Donna Donna

 Donna Donna 

Hôm qua đang đi bộ, tập luyện để đi bộ Via Francigena từ Lucca đến La Mã tháng tới, bổng nhớ đến bài hát Donna Donna khi xưa nghe ở Đà Lạt. Có lẻ kể chuyện về 4 chị em họ Chử nên nhớ đến thời xưa. Khi xưa, hàng xóm có một ông thần học Yersin trên mình đâu 5, 6 năm nên mình hay bò sang nhà để nghe ké nhạc Tây, nhạc Mỹ nhất là xem Playboy. Ông thần này dạy đối tượng của ông thần Dũng 302, xóm địa dư nay ở Montreal nhảy đầm. Cô này cũng hàng xóm của mình luôn, nay ở San Jose. 

Có bài Donna Donna do Claude Francois hát, bổng nhiên nhớ lại những ca từ nói về thằng bé, sống trong một ngôi nhà to lớn, cuộc sống chứa chan hạnh phúc và niềm vui nhưng tận đáy lòng đứa bé trai có những ước mơ, trở thành người lớn. Rồi thằng bé rời xa nhà, trải nghiệm bao nhiêu cuộc tình đẫm lệ, đói khát của cuộc đời để rồi một ngày nào đó nhớ lại và tiếc nuối thời thơ ấu đầy mộng mơ. 

https://youtu.be/vxvBHkRxLo4?si=AuMKggNy2n8nq-ol

Il était une fois un petit garçon

Qui vivait dans une grande maison

Sa vie n'était que joie et bonheur

Et pourtant au fond de son cœur

Il voulait devenir grand

Rêvait d'être un homme

Chaque soir il y pensait

Quand sa maman le berçait

Donna Donna Donna Donna

Tu regretteras le temps

Donna Donna Donna Donna

Où tu étais un enfant

Puis il a grandi, puis il est parti

Et il a découvert la vie

Les amours déçues, la faim et la peur

Et souvent au fond de son cœur

Il revoyait son enfance

Rêvait d'autrefois

Tristement il y pensait

Et il se souvenait

Donna Donna Donna Donna

Tu regretteras le temps

Donna Donna Donna Donna

Où tu étais un enfant

Parfois je pense à ce petit garçon

Ce petit garçon que j'étais

51 năm để nhìn lại ngày xưa còn bé, với nhiều ước mơ đi Tây, mơ ngày trở lại Việt Nam để rồi vài tháng sau đến Tây, Sàigòn trở thành bên thua cuộc. Bao nhiêu mộng mơ đều tan biến. Gia đình không biết sống chết ra sao suốt 3 năm trời trước khi có thư từ được cho gửi về Việt Nam. Mặc cho dòng đời đưa đẩy từ nước này sang nước nọ, từ Âu châu sang Hoa Kỳ.

Mình nhớ cũng vì bản nhạc này mà mình bị bọn Tây học chung chửi. Lý do là mình ngồi vẽ trong atelier thì buồn đời mình hát bản nhạc này. Mấy thằng Tây con đầm kêu sao mày hát toàn nhạc ýe ýe không. Rồi tụi nó cho nghe Joan Baez hát tiếng anh bản nhạc này. Lúc đó mới biết bản nhạc này được Tây chuyển ngữ như ở Sàigòn khi xưa, có phong trào nhạc trẻ, chuyển ngữ nhạc Tây, nhạc Mỹ ra việt ngữ. Có lần mình hát bài Seasons in the Sun. Rồi cãi nhau với Tây đầm là nhạc Mỹ không phải nhạc Tây khiến chúng cười, kêu mình ngu mà không biết. Sau này mới biết bài này do Jacques Brel, người Bỉ, là tác giả. Bài hát mang tên “Le Moribond”. Sau này được một ông Mỹ tên Rod McKuen chuyển ngữ ra Seasons in the sun. Từ đó mình được chúng cho mượn băng cassette để nghe nhạc Tây, kiểu có trình độ tiếng Tây cao cao hơn những bài hát của thời học sinh, choai choai. Salut les copains. 

Nghe bản chính bằng tiếng yiddish 

https://youtu.be/nrERf0RwnrQ?si=82cD7pAmEBJjBEay

Bà nhạc sĩ Joan Baez hát bài hát từ một bài hát Yiddish, của người do thái “Dana Dana"(in Yiddish דאַנאַ דאַנאַ). Nhờ bà Joan Baez khiến bài hát này nổi tiếng vào thập niên 1960. Bản nhạc chính được viết năm 1940 bởi Sholom Secunda và Aaron Zeitlin. Tên bản nhạc là Dos Kelbl (con bê). Bản nhạc nói về con bê được đưa đến lò sát sinh, khác với con chim én, tự do trên bầu trời. Biểu tượng cho tự do và sự áp bức của bạo quyền. Đến năm 1956, được chuyển anh ngữ bởi Arthur Kevess và Teddi Schwartz. 

Đến khi bà Joan Baez hát bản nhạc này vào thời gian có cuộc đấu tranh về quyền Dân sự và chiến tranh Việt Nam, khiến khắp nơi trên thế giới đều biết đến. Tương tự khi qua Tây mới nghe bài hát của Bod Dylan “Blowin’ in the wind”. Con bê tượng trưng cho những người thụ động trước sự bất công, trong khi con én tượng trưng cho những người lựa chọn tự do, ngay cả khi điều đó có đến nguy hiểm.

https://youtu.be/j1zBEWyBJb0?si=6QlACnYSYz3V3FK5

A calf is being led away on a wagon to the slaughterhouse at dawn.

Above, a swallow flies freely in the sky.

The calf cries as it watches the bird.

Refrain :

Donna, Donna, Donna, Donna… (nonsense syllables used for rhythm)

The swallow says to the calf:

“You’re weak and without will.

If calves could grow wings,

They could escape the farmer and his knife.”

The winds blow freely across the plains,

Laughing and playing with the clouds.

But calves remain trapped,

Because they never try to break free.

Cho thấy bản nhạc pháp ngữ do Claude Francois hát khác ý nghĩa với bản anh ngữ. Có lẻ âm điệu hay nên ông thần Claude Francois chuyển ngữ theo ngẫu hứng của ông ta thay vì đấu tranh chính trị như những năm của thập 60 tại Âu châu và Hoa Kỳ.

Nhớ khi xưa ở Việt Nam, mình nghe bản nhạc này thấy hay hay vì dạo ấy, mơ đi Tây hơn mê gái. Muốn thoát khỏi khung cảnh chết chóc của chiến tranh. Để rồi ngày nay, nhớ lại thời thơ ấu, lại nối tiếc những gì không thực hiện được của thời mới lớn. Đành kể chuyện đời xưa tại Đà Lạt. Chán Mớ Đời 

Parfois je pense à ce petit garçon

Ce petit garçon que j'étais

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Cô giáo ngày xưa

Tuần này được tin cô giáo dạy việt văn khi xưa, thời trung học đệ nhất cấp mới qua đời tại Houston, Texas. Bạn bè ở Việt Nam nhờ mình gửi hoa phúng điếu cho cô giáo.

Hình các học sinh Yersin chụp với cô giáo Ngô Thị Liên khi xưa. Rất cảm động khi thấy học trò quây quần, nắm tay cô giáo ngày xưa. Hình do Phước Lâm Viên từ Việt Nam sang chụp 

Mình học việt văn với cô được hai năm tại Grand Lycée Yersin, Đà Lạt. Dạo ấy việt văn được xem là sinh ngữ chính và anh văn là sinh ngữ phụ. Lý do là chương trình pháp được giảng dạy tại trường. Không biết khi xưa ra sao chớ thời mình thì chỉ có vài ông Tây thuộc dạng coopérant , thay vì đi quân dịch thì được bộ ngoại giao Pháp hay bộ giáo dục cho đi xứ nào dạy đâu 18 hay 24 tháng. Khi mình ra trường thì chính phủ pháp định gửi mình đi Senegal dạy đại học kiến trúc bên đó vì có hai thằng bạn đi trước làm giấy tờ giúp nhưng cuối cùng đi khám sức khỏe ở trại lính. Mình kêu lớn lên tại Việt Nam tao chán chiến tranh nên được miễn dịch. Có lẻ vì vậy ra trường mình đi tứ xứ luôn chớ đi quân dịch hay Senegal thì chắc lại phải về Tây ở đến nay. Vua Hassan II, xứ Maroc viết thư cho tổng thống Pháp, kêu là xứ Pháp gửi toàn là giáo sư viết tiếng pháp không chuẩn. 

Trường Yersin dạo đó có giáo sư gốc việt nhiều. Nhớ toán thì có ông thầy tên Hài, bà con chi với Phan Đình Diễm, nhà ở cư xá Địa Dư gần trường. Đám học trò hay gọi Hài Dón, sau này lớn lên bắt đầu học nói lái mới hiểu. Pháp văn mình học với ông thầy tên Hai thì phải, địa lý thì học với ông Tây đi quân dịch mà sau này có đọc hồi ký của ông ta trên trang nhà yersin Đà Lạt. Sử thì với ông Michelet hay ai đó không nhớ. Cứ bị cấm túc hoài. Chiều thứ 7 đi với thằng Võ Ngọc Sơn, vô phòng lớp sử, xem như phòng cấm túc nên hay tò mò nhìn bản đồ thế giới. Ai ngờ sau này lại giang hồ khắp nơi như trên bản đồ. Tên Sơn này học cũng học ngu như mình nên khá thân nay chết lâu rồi. Hắn con bà Sáu Cos ở chợ Đà Lạt, bà này khi xưa thương một ông cậu bà con, rồi gai đình không chịu nên đi theo việt minh bị Tây bắn chết đâu ở Bình Thuận. Nói đúng ra thì mấy ông thầy không chuyên môn, biết chút tiếng Tây thì được cử vào dạy học chớ không có bằng sư phạm chi cả. Có lẻ vì vậy khi xưa mình học ngu.

Việt văn thì học với cô Ngô Thị Liên, nhà ở ngay ngã 3 đường Bà Triệu và Hùng Vương (yersin) đối diện đường Đào Duy Từ, dốc nhà Bò và tiểu khu đúng hơn là kỹ thuật La san. Sau này qua mạng xã hội, thấy cô viết cho mình, lấy tên Liên Hoàng khiến mình ngu lâu dốt bền. Nghe nói trước Mậu Thân gia đình cô ở đường Huỳnh Thúc Kháng, cạnh nhà thờ Tin Lành bị bắn nát trong vụ tổng công kích. Nhớ nhà cô vì có học hè với mấy ông thầy tại nhà cô. Hồi nhỏ thì học với cụ Sâm nhà đường Hùng Vương, gần Suối Cát Nam Thiên, chỉ nhớ đi bộ xuống dốc, có cái vườn rồi vào nhà cụ Sâm. Hình như có học chung với cháu cụ Sâm. Không nhớ tên, có thể là Trâm. Sau này gặp con cô thì họ kêu không nhớ mình, khi học hè dù mình có đưa hình mình khi xưa nhưng tên Thép vẫn ngọng. Chắc tại học dưới mình một lớp.

Hình mình khi xưa. Rất đẹp trai

Vụ trường nghỉ ăn Tết Mậu Thân rồi nghỉ dài hạn, mấy tháng bất đắc dĩ, nhớ trường có gửi thư về, kêu lên trường chỗ cái quán hay ông cai để lãnh bài tập về nhà làm. Chán Mớ Đời 

Mình nhớ bài tập cô cho là học thuộc lòng bài Thằng Bờm. Sau này đi học lại, cô cũng bắt trả bài nhưng mình không thuộc nên được điểm xấu, không nhớ là bao nhiêu. Chỉ biết là Thằng Bờm gây ảnh hưởng rất nhiều cho cuộc đời mình sau này. Mình không bao giờ đổi cái gì có với nắm xôi cả. Không thích ăn xôi.

Cũng nhờ mạng xã hội, mới liên lạc với cô sau bao nhiêu thăng trầm của quê hương từ Mậu Thân đến nay. Có lẻ bài mình viết “nhớ về thầy cô” mới nhận được tin cô vì cô có phản hồi khiến mình thất kinh, phải đi lục xem là ai. Bài này mình kể đọc lá thư của ông Albert Camus gửi cho người thầy giáo khi xưa ở Algerie và ông thầy viết lại, rất cảm động và nhớ đến các thầy cô khi xưa. Cô phản hồi bài viết khiến mình thất kinh, gọi điện thoại liên lạc. Được biết cô sống một mình tại tiểu bang xa xôi, không gần con cháu. Cô vẫn còn đi làm. Cô nói nghỉ hưu sợ chết vì không biết làm gì. Cô cho biết là đọc hết những bài mình viết càng khiến mình thất kinh vì khi xưa thuộc dạng học sinh dốt việt văn. 

https://www.muctimsonden.com/2020/12/nho-ve-thay-co-giao.html

Đến nổi ngày nay, lâu lâu có người cho điểm zero nhưng nghĩ đi nghĩ lại kêu có công viết nên cho 1 điểm. Kinh. Đâu dám cho cô sợ cô buồn dạy học trò được 1 điểm. Cũng có người nhảy vào bênh vực nên mình như bò đội nón, không biết ai đúng.

Có lần cô nói với mình muốn đi Pháp để tìm lại những vết chân xưa khi cô du học tại pháp, cô nói lần sau em đi thì cho cô đi theo. Mình nhất trí. Sau đó thì nhận tin nhắn của con cô, kêu là mời cô đi Pháp nhưng cô không chịu, lại đòi đi với mình khiến con cô nổi điên còn mình thất kinh. Năm ngoái mình về Pháp đột xuất thì cô lại yếu rồi, đi đứng khó khăn. Mình gặp lại cô lần đầu tiên tại Cali, khi cô sang Cali thăm con cháu. Mình đi thăm cô với Phan Đình Diễm. Ngồi nói chuyện với cô rất lâu, từ khi còn bé đi du học đến khi về nước ở Đà Lạt, rồi sau 75 ra sao, rồi đi Pháp rồi sang Hoa Kỳ, đi học lại,…

Lâu lâu con cô gọi điện thoại kêu mẹ tôi chỉ nghe lời ông. Cứ thằng sơn đen nói như thế này, thằng sơn đen nói như thế kia. Thằng sơn đen nói là không trật. Trong khi đồng chí gái lại kêu mình chỉ có nói sai chớ không có trật. Con cô nói thì cô không nghe. Chán Mớ Đời . Mình định tháng 3 tới, đi Texas, đi du thuyền qua Panama, ghé thăm cô.

Cô kể hồi bé còn đi học ở Hà Nội, không nhớ có việc gì trong trường có làm lễ, cô được đề cử với vài người bạn để tặng hoa cho Hồ Chủ Tịch, rồi được hồ chủ tịch nắm hay bắt tay ra sao đó nên về nhà cả tuần không dám rửa tay sợ bay đi chút gì của bác. Có lẻ cuộc gặp gỡ đó đã thúc đẩy cô đi du học ở Pháp khi còn học trung học. Khiến mình khâm phục vì khi mình đi Tây đã 18 tuổi mà còn chới với huống chi cô còn đang học trung học. 

Dạo ấy 1 đồng tiền Đông-Dương ăn 10 quan pháp nên người Việt giàu có hay cho con qua Pháp học, rẻ hơn học ở Việt Nam thêm có bằng mẫu quốc. Oai hơn. Ở Việt Nam hay các thuộc địa pháp thì học chương trình lô-can, đậu bằng thuộc địa không oai lắm. Mình có mấy người bà con du học dạo ấy vì tiền rẻ như ông bà Võ Quang Tiềm, mua nhà bên Tây cho con qua đó học. Tương tự ngày nay, các đại gia cho con qua Mỹ học từ trung học. Hôm trước có gặp một chị kể cho con đi Mỹ học từ trung học ra MBA luôn. 

Sau 54, cô kể mấy ông thi sĩ ở Paris, sau này về Việt Nam nổi tiếng như ông Nguyên Sa, chồng cô là thi sĩ và đạo diễn Hoàng Anh tuấn,…đều ghé lại nhà cô khi xưa để ăn cơm. Sau tú tài cô học dược khoa ở Pháp nhưng bị gián Đoạn vì lấy chồng sinh ra hai người con rồi gia đình bên chồng di cư vào nam, kêu về Đà Lạt sinh sống. Cô tính ghi danh đi học tiếp tục dược khoa ở Việt Nam, nhưng trường Yersin trả lương cao hơn làm dược sĩ nên thôi đi học lại. Mấy chục năm sau cô mới về Hà Nội để thăm gia đình. Nhờ đi dạy nên sau 75 mới được chính phủ Pháp bảo lãnh sang Pháp rồi qua Mỹ. Qua Mỹ cô đi học lại. Cô kể là con cô không có đứa nào theo nghệ thuật hết khiến cô mừng. Con cô ai cũng thành danh hết.

Cô kể có lần ở Hoa Kỳ, nằm ngủ cô thấy đi cyclo đạp tới tòa lãnh sự pháp để làm giấy tờ đi Pháp nhưng xe đạp chậm quá nên sợ Việt Cộng không cho đi nên nhảy xuống xe để đi cho mau. Ai ngờ tỉnh lại thấy rớt dưới giường, gãy chân sao đó. Cho thấy cô sống với Việt Cộng có mấy năm trước khi chính phủ pháp bảo lãnh vì khi xưa dạy trường Tây, xem như công chức của pháp. Mà cảm giác sợ hãi vẫn theo cô đến khi lớn tuổi.

Hôm trước, mình có gặp con trai út của ông Nguyên Sa, rể của cô, nói cô dạo này yếu. Nói để gọi điện thoại cho cô nhưng lại bận trong vườn thì được tin cô qua đời. 

Sau lần gặp lại thì Phan Đình Diễm đề nghị tổ chức hội ngộ với cô và các cựu học sinh yersin khi xưa. Lúc đầu tính làm với nhóm cựu học sinh 73-74. Vấn đề là nhóm này có anh em hay chị em cũng có học với cô khi xưa nên họ muốn tham gia. Phan đình Diễm đồng ý rồi Tú Anh promo 75, chưa thi Tú tài thì đứt phim gọi điện thoại xin cho nhóm họ tham dự nên cuối cùng có đâu 125 người tham dự buổi hội ngộ hôm đó. Ai cũng nhớ bún bò của vợ Phan Đình Diễm, sau này mở tiệm Ghiền Bún Bò tại bolsa. 

Hôm đó có nhiều đàn anh trên tụi này mấy lớp cũng kéo nhau lại. Không thấy tên trong danh sách, họ nói cứ Đà Lạt là tụi này bò lại. Vui. Rất cảm động khi thấy mấy chị bạn học chung quay quần bên cô giáo ngày xưa. Học sinh từ Việt Nam, Gia-nã-đại và Pháp quốc bay sang tham dự. Mình đoán chắc cô vui lắm khi gặp lại các cựu học sinh một thời ở Đà Lạt. Hình ảnh cô giáo và học trò cũ gặp lại, khó tổ chức lại. Mình dự hội ngộ mấy trường lớn hay nhỏ khi xưa nhưng chỉ có buổi hội ngộ với cô là dễ thương nhất. Mấy chỗ khác chỉ thấy ngồi một chỗ trong nhà hàng còn đây với cô rất nhẹ nhàng. Mấy cô học trò bu quanh xin chụp hình với cô. Chắc hôm ấy cô vui lắm, được làm lại cô giáo ngày xưa. Mình có viết về cuộc hội ngộ này, có một không hai. Sau này tính làm lại đúng sinh Nhật cô nhưng mấy người không thống nhất ngày giờ. Thêm nay ai cũng thêm tuổi, đi đứng khó khăn.

Cảm ơn bác đã viết về mẹ . 

Đúng như bác nói là mẹ mình qua Pháp lúc còn học trung học và tiếng Tây cũng lõm bõm vì học trường Việt dưới thời loạn . Bà tự lo giấy tờ và tự đi năm 17, 18 gì đó . Bà ngoại mình rất lo nhưng không cản được . Bà ngoại đi coi thày bói và họ nói sẽ không còn gập mẹ nữa: Khi học Bac xong thì bà học pharmacie . Ở nhà cuốn chả giò bán cho Tây để trang trải sau 1954 vì tiền do bà ngoại gửi bị cắt hết . Bố tôi phải ăn chả giò bị bung khi chiên nên ông ghét chả giò cho tới khi qua đời

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Thế hệ Z và sự cô đơn

 Thế hệ Z và sự cô đơn

Mình thấy một tấm ảnh tại Nhật Bản; một nhà ga nhỏ, không ghế chỉ có một đường rầy dừng tại đây rồi quay ngược lại. Ngạc nhiên nên mò mò đọc thì khám phá ra họ xây nhà ga này để ai có ý định tự tử thì đến đây, có thời gian suy nghĩ về tự quyên sinh khiến mình thất kinh.

Mò thêm tài liệu thì khám phá ra Nhật Bản là một quốc gia phát triển nhất á châu, là ngọn hải đăng cho các nước á châu khác. Sự thật về hậu quả của sự phát triển nhanh chóng là sự cô đơn. Người Nhật cảm thấy đơn độc, nhiều người chịu không được, phải tìm đến cái chết.

Mình xem một phim tài liệu nói đến vấn đề này của đài truyền hình Tân gia ba thì thất kinh vì có thể xẩy ra khắp thế giới vì sự toàn cầu hóa. 

Tại Nhật Bản, họ gọi thế hệ Z (Gen Z) là người Nhật sinh từ cuối thập kỷ 90 và thập kỷ 2010, đang gặp vấn nạn xã hội, kinh tế, và áp lực văn hoá khiến đưa đến tình trạng cô đơn khá cao. Có nhiều điểm khá chú ý:

Đầu tiên là sự chuyển hoá của xã hội, xã hội Nhật Bản thường được xem là một xã hội với tinh tần cộng đồng rất mạnh mẽ. Ngày nay giới trẻ theo lối sống “solo katsu” (sinh hoạt riêng một mình). Kiểu sống ăn một mình , đi xem phim của một mình. Họ phỏng vấn một cô diễn viên, không nổi tiếng lắm. Cô ta cho biết là diễn viên nên không thể nào để lộ hay nói cho ai biết về suy tư của vì sợ sẽ bị đồn thổi. Từ từ tự khép kín, không có bạn để tâm sự. Một hôm, cô ta vào tiệm ăn thức ăn nhanh, ngồi ăn và khám phá ra niềm vui ăn một mình thay vì phải có sự hiện diện của những thân hữu. 

Năm 2023, có một thăm dò của LINE Research cho rằng 14% thế Z của Nhật Bản theo dõi các nhóm trên YouTube, nhưng các nhóm về xã hội, làm quen thì rất ít, nhưng các thú tiêu khiển một mình thì gia tăng rất nhiều.

Đây không phải là quyết định cá nhân mà vì hoàn cảnh môi trường văn hoá của Nhật Bản đòi hiểu nhiều hay sợ bị từ chối như một bà, kể là ở tuổi trung học, đi học không giỏi nên bị áp lực gia đình nhất là sợ bạn học chê cười nên nghỉ ở nhà không đi học luôn. Nay bà tham gia các nhóm để giúp những người trẻ tuổi lâm vào tình trạng này.

Một cô bé khác kể 14 tuổi, không chịu được sự giáo dục hà khắc của bố mẹ nên bỏ nhà đi bụi đời. Đến Đông Kinh thì khám phá ra có club mượn người nghe mình tâm sự, để mình tâm sự nhưng họ chặt tiền khá đẹp nên nợ chồng chất phải đi làm gái bao. Vì cảm thấy có người cần gần gũi cô ta thay vì khi xưa, ở với bố mẹ, cứ bắt học hành, giỏi như người này người nọ, không được tâm sự với ai cả.

Điểm thứ hai là văn hoá làm việc ở Nhật Bản, với 80 giờ mỗi tuần khiến giới trẻ cho rằng rất khó có thời gian để đả thông tư tưởng với khác giới. Vì họ có thể bị lôi kéo vào vòng đai , làm việc, rồi đi uống với đồng nghiệp sau khi rời hảng. Ngoài ra từ 30 năm nay, kinh tế Nhật Bản đình trệ khiến các lo âu sợ mất việc nên khó đi đến quyết định làm gia đình, xây tổ ấm. Họ có phỏng vấn một cô thạc sĩ, sau khi tốt nghiệp trở về tỉnh làm việc cho một cơ quan chính phủ, bận công việc quá nên không thời gian để yêu nên sống độc thân. Thêm họ không muốn đóng vai trò cổ điển của phụ nữ xưa, muốn trải nghiệm cuộc đời và lo cho sự nghiệp.

Ngoài ra có góc cạnh về kỹ thuật. Thế hệ Z sinh ra trong công nghệ kỹ thuật toán nhưng các nghiên cứu cho hay, họ có thể kết nối trên mạng nhưng lại không thay thế được các nối kết ngoài đời.

Chuyến đi Việt Nam và Úc đại Lợi vừa qua, mình trải nghiệm được một điều, gặp mặt những người kết nối trên mạng như anh bạn làm bờ lốc cho mình ở Sàigòn hay gặp mặt mấy ông thần trinh sát 302 khi về Đà Lạt, hay mấy người kết nối trên mạng. Họ rất dễ thương ngoài đời. Họ rất chọn lọc, không phải ai cũng kết nối làm bạn nên khi gặp nhau, có cảm tưởng như đã hiểu nhau nhiều vì đọc bài vỡ của nhau. Chỉ tiếc là thường mình viết khi đang ở phi trường, trước khi lên máy bay nên khi thiên hạ đọc bài thì mình đang ở trên phi cơ nên thường xuống phi trường mới nhận được nhắn tin, kêu mời gặp nhau. Quá trễ. Hẹn lần sau. 

Họ cho biết là đại dịch covid càng làm khó khăn hơn Nhật Bản áp dụng chính sách cách ly. Theo thăm dò thì 40% trả lời cảm thấy cô đơn. Lý do là các sinh hoạt như đi chơi với trường, các buổi lễ bị xoá bỏ, kiểu tốt nghiệp trung học hay đại học, không được chung vui với bạn hữu. Như con gái mình tốt nghiệp không được chia vui cùng bạn học, phải nằm nhà xem trên màn hình đưa tên mình lên. Năm sau phải về trường lại để làm lễ tốt nghiệp nhưng có rất nhiều người ở xa không về được. Mất luôn kết nối với bạn học sau khi bị cách ly.

Ngoài ra, có hiện tượng mà người Nhật gọi là “hikikomori”, người Nhật Bản trẻ nhưng kêu ta dại ta tìm nơi vắng vẻ, họ không tham dự vào các sinh hoạt xã hội. Họ phỏng vấn một anh chàng trẻ, từ bỏ Đông Kinh về quê ở. Anh ta cho rằng ở quê , người dân hàng xóm giúp đỡ lẫn nhau. Còn ở đông kinh, không biết thằng hàng xóm là ai. Theo chính phủ cho biết có độ 1.5 triệu người. Họ phỏng vấn một anh chàng cho biết cha mẹ lo đi làm nên từ nhỏ bị cô đơn nên không có ai để tâm sự rồi đi học lại ngu như mình, bị bạn bè chế diễu nên thu mình lại, không tiếp xúc với ai.

Cho thấy phát triển cũng có cái bề trái của nó. Dân số người Nhật này giảm nhanh, xem như xứ này hết tiến nổi vì người già chiếm số đông rồi. Giới trẻ thì không lấy chồng lấy vợ gì cả. Lo làm.

Sau đó lại thấy một nghiên cứu khác ở Phi Luật Tân thì tương tự giới trẻ ở đây cũng bị cô đơn, xem như đứng thứ 2 trên trên thế giới. Họ cho biết có đến 47% giới trẻ Phi kêu là cô đơn, được xem đứng thứ 2 trên thế giới. Việt Nam đứng thứ 20 trên thế giới. Họ phỏng vấn một anh chàng trẻ to béo, làm một người AI trong điện thoại rồi ngồi nhà kêu AI đi bộ vì anh ta muốn đi bộ nhưng cứ để AI đi bộ còn anh ta ngồi xem anh ta AI đi bộ trên điện thoại.

Một cô gái khác nói lớn lên với bà ngoại vì bố mẹ đi làm lao động quốc tế nên năm khi mười hoạ mới gặp. Bà ngoại thì già nên có sự cách trở của thế hệ. So sánh với bạn bè có cha mẹ bên cạnh nên tủi thân rồi tự khép kín. Có trên 20 triệu người phi đi lao động quốc tế. Mình nhớ có lần sang Hongkong chơi, chiều chủ Nhật ra quảng trường Victoria thấy toàn người phi, đi lao động quốc tế, gặp nhau chia nhau những món ăn, kể chuyện quê nhà, con cháu. Mình có quen một bà phi, ý tá, kể là con để ở Phi cho bà ngoại nuôi. Nhớ con như điên nhưng chỉ gặp 2 tuần một năm từ 15 năm qua.

Ngày nay, vào nhà hàng hay đi đâu, cũng thấy mỗi người cầm điện thoại, đợi thức ăn mang ra. Như khi xưa có bài hát, chúng ta yêu nhau tuy xa mà gần, tuy gần nhưng cách xa.

Ở Việt Nam có ông thầy Thích Minh Niệm, giúp giới trẻ tìm lại mình, trị các nổi cô đơn và trầm cảm. Còn có cách khác là lên mạng chửi lộn với mấy người không quen biết. Để khiến cái tôi lớn hơn. Giúp dung lượng trái tim nở phình ra nhưng thay vì để chứa thương yêu, chúng ta chứa hận thù để rồi lại kêu tại sao cô đơn. 

Dạo trước có mấy nhóm trên mạng, có tổ chức ốp-lai, mình có đi dự, thấy bà con cũng vui vẻ, có lẻ cùng một khuynh hướng nào đó, nói chuyện rất cởi mở. Nay chủ xị nghe nói dọn đi xa nên hết thấy tổ chức. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn