Showing posts with label Kỹ năng sống. Show all posts
Showing posts with label Kỹ năng sống. Show all posts

Kể chuyện tếu qua ngoại ngữ

Sáng nay đến phiên mình làm Joke Master, người kể chuyện vui tại hội Toastmasters. Buổi họp lúc nào cũng khởi đầu với lời cầu nguyện Chúa Toàn Năng và lời tuyên thệ trung thành với lá cờ Hoa Kỳ, do một người được chỉ định. Đa số các hội viên đều theo đạo thiên chúa giáo, ngoại trừ 1 bà theo Do Thái Giáo. Khi nào đến phiên mình, thay vì cầu nguyện, mình đọc một câu lời hay ý đẹp nào của một triết gia, hay thi sĩ, nhà văn để mọi người cùng suy nghĩ.
Sau đó đến phần người kể chuyện vui (Joke master). Thật ra kể chuyện vui trước đám đông rất khó ngay cả người Mỹ vì làm sao để các hội viên hiểu câu chuyện. Chuyện vui khiến buổi họp vui vẻ thân mật hơn. Lúc đầu mình kể chuyện vui của người Pháp hay đức mà mình nghe bên Âu châu thì không có thằng mỹ nào cười. Cho thấy tuỳ văn hoá, có câu chuyện khiến người Pháp cười mà người Mỹ khó hiểu vì không cùng văn hoá, địa lý với người Pháp. 

Khi kể chuyện cười, phải để ý về những người nghe. Nếu họ là dân ngoan đạo, thì đừng bao giờ kể chuyện tế về tôn giáo. Mấy bà gốc Huế thì thích nghe chuyện dê. Mấy bà bắc thì thích chuyện dâm. Người nam thì mình ít quen nên không rõ lắm.


Khi mình sang pháp thì lúc đầu, tây đầm kể chuyện tếu lâm thì mình như bò đội nón chả hiểu gì cả. Dần đàn qua vài năm tháng mới thấm nhuần được cái tính hài hước của người Pháp. Thường họ hay chọc quê dân Bỉ và đức. Còn người Anh quốc hay chọc quê người Ái Nhỉ Lan và Tô Cách Lan. Mình ở tây lâu nhất nên thấy người Pháp rất kỳ thị, chọc quê đủ loại dân. Có dạo một tên tây hình như tên Pierre Péchin, hay giả giọng người ả rập để chọc quê khiến tây đàm cừoi, chiều nào cũng mở đài radio để nghe tên này. Tên này có câu cuối cùng là “tu bouffes ou tu bouffes pas, tu crèves quand même.” Hình như người ả rập tìm cách đánh ông ta. Nếu mình không lầm là mỗi chiều ông ta nhận điện thoại trên đài Europe 1 với câu chuyện La cigale et la fourmi, câu chuyện ngụ ngôn của La Fontaine, mà khi xưa, học với ông tây bà đầm.


Con ve thì suốt mùa hè, hát hò trong khi con kiến thì cứ làm việc, đi tha thức ăn về đầy tổ. Mùa đông đến thì con ve đói, mới bò lại tổ con kiến xin ăn. Con kiến không cho đuổi đi khiến con ve đói và chết. Trốn khi đó con kiến có đủ thứ để ăn, nên đem đồ ăn ra ăn ngày chưa đủ tranh thủ ăn đêm rồi bội thực lăn đùng ra chết. Ông Péchin này kêu “tu bouffes ou tu bouffes pas, tu crèves quand même., nghĩa là ăn hay không ăn cũng chết. Ông ta giải giọng người ả rập mà tây đàm khi xưa gọi là “bougnoules” nay thì ”beurs”.

Để ai không hiểu tiếng pháp, đây là một anh cải trang thành phụ nữ đi tè


Điển hình mình kể chuyện về một người bạn do thái, hè được bố mẹ gửi về DO Thái vào dịp nghỉ hè để làm việc từ thiện trong các kibutz. Một hôm, bà mẹ chạy lại nhà, gõ cửa hỏi có tin tức gì con trai bà ta. mình nói là anh ta gửi một bưu thiếp, kể là đã trở về đạo Thiên Chúa Giáo. Bà mẹ nghe vậy, khóc quá cỡ thợ mộc, chạy lại synagogue hỏi ông Rabbi, cố đạo do thái giáo. Ông Rabbi nghe bà ta kể là gửi con trai về Jerusalem, thì anh ta trở vào đạo Thiên CHúa giáo. Ông Rabbi nghe vậy thì kêu “ủa! Con trai tôi cũng vậy”, cả hai cùng cầu nguyện thượng đế. Sau một hồi thì thượng đế xuất hiện, hỏi chuyện gì thì cả hai kể là gửi con trai về thành Jerusalem thì chúng vào đạo thiên chúa giáo. Thượng đế nghe vậy thì cũng ngạc nhiên “ủa! Con trai của hai vị cũng vào đạo thiên chúa giáo”. Người pháp hay Ý Đại Lợi đều hiểu câu chuyện này vì thượng đế gửi người con do thái đến thành Jerusalem và ông ấy đã lập ra Thiên Chúa giáo nhưng không hiểu lý do nào người Mỹ không cười dù họ theo thiên chúa giáo cũng có thể vì mình kể không đúng theo cách giúp người Mỹ hiểu câu chuyện.


Sáng nay, mình kể câu chuyện về một đoàn du khách viếng thăm vườn nuôi cá sấu ở Florida. Họ cho đoàn du khách lên chiếc phà chạy ra xa để xem mấy con cá sấu bơi lội tung tăng trên hồ. Bổng nhiên ông chủ vườn cá sấu tuyên bố, ai nhảy xuống hồ, bơi vào bờ mà sống sót, ông ta sẽ thưởng 1 triệu đô. Cả đám nhìn nhau, không ai  nhúc nhích bổng nhiên có một ông nhảy xuống và bới cố bơi cho nhanh trong khi mấy con cá sấu ào ào lội theo sau để táp ông ta. May mắn ông ta lên đến bờ. Ông chủ giữ đúng lời hứa trao giải thưởng 1 triệu. Phóng viên nghe tin chạy đến, chụp hình phỏng vấn đài truyền hình. Hỏi động cơ này đã khiến ông liều mình nhảy xuống bơi đua với cá sấu để nhận giải thưởng mà tước đây chưa ai dám làm. Ông ta thành thật nói, tôi đâu có nhảy, ai xô tôi xuống nên bắt buộc phải bơi cố mà sống. Khi xem hình, người ta thấy bà vợ đứng bên cạnh mỉm cười. Cho thấy sau lưng một người đàn ông thành đạt là có một phụ nữ đẩy phía sau. Hôm nay bà rá, có lẻ mình quen đứng trước thiên hạ nên chậm rãi, lên giọng xuống giọng và biết ngừng, nhìn thiên hạ nên ai nấy cũng cười té lửa.

Ngày xưa, hàng tuần mình đọc Hara Kiri 


Chuyện tếu lâm việt ngữ thì mình có nhiều lắm. Chuyện H.O., chuyện vượt biên, chuyện bộ đội,… chuyện bắc kỳ, chuyện người quảng, chuyện người Huế. Đủ trò. Mụ vợ thích nghe lắm để khi đi gặp bạn của mụ, mụ kể. Nhiều khi đang kể, mụ quên, phải hỏi mình răn sao nữa. Chán Mớ Đời 


Kể chuyện tếu lâm, khá vui giúp các buổi họp mặt phấn khởi hơn nhưng phải biết cách kể nếu không chả ai cười. Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 






Đối mặt với tài chính khi hưu trí


Khi mới về hưu, đa số đều còn sức khỏe nên có thể đi chơi du lịch, thăm viếng thân hữu, làm những việc gì mình mong muốn nhưng rồi vài năm sau khi sức khỏe sa sút, trí nhớ trả nhớ về không. Chúng ta, đúng hơn người phối ngẫu, con cháu sẽ phải đối đầu nhiều vấn đề mà cứ nghĩ chỉ xẩy ra cho người khác.


Có bà mỹ 69 tuổi, cựu giáo viên than là đang tìm cách bảo vệ tiền bạc tiết kiệm, hưu trí của vợ chồng bà ta, chăm sóc ông chồng 82 tuổi bị bệnh trả nhớ về không. Ông ta hay đi lạc nên bà ta phải gắn số điện thoại của bà ta nơi áo của ông ta. Mấy bác gái về già, không nên đi thêm bước nữa, lấy chồng già hơn mình vì phải chăm sóc, thuốc than đủ trò. Mấy ông thì nên về Việt Nam, kiếm vợ trẻ để có người chăm sóc thuốc than cho tới hơi thở cuối cùng.


Có một bà, 35 tuổi, đang làm việc ở Anh quốc, có Job thơm, than phải bỏ về Hoa Kỳ để chăm sóc bà mẹ bị tai biến. Nhận cái biên lai y phí $15,000. Một bà khác, 30 tuổi, đem ông ngoại, trả nhớ về không, về nhà bà ta để chăm sóc trong thời gian tìm một viện dưỡng lão chịu nhận ông ngoại với chương trình Medicaid. Cuối cùng không chỗ nào chịu nhận, bà ta phải chở và để lại ông ngoại trước một bệnh viện tâm thần để họ lo cho ông ấy. Bà ta cho biết là dã man nhưng bà ta bị bắt buộc vì không có thời gian cũng như tiền bạc để chăm sóc ông ngoại.

Ta thấy đa số là phụ nữ bất kỳ chủng tộc nào, thường chăm sóc bố mẹ về già còn con trai thì chăm sóc vợ như mình. Bà cụ mình năm nay trên 90 tuổi mà vẫn khoẻ, hôm qua nói chuyện với mình xong thì nói chuyện với mấy người em bên Mỹ đến 2 tiếng đồng hồ không mệt. Nhờ cô em mình chăm sóc rất kỹ lưỡng về ăn uống, giấc ngủ. Dinh dưỡng rất quan trọng về già, không có chất lượng là suy yếu. 


Trong các gia đình Việt Nam, con cái lo cho cha mẹ về già cũng lộn xộn lắm vì ai cũng ní cho nhau. Cha chung không ai khóc. Không lo nhưng hay chỉ trích này nọ khiến anh em không hoà thuận. Có chị bạn goá chồng, thương mẹ đem về nuôi. Mấy ông anh không lo nhưng cứ hay nói xằng nói xiên, sao không đưa mẹ đi chơi, sao không làm cái này cho mẹ, sao làm mẹ khóc này nọ. Chị ta kêu họ đem mẹ về nuôi thì không chịu.


Cũng có người về già, đổi tâm tính, không làm gì nên buồn rồi trách móc mấy người con này nọ khiến ai cũng ngại chăm sóc. Bận công ăn việc làm thêm con cái nay đến mẹ cứ trách móc đủ thứ nên điên đầu. Nói được cho ai là cứ ní. Lại có người không thích ở với con cháu, thích ở một mình như tử vi giải thích cô thần quả tú. Con chúa muốn đem về chăm sóc nhưng không chịu, lại ở rất xa con cháu, tiểu bang khác hay Việt Nam lại khiến con cháu buồn lo. Cho thấy về già, cái tâm chưa được buông bỏ để hưởng nhàn trước khi về thiên quốc.


Hàng triệu người tại Hoa Kỳ, ngày nay đang đối diện với khả năng bị khánh tận khi về hưu. Giá cả sinh hoạt trong các viện dưỡng lão, các nhà hưu trí càng ngày càng leo thang, sẽ lấy hết tiền tiết kiệm và lợi tức của người Mỹ lớn tuổi và thân nhân trong một thời gian ngắn trong khi đó người Mỹ càng ngày càng sống lâu, bệnh tật nhiều nhất là bệnh trả nhớ về không, mất khả năng tự lập, cần người khác giúp đỡ, đợi chờ ngày về thiên quốc.


Nay quốc hội Hoa Kỳ đang bàn cãi về medicare và an sinh xã hội. Nếu họ không làm luật xét lại thì 10 năm tới hai hệ thống này sẽ bị phá sản. Từ khi mình sang Hoa Kỳ, người ta đã nói đến vấn nạn này nhưng các chính trị gia cứ hứa hảo huyền rồi khi đắc cử, không ai dám lên tiếng cả vì rất phức tạp. Nếu thực hiện sẽ bị thất cử.


