Trận chiến Bến Hét
Có lần nói chuyện chuyện với thiếu tá Phong, đại đội trinh sát 302 Đà Lạt, Tuyên đức. Sau này quân số của đại độ gia tăng nên được đôn lên thành tiểu đoàn 204, chiến công cuối cùng là đánh chiếm lại Di Linh nhưng tổn thất rất nhiều, nhờ đó mà dân Đà Lạt mới có đường chạy về Sàigòn. Mình hỏi lý do nào, sau khi ra trường lại đi lực lượng đặc biệt, đóng ở đồn Bến Hét, ở ngã ba biên giới thì anh ta cho biết, hồi đó trẻ, nghe đến Ngã 3 biên giới nên muốn phiêu lưu nên gia nhập LLĐB để được bổ đi những nơi xứ buồn muôn thở. Nhiệm vụ dạo ấy chỉ đi tuần rồi kêu mấy người cam bốt hay Lào bò qua biên giới trồng trọt, nói họ xâm lấn đất đai Việt Nam Cộng Hoà, đuổi họ về nước. Sau Mậu Thân anh ta được điều về Đà Lạt, chỉ huy đại đội trinh sát 302 thì chiến trường ở vùng tam biên mới sôi động.
Thua trận Mậu Thân nên Việt Cộng muốn đánh lại, đem bộ đội chính quy từ miền bắc vào. Quân đội mỹ có thành lập các đồn quan sát địch quân di chuyển dọc con đường Hochiminh. Hình như có mấy chục căn cứ như vậy từ Quảng Trị vào miền Nam. Căn cứ Bên Hét là quan trọng nhiều nhất vì nằm ngay ngã ba biên giới. Trọng tâm vì Hà Nội chuyển quân và vũ khí từ Cambuchia bằng đường thuỷ đến hải cảng Sihanoukville và đường mòn qua ngõ Hạ Lào.
Hồi nhỏ mình nghe người lớn, nhất là chú Ký, bạn thủ túc với ông cụ mình tỏng quân đội, sau này ông cụ mình giả ngủ thì chú vẫn ở trong quân đội. Sau này chú đi tù và ra tù cùng ngày với bố mình. Mỗi lần chú về phép, là ông cụ dãn mình ghé lại nhà chú ở ấp Ánh sáng, thăm hỏi nên cứ nghe mấy trận chú vừa trải qua như Dakto, Đồng Xoài,…
Người lớn nhắc đến đồn Bến Hét ở Ngã Ba Biên Giới bị tấn công gì đó ở Ngã Ba Biên Giới của xứ Đông-Dương (Việt Nam, Lào và Cam Bốt), với những danh từ Lực Lượng Đặc Biệt, Dân Sự Chiến Đấu nhưng chả hiểu mô tê răn rứa chi cả. Sau này, ra hải ngoại đọc tài liệu của người Mỹ, nhất là vào các nhóm cựu chiến binh Hoa Kỳ, họ hay nhắc đến trận đánh này. Thêm hình ảnh. Mình ghi lại đây những gì đọc được để hiểu thêm về cuộc chiến Việt Nam khi xưa mà mình may mắn không tham dự.
Trận chiến Bến Hét (tiếng Anh: Battle of Ben Het) Trại Bến Hét (còn gọi là Trại Biệt kích Bến Hét, Trại Biệt động quân Bến Hét và Căn cứ hỏa lực Bến Hét) là một trong những trận đánh dữ dội trong Chiến tranh Việt Nam, xảy ra tại trại lực lượng đặc biệt Bến Hét (Ben Het Special Forces Camp), thuộc tỉnh Kon Tum, vùng Tây Nguyên của Việt Nam Cộng Hòa, gần biên giới Lào và Campuchia. Theo mình hiểu những nơi quan trọng, nơi cộng quân xâm nhập miền nam thì quân đội mỹ, xây dựng một trại do lính lực lượng đặc biệt Hoa Kỳ xây dựng, trấn đóng, có một số người dân tộc thiểu số, được người Mỹ huấn luyện, gọi là dân sự chiến đấu (CIDG) và quân đội Việt Nam Cộng Hoà trấn đóng.
Người Mỹ còn xây các căn cứ tại Lào, Cam Bốt, để hướng dẫn phi cơ Hoa Kỳ oanh tạc bắc Việt, sau này biệt động của Hà Nội, leo phía sườn núi và đánh úp căn cứ, mình có kể vụ này rồi. Ai buồn đời thì đọc trên bờ lốc. Trên nguyên tắc là người Mỹ không tham chiến tại Lào và Cam Bốt nhưng trên thực tế thì có do đó vấn đề lính mỹ mất tích tại hai xứ này khá phổ biến nên cù cưa vụ lập lại bang giao khá lâu đẻ người Mỹ đem hài cốt về lại Hoa Kỳ.
Ngày nay ai cũng biết là mấy vụ tổng công kích Mậu Thân khiến Việt Cộng thua xiểng niểng, họ ước tính đến 300,000 thiệt mạng và bị thương. Sau đó Hà Nội chuyển chiến thuật, thay vì du kích như xưa, để nhân dân miền nam đứng lên ủng hộ, lật đổ chính quyền Việt Nam Cộng Hoà như người Mỹ nghĩ đem quân vào Bagdag là người dân Iraq sẽ đứng lên đón mừng trao vòng hoa họ này nọ. Mấy cuộc tổng công kích, Việt Cộng đến đâu là dân chạy đến đó. Mình nhớ dân cư vùng Số 4 và Số 6, năm Mậu Thân bỏ chạy vào thành phố hết. Chả ai theo ngoại trừ bị bắt buộc, khi ban đêm họ về đập cửa kêu đi theo nếu không họ giết. Nguy hiểm nhất là mùa hè đỏ lửa, dân chạy giặc từ Quảng Trị trên quốc lộ số 1, bị Việt Cộng pháo kích tơi bời hoa lá. Năm 1975, tương tự, nhà kể là lúc chạy di tản về Phan Rang rồi chạy đi Bình Tuy, Việt Cộng cũng pháo kích, chắc có Việt Cộng nằm vùng đề lô. Có chiếc xe lam bóp còi qua mặt xe ông cụ. Sau đó thì khi xe nhà mình chạy đến thì thấy chiếc xe Lam banh ta lông bởi pháo kích. Xong om
Mình có kể vụ Việt Cộng tiếp viện vào chiến trường miền Nam bằng con đường mòn Hochiminh và từ hải cảng Sihanoukville. Cho thấy Việt Nam Cộng Hoà khi xưa khó mà trấn thủ suốt cả miền Nam từ vùng phi quân sự đến Hà Tiên. Bản đồ này thấy khó mà đứng vững vì Việt Cộng cứ đánh vào bên hông hoài htif sớm muộn cũng sụp khi Hoa Kỳ ngưng viện trợ.
Gần đây, đọc báo chí Trung Cộng thì khám phá ra sau Mậu Thân, có đâu 300,000 quân của Trung Cộng sang Việt Nam, bảo vệ hậu phương để bộ đội bác hồ yên lòng vào nam đánh mỹ cút nguỵ nhào. Mình bắt đầu hiểu lý do người Mỹ đánh cầm chừng không dứt điểm như bắc tiến này nọ. Lý do là ở Triều Tiên, mấy ông ba tàu được Mao Trạch Đông cho qua Triều Tiên đánh mỹ te tua với chiến thuật biển người, đói quá nên cho chết bớt nên người Mỹ ngại không dám bỏ bom, đoán là nơi lính Trung Cộng sửa đường này nọ, sợ ông Mao lại cho lính tàu vượt sông Bến Hải như đã làm trong chiến tranh Triều Tiên. Do đó mà sau này ông Lê Duẫn kêu: “chúng ta đánh cho Nga, cho tàu”.
Chiến tranh du kích không thành công thì chuyển qua đánh trực diện. Thế là bộ đội bác Hồ được chuyển vào Nam rất nhiều qua đường mòn Hồ CHí Minh, mình có kể vụ này, sau khi đọc tài liệu của Hà Nội. Vấn đề là di chuyển quân thì bị lực lượng đặc biệt Việt Nam Cộng Hoà và Hoa Kỳ thám thính rồi kêu B52 thả bom. Mình có ông chú ruột, nghe kể là bị B52 dập chết trên đường vào Nam. Nay được phong là liệt sĩ.
Hình như mình có kể về một ông gốc Quảng Nam, đi lực lượng đặc biệt, kể cho ông bạn người Mỹ tại Hoa Kỳ về các hoạt động trong thời gian ở Việt Nam. Ông ta kể đi thám thính các kho đạn và có thấy xe thiết giáp của Hà Nội, chuyên chở vào Nam.
Trận Bến Hét được xem là trận đánh đầu tiên của hai bên có xe tăng yểm trợ nên mình tò mò xem ra sao. Việt Cộng tấn công để dập tắt các đại bác 175 ly của lực lượng đặc biệt tại đồn Bến Hét. Chắc có thể bắn qua biên giới nơi Việt Cộng trú quân. Lực lượng đặc biệt đi trinh sát rồi gọi điện báo toạ độ để pháo binh bắn.
Tài liệu của người Mỹ cho biết là lực lượng đặc biệt của họ thành lập căn cứ này vào đầu thập niên 60 của thế kỷ trước. Mục đích là theo dõi quân đội bắc Việt xâm nhập miền nam qua các đường ở Hạ Lào. Năm 1969, có độ 440 dân sự chiến đấu (Civilian Irregular Defense Group (CIDG), những người thượng, 551 binh sĩ của Việt Nam Cộng Hoà, 207 lính pháo binh của mỹ, và 25 cố vấn quân sự Hoa Kỳ.
Phòng thủ thì có 3 đại đội pháo binh Việt Nam Cộng Hoà, 2 M42A1 “Duster” self-propelled anti-aircraft guns (với 2 nòng 40mm cannons), and a battery of M107 175mm self-propelled Hotwizer với khả năng bắn xa 20 dặm (36 cây số) và nước Lào. Tin tức tình báo đầu năm 1969, cho biết có sự hiện diện của xe tăng trong vùng. Căn cứ nằm cách Kom Tum 53 cây số và cách biên giới có 13 cấy số nên rất dễ bị tấn công nhất là pháo đội 175 ly. Việt Cộng cần dập tắt mối đe doạ này. Mình có anh bạn gốc Hà Nội, cho biết là thép của mỹ đúc đại pháo rất tốt, ngày nay, nga lấy về tiếp tục sử dụng vì thép của Liên Xô không tốt bằng.
Trận đánh xảy ra vào 3 rạng sáng 4 tháng 3 năm 1969. Đúng hơn là khởi đầu vào 9 giờ tối, Việt Cộng nả đại bác vào căn cứ đến 10 giờ đêm mới ngưng chắc thép liên xô bị nóng quá nên ngừng. Trại Bến Hét cách thị xã Komtum khoảng 24 cây số về phía tây, gần ngã ba biên giới. Vị trí chiến lược án ngữ đường 512 và quốc lộ 14, kiểm soát cửa ngõ vào cao nguyên trung phần của Việt Nam Cộng Hoà .
Phía Việt Nam Cộng Hòa và Hoa Kỳ:
• Lực lượng đặc biệt Mỹ (US Army Special Forces)
• Đơn vị pháo binh, thiết giáp M48 Patton
• Lực lượng Dân sự chiến đấu (CIDG) – chủ yếu là người dân tộc thiểu số dưới sự huấn luyện của Mỹ. Mình có thấy hình ảnh của họ, hình như sống với vợ con trong trại nên nhiều khi bom đạn bắn vào họ lo cho gia đình nhiều hơn là chiến đấu, bắn trả Việt Cộng. Hình như anh Phong có kể là lực lượng này chán đời thì trốn đi. Để lần sau nói chuyện mình hỏi thêm. Ai biết thì cho mình hay.
Phía Bộ đội Nhân dân Việt Nam:
• Chủ lực là Trung đoàn xe tăng 202 cùng bộ binh của Sư đoàn 320
• Đây là một trong những lần đầu tiên xe tăng Bắc Việt được sử dụng tại chiến trường Tây Nguyên
Theo tài liệu thì Đêm 3/3/1969, quân Bắc Việt mở trận tấn công quy mô lớn vào trại Bến Hét bằng xe tăng T-54 và PT-76, loại xe tăng nhẹ có đại liên 76 ly, BTR-50PK armored personnel carrier và một phối hợp với bộ binh. Khởi đầu có độ 10-12 chiến xa, được hổ trợ bới pháo binh. Đây là trận đấu xe tăng hiếm hoi trong chiến tranh Việt Nam. Phía Mỹ phát hiện sớm nhờ thiết bị cảm biến và radar, nên các xe tăng M48 của Mỹ sẵn sàng nghênh chiến. Giao tranh ác liệt xảy ra suốt đêm; pháo binh và không quân Mỹ yểm trợ mạnh mẽ. Sáng hôm sau, nhiều xe tăng Bắc Việt bị bắn cháy, và cuộc tấn công bị đẩy lùi.
Mình đọc đâu đó, lính Việt Nam Cộng Hoà bắn hạ các thiết giáp xa của Việt Cộng nhiều ở An Lộc, khiến mấy ông Liên Xô phải nghiêng cứu làm lại các chiến xa T-54,…nên năm 1975, khó bắn hạ. Mà mấy ông mỹ thì đã hát bài Goodbye Vietnam.
Phản công của Hoa Kỳ/Đồng minh: Các xe tăng Duster của trại, do Trung sĩ Jerry W. Jones và Trung sĩ Nhất Hugh H. Havermale chỉ huy, đã chuyển sang nhiệm vụ chống tăng. Ban đầu, chúng bắn đạn chống tăng nổ mạnh (HEAT), sau đó chuyển sang đạn nổ mạnh (HE) khi đạn cạn. Một kíp lái xe Duster, bao gồm Havermale, đã trúng một quả đạn HE, khiến tài xế và lính nạp đạn thiệt mạng, đồng thời làm bị thương những người khác, nhưng chiếc xe đã nhanh chóng được sửa chữa và bố trí lại.
Cuộc giao tranh cận chiến diễn ra trong bóng tối và sương mù, với các xe tăng Dusters tấn công ở cự ly dưới 100 mét. Xe tăng của Hà Nội bắn bừa bãi vào trại trong khi các ê kíp lái Hoa Kỳ sử dụng đèn pha và đèn vạch đường để nhắm mục tiêu. Sau khoảng một giờ giao tranh ác liệt, lực lượng bộ đội đã rút lui dưới sự nổ súng của một máy bay chiến đấu AC-47 "Spooky" đang bắn yểm trợ. Mình nhớ năm Mậu thân hay sau Mậu Thân khi Việt Cộng tấn công Đà Lạt, trên vùng Mả Thánh có Việt Cộng núp, có chiếc máy bay này bay trên trời rồi rọi đèn xuống bắn súng nghe rợn người.
Sáng hôm sau, lực lượng Hoa Kỳ rà soát chiến trường, thu hồi xác của hai xe tăng PT-76 và một xe tăng BTR-50PK bị phá hủy, cùng với băng gạc dính máu, mũ bảo hiểm của một tài xế, quần áo bị cháy và một súng phun lửa, bằng chứng về tổn thất của bộ đội Nhân dân Việt Nam, mặc dù không tìm thấy thi thể nào. Thương vong của phe Đồng minh khá nhẹ: một Dân quân Chiến đấu (CIDG) thiệt mạng và bốn người bị thương. Tổn thất của bộ đội Nhân dân Việt Nam ước tính khoảng 15–20 người, bao gồm cả toán lái xe tăng, cùng một số xe bị hư hỏng hoặc bị bỏ lại.
Trận chiến đã chứng minh tính dễ bị tổn thương của thiết giáp hạng nhẹ của bộ đội Nhân dân Việt Nam trước hỏa lực phòng không của Hoa Kỳ được chuyển đổi thành phòng thủ mặt đất và làm nổi bật giá trị chiến lược của trại. Tuy không dẫn đến sự sụp đổ của trại, nhưng Ben Het phải đối mặt với nhiều mối đe dọa khác, bao gồm một cuộc bao vây lớn bắt đầu từ ngày 23 tháng 6 năm 1969, với sự tham gia của 3.000 quân Quân đội Nhân dân Việt Nam và các cuộc không kích B-52 để đáp trả. Trận này chết nhiều. Hôm nào kể lại.
Dù thất bại chiến thuật, trận Bến Hét giúp phía Bắc Việt rút kinh nghiệm cho các chiến dịch sau này, đặc biệt là Chiến dịch Đường 9 – Nam Lào (1971) và Chiến dịch Tây Nguyên (1975).
Cuộc đụng độ thiết giáp hiếm hoi này đã nhấn mạnh bản chất biến đổi của Chiến tranh Việt Nam, nơi bộ đội Nhân dân Việt Nam chuyển từ chiến thuật du kích sang tấn công quy ước với sự hỗ trợ của Liên Xô. Nó đã nâng cao tinh thần của Hoa Kỳ vào thời điểm khó khăn sau Tết Mậu Thân và ảnh hưởng đến chiến thuật phòng thủ các căn cứ hỏa lực xa xôi. Sự kiện này được ghi nhớ trong lịch sử quân sự Hoa Kỳ như một minh chứng cho khả năng phòng thủ ứng biến trước quân số áp đảo.
Sau này còn nhiều cuộc tấn công của bộ đội bác hồ mãnh liệt hơn. Hình như có bố một chị học Yersin đã tử trận tại đây. Sẽ kể sau.
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
