mai sau tiêu xài. Còn tiêu xài bây giờ để cho thiên hạ ghét mình thì cả đời chỉ có nợ và nợ. Mua được 10 căn nhà cho thuê. Là có thể về hưu. Cứ tái tài trợ căn nhà mua lần đầu tiên, là có thể rút ra 70% trị giá căn nhà, người mướn nhà trả tiền nợ, mình có thể dùng số tiền này đi chơi, sinh sống được vài năm, rồi khi gần hết tiền, lại tái tài trợ căn thứ 2. Và như thế cứ tiếp tục đến chu kỳ thứ 2. Ngoài ra có thể tân trang sửa chửa các căn nhà cho thuê để bảo đảm căn nhà và khấu hao như thầy buồn tắm mới, nhà bếp mới, và tăng tiền nhà. Mình có nhiều gia đình thuê nhà ở cả 20 năm nay, chả kêu réo gì cả. (Còn tiếp).

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn