Mực Tím Sơn Đen: hồ Xuân Hương

Hồ Xuân Hương

Hôm trước mình có kể nguyên nhân Đà Lạt bị lụt khi xưa, còn ngày nay thì mình không biết nguyên nhân vì xa Đà Lạt từ năm 1974. Lâu lâu thấy thiên hạ tải video nước ngập đường chỗ am Sohier khi xưa. Về Đà Lạt mình có đi ngang chỗ này thì mùi hôi thối xông lên khá đặc biệt.

Bản đồ do người Pháp thiết kế. Ta thấy suối Cam Ly chảy từ phía vườn Bích Câu Kỳ Ngộ đến, có hai hồ nhỏ ; Tống Lệ ngay sân Cù và hồ Đội Có chỗ nhà máy nước để hứng nước mưa chảy xuống, tránh chảy vào hồ Xuân Hương. Nay hồ Tống Lệ chắc không còn trong khi hồ Đội Có thì biến nhỏ lại, thiên hạ xây nhà đầy chỗ này nên không có chỗ thoát nước. Chỗ am Sohier, nay thấy họ làm cái hồ chận nước lại, khiến ứ đọng rác rưỡi từ phía Chi Lăng chảy về nên hôi thối.

Mình đoán là phù sa, rác rưỡi của suối Cam Ly từ phía Chi Lăng chảy về đây rồi đọng lại tạo ra mùi hôi để dân xung quanh hát karaoke, đêm đêm ngửi mùi hôi mùi hôi thối nhà nàng,.. khúc này là thung lũng thấp nên khi mưa, nước phía trên đồi, chỗ ga xe lửa hay phía trên nữa, thêm Ku vực cư xá Địa dư khi xưa, nước sẽ chảy xuống khu vực thấp này.

Xem hình này chúng ta biết là phù sa kéo theo suối Cam Ly về bồi đắp hồ Xuân Hương nên phía vườn Bích Câu Kỳ ngộ bị ứ đọng nhiều khiến hồ đầy phù sa, ít nước dự trữ.

Hồ Xuân Hương là một hồ nhân tạo do người Pháp thành lập, bằng cách xây cái đập chận suối Cam Ly lại để lấy nước cho dân thị xã dùng. Bên cạnh hồ Đội Có, có nhà máy nước lọc nước hồ cho dân thị xã dùng. Ông cụ mình làm tại đây nên khi xưa có vào đây mấy lần, thấy máy lọc nước to đùng kêu ò ò.

Sau 1975, chính quyền mới họ xây cái đập chận nước suối Tía lại để lập cái hồ TUyền Lâm để lấy nước cho dân Đà Lạt, sạch hơn nước hồ Xuân Hương quá ô nhiễm. Mình có thấy ghe tàu chạy trên hồ này nên hơi lo vì dầu Diesel, hay dầu máy, thiên hạ như du khách đến quăng rác này nọ như đã thấy tại hồ DanKia.

Mình có mấy tấm ảnh khi họ vét bùn sau 1975, xin tải lại đây.

Không ảnh của hồ Xuân Hương khi họ xả nước hồ để vớt bùn. Suối hay dòng sông thì khi mưa nước trên đồi sẽ chảy xuống chỗ thấp và kéo theo phù sa. Kiểu sông Cửu Long, có phù sa khi xưa, mình nói khi xưa, học Địa Lý thì thầy kể phù sa kéo về đắp bồi bên dòng sông và kéo ra mũi Cà Mau khiến đất bồi ở khu vực này , hàng năm thêm mấy thước.

Ngày nay thì ông ba tàu chơi cha thiên hạ, xây mấy cái đập bên tàu rồi mấy ông Lào bắt chước đến ông Thái rồi ông Cao mIên, xây đập thuỷ điện nên chận phù sa lại, thêm ít nước chảy về nên nước biển chảy vô lại khiến mùa màng chỗ này te tua, có nhiều nơi thiếu nước nên hết trồng trọt.

Nếu nhìn kỷ không ảnh chúng ta sẽ thấy dòng suối Cam Ly nhỏ nhắn. Đặc biệt là bên cạnh Thuỷ Tạ, bên trái vẫn còn dấu vết cái đập đầu tiên của người Pháp xây dựng để chận nước lại thành hồ mà họ gọi là Grand Lac (hồ lớn) phía bên trái của đập có một hồ nhỏ gọi là Petit Lac, dành cho người sở tại dùng. Cái đập đầu tiên chạy từ đường Trần Quốc Toản qua bên kia hồ chỗ lữ quán hướng đạo Lâm Viên. Bên cạnh đường Đinh Tiên Hoàng là hồ Đội Có, đi sâu vào bên phải hồ Đội Có là nhà máy nước Đà Lạt xưa, nơi ông cụ mình làm việc dưới ông trưởng ty Tùng, có người con học Yersin trên mình một lớp tên Huân thì phải. Nghe nói qua đời rồi.

Để mình ghi cho đúng để giải thích rõ hơn.

Xem tấm không ảnh có ghi chú thích bên cạnh Thuỷ Tạ có dấu tích cái đập đầu tiên bị lũ năm tháng 5 năm 1932 làm vỡ nên người Pháp mới cho xây cái đập bằng xi măng mà dân Đà Lạt hay gọi Cầu Ông Đạo vì do ông quản đạo xây dựng, tương tự hồ Đội Có do ông Đội Có thực hiện hay càu Bá Hộ CHúc do ông bá hộ Chúc, thầu khoán xây dựng. Để mình bỏ lên đây tấm ảnh xưa khi cái đập đầu tiên chưa bị vỡ.

Không ảnh khu nhà máy nước Đà Lạt xưa và hồ Đội Có, nếu nhìn kỷ sẽ thấy cái ống nước bơm nước từ hồ Xuân Hương vào nhà máy nước gần ngã ba Đinh Tiên Hoàng và Bà Huyện Thanh Quan

Tấm không ảnh này cho thấy đập đầu tiên, lúc đó Thuỷ Tạ chưa được xây cất

Đập đầu tiên nhìn từ chỗ khu vực trực thăng đậu khi xưa, xa xa phía bên trái là nhà thương cho hải quân pháp, sau này họ làm nhà tù, dân Đà Lạt khi xưa gọi nhà Lao hay trung tâm cải huấn. Mẹ mình đi theo Việt Mình, bị mật thám Tây bắt nhốt ở đây đâu 6-9 tháng. Sau nhờ ông Võ Quang Tiềm bảo lãnh mới được thả.

Hình chụp đập đầu tiên nhưng phía bên kia thấp hơn

Hình này chụp khi cái đập đầu tiên chưa bị vỡ nghĩa là trước tháng 5 năm 1932. Ta thấy cái đập chạy qua bên kia hồ, xa xa trên đồi hình như dinh tỉnh trưởng chưa được xây cất. Bên trái là còn đường có chiếc xe bò, sau này được tráng nhựa mang tên Trần Quốc Toản.