Người ta cho biết người mỹ có nguy cơ cạn kiệt gần như toàn bộ tài sản của mình khi về hưu trong một thời gian ngắn. Viễn cảnh chết trong sự nghèo đói là một mối đe dọa hiện thực đối với thế hệ babyboomers, tầng lớp trung lưu với ý định nghỉ hưu an nhàn dựa vào tiền của 401(k) và lương hưu. Theo các nhà nghiên cứu liên bang, mỗi ngày sẽ có khoảng 10,000 người mỹ sẽ ăn sinh nhật thứ 65, dự kiến sẽ sống đến tuổi 80 và 90, xem như 15 đến 25 năm nữa trong khi đó chi phí y tế, chăm sóc họ khi không còn tự chủ sẽ gia tăng, vượt qua lạm phát thường niên với số kỷ lục là 500 tỷ mỹ kim hàng năm.


Vấn nạn vật giá leo thang càng ngày càng gia tăng và người ta tiên đoán là vào năm 2050, số người trên 65 tuổi sẽ gia tăng 50%, độ 86 triệu người và số người sống đến 85 tuổi và trở lên sẽ gia tăng gấp 3 lần lên đến 19 triệu người. Nguy hiểm là hiện nay 50% người Mỹ trên 82 tuổi bị bệnh Alzheimer, mất trí nhớ. Chi phí cho người Bị bệnh này rất đắt. Kinh

Hệ thống chăm sóc người già tại Hoa Kỳ, đa số là do tư nhân đảm trách, ít gia đình nào mua bảo hiểm chăm sóc về già (long term CARE Insurance) vì rất đắt mà họ chỉ trả trong vòng 7 năm là tối đa. Mình có kể vụ này rồi, ai tò mò tìm trên bờ lốc. Ngoài ra nhân viên trong ngành cũng khan hiếm, vì lương bổng thấp nên ít ai theo học ngành này. Các trung tâm người già nhỏ không đủ tiêu chuẩn để được chính phủ trả tiền. Trung tâm được chính phủ trả tiền rất thấp nên họ trả nhân viên như bèo.


Được biết ngày nay có đến 8 triệu người Mỹ bị bệnh lẫn, trả nhớ về không, không thể tự lo cho mình, làm vệ sinh hay ăn uống và trên 3 triệu người không được sự giúp đỡ gì cả. Đa số trông cậy vào người phối ngẫu, con cháu hay thân hữu.


Mình có người quen, 85 tuổi phải chăm sóc bà vợ bị trả nhớ về không từ 5 năm qua, lúc mới 70 tuổi. Trong tuần thì có người được chính phủ trả tiền đến nhà giặt quần áo chùi dọn bếp núc. Ngoài ra ông ta phải nấu cơm và đút cho vợ hay giúp làm vệ sinh. Mình có anh bạn tây nhỏ hơn mình đâu 2 tuổi, cách đây 6 năm bổng trả nhớ về không. Trong tuần, vợ con đem vào bệnh viện rồi cuối tuần đón về. Nhìn anh bạn ngơ ngơ trả nhớ về không. Buồn


So với các nước tây phương, Hoa Kỳ chi rất ít cho việc chăm sóc người già. Y khoa ngày nay rất tiến bộ nên có thể giúp người ta thoát các bệnh hiểm nghèo và sống lâu hơn. Từ 1960 đến năm 2021, số người Mỹ trên 85 tuổi nhân gấp 6 lần so với dân số Hoa Kỳ. Medicare, chương trình bảo hiểm y tế của liên bang cho người Mỹ trên 65 tuổi, chi trả các chi phí chăm sóc y tế, cho người giúp việc tại nhà hoặc chi phí ở viện dưỡng lão trong một khoảng thời gian giới hạn trong thời gian hồi phục sau phẫu thuật, té ngã hoặc phục hồi chức năng ngắn hạn. Có anh bạn kể bà mẹ được đưa vào một trung tâm hồi phục được 3 tuần rồi viện dưỡng lão lại chở vào nhà thương cấp cứu, nằm vài ngày rồi chở về lại trung tâm phục hồi. Cứ vậy đến khi bà mẹ qua đời. Lý do chính phủ chỉ trả tối đa 3 tuần lễ trong viện hồi phục. Vấn nạn là nằm phòng cấp cứu bệnh viện 3 ngày mà không có phòng ở viện dưỡng lão là ngọng. Nên phải quen biết với giám đốc để dành chỗ cho mẹ anh ta.

Medicaid, chương trình liên bang-tiểu bang, trả cho việc chăm sóc dài hạn, thường là tại viện dưỡng lão, nhưng chỉ dành cho người nghèo. Những người mỹ thuộc tầng lớp trung lưu phải đối phó sự cạn kiệt tài sản của mình để hội đủ điều kiện được Medicaid trả tiền ở viện dưỡng lão, buộc họ phải bán phần lớn tài sản và rút sạch tài khoản ngân hàng. Do đó người ta nói ở Hoa Kỳ, anh nên lọt vào hai loại khi về già: một là giàu có tiền rừng bạc bể, hai là vô sản còn ở giữa là coi như ngọng. Khi còn lao động là giới trung lưu đóng thuế nhiều nhất, giới giàu có thì họ mướn luật sư về thuế vụ, giúp họ đóng ít, còn giới vô sản thì miễn bàn. Vấn đề là người Mỹ nghèo tuy lương bổng ít theo định nghĩa của sở thuế nhưng có người có nhà cửa. Nên khi về hưu, cần phải bán nhà để trở thành vô sản. Một cách đánh tư sản tuyệt chiêu của chính phủ Hoa Kỳ. Cho nên ai có bố mẹ, có chút tài sản thì không nên mong đợi gì cả khi cha mẹ vào viện dưỡng lão. Ta đến thế giới này bằng giấy không thì ra đi cũng được chính phủ giúp còn lại tay không trước khi ra đi.


Có nhiều người ma lanh nên chuyển tên tài sản qua con cái để trở thành vô sản hầu hưởng được Medicaid. Vấn đề là chúng ta không biết được những gì sẽ xẩy ra trong tương lai. Như trường hợp một ông Mễ mà mình mua lại căn nhà của ông ta. Ai xúi ông ta chuyển tên căn nhà qua người con trai. Một ngày đẹp trời, con trai lăn đùng ra chết. Cô dâu muốn bán căn nhà để dành nuôi con nhưng ông ta không chịu, không cho ai vô xem thế là ngọng. Cô dâu không có tiền trả tiền nhà nên ngân hàng có thể kéo nên năn nỉ mình mua. Mình mua xong thì đến gõ cửa, đưa giấy chủ quyền, sổ đỏ rồi kêu ông ta cứ ở, miễn là trả tiền mướn nhà. Sau này tiền an sinh xã hội ít nên ông ta về lại Mễ sống, mình bán căn nhà. Cho nên phải cân nhắc cẩn thận trước khi chuyển tên tài sản qua con cái.


Báo chí bàn tán tuần rồi vì có cặp vợ chồng bị đuổi ra khỏi nhà vì để con trai đứng tên. Người con trai bán và chuyển tên cho bà nào rồi bà ta bán nhà, đuổi cổ hai ông bà ra. Mình có tên bạn kể mua được căn nhà. Bố mẹ cho đứa con mướn rẻ căn nhà nhưng rồi hắn không trả tiền nhà. Sau 2, 3 năm như vậy mà vợ chồng phải tiếp tục trả tiền nợ ngân hàng nên kêu hắn bán. Bán xong hắn làm giấy tờ đuổi cổ người con ra. Bác nào lần tình trạng này thì bán cho em.


Một ông mỹ mình quen nay đã qua đời, bán căn nhà của ông ta để mua một căn nhà cho cô con gái, kêu ông ta về ở chung. Thằng rể buồn đời, kêu bán nhà ly dị khiến tiền bạc của ông ta chuyển qua tay thằng rể phân nữa. Hai cha con ra mua cái Mobile home để ở. Một ông mướn nhà người Việt kể, gốc Quy Nhơn, khi xưa làm nghề thuốc bắc, có xe đò giàu lắm. Sang Hoa Kỳ đem được tiền qua mua một căn nhà ở Huntington Beach, đứng tên con gái. Một ngày sương thu và gió lạnh, con gái kêu ba phải kiếm phòng mướn ở vì ngân hàng tịch thâu căn nhà. Hoá ra cô con gái và thằng chồng mê sòng bài. Mượn tiền ngân hàng rồi không có tiền trả nên ngân hàng xiết.

Nếu họ hội đủ điều kiện vào được viện dưỡng lão thì sẽ nhận được $50 để tiêu vặt mỗi tháng hay ít hơn và người phối ngẫu chỉ có thể nắm giữ chút đỉnh tài sản, khiến con cháu phải gánh vác phần tái chính. Ai tò mò thì đọc đường dẫn này về tiền bạc có thể giữ khi chồng hay vợ vào viện dưỡng lão. https://www.kff.org/report-section/medicaid-financial-eligibility-in-pathways-based-on-old-age-or-disability-in-2022-findings-from-a-50-state-survey-appendix/#_blank


Xem như chính phủ khốn cùng hoá người dân và lấy đi những gì họ có, tạo dựng suốt cả cuộc đời. Có bà kia kể là mỗi tháng phải tiêu $10,000/ tháng đến khi mẹ bà ta hội đủ điều kiện để nhận Medicaid, hình như tiểu bang Cali gọi là Medical.


Một trường hợp khác; một bà kể bà ta phải chuyển về thành phố của mẹ bà ta, sống trong một hai căn nhà của bà mẹ cho thuê để giám sát việc chăm sóc và tài chính của bà mẹ. Bà ta phải trả tiền thuê nhà trong căn nhà thuê. Lý do theo luật của chương trình Medicaid, thì tiền thuê nhà sẽ được dùng để trả chi phí cho việc chăm sóc bà mẹ. Bà ta bán căn nhà của gia đình trước khi bà mẹ qua đời, và phải trả cho Medicaid đâu $20,000. Trường hợp này ở tiểu bang xa, nhà rẻ. Còn ở Cali là ngọng.


Người ta cho biết là có độ 630,000 người già sống trong các viện dưỡng lão trên 65 tuổi. Chi phí chăm sóc người già có thể lên $100,000/ năm nếu không có Medicaid.


Lấy thí dụ một người lãnh $2500 tiền an sinh xã hội. Mỗi tháng ở viện dưỡng lão mất $8,000, cứ tính là $100,000 / năm thêm mấy linh tinh. Tiền an sinh xã hội lãnh được là $30,000/ năm vậy cần thêm $70,000. Thí dụ bà ta có quỹ hưu trí 401(k) 1 triệu đi. Bà ta phải rút ra $100,000, đóng thuế $30,000, nộp $70,000 cho medicaid. Xem như ở được 10 năm tình cũ là hết tiền quỹ 401(k). Theo thăm dò người Mỹ thì được biết 1 trong 10 người có thể trả số tiền hàng tháng cho viện dưỡng lão. 


Có người kêu kỹ sư mà chị ta quen về hưu đều có độ 2, 3 triệu đô trong quỹ hưu trí. Cho là có 3 triệu đô. Thường là nhà chưa trả hết. Cứ tính đổ đồng là tốn $5,000/ tháng để trả ngân hàng, thuế điền địa, bảo hiểm, bảo trì căn nhà, xem như là $60,000/ năm. Lại phải rút $100,000 ra để đóng thuế, xem như hai vợ chồng rút $200,000/ năm. Ông ở viện dưỡng lão thì bà phải ở nhà. Nếu buồn đời bà vào luôn viện dưỡng lão là vẫn tốn $200,000/ năm. Lấy 3 triệu chia cho $200,000 là được 15 năm, nếu tính thêm lạm phát thì 10 năm tình cũ là hết tình hết tiền. Về hưu năm 65 đến 15 năm sau là 80 tuổi hay 75 tuổi vì nếu bị Alzheimer thì giá cao hơn, gấp đôi là hết tiền.

Quốc hội đang bàn thảo về hổ trợ thêm cho người hưu trí như tăng tiền lương cho các nhân viên trong ngành để khuyến khích thiên hạ gia nhập vào ngành này nhưng tốn tiền quá nên họ bỏ. Chính phủ Biden gửi tiền mua súng ống để giúp Do Thái, Ukraine trong khi người nghèo, vô gia cư thì chả được giúp đỡ. Tin tức về Medicare, người già không bao giờ được nhắc đến trên truyền thông. Họ gửi súng ống qua mấy nơi đánh nhau, giết người nhân danh gì đó. Ba láp ba sàm. Truyền thông dẫn dắt dư luận, tuyên truyền để người Mỹ quên đi thực tại mà không nổi loạn.


Quốc hội cứ bầu bán vì chi phí ngân sách quốc gia thiếu hụt trầm trọng. Tiền đâu để họ trả cho các chương trình hưu trí. Chỉ cần đừng đem quân đi đóng trên 700 căn cứ quân sự trên thế giới, là xong việc. Tốn biết bao nhiêu tiền để không chiếm được Iraq, Á Phủ Hãn, tiền hàng ức đỗ vào đấy. Nay lại Ukraine và Do Thái, Syria. In tiền rất nhiều khiến lạm phát lên như diều.


Ngày nay, các trung tâm assisted living do các công ty tư nhân đảm nhận, lợi nhuận rất cao. Có khoảng 850,000 người trên 65 tuổi hiện sinh sống trong các trung tâm này nhưng không được nhận trợ cấp từ chính phủ. Do đó các trung tâm chỉ có những tiện nghi căn bản như tắm rửa, chỗ ăn và sân nhỏ để đi lại và cho uống thuốc. Cũng có nhiều trung tâm có những lớp dạy yoga, đi du lịch, spa, hồ bơi nhưng rất đắc tiền. Phân nữa các trung tâm dưỡng lão này lấy tối thiểu $54,000/ năm và gia tăng trong các khu gần trung tâm thành phố. Đó là người bình thường còn những người bị lẫn thì giá gấp đôi. Mướn người đến nhà cũng đắt lắm vì mỗi giờ phải trả $27 tối thiểu.


Bà Betty, khi xưa bán cho mình căn nhà. Lúc bà ta bị lẫn thì con cháu cho vào viện dưỡng lão giá $5,000/ tháng cộng thêm các chi phí khác. Sau này bà tối hay thức giấc, dữ dằn lại bị chặt thêm $2,000 nên con cháu đưa về nhà, mướn hai bà phi luật tân đến thay phiên chăm sóc bà ta. Cho họ ở tại chỗ nên chỉ trả có $1,500/ người.


Khi xưa, mình có giúp một cặp vợ chồng quen mua một căn nhà assisted living trên Alhambra. Mình thương lượng với chủ nhà cho họ vay lại lợi cho đôi bên. Chủ bán không bị đánh thuế cái rầm, tín dụng cặp vợ chồng bạn thấp nên khó mượn ngân hàng. Họ sửa sang lại từ 4 người sinh sống ở đó, tăng lên 14 người nên lợi tức hàng tháng đâu trên $25,000. Ở đó nhưng khi đi bác sĩ thì cần người chở đi thì ông chồng chở đi và chặt thêm tiền. Sau này họ bán giá 1.4 triệu. Có lần mình muốn làm mấy căn nhà kiểu này nhưng nhìn mấy người về già là Chán Mớ Đời, sợ bị trầm cảm. Họ đã không có tiền, mà mỗi lần chở họ đi đâu là chặt không đẹp không phải là sơn đen nên thôi. Sợ thất đức.


Ngày nay, người Mỹ sống lâu hơn nên bệnh mất trí nhớ cũng gia tăng. Họ cho biết là đến tuổi 82 thì 50% người Mỹ bị bệnh Alzheimer. Hiện nay có đến 7 triệu người Mỹ bị bệnh này và sẽ gia tăng đến 12 triệu vào năm 2040. Do đó về hưu cần nhất là làm sao không bị bệnh này, thường được gọi là bệnh tiểu đường loại 3.

Một bà mỹ kể là ông chồng bị mất trí nhớ, hai vợ chồng ngủ khác lầu nhưng ông chồng hay nổi điên khi thuốc uống hết hiệu lực thế là ông ta hay khệnh bà ta, gọi cảnh sát nhưng không có tiền để đưa ông ta vào viện dưỡng lão. Ai có bố mẹ bị bệnh trả nhớ về không thì hiểu. Lâu lâu bố mẹ nổi điên lên đánh hay chửi những người phụ giúp hay kêu con ăn cắp tiền. Có thể nhiều người về già nhớ đến mụ vợ cứ càm ràm hoài khi xưa nên giả bộ điên lên không chừng. Vào viện dưỡng lão, thấy họ cho mấy người già ngồi xe lăn, uống thuốc ngáp ngáp để không làm phiền các điều dưỡng viên thấy thương kiếp người.


Hôm qua nói chuyện với anh cựu sinh viên đại học Đà Lạt, ở bên pháp. Anh cho biết là y tế, hưu trí người già ở đây khá hơn Hoa Kỳ nhưng tây cũng hết tiền rồi, nghèo rồi, không biết sẽ tồn tại đến bao giờ.


Nhắc đến Việt Nam một tí, với lực lượng công an và quân đội đông đảo, trong tương lai Hà Nội sẽ gặp phải vấn đề hưu trí cho khối người về hưu này. Người dân sẽ phải đóng thuế nhiều hơn hiện nay để giúp Hà Nội củng cố quyền lực. Các nhóm về hưu sẽ trung thành với chế độ như ông đại tá nào nói đến sổ lương hưu, sẽ bảo vệ đến cùng. Mình về Việt Nam nghe nói mới 55 tuổi là về hưu, hình như có thay đổi. Ở pháp khi xưa thời Chirac cũng tính cho thiên hạ về hưu sớm để có chỗ làm cho giới trẻ nhưng sau họ đổi lại. Nay họ muốn kéo dài tuổi hưu thì gặp chống đối.


Trong tương lai, các nước giàu có sẽ phải đối diện vấn nạn chăm sóc người già với chi phí cao ngất ngưỡng sẽ không giúp kinh tế họ phát triển như hiện nay và suy thoái sẽ kéo dài vô tận như trường hợp của Nhật Bản ngày nay. Phải muốn người dân xứ khác đến chăm sóc các người Nhật già.


Quốc hội Hoa Kỳ biết vấn đề nhưng không thống nhất được vì quá đắt. Họ cứ rêu rao phải để người Mỹ tự do chọn lựa cuộc hưu trí của mình. Ông Obama có làm thêm vụ người già trong chương trình ObamaCare nhưng sau đó lại huỷ bỏ vì tốn tiền chính phủ quá. Các nhà dinh dưỡng hô hào các chế đô dinh dưỡng giúp người ta sống lâu như Nhật Bản đủ trò nhưng chính phủ thì muốn dân không còn lao động được nữa chết sớm. Đi Tiệp Khắc lại khám phá ra chính phủ khuyến khích dân tình uống rượu bia nhiều để chết sớm vì người hữu trí tốn chính phủ mỗi ngày $100.


Theo mình cách tốt nhất là về hưu, xuống tóc vô chùa kinh kệ, sau này có bị lộn xộn thì phật tử lo. Bác nào biết chùa nào nhận em thì cho biết để em nạp đơn. Mình đoán các hội phật tử chắc cũng khó khăn khi cho ai vào chùa tu luôn vì trách nhiệm.


Theo mình người Mỹ về hưu hay trước khi hưu trí nên chuẩn bị, kêu gọi đại biểu của mình bầu cho các dự luật về hưu trí thay vì chửi nhau bênh ông Trump hay ông Biden. Hai ông này chỉ làm giàu cho người giàu. Minh xem trên Netflix cuốn phim kể về ông Rustin, người đứng sau lưng ông mục sư King Jr., tổ chức cuộc diễn hành tại Hoa Thịnh Đốn, đòi quyền dân sự cho người da màu. Lý do ông ta phải đứng phía sau dù tài giỏi vì đồng tính luyến ái. 


Ông ta phê bình khi cả nhóm họp về tổng thống Kennedy và ông em bộ trưởng tư pháp Robert Kennedy, khi nghe tin tổng thống đã lên đài truyền hình để nói và đến gặp họ. Ông ta nói là các người trên tổng thống, những người thật sự lãnh đạo Hoa Kỳ. Phải làm áp lực với lá phiếu của mình để đại biểu trong quận hạt của mình để ý và bầu còn không thì họ nghe lời các lobbyist chống các dự luật giúp người già. Chúng ta sẽ thành vô sản trước khi về thiên quốc. (Còn tiếp)


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 







Phần nguy hiểm nhất khi về hưu


Đồng chí gái về hưu được trên một năm nên mình đọc thêm tài liệu về hưu trí. Làm gì để đi hết quãng đường đời còn lại vì mù tịt với ngày tháng hay những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Đọc thêm kinh nghiệm của mấy người về hưu, nói chuyện những người quen lớn tuổi để học hỏi thêm kinh nghiệm của họ.


Có một ông Mỹ, được xem là thành đạt, về hưu ở tuổi 58, kể trên mạng rằng: những người sắp sửa nghỉ hưu, tưởng rằng nghỉ hưu là “sống một cuộc sống tốt đẹp, an hưởng tuổi già” sau những năm tháng lao động để xây dựng sự nghiệp, gia đình. Trên thực tế không phải vậy. 


Ông ta chia sẻ kinh nghiệm cá nhân, cho rằng nếu chúng ta không có một kế hoạch lâu dài cho những năm tháng sắp tới khi về hưu, thì cuộc sống có thể tràn ngập những cơn buồn chán, lo lắng và thậm chí trầm cảm như trường hợp của ông ta đã trải qua. Sau phải đi chữa bệnh tâm lý và gia nhập các công việc từ thiện giúp ông ta tìm được hướng đi trong cuộc đời, cảm thấy hữu ích cho cộng đồng, cảm nhận cuộc đời đáng sống thay vì té xuống hố sâu, hụt hẫng khi ngưng làm việc.

Mình biết vài trường hợp. Về hưu chán chường nên đâm ra nghiện hút thuốc, cà phê, rượu bia, thậm chí là ma tuý. Người Mỹ về già nghiện thuốc giảm đau vì họ buồn chán, trầm cảm. Đây là vấn nạn lớn của người già tại Hoa Kỳ. Bà Inge mình quen trên 20 năm, ghi tên đi học đại học cộng đồng còn ông Larry thì đi nhảy đầm uống rượu mỗi đêm. Mỗi ngày họ gặp một nhóm bạn để chia sẻ kinh nghiệm hay kiến thức. Cả hai đều rủ nhau đi Tây năm vừa rồi ở lứa tuổi trên 8 bó khiến mình mất đi những người bạn già để học hỏi kinh nghiệm sống của họ. 


Hôm trước ghé thăm anh bạn trên Los Angeles. Mình đi công việc nên hỏi có nhà thì ghé thăm. Anh ta mới về hưu được 1 năm, ở nhà buồn, xem phim bộ riết cũng ớn. Anh ta than là đầu óc bắt đầu trả nhớ về không. Anh ta ở xa quá nên cũng không gặp thường. Nay anh ta lại lái xe ban đêm không được nên hết đến nhà mình khi đồng chí gái tổ chức ăn uống. Mới nói chuyện động viên một ông người Mỹ, hội viên của Toastmaster, bị ung thư đang xạ trị. Tối đọc kinh Chú Đại Bi cho ông ta, giúp ông ta lên tinh thần để chiến đấu với bệnh của thế kỷ.


Ông mỹ báo trước cho những người mới nghỉ hưu và sắp nghỉ hưu về những mối nguy hiểm về mặt tinh thần đang ở phía trước và đề nghị một hướng đi giúp việc nghỉ hưu thành công để tránh lâm vào hoàn cảnh mà ông ta đã trải qua. Về mặt tài chính thì ông ta không lo vì bán công ty được một số tiền lớn, ăn xài đến Tết Congo cũng không hết. Về mặt tinh thần thì có vấn đề. Cho thấy giàu cũng có nổi khổ cho nên thà giàu mà sung sướng còn hơn nghèo mà đau khổ.

Hóa ra người về hưu có nhiều vấn đề: tài chính làm sao để có cuộc sống tương đối thư thản, không lo ngại thiếu tiền, một mặt về tinh thần, chống chọi sự chán chường khi giết thì giờ hàng ngày. Có chị bạn kể bảo lãnh ông bố sang Hoa Kỳ, buồn cả ngày lủi thủi trong nhà ngoài sân. Đến khi chị ta khám phá ra ở vùng Bolsa có một trung tâm sinh hoạt cho người già. Sáng chở bố lại mua cơm trưa tại chỗ để ăn với mấy ông bạn mới, tập thể dục hay đánh cờ tướng, chém gió về quá khứ vàng son, giúp ông bố vui hẳn ra, tinh thần lạc quan. Nhớ bà cụ sang Hoa Kỳ, có thẻ xanh đầy đủ. Mình chở đi chơi, tập Đông Phương Hội đủ trò nhưng mẹ mình kêu “cho Mạ về đi con”, đành đưa mẹ về lại Đà Lạt.


Ông ta cho biết nghỉ hưu không phải là đích mà chúng ta muốn đến mà là một hành trình với ba điểm dừng chính. Điểm dừng đầu tiên, ông ta gọi là “tuần trăng mật”. Như hai vợ chồng mới cưới, hồ hởi đi du lịch, thấy cuộc đời là màu Hồng tỏng tiếng hát của Edith Piaf, quand tu me prends dans tes bras, je vois la vie en rose. Những người về hưu nghỉ ngơi, đi du lịch, tận hưởng những sở thích và làm những việc họ hằng mong muốn. Phần chuyển tiếp này thường kéo dài khoảng một năm.


Sau thời gian du hí ban đầu, ‘tuần trăng mật qua,” nhiều người về hưu phải chịu đựng sự thất vọng. Nghỉ hưu, không phải là một kỳ nghỉ vui vẻ, hạnh phúc vĩnh viễn như mơ tưởng. Bây giờ đồng chí gái còn vui vẻ đi chơi đây đó nhưng một mai, có thể chán đi du lịch, sức khỏe yếu thì mệt nên mình phải chuẩn bị, làm cách nào để mụ vợ không rơi vào tình trạng cảm thấy vô dụng.

Tấm ảnh đêm Tân hôn nói lên tình yêu tuyệt vời để rồi sau đó phải dọn dẹp, tạo dựng cuộc sống

Điểm dừng thứ hai là “đối diện với bức tường”. Sau thời gian trăng mật đi chơi đây đó, viếng thăm bạn bè ở xa, chúng ta tự hỏi về cuộc sống mới. Thông thường, giai đoạn này sẽ bắt đầu với cảm giác bồn chồn. Chúng ta bắt đầu nhớ sự tương tác với các đồng nghiệp cũ. Sự buồn chán có thể bắt đầu len lỏi vào và thậm chí có thể chuyển thành trầm cảm. Đây là điểm dừng nguy hiểm nhất trên cuộc hành trình hoàng hôn của đời người.


Một thiểu số bắt đầu lạm dụng rượu hoặc ma túy để giảm bớt trầm cảm. Một số có thể không bao giờ tiến xa hơn điểm dừng thứ hai này. Mình thấy nay có phòng trào hát karaoke rất hay để giúp người già có một đam mê làm ca sĩ. Đúng hơn là giải toả tinh thần dồn nén của họ khi về già. Vợ chồng về già lại càng cãi nhau khi đối diện kẻ nội thù 24 /24. Nhiều ông bò ra Bolsa, uống cà phê chém gió đến giờ ăn thì về để khỏi cãi nhau. Thật ra cả hai đều bị dồn nén về mặt tinh thần thay vì đối thoại, chúng ta trở nên đối chọi.


Mình có một bà dì vợ, con cháu ở xa. Mỗi tuần hai vợ chồng chở mẹ vợ đi đón dì, chở đi ăn rồi đi lòng vòng ở khu Bolsa. Có lần dì nói: “chú Sơn biết không, từ khi chú qua đời buồn, không có ai để cãi nhau. Đến chở dì đi chơi như ri là dì mừng”. Cho thấy vợ chồng cãi nhau cũng là một cách giúp nhau giải toả nổi buồn không tên.


Mình có anh bạn, bác sĩ về hưu sớm có đam mê là hát nên thấy anh ta bận rộn tập hát rồi lăn vào các hội đoàn người Việt để hát trong các buổi văn nghệ. Mình hay kể chuyện tếu lâm khi nghe mấy bà mấy ông rên rĩ hát nhạc Việt Nam khi xưa nhưng thật ra mình hiểu lý do họ hát để xả bớt áp suất về mặt tinh thần bị nén khi về hưu, nguyên cả ngày ở nhà.

Nay mình mới hiểu các cựu binh sĩ Hoa Kỳ khi giải ngủ đều lâm vào tình trạng trầm cảm. Nghe nói sau cuộc chiến Việt Nam, cựu quân nhân Mỹ tự tử rất nhiều đâu 20,000/ năm. Tính ra lính Mỹ chết tại Việt Nam có 58,000 người nhưng số người Mỹ chết sau khi trở về nước còn cao hơn rất nhiều. Xem link cua chính phủ Hoa Kỳ  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2343923/


Như câu chuyện nhà tu và cô gái giang hồ. Có lần hai ông sư được người làng bên, nhờ đến làm ma chay. Sau cúng kiếng xong thì đi về. Đến bờ suối thì gặp một cô gái giang hồ, nhờ hai người bế qua suối vì sợ ướt áo quần. Một ông xung phong bế cô ta qua suối rồi để xuống, tiếp tục đi về chùa. Ông sư đi cùng thì nghĩ tại sao sư huynh mình đã đi tu mà còn làm ô uế thân thể kẻ xuất gia, bế cô gái giảng hồ. Hình ảnh này ám ảnh ông ta suốt đoạn đường trở về chùa. Cuối cùng khi về chùa, ông ta bực quá nên hỏi tội vị sư huynh. Anh là kẻ xuất gia, tại sao lại làm ô uế bế cô gái sang suối. Ông sư huynh ngạc nhiên rồi nói tôi đã bỏ cô gái ấy bên bờ suối, còn anh vẫn mang theo về chùa. Binh sĩ Mỹ tham trận tại Việt Nam, Á Phủ Hãn, Iraq,..về lại Hoa Kỳ, đa số bị căn bệnh này, không quên được những gì đã tham dự tại chiến trường. Mình mới xem một phim kể về vụ tàn sát dân làng vô tội tại Á Phủ Hãn, tương tự vụ thảm sát tại Mỹ Lai.


Nhiều người Mỹ cho rằng “Điều tồi tệ nhất của việc nghỉ hưu là đánh mất bản sắc của chúng ta. Tốt nhất là tìm một bản sắc mới.” Điển hình là chúng ta trước đây là bác sĩ, kỹ sư, luật sư,.. bổng nhiên chúng ta phải trả lời là tôi hưu trí khi ai đó hỏi làm nghề gì. Chúng ta mất bản thể, tước vị mà chúng ta đã bỏ ra biết bao nhiêu thời gian để xây dựng, để có một bản sắc trong xã hội. Rất nhiều người ngừng lại chỗ này, như đứng trước bức tường Bá Linh. Họ không biết làm gì khi đối diện bức tường. Kiếm cách leo qua, hay mò bên trái bên phải để xem có cánh cửa nào khác để vượt qua.

Có một số người tiếp tục đến điểm dừng thứ ba “xác định lại bản thể của mình”, nơi họ xây dựng bản sắc mới và phát triển những thói quen mới. Đây là điểm dừng khó khăn nhất trong hành trình. Cần có một nỗ lực bền bỉ, thường liên quan đến việc thử nghiệm, để vượt qua điểm dừng này và tiếp tục con đường đi của mình.


Tại hội Lions, có một ông cựu cảnh sát viên của thành phố, về hưu, ông ta tích cực tham gia rất nhiều chương trình thiện nguyện trong thành phố. Vợ ông ta rên là không thấy mặt ông ta. Nhiều người khác cũng tham gia các sinh hoạt xã hội. Có ông quen, mua miếng đất 120 mẫu trên núi, để tặng hội Lions, nhằm giúp học sinh nghèo có chỗ để nghỉ hè, trượt tuyết. Mấy ông khác thì đóng giường, đóng bàn ghế đem lên. Mình thì cho một chiếc xe van cũ để chở học sinh nghèo lên đó chơi. Nhìn những đứa trẻ được đi chơi, nghỉ hè, bố mẹ không phải lo lắng cho con 1 tuần lễ khiến ai nấy đều vui vẻ, cuộc đời đẹp hơn nếu mọi người bỏ chút công chút của.


Có ông Mỹ năm 97 tuổi cho ra đời cuốn sách nói về hành trình nghỉ hưu của ông ta. Ông ta đặt kế hoạch ngủ niên như học thêm một môn gì, học vẽ, học thêm về một đề tài nào ông ta ưa thích. Ở Hoa Kỳ, đi học đại học cộng đồng rất rẻ, có nhiều chương trình chính phủ cho tiền để học. Mình biết vài người sang đây cứ đi học mệt thở, để được tiền chính phủ cho hàng năm. Sau này, bán cái vườn, mất bản sắc người nông dân, chắc mình sẽ xin tiền đi học vớ vẩn. Có bác nào biết lớp dạy hết sợ vợ thì cho em hay để ghi danh.

Muốn sống thọ, và có tiền hưu khi về già, các cố vấn tài chính đều khuyên chúng ta qua hình ảnh này. Gặp phụ nữ là băng qua lề đường. Đó là lời khuyên chân thật nhất của một người thành thật

Việc này có thể mất từ ​​sáu tháng đến vài năm. Nhiều người kém may mắn, không đạt được mục tiêu cuối cùng và vẫn mắc kẹt trong tư duy nghỉ hưu truyền thống, áp dụng lối sống thụ động với rất ít điều để mong đợi mỗi ngày. Từ từ bộ não không làm việc nhiều sẽ quên dần và trả nhớ về không. Có người may mắn có cháu ngoại cháu nội để trông, tạo điều kiện cho con họ. Họ có thể đưa đón cháu đến trường, giúp họ có chí hướng, thức giấc mỗi ngày. Vợ chồng chị vợ mình, cả hai là nha sĩ, mới về hưu, trông 3 đứa cháu 3 ngày một tuần. Đi chơi là nhớ cháu nội. Có gì giúp họ vui đời để tiếp tục sống nếu không cứ mỗi ngày phải tọng thuốc trị bệnh họ Cao là Chán Mớ Đời.


Làm sao để tránh được số phận này? Những người mới nghỉ hưu thường thiếu định hướng, vì vậy họ cần một kế hoạch để hướng dẫn cách họ sử dụng thời gian. Có nhiều nghiên cứu đã giúp ích cho người hưu trí. Ví dụ, một nghiên cứu gần đây cho thấy hạnh phúc của người về hưu tương quan với việc tham gia vào các hoạt động chủ động và thụ động. Bạn sẽ là người tham gia hay khán giả? Nghiên cứu này được củng cố bởi một nghiên cứu khác, trong đó ghi nhận rằng những người về hưu hạnh phúc có số hoạt động “tích cực” gấp đôi so với những người về hưu không hạnh phúc.


Nói cho ngay, ngày nay chúng ta về hưu, có xã hội mạng nên còn lên chia sẻ một bài hát, một món ăn,… nếu không chắc mọi người đều lâm vào tình trạng lộn xộn về tâm lý. Mình thấy đồng chí gái bận rộn đi gặp các bà bạn khiến mình mừng. Mỗi tuần đều đi leo núi với vợ để giúp vợ tịnh khẩu, tránh khẩu nghiệp. Leo núi mệt nên mụ vợ thở không ra hơi nên không nói gì cả. Vợ chồng không đối choại. Ăn vui.

Các hoạt động theo đuổi tích cực có thể mang tính hướng ngoại, diễn ra trong môi trường xã hội như hoạt động tình nguyện, hoặc hướng nội tâm, chẳng hạn như một sở thích được thực hiện một mình. Đồng chí vợ hay đi theo mấy người bạn hát ở các viện dưỡng lão hay nấu ăn cho người vô gia cư. Đi viếng một viện mồ côi ở Mễ Tây Cơ, vợ kêu về Mỹ xem có viện mồ côi nào, xin phụ giúp hàng tuần. 


Mình nghĩ sau khi đi chơi mệt thở, mụ vợ sẽ đi đến tình trạng này, và sẽ cần làm thiện nguyện cho một tổ chức nào đó hay ở chùa. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự cân bằng giữa cả hai loại là cần thiết để có được thời gian nghỉ hưu tối ưu. Tương tác với những người không phải là gia đình ruột thịt của chúng ta có thể kéo dài tuổi thọ của chúng ta lên tới bốn năm. Ngược lại, sự cô đơn có thể rút ngắn tuổi thọ tới 8 năm. Ngoài ra, các hoạt động solo tích cực, chẳng hạn như ô chữ hoặc trò chơi ghép hình và các sở thích, chẳng hạn như vẽ tranh hoặc làm vườn, có thể giúp chúng ta duy trì khả năng nhận thức của mình.


Dạo này thấy họ quảng cáo trò chơi Solitaire rất nhiều. Khi xưa, chưa có vợ buồn mình hay chơi trò chơi này. Sau này thấy cãi nhau với mụ vợ mệt quá, lăn ra ngủ.


Điểm mấu chốt: Hạnh phúc của chúng ta sau khi nghỉ hưu phụ thuộc vào những mục tiêu chúng ta theo đuổi. Và chúng ta càng có nhiều mục tiêu theo đuổi và chúng càng đa dạng thì chúng ta sẽ càng hạnh phúc hơn. Điều tồi tệ nhất của việc nghỉ hưu là đánh mất bản sắc của chúng ta. Phần tốt nhất là luôn luôn tìm một cái mới nhưng đừng có tìm vợ mới là hoà bình.



Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn