Showing posts with label Chốn cũ người xưa Đàlạt. Show all posts
Showing posts with label Chốn cũ người xưa Đàlạt. Show all posts

Thành phố tương lai GAFA

Thành phố GAFA, thành phố 15 phút 

Năm nay mình được đi viếng mấy thành phố ở Hoa Kỳ như Boston, Seattle, Oregon, New York thì rất ngạc nhiên vì thấy hệ thống đường xá dành cho xe đạp rất nhiều. Khắp nơi trong thành phố có những bãi đậu xe đạp. Nếu muốn đi xe đạp, chỉ cần mở cái app trong điện thoại rồi mở khoá xe đạp, chạy đến nơi mình muốn đến thay vì đi taxi hay xe điện ngầm, xe buýt. Đến nơi, cứ trả xe đạp tại một bãi đậu xe đạp bên đường. Rồi muốn đi đâu đến khi cần xe đạp thì ghé lại một bãi đậu xe đạp khác để lấy chiếc khác. Hiện tượng này khiến mình thấy xe hơi như taxi ít lại và xe chạy chậm lại không như xưa khi mình còn ở đó. 

Buồn đời, khi đi chơi vùng Trung Á, mình mò mò tài liệu để đọc trên máy bay hay phi trường, xem lý do của sự thay đổi lối sống của các thành phố trên. Mình bỏ nghề kiến trúc sư từ ngày lấy vợ đến nay nên không theo dõi về thiết kế đô thị và kiến trúc, chỉ tìm đọc tài liệu về đầu tư.

Khi xưa đi học mình có nghe nói đến những lý thuyết tạo dựng các thành phố từ Le Corbusier đến El futurismo, đến các thành phố của xã hội chủ nghĩa, những thất bại của những chương trình này ở âu châu và Hoa Kỳ mà mình có kể ở CHicago, họ có cho xây dựng các chung cư to đùng để rồi vài năm sau phải phá bỏ vì tỷ lệ phạm pháp, bất an ninh như các thành phố Saint Denis, Nanterre, Bobigny với những HLM mà mình có tham gia khi làm việc cho ông giáo sư của mình ở Paris. Đi viếng các nước của liên Sô cũ, mình cũng thấy dáng dấp các HLM ở ngoại ô Paris được thiết kế trong thời Liên Xô. Những lý thuyết gia, triết gia gây ảnh hưởng đến kiến trúc như ông Jacques Derida với phong trào Deconstruction. Khi mình vào trường kiến trúc thì đúng lúc phong trào Hậu Tân Đại rồi vài năm sau lại lỗi thời. Đến nay thì mình không biết thể loại gì.


Hoá ra chúng ta đang sống trong một thời kỳ mà các công ty Hoa Kỳ ở Silicon Valley và Seattle đang thay đổi lối sống của chúng ta từ 1945 đến nay. Người ta gọi GAFA để chỉ định 4 công ty Google, Apple, Facebook và Amazon, đã thay đổi cuộc sống của chúng ta từ khi Internet ra đời. Muốn biết tin tức, cái gì thì bắt chước ông Nguyễn Du khi xưa, 100 năm trong cỏi người ta những gì không biết thì tra gú gồ. Lười đi phố thì lên Amazon đặt hàng mua, rồi cứ ôm cái iPhone cả ngày, nhấn nhấn thay vì gọi điện thoại nói chuyện, đàm thoại với người trước mặt. Rồi chụp hình những gì mình làm như nấu ăn, đi vệ sinh cũng chụp, đi ăn cũng chụp, mua cái quần cũng chụp. Cứ tưởng tượng, khi nấu ăn, mình chạy qua nhà hàng xóm kêu qua nhà mình rồi chỉ cho họ xem món mình mới nấu, rồi đưa họ ra cửa, sau đó ngồi ăn một mình.


Con người luôn luôn mơ đến một cuộc đời tốt đẹp, họ phát hoạ ra một lối sống mới, một thành phố qua lịch sử cận đại, chúng ta thấy các thành phố được xây dựng dựa trên các chủ nghĩa Phát xít (El futurismo), Đức quốc xã, xã hội chủ nghĩa, tư bản,… đưa đến những hệ quả giết người của thế kỷ 20.


Ở Pháp mới xuất hiện 1 cụm từ mới “thành phố 15 phút, Ville du quart d’heure” sau đại dịch khi con người bị dồn nén tại gia. Giấc mơ bắt người dân sinh hoạt đời sống hàng ngày trong một chu vi 1 km với bán kính 15 phút đi bộ. Họ làm việc tại nhà, đi bộ để mua thức ăn, chợ búa, bác sĩ,…trong vòng 15 phút như ở làng khi xưa. Cần gì thì có Amazon giao đến tận nhà thậm chí ăn uống cũng được giao tận nhà. Con người không cần phải ra ngoài như xưa, tự chôn chân mình trong một căn phòng.

Ông giáo sư Sorbonne tạo ra ý tưởng thành phố 15 phút và được chính quyền thực hiện

Bà đô trưởng Anne Hildago, dựa vào đại dịch, đưa ra ý định biến Paris thành một thành phố đi bộ, để giảm bớt sự ô nhiễm vì thủ đô này được xem là ô nhiễm nhất âu châu. Người ta không còn nhìn thấy tháp Eiffel vì không khí ô nhiễm. Chương trình của bà này được các thành phố lớn bắt chước như Thượng hải, Ottawa, Montreal, New York,…trong nhóm 40 thành phố trên thế giới.


Tuần rồi thấy anh bạn đi Paris với gia đình, thấy tải mấy tấm ảnh thấy rất khác xưa thời mình ở đó. Thiên hạ ngồi ngoài đường nhiều, có bàn ghế, thậm chí bên bờ sông Seine, thiên hạ cuối tuần vác bàn ghế ra ngồi ăn thấy cuộc sống chậm lại.


Thành phố 15 phút muốn giảm bớt sự di chuyển nhất là về mặt xe cộ, hình như Paris bắt buộc đến năm 2030 chỉ có xe hơi chạy điện mới được lưu hành. Xem như 7 năm nữa, ai muốn làm giàu đến Paris mua xe cũ rồi chở qua Việt Nam hay Châu Phi bán.


Họ mong đợi một hình thái xã hội gần hơn trước đây. Nếu chúng ta để ý thì ngày nay đi phố, đi xe lửa, vào tiệm ăn, con người chỉ cầm cái điện thoại, do đó chỉ cần đi bộ sống lòng vòng, đâu cần phải đi xa để khám phá.

Đường dành cho thiếc mã ở Nữu Ước

Chúng ta đang đi ngược lại với tư duy “turbo-tư bản” mà khi xưa các nước phấn đấu thi đua chạy theo sự phát triển của tư bản chủ nghĩa với những xa lộ, xe lửa cao tốc, với hệ thống RER nối liền các thành phố ngoại ô Paris, cứ sáng sớm thấy thiên hạ lái xe từ từ trên các xa lộ, khi nhân viên SNCF làm reo là khốn khổ một đời con kiến đi tha mồi về tổ. Các đường xe chạy nhanh dọc sông Seine, nghe nói nay cuối tuần thì họ đóng cửa xe hơi, chỉ để bộ hành và xe đạp sử dụng.


Tiểu bang Cali được thiết kế như một chân trời tự do, ai nấy đều có một chiếc xe để tự do di chuyển, không phụ thuộc vào ai, nhà nước với xe buýt, xe lửa, xe điện ngầm,.. phương châm giới trẻ là tiên học lái hậu hoc văn. Cứ 15 tuổi chúng bắt đầu đi học lái xe rồi 16 tuổi thi lấy cái bằng tương đương như một chứng nhận quyền tự do con người. Không lệ thuộc vào bố mẹ, vào xe buýt công cộng.


Ngày nay chúng ta đã quá mệt mỗi di chuyển để kiếm cơm hàng ngày. Mỗi ngày cứ từ 5 giờ sáng trở đi là thấy xe kẹt trên xa lộ và chiều từ 4 giờ, người ta hối hả lái xe về. Người ta có thể mất đến 4-5 tiếng đồng hồ lái xe hay ngồi xe công cộng. Mình nhớ dạo mới lấy nhau, đồng chí gái phải lấy xe buýt lên Los Angeles làm việc. Sáng mình chở ra bến xe buýt từ 7 giờ sáng rồi chiều đi đón 7 giờ tối sau được 3 năm thì bỏ việc trên Los Angeles để làm gần nhà, ít lợi tức hơn nhưng tránh 4 tiếng ngồi xe buýt.

Hình ảnh Taj Mahal cho thấy sau các hoà quang thường có những hình ảnh đau thương

Cách đổi mới lối sống và làm việc mà Paris đang muốn thực hiện như một đáp án cho sự mệt mỏi di chuyển bằng xe cộ, xe lửa đến chỗ làm dựa vào Internet. Vấn đề mà các nhà xã hội học đặt ra nếu tạo dựng một đời sống xung quanh 15 phút đi bộ. Chỗ làm việc gần nơi làm việc đúng hơn tại nhà thì sẽ tạo ra một vấn đề tâm lý khác, không tách rời nơi làm việc và đời sống gia đình. Đưa đến bệnh Trầm cảm, làm việc chỉ qua điện thoại hay Zoom, không có sự hiện diện để kết nối.


Vợ chồng cả hai làm việc ở nhà, trưa kêu người ta đem thức ăn đến như khi mình ở New York, mùa đông lạnh nên gọi tiệm ăn gần đó giao thức ăn rồi ngồi ngay bàn để ăn hay lấy cơm nguội ra ăn, không có một ranh giới giữa làm việc và đời tư. Cho thấy sẽ có những vấn đề về tâm lý sẽ xẩy ra.


Ý tưởng sinh hoạt trong vòng 15 phút chỉ là một ước mơ, chưa phải là một mô hình hay lý thuyết vì chúng ta chưa biết được kết quả, phải cần thời gian để thẩm định như các mô hình xã hội chủ nghĩa của thế kỷ 20.


Con gái mình làm việc cho một công ty ở Los Angeles nhưng lại ở New York, gặp đồng nghiệp qua Zoom hay xếp. Lâu lâu nó cho mướn căn phòng của nó 1 tuần lễ cho ai đó ghé lại New York chơi rồi bay đi xứ khác như Portugal vẫn làm việc được qua mạng.


Các nhà thiết kế đô thị có ảnh hưởng hiện nay như ông Jaime Lerner, Jan Gehl đã gây ảnh hưởng trên thế giới bằng cách cho người cư ngụ đi xe đạp và đi bộ lại với những phố đi bộ trong trung tâm thành phố. Khi đến Amsterdam xứ Hoà Lan, xứ này không có đồi núi nên thiên hạ đạp xe mệt thở. Xe đạp hư hay hết thời trang thì họ đem liệng xuống mấy con kênh khiến chính phủ mỗi năm phải cho tàu đến vớt xe đạp cũ lên vì cản trở lưu thông các chiếc tàu nhỏ trên các con kênh.


Cách đây 100 năm, một nhà thiết kế đô thị mỹ tên Clarence Stein đưa ra một lý thuyết về một đơn vị hàng xóm (l’unité de voisinage) với ý tưởng 15 phút đi bộ cho việc sinh hoạt cộng đồng. Năm 1960 thì bà Jane Jacobs lại ủng hộ các thành phố đông dân cư mà mình đã làm luận án ra trường về xây dựng một thành phố ngoại ô của Milan, Ý Đại Lợi. Thành lập một thành phố nhỏ như một bức tường thành cổ xưa thời trung cổ, phía trên có một đường xe lửa cao tốc, chở người dân di chuyển vào Milan làm việc, tối về, bước ra khỏi nhà ga là có chợ búa, trường học, nhà cửa. Thời đó ông Al Gore chưa biết Internet là gì.

Tường thành ở Uzbekistan

Năm 2020, một giáo sư đại học Sorbonne, gốc Colombia tên Carlos Moreno, đưa ra ý tưởng thành lập thành phố 15 phút « ville du quart d’heure ». Hồi mình sang Pháp thì nghe kể đến cuộc cách mạng văn hoá 1968, người dân nổi loạn chống lại những sai lầm về cuộc Cách Mạng kỹ nghệ hoá, Pháp quốc vẫn là một nước còn trong thời nông nghiệp.


Sau đệ nhị thế chiến, với chương trình Marshall, người Mỹ bơm tiền vào để hiện đại hoá xứ này tạo dựng các nhà máy, nông dân được khuyến khích ra thành phố làm việc trong các hãng xưởng lớn như Renault,… thay vì ở trong một căn nhà ở làng hay đồng quê, nay họ phải chen chút trong các HLM, chung cư hạng rẻ tiền với thiếu thốn mọi mặt. Mình nhớ các thành phố như Nanterre, Bobigny họ cho xây nhiều HLM, mấy chục tầng hay ở Mantes la Jolie, dành cho công nhân và gia đình ở, xung quanh không có gì cả. Muốn đi chợ búa là phải đi xe buýt, đủ trò. Gặp giới trẻ đi học về không có gì làm buồn đời đi phá làng phá xóm như mình khi xưa, rồi các tệ nạn xã hội, sì ke ma tuý đến.


Tại Trung Cộng, họ muốn tránh vấn nạn này nên xây cất các chung cư cao tầng để nông dân ra tỉnh làm việc có thể mua nhà để ở nhưng giá thành quá đắt nên bỏ trống cả chục năm này, có nơi họ phải đập phá bỏ. Ở Hoa Kỳ cũng vậy, Cali cần 5.5 triệu căn hộ mới nhưng đất đai và xây cất vật liệu quá đắt nên giá thành quá cao để một gia đình bình dân có thể mua.

Khi xưa mình học về thiết kế đô thị thì họ phân chia, loại chỉ định khu vực làm việc, khu kỹ nghệ, khu dân cư thì tối đến các khu kỹ nghệ như bãi tha ma, các khu văn phòng đóng cửa, khu dân cư thì đèn đóm lên do đó phải di chuyển vì các xí nghiệp được xây dựng phía ngoại ô để rẻ tiền. Từ đó thành phố cũ bị bỏ hoang, người ta dọn ra ngoại ô gần các xí nghiệp. Nay thì ngược lại, người ta ùn ùn vào tháng phố cũ, trùng tu lại để sống vì ngoại ô chẳng có gì. Muốn đi xem Opera phải bò vào thành phố lớn còn thì xem phim bộ trên truyền hình.

 Từ 1 thập niên qua, Cali cho phép các nhà đầu tư có thể xây nhà , văn phòng chung với nhau để tránh trường hợp kể trên. Vùng Tierra Bella ở Huntington Beach cho thấy đông đúc tấp nập lại khác với 20 năm về trước, như chùa Bà Đanh. Nay các văn phòng chợ búa ở dưới còn các tầng trên dành cho các chung cư. Ban ngày hay buổi tối đều tập nập.


Chúng ta thấy các công ty GAFA xây dựng các mô hình của họ nơi làm việc. Có nên áp dụng các mô hình này để tạo dựng lại các thành phố cũ, chia thành những khu vực 15 phút như các hợp tác xã khi xưa hay các kibutz của DO Thái. Họ có thể sử dụng trường học ban đêm sau tan trường để chơi thể thao hay hội họp khu phố, thay vì bỏ trống. Vấn đề là người ta có bỏ xuống cái điện thoại thông minh, để tham gia các buổi họp, đấu bóng,.. hay ngồi ì uống nước ngọt to béo.


Ngày nay Paris tạo dựng được hơn 1,000 cây số đường cho xe đạp, nghe đâu đến năm 2030 thì chỉ có xe điện mới được lưu hành. Ngày nay cuối tuần có nhiều con lộ ở rive gauche, không cho xe hơi chạy, chỉ để người đi xe đạp và bộ hành. Người dân có thể picnic bên bờ sông Seine,…


Sau khi người dân Paris nổi loạn đánh chiếm ngục Bastille tạo dựng cuộc cách mạng, đánh đổ chế độ quân chủ chuyên chế để thay thế một chế độ chuyên chính khác do Napoleon thực hiện. Dạo ấy ông Hausmann được chỉ định thiết kế lại Paris. Họ đưa lý do là Paris có vấn đề y tế, cống rảnh,.. trên thực tế ý định nhà cầm quyền là để dễ di chuyển quân đội đàn áp khi có bạo loạn. Họ không muốn một Bastille thứ hai xẩy ra. Các đại lộ có thể đặt đại bác để bắn vào dân nổi loạn.


Sau cuộc cách mạng Mai 68, thì chính phủ De Gaulle bỏ tiền thuế của dân để làm đường lại vì không muốn kẻ bạo loạn nậy các cục đá lót đường để chọi cảnh sát cơ động. Mình nghĩ sau covid thì các nước hay thành phố muốn tái thiết kế lại các thành phố để dễ cô lập hoá người dân nhân danh y tế hay sức khoẻ người dân nên mới nẩy ra ý nghĩ thành phố 15 phút. Lý do là ý tưởng này đã có từ hơn 100 năm trước mà mình đã học thời sinh viên. Họ dễ dàng kiểm soát an ninh cho người dân với các camera an ninh khắp nơi.

Tại Do Thái, người ta gắn camera khắp nơi để quan sát vùng PAlestine. Một anh Ạ, cứ mỗi sáng thức giấc là ra vườn xem chim hay cho gà ăn nhưng hôm nay không thấy anh ta thì máy điện toán báo động ngay để xem anh ta có trong nhà hay đã đi đâu đêm qua không về. Đi ngoài đừng chúng ta thấy rất nhiều camera an ninh, được gắn khắp nơi, truyền tải hình ảnh trực tiếp.


Có lần về Sàigòn, mình được mấy người bạn học cũ của đồng chí gái rủ đi ăn cưới con của một người bạn học cũ. Đến nơi thấy một toà nhà cao 8 hay 9 tầng, có đến 10 đám cưới cùng một lúc. Vấn đề là họ cho xây một bin đinh to lớn mà không có chỗ để gửi xe. Hồi đầu năm về Sàigòn thì thấy nhà cửa xây dựng đủ nơi, có nhiều nơi chưa bán được để lê thê bên đường như mấy chung cư thời Liên Xô bỏ trống mà mình vừa có dịp thấy ở Georgia. Cho thấy họ xây dựng đột suất, không có chương trình gì cả, không chợ búa, không trường học để học sinh ở đó có thể đi bộ đến trường. Nói chung là không có gì hết ngoài các chung cư.



Các chung cư HLM ở Pháp được xây dựng theo tinh thần xã hội chủ nghĩa còn có bãi đậu xe, trạm xe buýt gần đó hay métro.


Ý tưởng đô thị 15 phút đã có từ lâu nhưng nay người ta mới áp dụng. Mình không biết kết quả sẽ ra sao vì con người muốn được tự do, không muốn chôn chân tại một chỗ. Cũng có thể các đám đầu tư địa ốc, đưa ra chương trình này để được chính phủ cho đặc quyền, mượn tiền để trùng tu lại các khu phố trong thủ đô vì ngoại ô, đa số các người nghèo nhất là thế hệ thứ hai của người di dân, thất nghiệp, hay nổi loạn phá phách. Mình nghĩ đến các tên đầu sỏ về địa ốc hơn là mơ mộng về cuộc sống 15 phút gần nhà. Anh phải kiếm vợ trong vòng 15 phút, tìm việc ăn uống trong vòng 15 phút thì chán ngấy. Không còn gì khám phá về cuộc đời. 


Ở Hoa Kỳ, hàng xóm của mình, gặp nhau nói chuyện nắng mưa độ 5 phút mà nay họ muốn mình chỉ sống loay quay trong vòng 15 phút đi bộ. Lại càng cô đơn hơn trước.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Kiếm vợ hiền


Khi mình còn ở New York, ở chung với người Mỹ. Ông chủ nhà, gốc Do Thái cho mình share phòng. Phòng mình nhỏ nhất nhưng lại trả tiền nhiều nhất. Lý do là New York có nhiều chung cư bị luật ”rent control”, chủ nhà không được lên tiền mướn nhà nên thằng nào tới sau là bị trả nhiều hơn. Hắn bắt mình trả $500/ tháng thêm chia tiền điện thoại nước,… phòng rất nhỏ không thua gì cái phòng ô sin của mình ở Paris khi xưa. Cái giường nằm trên, ở dưới là chỗ mình vẽ hay đọc sách.
Một hôm, tên chủ căn hộ, kêu mình lại, nói là tuần sau có cô gái do người quen mai mối đến chơi. Hắn muốn mình, đổi phòng trong thời gian cô ta ở lại New York. Dạo ấy mình chưa hiểu đàn bà nên hỏi lý do.

Phòng mình thì nhỏ, không có truyền hình gì cả. Chỉ có cái radio cassette để nghe nhạc Việt Nam hay tin tức buổi sáng.

Đỉnh núi cao nhất của dẫy núi Caucasia

Tên chủ nhà này gốc do thái nên hắn hay hỏi mình, có muốn mua áo quần cũ hay không mỗi lần hắn về thăm mẹ hắn ở Cleveland. Hắn biết chỗ mua áo sơ-mi cũ giá $1/ cái. Ở với hắn mấy năm mình nhờ hắn mua đâu một chục áo sơ-mi. Mình vốn dòng keo kiệt nhưng ở với hắn thì mình bái hắn làm sư phụ, học thêm cái tính keo kiệt của người do thái. Mỗi lần, hắn rủ mình đi ăn tối, vị chi hắn lựa toàn các tiệm ăn có coupon mua một tặng một, xem như hai thằng ăn giá 50%. Sau này đi chơi với đồng chí gái mình bắt chước nghề thằng do thái này, kiếm mấy coupon mua 1 tặng 1, dẫn đồng chí gái đi ăn thoải mái. Dẫn đồng chí gái đi ăn Pollo Loco mua 6 miếng tặng 6 miếng thịt gà. Cho cô nàng ăn mệt thở, nay hết dám ăn gà.


Mình nghe hắn đề nghị thì như bò đội nón hỏi lý do thì hắn cười như đoá hoa hàm tiếu rồi giải thích cô bồ tao đến viếng thăm lần đầu tiên ở New YOrk nên tao không muốn cô ta có cảm tưởng là tao làm ăn được dù độc thân. Nếu cô ta biết tao là chủ căn hộ này thì nghĩ tao chắc có tiền. Cô ta có thể nhận lời lấy tao vì nghĩ tao có tiền. Mày biết đó, dân do thái tao rất yêu thích tiền. Do đó tao phải nhờ mày đóng vai là share phòng, còn chủ nhà thì không biết là ai. Để xem cô ta phản ứng ra sao.


Mình nói lỡ cô ta biết thì sao, sẽ giận mày thì lại hỏng việc. Hắn nói tao sẽ thông báo cho cô ta sau.

Tuần lễ sau, cô bồ đến, hình như người do thái có vụ mai mối giữa người do thái. họ không muốn lấy người ngoài chủng tộc.


Hắn nói chỉ làm công cho một công ty, không nói là hắn làm chủ. Cô ta nói không sao, miễn sao anh có nghề để tự nuôi bản thân là tốt rồi. Nếu chịu khó trong tương lai cuộc đời sẽ tốt hơn. Sau đó anh ta chỉ cô ta cái phòng của mình thì cô ta bổng nhiên hỏi chổi đâu và máy hút bụi rồi tự động. Đi dọn, chùi cái bàn của mình đổ xì dầu nước mắm vì mình đọc sách nên ăn ở đây khiến mình mừng hết lớn.

Cái vui là cô ta nói vạn sự khởi đầu nan, anh không nên mặc cảm về buổi ban đầu. Thượng đế vẫn chưa bỏ rơi anh, anh cố gắng thì một ngày nào đó anh sẽ thành công. Sau đó anh ta đã cô ta đi ăn uống. Đi mới được 1 phút thấy ông thần do thái trở lại hỏi mày còn coupon buy 1 get 1 free. Minh gật đầu chạy vào lấy một xấp sự ra đưa hắn để hắn lựa tiệm ăn nào, kêu tao tặng mày. Đây chỉ là buổi gặp mặt ban đầu của người do thái mai mối.


Tối đó, hắn về nhà đánh thức mình dậy, kêu qua phòng mình ngủ rồi hắn vui vẻ kêu là sau buổi ăn tối, hắn thú thật là chủ căn hộ và công ty của hắn và ngõ lời cầu hôn. Cô ta chấp nhận.


Sau đó thì mình dọn về Cali nên không đi dự đám cưới của hắn ở CLeveland được. Qua Cali, mình vốn dòng keo kiệt nên nhờ tên bạn học khi xưa ở Đà Lạt, dân bán xe hơi, mua dùm chiếc xe cũ riếu 10 năm tình cũ, chạy xe run run, có cái máy cassette, với cuốn băng cải lương Tình anh bán chiếu do Út Trà Ôn hát.


Khi đến nhà mời đồng chí gái đi chơi, cô ta nhìn cái xe mình thấy thảm nhưng vẫn leo lên đi, hỏi có nhạc thì mình mở Ghe chiếu Cà mAu đã cắm sào trên kinh ngã 7 nhưng không thấy cô gái năm xưa ra chào khiến cô nàng thất kinh nhất là mình hứng lên hát theo Út Trà Ôn khiến cô nàng kêu giọng ca của mình rất tồi. Mấy cô khác thấy xe mình thì không dám lên, chỉ có đồng chí gái là mình phải mở cửa xe từ phía trong, ở ngoài mở không được. Đồng chí gái kiên trì với chiếc xe của mình trong khi bạn bè, dòng họ chê bai. Chán Mớ Đời 

Lâu đài mà ông hoàng tử muốn xây để cho người hôn thê thấy từ đàng xa để bớt nhớ nhung trước khi lễ vu quy. Không ngờ hết tiền nên ông hoàng tử phải thân chinh đi đánh giặc để kiến tiền và chết ngoài mặt trận.


Đi Uzbekistan, thấy một tháp đài chưa làm xong. Lý do là ông hoàng tử muốn xây cái đài lớn đẹp để cho người yêu thấy ở xa nhưng hết tiền, ông ta phải đi đánh giặc cướp bóc xung quanh để có thêm tiền xây lâu đài tình ái nhưng bị giết chết. Cô hôn thê đi lấy thằng khác. Xong om. 


Do đó, không nên nổ với phụ nữ vì chỉ có mấy cô thích tiền mới bám và khi hết tiền thì họ sẽ bỏ không một lời từ biệt. Mình có quen vài cô khi xưa nhưng một khi họ gặp bác sĩ hay nha sĩ là kêu vì chữ Hiếu em đi lấy chồng. Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 





Ai là thiên thần


Bác sĩ chỉnh xương và ông bệnh nhân nghèo

Có một bác sĩ chỉnh xương, Jessica Bullock Scarratt kể một hôm có một ông người da màu đến văn phòng bà ta để lấy hẹn và hỏi giá một buổi điều trị cho tuần sau. Lý do để ông ta có thời gian kiếm tiền cho đủ để trả bà ta chữa trị cái xương sống khiến ông ta đau từ ba năm qua. 


Tuần sau Ông ta đến hẹn trước 30 phút, trả lời rất hiền lành chất phát các câu hỏi về y tế cá nhân khiến bà ta cảm động và hạnh phúc khi nói chuyện với ông ta. Ông ta cho biết là bị đau từ ba năm qua nhưng không được chữa trị vì không có bảo hiểm hay có tiền. Bà ta nói ông ta nằm xuống thì khám phá sự đau đớn tột cùng của ông ta. Ông ta xin lỗi qua hai dòng lệ đau đớn.


Bà ta bắt đầu chữa trị cho ông bằng máy và dặn ông ta cứ thoải mái khi máy đấm bóp chạy. Khi bà trở lại thì nghe ông ta sung sướng kêu cảm ơn vì chưa bao giờ được cảm thấy sung sướng hết đau từ ba năm qua. Ông ta đứng thẳng được lần đầu tiên từ ba năm qua. Ông ta khóc sung sướng khiến bà bác sĩ cũng khóc theo. Ông ta ôm bà ta cảm ơn, hỏi bao nhiêu và khi nào ông ta trở lại thì bà ta nói ngày mai khiến ông ta kêu chắc không được vì ông ta phải cần thời gian kiếm và để dành tiền để trả cho bà. Bà ta trả lại tiền cho ông ta và nói sẽ chữa trị miễn phí. 

Ông ta nhìn bà bác sĩ cứng đơ luôn và cả hai đều khóc. 


Sáng hôm sau, ông ta trở lại với nụ cười trên môi mà ba năm qua chưa từng thấy vì cái đau. Phòng mạch tặng cho ông ta thức ăn và phiếu mua thức ăn khiến ông ta vui mừng và khóc nữa vì không ngờ lòng tốt của bà bác sĩ lương y như từ mẫu.


Bà ta cho biết ông ta là thiên thần, được thượng đế gửi đến để mỡ cửa trái tim nhân ái của bà thay vì cứ thấy tiền khi bệnh nhân bước vào. Bà ta cảm thấy sung sướng, một niềm hạnh phúc vô biên khi giúp ông ta hồi phục miễn phí. 


Cuộc đời nhiều khi chúng ta quên đi vài giây phúc lợi nhuận, giúp đỡ người khác lại đem đến những hạnh phúc vô biên mà tiền bạc không thể mua được những giây phút hạnh phúc khi được một thiên thần gõ cửa giúp chúng ta tìm lại trái tim nhân ái của đời người. 

Mình nhớ khi xưa, nhận được thư nhà, em út mình cứ rên, kêu bà cụ mình mỗi tháng đi thăm nuôi 15 năm ông cụ ở Đại Ninh. Sáng sớm, bà cụ đi kêu xe, rồi xin giấy phép đi kinh tế mới, do cô Ba CHỉ giúp vì dạo ấy ngăn sông cấm chợ, đâu được đem gạo thực phẩm ra khỏi Đà Lạt để mấy bà dân Đà Lạt có chồng có con ở trại cải tạo đi theo. Gánh vào trại cải tạo đường lầy khiến có lần mẹ mình bị ngã, gãy xương hông luôn, sau này phải qua Pháp để chữa trị.


Mấy cô em than phiền, nhà con không có ăn, phải nhịn bới cho bố trong trại cải tạo. Vào đó, ông cụ mình chia thức ăn cho mấy người ở chung trại khiến các cô em la trời. Nhiều người không may mắn được gia đình thăm Nuôi. Mình về Việt Nam thấy mấy cô em to lớn không thua gì gái Đà Lạt thủa xưa. Nay già mình mới hiểu ông cụ, đang tạo Phước cho con cháu sau này. Ngày nay anh em của mình tương đối đều có của ăn của để dù con cháu phản động là nhờ cái đức mà ông bà cụ mình tích cho con cháu.


Cha mẹ để đức lại cho con nhưng con cháu phải tự tạo Phước mới có lửa để đốt củi. Phải đem củi phơi khô mới cháy được chớ nếu để ngâm nước hoài thì không khá. Đó là lý do mà anh em có người khá và người không khá lắm, đưa đến ganh tị, tranh chấp.


Có câu chuyện một bà đại gia lái xe sang trọng, ngưng lại bên đường vì thấy một người bán trứng. Bà ta hỏi bao nhiêu một quả trứng, ông nông dân trả lời $0.50/ quả. Bà ta trả giá 1 chục $3. Ông nông dân kêu dạ bà mua giúp con mở hàng, cả sáng nay chưa bán được gì. Thế là bà đại gia trả $3 cho 10 quả trứng, bà lựa quả to nhất rồi lái xe đi. Trưa ấy bà ta đi ăn cơm với bạn tại một tiệm ăn sang trọng, khi tính tiền, giá $158 cho bữa ăn, bà ta đưa bồi bàn $200 và nói khỏi thối. Cho thấy bà ta kỳ kèo với một người nghèo 2 đô, trong khi đó ở chốn phồn hoa, bà ta boa tiền rộng rãi nhiều khi người bồi bàn chưa chắc được hưởng vì chủ có thể lấy hết, chỉ vì muốn được giới giàu có, bạn bè khen tặng.

Có một bà kể là khi xưa, đi mua đồ với ông bố ở bên đường do các nông dân đem bán, cứ thấy ông ta trả tiền nhiều hơn giá bán. Có lần hỏi lý do thì ông bố bảo đó làm từ thiện nhưng không muốn làm mất mặt người nghèo. Hôm trước, có chị nào vào vườn mình hái bơ vì cuối mùa nên mình kêu nhóm VHC vào vườn hái thả dàn. Mình đủ sở hụi nên không cần hái nữa vì trời nóng. Thiên hạ vui lắm như đi hội, vào hái ào ào rồi về, ít thấy ai chào mình cả. Duy chỉ có một chị đến gặp mình riêng rồi dúi tay tặng mình $100 để trả tiền nước tưới cây. Chị ta kêu khi đại dịch, viện dưỡng lão của chị ta, có nhận khẩu trang và diện trang của Lửa Việt thân tặng. Mình không ngờ có người biết mình giúp lửa việt. 


Vợ mình hay tổ chức đi chơi xa với bạn vì có nhiều người bạn muốn đi xa nhưng tiếng tây tiếng u không rành, sợ đi một mình vì đơn thân hay goá như mẹ mình khi xưa tổ chức, đi thăm nuôi chồng, kêu xe, đi xin giấy tờ đem thực phẩm ra khỏi Đà Lạt để khỏi bị công an kinh tế bắt.


Về thăm ông cụ, mình hay thấy một anh lớn hơn mình vài tuổi đến thăm ông cụ thường xuyên, ông cụ đọc báo còn anh ta thì đấm bóp cho ông cụ. Anh ta kể khi xưa đi đâu, gần đến trạm kiểm soát kinh tế, một bà kêu anh ta đem dùm 2 ki lô gạo đi qua dùm. Anh ta thuộc dạng dại gái nên vâng lời. Cuối cùng anh ta bị bắt ở tù trong khi cô gái thoát. Vào tù kêu không có ông cụ mình thì đã chết. Bệnh nhờ ông cụ khi xưa là y tá trưởng của Việt Nam Cộng Hoà, biết cách chữa nên sống sót nên nhớ ơn ông cụ, hay đến nhà thăm ông cụ, giúp ông cụ các việc nặng trong nhà.


Nay mình thấy mụ vợ mình đi theo con đường của mẹ vợ khi xưa và bà cụ mình. Năm ngoái bán được căn nhà, có lời, vợ mình kêu rủ cả nhà mình đi chơi cho bà cụ vui, hai vợ chồng gánh trả hết vì nếu kêu đóng góp thì chả ai đi. Được dịp con cháu xum vầy từ ba châu tại Dubai khiến bà cụ mừng. Do đó mình hay khen mụ vợ mình nhưng lại bị mấy bà bạn nhảy vào ném đá kêu nịnh vợ. Mình chỉ nêu ra khía cạnh thiên thần của mụ vợ lại bị thiên hạ ganh tị ném đá. Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Cô gái trong tấm ảnh là ai?

 Lâu rồi mình thấy một tấm ảnh một người con gái, bận áo dài thời Việt Nam Cộng Hoà, ngồi ở phòng đợi phi trường tỉnh lỵ nào tại Việt Nam. Tấm ảnh cô gái nhẹ nhàng nhất là đôi mắt khá xúc động. Bên cạnh là cái Vali nhỏ còn xung quanh toàn là lính nên đoán là phi trường quân sự. Có người bình luận, chắc cô ta đi thăm người yêu ở mặt trận,… mình đoán cô ta đi với người chụp hình.

Thiên hạ bàn tán về cô gái bí ẩn ấy, kêu con gái miền nam hiền hoà. Mấy người gốc miền nam, về già cứ hoài niệm về hình ảnh phụ nữ Việt Nam, ăn bận đàng hoàng, không như ngày nay,… thế là các chiến sĩ an ninh mạng, nhảy vào chửi bới đủ trò,…


Khi xưa, các cô gái đa số ra đường bận áo dài khi đi học, ngoại trừ mấy cô học trường Tây. Chỉ cuối tuần đi chơi thì mới thấy bận quần Tây, sang hơn thì váy đầm. Đà Lạt lạnh nên ít thấy mấy cô hàng xóm bận váy, thậm chí là không thấy luôn. Chỉ đi học mới thấy mấy cô bận váy. Nói như anh bạn học khi xưa, gió luồng lên chắc cái mu lạnh lạnh lắm hỉ. Đà Lạt về mùa giáng sinh, gió lạnh mà mấy cô bận váy đầm, gió thổi bay bay nên chắc lạnh. Mấy bác gái khi xưa học chung với em có lạnh không.


Gần nữa thế kỷ sau 75, người Việt vẫn chưa thống nhất được về tinh thần người Việt thuần nhất. Họ vẫn phân biệt người Bắc và người nam. Người miền Bắc thì lại được chia ra hai loại; Bắc kỳ năm 54 và Bắc kỳ 75. Người miền nam như kẻ bị cai trị, đô hộ, vẫn chê bai, ghét người cai trị mình như khi xưa, người Việt ghét thực dân Tây. Người Việt di dân sang Hoa Kỳ, sau khi đánh cho Mỹ cút ngụy nhào, không ai đi Trung Cộng hay Nga Sô dưỡng già, cũng ngại chơi với dân miền Nam. Dân miền nam vẫn còn chút gì kỳ thị với họ khi nghe giọng sơ tán của họ. Mình thì không để ý lắm. Ai đàng hoàng thì mình chơi.

Tấm ảnh khiến mình xúc động từ lâu nay mới giải mả được cô ta là ai. Không biết vì cặp mắt hay chiếc áo dài đơn thuần không như ngày nay, áo dài màu mè sặc sỡ chói sáng.

 Lâm Trần chú thích: (Phi trường Cần Thơ, 1965. Dương Vân Mai Elliott (chồng là người Mỹ) làm việc cho RAND- cơ quan nghiên cứu của Bộ Quốc Phòng Mỹ, đang trên đường đến phỏng vấn tù binh. Bà là diễn giả trong phim The Vietnam War, nói về tâm cảnh của một gia đình gốc Bắc chia hai vì ý thức hệ, có chị gái là Cộng sản. Xem tiếp hình bà từ wikipedia.)

Tình cờ mình thấy có ai nói về cô gái trong tấm ảnh: 

Dạ đúng rồi, cô là học sinh trường Pháp lúc còn ở Hà Nội. Cô di cư vào nam năm 1954 lúc đó 13 tuổi, có lẽ đã học trường Marie Curie, Sài Gòn. Mình chỉ nói cô ấy gốc Hà Nội vậy thôi. Mình biết cô qua bác Google, vì cô là tác giả của 1 cuốn sách rất nổi tiếng: "𝑻𝒉𝒆 𝑺𝒂𝒄𝒓𝒆𝒅 𝑾𝒊𝒍𝒍𝒐𝒘𝑭𝒐𝒖𝒓𝑮𝒆𝒏𝒆𝒓𝒂𝒕𝒊𝒐𝒏𝒔 𝒊𝒏 𝒕𝒉𝒆 𝑳𝒊𝒇𝒆 𝒐𝒇 𝒂𝑽𝒊𝒆𝒕𝒏𝒂𝒎𝒆𝒔𝒆 𝑭𝒂𝒎𝒊𝒍𝒚".

Mình đọc lướt nhanh về cuốn sách và mấy cuốn của cô gái ấy dịch sau này. Có dịp mình đọc lại kỹ hơn. Chuyện gia đình cô ta thì như bao nhiêu gia đình Việt Nam trước và sau chiến tranh. Nếu con cháu sinh tại Hoa Kỳ thì cho chúng đọc để hiểu lý do gia đình phân tán khắp năm châu. Gia đình cô ta tương tự như đa số các gia đình người Việt khác trong cuộc chiến Việt Nam vừa qua, bị phân tán, phân chia rồi ngày nay thì con cháu ở tứ xứ khắp nơi trên thế giới. Gia đình mình có người ở tại 3 quốc gia.

Thế là mình gú gồ để xem cô gái kia là ai, chắc lớn tuổi hơn mình nhiều vì dạo ấy, trước Mậu Thân mình còn nhỏ, với đôi mắt khá đẹp. Đúng cô này là người Bắc di cư vào nam vì nói giọng Bắc rặc. Xem người ta phỏng vấn cô ta về chiến tranh Việt Nam trên đài truyền hình Mỹ.


Cô ta sinh ra trong một gia đình gốc Hải Phòng, ông nội từng làm quan lớn ở thành phố này. Tương tự như bao nhiêu gia đình Việt Nam khác, người theo Việt Cộng, người theo Việt Nam Cộng Hoà. Cô ta có người chị và 2 người anh em tham gia Việt Minh. Gia đình cô ta di cư vào nam lúc 13 tuổi và được học bổng vào đầu thập niên 60 du học tại Hoa Kỳ. Cô ta theo học về ngành ngoại giao tại đại học Georgetown. Về nước, cô ta làm việc cho cơ quan RAND của Hoa Kỳ, hình như gặp ông chồng tại đây luôn vì hai người có phát hành một cuốn sách về nghiên cứu về các cán bộ Việt Cộng. Mình đoán là ông chồng chụp hình cô ta ngồi tại phi trường khi hai người đi công vụ.


Từ năm 1964-1968, cô ta tham gia chương trình “ Viet Cong Motivation and Morale Project “, nghiên cứu bởi cơ quan RAND, phỏng vấn 2,371 cán binh hồi Chánh và tù binh Việt Cộng, để thẩm thấu về lý do chiến đấu của họ. Tài liệu gồm trên 60,000 trang. Giúp người Mỹ tìm cách chống lại sự phá hoại của Việt Cộng nhất là để thắng họ trong mặt trận tuyên truyền.


Tấm ảnh chụp tại phòng đợi ở phi trường, khi cô ta đi đâu để phỏng vấn các cán bộ Việt Cộng bị bắt và các hồi Chánh viên, để làm tài liệu nghiên cứu do bộ quốc phòng Hoa Kỳ dưới thời bộ trưởng, người mà Nguyễn Văn Trỗi ám sát hụt, ông MacNamara chỉ thị, muốn tìm hiểu người Việt Cộng, vì sao họ chống Mỹ và Việt Nam Cộng Hoà. Cô ta và ông chồng, David Elliot đồng ký tên tập hồ sơ Documents of an Elite Viet Cong Delta Unit: The Demolition Platoon of the 514th Battalion",


Buồn đời mình mò đọc tài liệu về các nghiên cứu này để xem khi xưa, lý do nào người Mỹ thất bại tại Việt Nam.


Dự án Động lực và Tinh thần Việt Cộng là một loạt các nghiên cứu được thực hiện bởi viện nghiên cứu RAND của Mỹ từ cuối năm 1964 đến cuối năm 1968. Xem như sau khi ông Diệm bị ám sát đến khi ông Nixon đắc cử với lời hứa, rút quân ra khỏi Việt Nam. Việt Nam hoá chiến tranh để họ phủi tay như Á Phủ Hãn, …

Dự án phỏng vấn các tù nhân Việt Cộng và những hồi Chánh viên qua chương trình Chiêu Hồi, nhằm hiểu rõ hơn các yếu tố thúc đẩy và đánh giá tinh thần đấu tránh vũ trang của Việt Cộng qua lá bài Mặt Trận Giải Phóng Miền NAm do Hà Nội lập ra mà chúng ta thấy rõ sau 75 bị giải tán trong Chiến tranh Việt Nam.Trong quá trình nghiên cứu, 2.371 cuộc phỏng vấn đã diễn ra và hơn 60.000 trang tin tức được thu thập.
Hình cô gái khi xưa làm việc tại Sàigòn, trong một biệt thự thường được mướn của CIA. Sau này cô ta sang Hoa Kỳ, được các đài truyền hình mời làm cố vấn về các phim tài liệu chiến tranh Việt Nam. Hình chụp từ phim PBS

Sự tham gia của Tập đoàn RAND vào cuộc chiến tranh Việt Nam là một chuyển đổi đặc biệt của bộ Quốc phòng Hoa Kỳ. Quân đội cộng tác với các tổ chức dân sự để nghiên cứu các mục tiêu quân sự và chính trị trên bình diện quốc tế cho Hoa Kỳ. Giúp khách quan hoá nhận định về cuộc chiến. Sau thế chiến thứ 2, cuộc chiến ý thức hệ hay còn được gọi là chiến tranh lạnh đã khiến chính phủ Hoa Kỳ, phải mướn các tổ chức dân sự để nghiên cứu dùm họ, và cố vấn các phương án chính trị và quân sự tại các quốc gia bị đe doạ bởi chủ nghĩa cộng sản tại Nam Mỹ, Châu Phi và Á châu.

Trong Chiến tranh Việt Nam, mục tiêu của chính phủ Lyndon B. Johnson là không chỉ một cuộc chiến hủy diệt mà còn là xây dựng quốc gia đó theo đường lối của người Mỹ, dân chủ, etc . Họ thấy rõ đệ nhị thế chiến là một cuộc chiến hủy diệt, cuộc chiến tại Triều Tiên, khiến lính Mỹ chết rất nhiều. Trong khi người Anh, sử dụng ấp chiến lược để chống lại cuộc chiến du kích của người MÃ Cộng tại Mã Lai Á. Sau 75, các làn sóng người Việt vượt biển đến MÃ LAi khiến chính quyền xứ này rất lo ngại. Lý do là Hà Nội cho người của họ len lỏi đi theo để liên lạc với Mã Cộng, giúp đỡ cuộc chiến du kích của nhóm này đến năm 1987, họ mới buông súng khi Trung Cộng chấm dứt viện trợ cuộc chiến.


Trong cuộc chiến với Việt Cộng và Hà Nội, tình báo quân đội Hoa Kỳ cũng như Quân đội miền Nam Việt Nam gặp khó khăn trong việc thâm nhập vào các tổ chức Việt Cộng khiến khó có thể biết được ý định và thái độ của nhóm quân nổi dậy, chống lại chính quyền Việt Nam Cộng Hoà. Khi bị lộ là nhảy núi như ông Hoàng Phủ Ngọc Tường kể khi bị lộ, được cấp trên kêu trốn lên núi. Buồn đời Mậu Thân ông ta được hạ Sơn nên xử tử khá nhiều người Việt tại Huế mà bà Nhã Ca kể trong Chiếc Khăn Xô cho Huế.


Ngày nay người ta biết là gián điệp nhị trùng của Hà Nội được ra lệnh xâm nhập vào ngay phủ tổng thống Việt Nam Cộng Hoà. Tướng lãnh của miền nam, có người nằm vùng, cứ thay nhau đảo chính, chỉnh lý. May mà ông Phạm Ngọc Thảo bị phát hiện là gián điệp của Hà Nội nếu không thì đã dâng miền nam cho Hà Nội. Việt Nam Cộng Hoà và CIA chỉ có một điệp viên với bí danh là X92, chỉ ở trong hàng ghế của Mặt Trận Giải Phóng Miền NAm, chưa cao cấp như cố vấn tổng thống. Còn các điệp viên hay biệt kích xâm nhập miền Bắc đều bị tóm hết vì nằm vùng là những người thi hành các chuyến đột kích này như ông Đặng Chí Bình, điệp viên Việt Nam Cộng Hoà kể trong tập hồi ký Thép Đen.


Những khó khăn trong việc thu thập thông tin tình báo ít ỏi hay bựa để lấy lòng đồng minh của một thiểu số chỉ huy Việt Nam Cộng Hoà, đưa đến sự mơ hồ về mục đích, chiến lược và thậm chí cả bản chất của cuộc chiến. Thực tế là có quá nhiều nhóm tình báo đang hoạt động đồng thời và có phần rời rạc, thay đổi nhân sự lãnh đạo từ khi ông Diệm, bị ám sát đến các tướng lãnh thay nhau chỉnh lý trong khi Việt Cộng qua Hà Nội, duy trì quan điểm cả tình báo lẫn ​​chính trị-quân sự trong suốt cuộc chiến. Chúng ta đánh cho Nga đánh cho Tàu như ông Lê Duẫn đã từng tuyên bố.

Vào trang nhà của cơ quan RAND, thấy những tài liệu viết bởi bà Mai Elliott


Một phần do các mục tiêu phức tạp của cuộc chiến, mục đích của Hoa Kỳ không chỉ là tiêu diệt Việt Cộng mà còn thay thế cuộc nổi dậy bằng xây dựng một chế độ Việt Nam Cộng Hoà, khởi đầu từ năm 1954, thu hút các người chống đối như Việt Cộng. Như họ đang làm tại Đài Loan, Nam Hàn và các xứ ở vùng Đông NAm Á để tránh tình trạng Domino mà họ sợ sẽ xẩy ra khi Hà Nội thắng. Lịch sử cho thấy chỉ có Đông Dương, có chung quá khứ thực dân với người Pháp đã lọt vào tay cộng sản theo thuyết DOmino, còn các nước còn lại của Đông Nam Á thì quay lưng với chủ nghĩa cộng sản như trường hợp MÃ Cộng đấu tranh du kích chiếm chính quyền phải hạ giới năm 1987. Hay cuộc tàn sát người thân công sản tại NAm Dương vào năm 1966-1967, khi chiêu bài sát cộng là bổn phận tôn giáo đã giết đâu trên nữa triệu người NAm Dương thân cộng sản.


 Điều này đòi hỏi phải có kiến ​​thức về văn hóa, kinh tế và chính trị thu hút người dân đến với Việt Cộng ngay từ đầu. Hà Nội đã để lại cán bộ cao cấp sau khi hiệp định Geneva ký kết. Mấy người tổ chức quân đội cũng như các người theo vIệt Minh, được chỉ thị ở lại như ông Lê Duẫn, Nguyễn Văn Linh, Đổ Mười,… thay vì tập kết. Thêm các gia đình có con, cha chồng đi tập kết được xem là ủng hộ chế độ miền Bắc. Có cô Yung Krall, Đặng Mỹ Dung, người đã giúp CIA lật tẩy các gián điệp của Hà Nội tại Hoa Kỳ, kể là khi xưa vì ông bố theo Mặt trận Giải Phóng Miền NAm nên tối nào cũng nghe đài Việt Cộng để xem có tiếng nói của bố mình hay không. Ông bố là ngoại trưởng của Mặt Trận trước bà Nguyễn Thị BÌnh. Đọc tài diệu của Hà Nội, họ cho biết lâu lâu nằm vùng của họ, đem thư của chồng, con tập kết đến nhà và từ từ tuyên truyền, khiến họ cung cấp tin tức, đóng góp cho MTGPMN,… mua gạo thức ăn tiếp tế cho Việt Cộng, điển hình là cô BA Chỉ, tiệm Bình Lợi tại Đà Lạt khi xưa.


Bởi vì mối quan hệ quân sự-đại học ngày càng được coi là một mối quan hệ nguồn gốc của xung đột thể chế, các tổ chức nghiên cứu tư nhân như tập đoàn RAND đã đưa ra một giải pháp thay thế khả thi hơn. Trong Chiến tranh Việt Nam, nhiều tổ chức nghiên cứu xã hội đã ký hợp đồng với Cơ quan Dự án Nghiên cứu Tiên tiến (ARPA), bao gồm cả RAND. Vì tò mò về cô gái nên mình tìm ra cơ quan RAND mà cô ta làm việc nhưng chắc có nhiều cơ quan khác, cũng được chính phủ Mỹ mướn để nghiên cứu về chiến tranh Việt Nam. Ai biết thì cho em xin.


Năm 1961, RAND phải đối mặt với những hạn chế về ngân sách từ Không quân và phải tìm đến các khách hàng khác để xin tài trợ, dẫn đến một hợp đồng với ARPA cùng năm đó, bắt đầu tham gia sâu vào nghiên cứu xã hội ở Việt Nam. Sau chiến tranh, RAND đã xuất bản hàng trăm tài liệu về Việt Nam, Lào và Thái Lan, nhưng dự án lớn nhất được thực hiện là Dự án Động lực và Tinh thần Việt Cộng, từ 1964 đến 1967.


Chương trình có sự cộng tác của các giáo sư người Việt để phỏng vấn các tù binh và hồi Chánh viên. Đa số chỉ biết tiếng pháp nên các của phỏng vấn đều được dịch ra pháp ngữ. Dạo ấy có độ 15 thông dịch viên.

Địa điểm thường là những nơi của CIA nhốt các tù binh Việt Cộng khắp miền Nam. Sau đó các đúc kết tài liệu được gửi về Hoa Kỳ.


Chương trình bị chỉ trích vì cách làm việc và tiêu chí. Họ cho rằng tù binh, cán binh hồi Chánh chỉ nói những gì mà các người phỏng vấn muốn nghe nên không tin tưởng vào các tin tức được khai thác từ tù binh hay hồi Chánh viên. Các câu hỏi thêm được dịch ra pháp ngữ trước khi chuyển ngữ qua anh ngữ. Điển hình là có một tù binh cao cấp cho hay ông ta yêu nước, không muốn có ngoại xâm người ngoại quốc tại Việt Nam. Ông ta theo kháng chiến chống pháp.


Hôm trước mình đọc tin tức ở Pháp, cho hay Algerie không cho phép ca sĩ Enrico MAcias viếng thăm xứ mà ông ta sinh ra đời. Ông này được gọi là Pieds Noirs, chân đen vì sinh tại Phi Châu, ở xứ Algerie, thuộc địa cũ của Pháp như trường hợp ông Albert Camus, đoạt giải Nobel về văn chương, được xem là người Algerie. Khi tổng thống De Gaulle đồng ý trả độc lập lại cho mấy xứ BẮc Phi thì nhóm kháng chiến Algerie lên cầm quyền và đuổi cổ hết những người nào không phải Algerie ra khỏi xứ họ. Đa số chạy về Pháp như ông Albert Camus rồi chết tại Pháp. Những người này hận ông De Gaulle lắm. Mình có quen vài gia đình Chân Đen này.


 Theo báo cáo của chương trình này thì những người Việt Cộng thường là những người chống pháp khi xưa, họ không muốn có người ngoại quốc hiện hữu trên nước Việt Nam. Lý do đó mà họ theo Việt Cộng, mặt trận giải phóng Miền Nam. Tương tự năm 1945, đa số các Đảng viên không phải cộng sản cũng tham gia kháng chiến chống pháp dưới tên Việt Nam Đồng MInh Hội mà người Pháp gọi tắc là Việt Minh. Sau đó thì người cộng sản thịt dần dần những Đảng viên của các Đảng phái khác, không theo Cộng Sản như ông Phạm Quỳnh, Ngô Đình Khôi,…  Sau này họ kêu Việt Cộng để chỉ những người theo cộng sản, chớ Việt Minh thì chỉ có một số theo cộng sản. Ta thấy những người có công với họ như ông Văn Cao, Trần Dần,…còn bị họ đì vì có công còn các người Việt theo các Đảng phái khác thì phải trừ khử.


Sau 1968, Tết Mậu Thân thì cán binh của mặt trận giải phóng miền nam bị chết quá nhiều. Chỉ nghe nói họ mất trên 300,000 quân và từ đó chỉ có tiếng nói chính trị tại hoà đàm Paris, nhưng không có lực lượng vũ trang, bộ đội thay thế hoàn toàn mTGPMN, đánh nhau với quân đội Việt Nam Cộng Hoà. Cho nên đến 75 thì thành phần mặt trận giải phóng miền Nam xem như không còn gì nữa, vì không có lực lượng vũ trang như ông Trần VĂn Trà gọi là những người kháng chiến cũ. Quân đội Mỹ không có tài liệu sau Mậu Thân vì Nixon muốn rút quân ra khỏi Việt Nam nên bỏ các chương trình nghiên cứu chiến tranh Việt Nam.


Năm 1965, bài tường trình nói về sự tham gia cuộc chiến của quân đội Hoa Kỳ, làm chết thường dân nhiều hơn là Việt Cộng vì cứ bỏ bom, không biết ai là Việt Cộng, ai là thường dân đưa đến các vụ thảm sát như Mỹ Lai. Các cuộc đốt phá nhà dân rồi đưa họ vào thành phố để dễ kiểm soát đưa đến sự thù hằn, căm phẩn của nông dân đối với người Mỹ và Việt Nam Cộng Hoà. Cuộc chiến tâm lý thu phục lòng dân thất bại hoàn toàn. Mình nhớ hồi nhỏ, thấy thiên hạ vẽ chữ thập trước cửa nhà mình vì họ nói là sợ Ma Quỷ vào nhà giết hại người nhà. Hóa ra mấy ông nằm vùng hô hào như vậy vì khi nói lái “trừ ma quỷ” là “trừ Mỹ qua”.


Người Mỹ tìm cách lấy lại lòng tin của người Việt thôn quê nhưng có lẻ đã trễ vì chính sách “search and Destroy”. Có những người như ông Goure của RAND, cho rằng phải gia tăng ném bom, leo thang chiến tranh để đạt được chiến thắng nhanh chóng. Có lẻ vì những nhận xét của ông Goure, một trong những người cầm đầu chương trình nghiên cứu, được chính phủ Lyndon Johnson nghe, đã leo thang chiến tranh, ném bom khắp nơi, khiến dân chúng thành thị nhất là giới trẻ theo Việt Cộng. Thay vì cô lập hoá Việt Cộng nằm vùng với các chương trình ấp chiến lược, họ đã đổi chính sách, đem nông dân vào thị thành, đốt nhà cửa của họ để khỏi phải tiếp tế cho Việt Cộng.


Lâu lâu, các xe đò chở hàng Sàigòn - Đà Lạt, về trễ , kêu bị tăng-bo, Việt Cộng đáp mô, gài mìn. Họ chận và tịch thâu hết hàng hoá đem vào bưng, cũng có thể nằm vùng hô hào như vậy để khỏi bị cảnh sát Việt Nam Cộng Hoà tình nghi. Mẹ mình kể khi xưa, cô Ba CHỉ tiệm Bình Lợi ở Đà Lạt, kêu mẹ mình vào nói có dư gạo, ai hỏi thì cứ bán, vào đây lấy giá 2,000 đồng/ bao. 1 tiếng sau, có bà đến mua 100 bao gạo giá 2,500 đồng / bao. Mình nói bà nằm vùng. Mẹ mình nói ừ sau 75, bà đó làm cán bộ gộc.


Khi mình sang Tây xem những chương trình về chiến tranh Việt Nam, thấy họ chiếu cảnh ném bom của không lực Hoa Kỳ trên quê hương mình, mình hiểu lý do người Việt tại Paris theo Việt Cộng. Họ không có chiếu cảnh giết người tập thể của Việt Cộng tại Huế. Đối với nhà báo người quốc giết người như Hà Nội là chuyện bình thường, cái mà họ muốn chỉ trích là lính Mỹ giết người dân mới bán được báo. Có vô số chiếc thuyền lật chết mấy ngàn người ở Syria, tìm cách trốn khỏi chiến tranh. Chả ai để ý còn mấy ông nhà giàu, tỷ phú chả biết làm gì, nên đi tàu lặn xuống biển chết thì thiên hạ khóc như mưa.


Chương trình suýt tí nữa bị dẹp khi ông Gouré bị thay thế. Cuối năm lại được cho làm lại chức vụ nhưng cuộc chiến Việt Nam đã thay đổi và Nixon muốn rút quân khỏi Việt Nam, bằng cách Việt Nam hoá chiến tranh của họ. Mình rất ngạc nhiên khi được biết chiến tranh Việt Nam, chính phủ Mỹ đã mướn một tổ chức think tank như cơ quan RAND, để giúp họ nghiên cứu vấn đề thu phục người dân.


Sau 1945, thế giới được chia ra thành hai khối, Tự Do và Cộng Sản nên cuộc chiến tranh tại Việt Nam như một thử thách thu phục các nước khác trên thế giới trong cuộc chiến ý thức hệ giữa hai khối. Do đó quân đội Hoa Kỳ cần có những người dân sự, suy nghĩ cách tuyên vận, thu phục lòng dân.


Trước đó, có một bài tường trình về hiện tình Việt Nam, khuyên chính phủ Mỹ không nên can thiệp vào Việt Nam, để hai bên miền nam và miền Bắc tự chọn lấy số phận của họ như trong hiệp định Geneva năm 1954. Chính phủ Kennedy không muốn tham gia chiến tranh Việt Nam, 24 tiếng đồng hồ sau khi ông ta ký lệnh rút các cố vấn quân sự khỏi Việt Nam thì bị ám sát. Nghe nói người giữ vai trò này sau này trở thành tổng thống Hoa Kỳ. Chỉ nghe nói nhưng chưa đọc được hồ sơ giải mật.

Hình như trước đó ông Như đã liên lạc với Bắc Việt, gặp đại diện phái đoàn Hà Nội tại Ấn Độ rồi bị ám sát. Theo các tài liệu mình đọc được giải mã thì ông Kennedy muốn rút quân ra khỏi Việt Nam, hay khi vịnh Con Heo ở Cuba, nhóm diều hâu, như hai anh em Dean Rusk, đại diện cho tập đoàn buôn bán vũ khí muốn tấn công CUba nhưng ông Kennedy không chịu và thương thuyết đến khi Kruhchev ra lệnh gỡ bỏ các dàn hoả tiễn giả vì có một gián điệp của Liên Xô, báo động cho CIA biết. Sau này ông ta bị KGB đem về Nga bắn. Hình như Anh quốc có làm một phim về cuộc đời ông này.

Khi tổng thống Ike Eisenhower xong nhiệm kỳ, ông ta có đọc diễn văn từ giả người Mỹ, có nói đến tập đoàn chiến tranh, các công ty làm và bán vũ khí rất nguy hiểm cho nền dân chủ của Hoa Kỳ. Từ đó chúng ta thấy các tổng thống Hoa Kỳ đều được ủng hộ bằng tiền bạc của các nhóm bán vũ khí như ông Bush. 

Ông tướng Wes Clark, cựu tổng tư lệnh KHối Bắc Đại Tây Dương, cho biết là khi cuộc khủng bố 9/11 xẩy ra thì ông ta bay về Ngũ Giác Đài để họp. Sau đó thì được cho biết chương trình tấn công 7 quốc gia. Ngày nay chỉ có một quốc gia chưa bị tấn công đó là BA Tư. Chúng ta thấy CIA làm giả hồ sơ tại Iraq để tấn công xứ này, đưa đến mấy triệu người chết. Tấn công vào Á PHủ Hãn rồi 20 năm sau ôm gói chạy, bỏ lại sau lưng các đồng minh của họ. Cách chửi thẹn là họ tham nhũng.
xem tài liệu vì diễn văn của tổng thống Ike Eisenhower, ai muốn nghe rõ thì mở YouTube xem.  https://en.wikipedia.org/wiki/Eisenhower's_farewell_address

Các tập đoàn này ủng hộ chiến tranh để họ bán vũ khí. Dean Rusk từng là chủ tịch của Rockefeller Foundation trước khi làm ngoại trưởng Hoa Kỳ, là một trong những người cổ vũ Hoa Kỳ tham chiến tại Việt Nam. Trong cuộc thương thuyết vịnh COn Heo, đám Diều hâu như Dean Rusk đã làm áp lực tổng thống Kennedy để thả bom phá huỷ căn cứ hỏa tiễn và các pháo đài bay B52 đã sẵn sàng bỏ bom khối Varsovie. Ông Kennedy không chịu và ký sắc lệnh rút cố vấn khỏi Việt Nam thì đùng ở Dallas. Chán Mớ Đời 

Một tấm ảnh về một phụ nữ ở phi trường khiến mình tò mò lại moi ra cô ta là một người đáng nể vào thời đại đó. Du học ở Hoa Kỳ, rồi làm cho công ty Mỹ, sau này qua Mỹ thì làm cố vấn truyền hình về các phim tài liệu về chiến tranh Việt Nam. Vậy là em thoả mãn về tấm ảnh. Xong om

Cuộc đời lạ. Mình mới kể chuyện cô gái trong tấm ảnh thì hôm nay có cặp vợ chồng quen trên Facebook, mòi ăn cơm tối thì gặp một cựu giáo sư tại Sàigòn. Ông ta kể là khi xưa có làm việc cho cơ quan RAND. Để hôm nào rảnh mình kể thêm về việc họ phỏng vấn tù binh cộng sản và chiêu hồi.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn