Đầu năm nói chuyện Living Trust

Hôm trước, bà vợ của ông nuôi ong trong vườn, cảm ơn đã nhắc ông chồng làm living trust. Nay ông ta về hưu nên mật ong của tên thay thế ông ta sẽ đắt hơn. Đọc một nghiên cứu của YouGov về tài chánh thì được biết trên 2/3 người Mỹ không có làm di chúc, thừa kế tài sản. Nếu người Mỹ sinh ra tại đây còn không làm thì người Việt di cư của mình chắc ít hơn. 

Nếu ai không làm thì con cháu có khả năng phải hầu toà và tài sản thừa kế có thể sẽ không được chia theo ý muốn của người qua đời. Có thể họ không có gì để chia cho con cháu nên không màng đến. Trên thực tế thì khi qua đời con cháu vẫn phải ra hầu tòa dù bố mẹ không có gì để lại. Lý do là bố mẹ có thể nợ ai đó như nợ ngân hàng mua nhà hay xe hoặc thẻ tín dụng,.. tòa cần xem người quá cố có nợ ai để lấy tài sản còn lại để trả nợ cho người đã về thiên quốc. 

Chúng ta có thể nói là chết là hết để mặc chúng tự lo. Vấn đề là khi mình còn sống, thậm chí đầu óc còn minh mẫn nhưng có thể bị toà án đề cử một người giám hộ, chưa chắc là con cháu mình để quản lý tài sản mình. Đang sống vui vẻ ở nhà, bị đưa vào viện dưỡng lão. Người giám hộ được chỉ định bởi quan toà có thể bán tháo bán sạch tài sản để trả tiền viện dưỡng lão và tiền công giám hộ của họ. Mình đã kể, còn ai muốn tìm hiểu thêm thì lên Netflix xem các phim tài liệu về vụ này. Điển hình là cô ca sĩ Britney Spears làm biết bao nhiêu tiền nhưng ông bố kêu cô ta không quản lý được tài sản nên ông ta phải quản lý tài sản cho cô ta rồi kiện tụng đủ trò. Còn con cháu đánh nhau vì khi bố mẹ hơi Ngô Ngô ngáo ngáo thì như cơm bữa.

Chưa kể khi về già, người Mỹ sống cô đơn, con cháu ít về thăm, có thể bị nhóm lừa đảo tìm cách bán sạch tài sản. Cứ lâu lâu thấy tin mấy người hưu trí bị lừa gạt. Ai tò mò thì xem chương trình “American Greed.” Nhiều người chuyên đi lừa, cứ nhờ toà để họ làm Executive cho mấy người gì vì họ không có khả năng rồi bán tống bán tháo. Hôm nay mình đọc một tài liệu người Mỹ về già có đến 61% cảm thấy sự cô đơn, bị trầm cảm. Dễ bị lừa đảo. Hôm tước, đọc báo có tin hai vợ chồng người Mễ, tin con trai nên mua nhà đứng tên con trai, nay bị đuổi cổ ra khỏi nhà vì người chủ nhà bán cho ai. Ông con đã bán căn nhà cho người bán lâu rồi. Về già, không nhà ở.

Khi chúng ta đang trong tuổi lao động nhất là con còn nhỏ thì việc thừa kế tài sản không nằm trong những gì quan trọng cần thiết những lo âu toan tính thường nhật. Vấn đề là chúng ta không biết khi nào, giờ phút, năm nào sẽ ra đi, nhất là khi lên trên 6 bó.

Nhớ 25 năm về trước, khi mình khi mua bảo hiểm nhân thọ thì đi Seminar về hậu sự thì các cụm từ “living trust” và “revocable trust” hay “irrevocable trust” khiến mình nghe như bò đội nón. Nhưng cũng nhắm mắt nhờ luật sư làm đại vì có anh bạn người Ái Nhỉ lan, di cư sang Hoa Kỳ cùng thời với mình rủ đi làm.

Có người bảo tại sao mua bảo hiểm nhân thọ để khi chết thì bà vợ, lãnh tiền tử đi lấy thằng khác. Ngu gì để thằng khác hưởng. Thoạt đầu thấy có lý nhưng nếu đọc tài liệu thì phụ nữ mỹ lập gia đình hay ở chung với một người đàn ông khác sau một năm ly dị hay chồng chết. Lý do là khả năng tài chánh không đủ để nuôi con. Vợ anh đi lấy thằng khác vì yêu hắn thì Anh chết, nằm dưới đất, không làm gì được. Nhưng nếu vợ anh, bắt buộc phải ngủ với một tên khác, cung phụng hắn để có thể nuôi con anh. Tên này có thể bạo hành con của anh, khiến tương lai có thể có nhiều vấn đề tâm lý hay tù tội. Đó là vấn đề của anh. Mình thấy rõ nhất với mấy người mướn nhà. Lâu lâu thấy mấy bà gọi kêu là ông chồng đi theo bà nào khác, rồi vài tháng sau lại gọi kêu bỏ tên người đàn ông khác vào hợp đồng mướn nhà.

Khi nói đến tài sản thừa kế thì đa số chúng ta rất ái ngại, lo sợ về cái chết như là nói chuyện xui xẻo, nói quở. Nhất là khi về già, kêu trù ẻo tao hả. Năm ngoái có anh bạn mỹ quen từ lúc mấy đứa con còn đi học tiểu học chung trường, bơi đua cùng đội. Lăn đùng ra chết 18 tháng trước khi về hưu. Cuộc đời có thể khẳng định một điều là sớm muộn gì chúng ta cũng đi theo ông bà dù muốn hay không. Đúng giờ là phải đi.

Vấn đề là không biết lúc nào. Có người muốn chết nhưng cũng không được. Cô em mình có người anh rể, nằm Coma trên 10 năm, ở nhà trong phòng riêng nhưng chúa vẫn chưa gọi về. Vì chưa có tên trong sổ lên thiên quốc. Họ chưa chia lô bán đất cho anh trên đó được vì có nhiều người ghi danh hay đặt cọc sớm hơn. Mình có anh bạn cứ rên là ông bố sợ chết nên không dám làm gì cả sợ là điểm gở lại ở tiểu bang xa con cháu nên Chán Mớ Đời. Nói ông bố thì ông ta kêu mày trù ẻo tao nhưng có lẻ ông bố muốn hành mấy đứa con sau khi qua đời. Phải trả tiền bay đến tiểu bang nơi ông ta ở để lo thủ tục thừa kế, trả nợ nần thiên hạ. Con cháu không đến thì tiền điện nước ga, thuế địa Trạch không đóng thì thành phố sẽ kêu bán đấu giá. Còn dư tiền thì xung công quỹ thành phố.

Mình đi rất nhiều Seminar miễn phí, có nơi cho ăn sáng ăn tối nên cứ tha hồ bò lại ghi danh để bồi dưỡng thêm về sự việc thừa kế ở đất Mỹ này. Ăn chùa nhiều lần nên từ từ mình hiểu thêm chút ít rồi nhắm mắt làm Living trust rồi từ từ hiểu thêm nên bổ túc và làm lại living trust cách đây 4 năm cho hợp với những gì hai vợ chồng mong muốn. Tuần tới ở nam cali, họ cho ăn miễn phí nên mình ghi danh đi nghe, miễn được bữa cơm Ý Đại Lợi.

Lý do là con lớn và người mình nhờ đứng ra làm bảo hộ nếu lỡ hai vợ chồng có mệnh hệ nào trong khi hai đứa con còn nhỏ qua đời sớm. Nay thì để tên hai đứa con làm người thừa kế vì chúng lớn. Mình có người quen, không làm di chúc, Living trust nên khi qua đời, con cháu cãi nhau kiện nhau ra toà. Họ nằm dưới mồ, nhưng trên này con cháu đánh nhau khiến họ cũng không yên, về thiên quốc.

Khi chúng ta không kế hoạch hoá thừa kế tài sản của mình thì khi qua đời, theo luật của Hoa Kỳ thì phải đưa ra toà thừa kế (probate Court), không biết tiếng Việt dịch ra sao. Con cháu phải mướn luật sư để lo giấy tờ vì không rành về luật pháp tại Hoa Kỳ. Số tiền luật sư phí và hầu toà có thể lên đến $50,000 cho tài sản nho nhỏ. Trường hợp của ông Elvis Presley, được người Mỹ xưng danh là cha nhạc Rock, qua đời bất thình lình, không làm di chúc khiến toà thừa kế kéo dài trên 20 năm, cuối cùng cô con gái ruột chỉ lãnh được đâu trên 1 triệu đô la hay ông ca sĩ Prince cũng lâm vào tình trạng này. 

Theo thống kê thì trung bình ở Cali chi phí luật sư và toà án như sau:

• 4% trên số tiền $100,000 đầu tiên
• 3% trên số tiền $100,000 tiếp theo
• 2% trên số tài sản $800,000 tiếp theo
• 1% thêm trên số $9 million tiếp theo 
• 0.5% thêm trên số $15 million tiếp theo
• Tòa án sẽ quyết định số tiền cho tài sản trên $25 triệu.

Ai có một căn nhà tại Cali xem như có tài sản trên 1 triệu. Nói chung là tại Cali có thể mất độ 10% tài sản nếu phải ra toà thừa kế.

Những điểm sau đây khiến chúng ta cân nhắc khi làm kế hoạch thừa kế.

1/ kiểm soát bây giờ và mai sau

Để mình bình dân học vụ cho dễ hiểu. Khi chúng ta thành lập một công ty, một pháp nhân để buôn bán hay trồng cây, xem như đại diện chúng ta. Công ty này sẽ có hội đồng quản trị bầu một người làm tổng giám đốc để điều hành công ty. Nếu người tổng giám đốc không làm việc tốt, khiến công ty thua lổ lả thì ban quản trị có thể bỏ phiếu bất tín nhiệm, và bầu một người khác có khả năng thay thế.

Tương tự khi thành lập Living Trust, như một pháp nhân đại diện cho hai vợ chồng như thành lập một công ty. Ban quản trị là hai vợ chồng rồi bầu một người tổng giám đốc được gọi là “trustee”, để quản lý tài sản. Nếu chúng ta minh mẩn thì hai vợ chồng đồng làm “trustees” và có ghi chú trong trường hợp mình qua đời hay nằm Coma thì ai sẽ là người đứng ra thay thế chức tổng giám đốc (successor trustee) để lo cho hậu sự cho chúng ta, quản lý tài sản, cuối cùng chia tài sản ra sao. Chúng ta có thể sửa đổi hay bổ túc thêm Living trust nhiều lần trước khi về thiên quốc. Do đó người Mỹ gọi là “revocable trust”, là có thể thay đổi trong suốt thời gian mình còn tại thế. Đừng làm kiểu “irrevocable trust” vì cái này thì không được sửa đổi gì cả. Thí dụ: muốn người thừa kế là con mình nhưng con mình chết trước mình là ngọng. Con dâu hay con rể vớt tiền chạy mất dép.

2/ tránh probate (tòa thừa kế)

Khi đã làm trust thì sẽ không phải ra tòa thừa kế. Di chúc để lại dù không bị tranh cãi vẫn có thể bớt một số tiền tòa án và luật sư phí. Ông nuôi ong trong vườn mình cuối cùng đã mướn luật sư do mình giới thiệu để làm living trust khiến bà vợ thứ 4 mừng quá. Ông ta lấy vợ mấy lần mà trong di chúc cũ ông ta đề tên người thừa hưởng gia tài là bà vợ đã chết hơn 20 năm qua. Khi chết thì con cháu của bà vợ trước sẽ lãnh gia tài. Trust là một riêng tư không công bố cho công chúng nên không ai biết. Nếu không làm trust thì khi qua đời có nhiều chuyện xảy ra. Ai đó ra tòa kêu người quá cố là cha hay nợ họ gì đó là tòa bắt phải trả nợ cho họ hay chia gia tài. Hay con rơi con rớt từ đâu bò về đòi gia tài.

3/ ghi tất cả những di nguyện

Làm living trust sẽ giúp chúng ta ghi tất cả di nguyện như di chúc, chia chác ra sao, cúng dường. Khi nằm coma có muốn được rút ống hay không nếu không cứ sống như thực vật, con cháu phải bán nhà cửa đủ thứ để trả tiền nhà thương. Khi hết tiền thì vào nhà thương thí. Hay cho các nội tạng cho ai cần.

Chúng ta có thể dùng các văn chứng như power-of-attorney và các di nguyện về y tế cũng như hậu sự chớ đừng Hãy nói về cuộc đời khi tôi không sống nữa hay khi tôi chết đừng đưa tôi ra nghĩa địa, tốn tiền, đừng nói, đừng nói nữa em ơi. Nên nhờ luật sư chuyên về luật gia đình để bàn luận.

Chúng ta rất nhậy cảm về hậu sự khi chúng ta không còn sống nữa. Nếu chúng ta thật sự thương con cháu thì nên làm để con cháu theo đó thi hành di nguyện của mình thay vì để khơi khơi khiến chúng cãi nhau như mổ bò. Đứa thì nói bố muốn như thế này, mẹ muốn như thế kia. Nhiều khi con cháu đến thăm, lúc đó nói như thế này, lúc khác nói như thế kia. tốt nhất là viết xuống, ký tên. Living trust rất uyển chuyển vì chúng ta có thể thay thế bất cứ lúc nào nếu còn minh mẫn.

Trên mạng có nhiều tài liệu để làm miễn phí nhưng tốt nhất là nên nhờ một luật sư chuyên về luật gia đình làm. Khi làm rồi thì chúng ta sẽ đỡ lo, con cháu cũng nhẹ nhõm vì biết được di nguyện của bố mẹ trước nên khi đụng chuyện thì sẽ theo việc đó mà làm, không cãi nhau. Sẽ giúp chúng thương nhau sau khi mình qua đời thay vì không nhìn mặt nhau. Điển hình người thì kêu bố muốn được thiêu, rồi đem tro về Việt Nam rãi ở sông Hồng, người thì kêu muốn chôn bên cạnh bố thế là cãi nhau.

Có thể lúc đầu chúng ta mất thời gian để làm living trust nhưng sau này khoẻ, con cháu ít tốn tiền cho luật sư hơn và không cãi nhau. Tình anh chị em vẫn đời đời bền vững.

Đầu năm cuối năm em nhắc nhở các bác lo hậu sự nhưng đừng có gọi em nhé vì em sẽ không trả lời rồi cho em là Lemon question . Ra Bolsa kiếm luật sư về luật gia đình mà hỏi. Lý do là luật sư chuyên về gia đình thì họ hiểu rõ hơn, đỡ tốn tiền hơn. Nếu gặp ông hay bà chuyên lo đụng xe, tai nạn ăn 33% thì họ không rành, lại bán cái cho ông bà nào rành về luật gia đình, ăn thêm hoa hồng.

Hôm kia, em đi dự một Seminar về thừa kế do một công ty tài chính mời. Họ cho ăn miễn phí nên đi, không bắt buộc phải làm với họ. Em dắt theo thằng con để nó hiểu thêm chút gì. Có một điểm em quên nhắc là các tờ giấy uỷ quyền về y tế, tài chính, cần phải được thị thực chữ ký. Nếu không có thì bác sĩ, hay ngân hàng sẽ không thi hành theo chỉ thị của người thân.

Chúc các bác cùng thân quyến một năm mới vui vẻ để xeo-phì năm 2024.

Cụ bà vẫn đẹp sao, cụ ông vẫn đẹp sao

Dù hàm răng không còn chiếc nào

Dù thân thể còm nhom như là con cóc

Dù bước đi vô cùng khó nhọc 

Nhưng vẫn thường xeo phi tặng nhau.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đối mặt với tài chính khi hưu trí

Khi mới về hưu, đa số đều còn sức khỏe nên có thể đi chơi du lịch, thăm viếng thân hữu, làm những việc gì mình mong muốn nhưng rồi vài năm sau khi sức khỏe sa sút, trí nhớ trả nhớ về không. Chúng ta, đúng hơn người phối ngẫu, con cháu sẽ phải đối đầu nhiều vấn đề mà cứ nghĩ chỉ xẩy ra cho người khác.

Có bà mỹ 69 tuổi, cựu giáo viên than là đang tìm cách bảo vệ tiền bạc tiết kiệm, hưu trí của vợ chồng bà ta, chăm sóc ông chồng 82 tuổi bị bệnh trả nhớ về không. Ông ta hay đi lạc nên bà ta phải gắn số điện thoại của bà ta nơi áo của ông ta. Mấy bác gái về già, không nên đi thêm bước nữa, lấy chồng già hơn mình vì phải chăm sóc, thuốc than đủ trò. Mấy ông thì nên về Việt Nam, kiếm vợ trẻ để có người chăm sóc thuốc than cho tới hơi thở cuối cùng.

Có một bà, 35 tuổi, đang làm việc ở Anh quốc, có Job thơm, than phải bỏ về Hoa Kỳ để chăm sóc bà mẹ bị tai biến. Nhận cái biên lai y phí $15,000. Một bà khác, 30 tuổi, đem ông ngoại, trả nhớ về không, về nhà bà ta để chăm sóc trong thời gian tìm một viện dưỡng lão chịu nhận ông ngoại với chương trình Medicaid. Cuối cùng không chỗ nào chịu nhận, bà ta phải chở và để lại ông ngoại trước một bệnh viện tâm thần để họ lo cho ông ấy. Bà ta cho biết là dã man nhưng bà ta bị bắt buộc vì không có thời gian cũng như tiền bạc để chăm sóc ông ngoại.

Ta thấy đa số là phụ nữ bất kỳ chủng tộc nào, thường chăm sóc bố mẹ về già còn con trai thì chăm sóc vợ như mình. Bà cụ mình năm nay trên 90 tuổi mà vẫn khoẻ, hôm qua nói chuyện với mình xong thì nói chuyện với mấy người em bên Mỹ đến 2 tiếng đồng hồ không mệt. Nhờ cô em mình chăm sóc rất kỹ lưỡng về ăn uống, giấc ngủ. Dinh dưỡng rất quan trọng về già, không có chất lượng là suy yếu. 

Trong các gia đình Việt Nam, con cái lo cho cha mẹ về già cũng lộn xộn lắm vì ai cũng ní cho nhau. Cha chung không ai khóc. Không lo nhưng hay chỉ trích này nọ khiến anh em không hoà thuận. Có chị bạn goá chồng, thương mẹ đem về nuôi. Mấy ông anh không lo nhưng cứ hay nói xằng nói xiên, sao không đưa mẹ đi chơi, sao không làm cái này cho mẹ, sao làm mẹ khóc này nọ. Chị ta kêu họ đem mẹ về nuôi thì không chịu.

Cũng có người về già, đổi tâm tính, không làm gì nên buồn rồi trách móc mấy người con này nọ khiến ai cũng ngại chăm sóc. Bận công ăn việc làm thêm con cái nay đến mẹ cứ trách móc đủ thứ nên điên đầu. Nói được cho ai là cứ ní. Lại có người không thích ở với con cháu, thích ở một mình như tử vi giải thích cô thần quả tú. Con chúa muốn đem về chăm sóc nhưng không chịu, lại ở rất xa con cháu, tiểu bang khác hay Việt Nam lại khiến con cháu buồn lo. Cho thấy về già, cái tâm chưa được buông bỏ để hưởng nhàn trước khi về thiên quốc.

Hàng triệu người tại Hoa Kỳ, ngày nay đang đối diện với khả năng bị khánh tận khi về hưu. Giá cả sinh hoạt trong các viện dưỡng lão, các nhà hưu trí càng ngày càng leo thang, sẽ lấy hết tiền tiết kiệm và lợi tức của người Mỹ lớn tuổi và thân nhân trong một thời gian ngắn trong khi đó người Mỹ càng ngày càng sống lâu, bệnh tật nhiều nhất là bệnh trả nhớ về không, mất khả năng tự lập, cần người khác giúp đỡ, đợi chờ ngày về thiên quốc.

Nay quốc hội Hoa Kỳ đang bàn cãi về medicare và an sinh xã hội. Nếu họ không làm luật xét lại thì 10 năm tới hai hệ thống này sẽ bị phá sản. Từ khi mình sang Hoa Kỳ, người ta đã nói đến vấn nạn này nhưng các chính trị gia cứ hứa hảo huyền rồi khi đắc cử, không ai dám lên tiếng cả vì rất phức tạp. Nếu thực hiện sẽ bị thất cử.

Người ta cho biết người mỹ có nguy cơ cạn kiệt gần như toàn bộ tài sản của mình khi về hưu trong một thời gian ngắn. Viễn cảnh chết trong sự nghèo đói là một mối đe dọa hiện thực đối với thế hệ babyboomers, tầng lớp trung lưu với ý định nghỉ hưu an nhàn dựa vào tiền của 401(k) và lương hưu. Theo các nhà nghiên cứu liên bang, mỗi ngày sẽ có khoảng 10,000 người mỹ sẽ ăn sinh nhật thứ 65, dự kiến sẽ sống đến tuổi 80 và 90, xem như 15 đến 25 năm nữa trong khi đó chi phí y tế, chăm sóc họ khi không còn tự chủ sẽ gia tăng, vượt qua lạm phát thường niên với số kỷ lục là 500 tỷ mỹ kim hàng năm.

Vấn nạn vật giá leo thang càng ngày càng gia tăng và người ta tiên đoán là vào năm 2050, số người trên 65 tuổi sẽ gia tăng 50%, độ 86 triệu người và số người sống đến 85 tuổi và trở lên sẽ gia tăng gấp 3 lần lên đến 19 triệu người. Nguy hiểm là hiện nay 50% người Mỹ trên 82 tuổi bị bệnh Alzheimer, mất trí nhớ. Chi phí cho người Bị bệnh này rất đắt. Kinh

Hệ thống chăm sóc người già tại Hoa Kỳ, đa số là do tư nhân đảm trách, ít gia đình nào mua bảo hiểm chăm sóc về già (long term CARE Insurance) vì rất đắt mà họ chỉ trả trong vòng 7 năm là tối đa. Mình có kể vụ này rồi, ai tò mò tìm trên bờ lốc. Ngoài ra nhân viên trong ngành cũng khan hiếm, vì lương bổng thấp nên ít ai theo học ngành này. Các trung tâm người già nhỏ không đủ tiêu chuẩn để được chính phủ trả tiền. Trung tâm được chính phủ trả tiền rất thấp nên họ trả nhân viên như bèo.

Được biết ngày nay có đến 8 triệu người Mỹ bị bệnh lẫn, trả nhớ về không, không thể tự lo cho mình, làm vệ sinh hay ăn uống và trên 3 triệu người không được sự giúp đỡ gì cả. Đa số trông cậy vào người phối ngẫu, con cháu hay thân hữu.

Mình có người quen, 85 tuổi phải chăm sóc bà vợ bị trả nhớ về không từ 5 năm qua, lúc mới 70 tuổi. Trong tuần thì có người được chính phủ trả tiền đến nhà giặt quần áo chùi dọn bếp núc. Ngoài ra ông ta phải nấu cơm và đút cho vợ hay giúp làm vệ sinh. Mình có anh bạn tây nhỏ hơn mình đâu 2 tuổi, cách đây 6 năm bổng trả nhớ về không. Trong tuần, vợ con đem vào bệnh viện rồi cuối tuần đón về. Nhìn anh bạn ngơ ngơ trả nhớ về không. Buồn

So với các nước tây phương, Hoa Kỳ chi rất ít cho việc chăm sóc người già. Y khoa ngày nay rất tiến bộ nên có thể giúp người ta thoát các bệnh hiểm nghèo và sống lâu hơn. Từ 1960 đến năm 2021, số người Mỹ trên 85 tuổi nhân gấp 6 lần so với dân số Hoa Kỳ. Medicare, chương trình bảo hiểm y tế của liên bang cho người Mỹ trên 65 tuổi, chi trả các chi phí chăm sóc y tế, cho người giúp việc tại nhà hoặc chi phí ở viện dưỡng lão trong một khoảng thời gian giới hạn trong thời gian hồi phục sau phẫu thuật, té ngã hoặc phục hồi chức năng ngắn hạn. Có anh bạn kể bà mẹ được đưa vào một trung tâm hồi phục được 3 tuần rồi viện dưỡng lão lại chở vào nhà thương cấp cứu, nằm vài ngày rồi chở về lại trung tâm phục hồi. Cứ vậy đến khi bà mẹ qua đời. Lý do chính phủ chỉ trả tối đa 3 tuần lễ trong viện hồi phục. Vấn nạn là nằm phòng cấp cứu bệnh viện 3 ngày mà không có phòng ở viện dưỡng lão là ngọng. Nên phải quen biết với giám đốc để dành chỗ cho mẹ anh ta.

Medicaid, chương trình liên bang-tiểu bang, trả cho việc chăm sóc dài hạn, thường là tại viện dưỡng lão, nhưng chỉ dành cho người nghèo. Những người mỹ thuộc tầng lớp trung lưu phải đối phó sự cạn kiệt tài sản của mình để hội đủ điều kiện được Medicaid trả tiền ở viện dưỡng lão, buộc họ phải bán phần lớn tài sản và rút sạch tài khoản ngân hàng. Do đó người ta nói ở Hoa Kỳ, anh nên lọt vào hai loại khi về già: một là giàu có tiền rừng bạc bể, hai là vô sản còn ở giữa là coi như ngọng. Khi còn lao động là giới trung lưu đóng thuế nhiều nhất, giới giàu có thì họ mướn luật sư về thuế vụ, giúp họ đóng ít, còn giới vô sản thì miễn bàn. Vấn đề là người Mỹ nghèo tuy lương bổng ít theo định nghĩa của sở thuế nhưng có người có nhà cửa. Nên khi về hưu, cần phải bán nhà để trở thành vô sản. Một cách đánh tư sản tuyệt chiêu của chính phủ Hoa Kỳ. Cho nên ai có bố mẹ, có chút tài sản thì không nên mong đợi gì cả khi cha mẹ vào viện dưỡng lão. Ta đến thế giới này bằng giấy không thì ra đi cũng được chính phủ giúp còn lại tay không trước khi ra đi.

Có nhiều người ma lanh nên chuyển tên tài sản qua con cái để trở thành vô sản hầu hưởng được Medicaid. Vấn đề là chúng ta không biết được những gì sẽ xẩy ra trong tương lai. Như trường hợp một ông Mễ mà mình mua lại căn nhà của ông ta. Ai xúi ông ta chuyển tên căn nhà qua người con trai. Một ngày đẹp trời, con trai lăn đùng ra chết. Cô dâu muốn bán căn nhà để dành nuôi con nhưng ông ta không chịu, không cho ai vô xem thế là ngọng. Cô dâu không có tiền trả tiền nhà nên ngân hàng có thể kéo nên năn nỉ mình mua. Mình mua xong thì đến gõ cửa, đưa giấy chủ quyền, sổ đỏ rồi kêu ông ta cứ ở, miễn là trả tiền mướn nhà. Sau này tiền an sinh xã hội ít nên ông ta về lại Mễ sống, mình bán căn nhà. Cho nên phải cân nhắc cẩn thận trước khi chuyển tên tài sản qua con cái.

Báo chí bàn tán tuần rồi vì có cặp vợ chồng bị đuổi ra khỏi nhà vì để con trai đứng tên. Người con trai bán và chuyển tên cho bà nào rồi bà ta bán nhà, đuổi cổ hai ông bà ra. Mình có tên bạn kể mua được căn nhà. Bố mẹ cho đứa con mướn rẻ căn nhà nhưng rồi hắn không trả tiền nhà. Sau 2, 3 năm như vậy mà vợ chồng phải tiếp tục trả tiền nợ ngân hàng nên kêu hắn bán. Bán xong hắn làm giấy tờ đuổi cổ người con ra. Bác nào lần tình trạng này thì bán cho em.

Một ông mỹ mình quen nay đã qua đời, bán căn nhà của ông ta để mua một căn nhà cho cô con gái, kêu ông ta về ở chung. Thằng rể buồn đời, kêu bán nhà ly dị khiến tiền bạc của ông ta chuyển qua tay thằng rể phân nữa. Hai cha con ra mua cái Mobile home để ở. Một ông mướn nhà người Việt kể, gốc Quy Nhơn, khi xưa làm nghề thuốc bắc, có xe đò giàu lắm. Sang Hoa Kỳ đem được tiền qua mua một căn nhà ở Huntington Beach, đứng tên con gái. Một ngày sương thu và gió lạnh, con gái kêu ba phải kiếm phòng mướn ở vì ngân hàng tịch thâu căn nhà. Hoá ra cô con gái và thằng chồng mê sòng bài. Mượn tiền ngân hàng rồi không có tiền trả nên ngân hàng xiết.

Nếu họ hội đủ điều kiện vào được viện dưỡng lão thì sẽ nhận được $50 để tiêu vặt mỗi tháng hay ít hơn và người phối ngẫu chỉ có thể nắm giữ chút đỉnh tài sản, khiến con cháu phải gánh vác phần tái chính. Ai tò mò thì đọc đường dẫn này về tiền bạc có thể giữ khi chồng hay vợ vào viện dưỡng lão. https://www.kff.org/report-section/medicaid-financial-eligibility-in-pathways-based-on-old-age-or-disability-in-2022-findings-from-a-50-state-survey-appendix/#_blank

Xem như chính phủ khốn cùng hoá người dân và lấy đi những gì họ có, tạo dựng suốt cả cuộc đời. Có bà kia kể là mỗi tháng phải tiêu $10,000/ tháng đến khi mẹ bà ta hội đủ điều kiện để nhận Medicaid, hình như tiểu bang Cali gọi là Medical.

Một trường hợp khác; một bà kể bà ta phải chuyển về thành phố của mẹ bà ta, sống trong một hai căn nhà của bà mẹ cho thuê để giám sát việc chăm sóc và tài chính của bà mẹ. Bà ta phải trả tiền thuê nhà trong căn nhà thuê. Lý do theo luật của chương trình Medicaid, thì tiền thuê nhà sẽ được dùng để trả chi phí cho việc chăm sóc bà mẹ. Bà ta bán căn nhà của gia đình trước khi bà mẹ qua đời, và phải trả cho Medicaid đâu $20,000. Trường hợp này ở tiểu bang xa, nhà rẻ. Còn ở Cali là ngọng.

Người ta cho biết là có độ 630,000 người già sống trong các viện dưỡng lão trên 65 tuổi. Chi phí chăm sóc người già có thể lên $100,000/ năm nếu không có Medicaid.

Lấy thí dụ một người lãnh $2500 tiền an sinh xã hội. Mỗi tháng ở viện dưỡng lão mất $8,000, cứ tính là $100,000 / năm thêm mấy linh tinh. Tiền an sinh xã hội lãnh được là $30,000/ năm vậy cần thêm $70,000. Thí dụ bà ta có quỹ hưu trí 401(k) 1 triệu đi. Bà ta phải rút ra $100,000, đóng thuế $30,000, nộp $70,000 cho medicaid. Xem như ở được 10 năm tình cũ là hết tiền quỹ 401(k). Theo thăm dò người Mỹ thì được biết 1 trong 10 người có thể trả số tiền hàng tháng cho viện dưỡng lão. 

Có người kêu kỹ sư mà chị ta quen về hưu đều có độ 2, 3 triệu đô trong quỹ hưu trí. Cho là có 3 triệu đô. Thường là nhà chưa trả hết. Cứ tính đổ đồng là tốn $5,000/ tháng để trả ngân hàng, thuế điền địa, bảo hiểm, bảo trì căn nhà, xem như là $60,000/ năm. Lại phải rút $100,000 ra để đóng thuế, xem như hai vợ chồng rút $200,000/ năm. Ông ở viện dưỡng lão thì bà phải ở nhà. Nếu buồn đời bà vào luôn viện dưỡng lão là vẫn tốn $200,000/ năm. Lấy 3 triệu chia cho $200,000 là được 15 năm, nếu tính thêm lạm phát thì 10 năm tình cũ là hết tình hết tiền. Về hưu năm 65 đến 15 năm sau là 80 tuổi hay 75 tuổi vì nếu bị Alzheimer thì giá cao hơn, gấp đôi là hết tiền.

Quốc hội đang bàn thảo về hổ trợ thêm cho người hưu trí như tăng tiền lương cho các nhân viên trong ngành để khuyến khích thiên hạ gia nhập vào ngành này nhưng tốn tiền quá nên họ bỏ. Chính phủ Biden gửi tiền mua súng ống để giúp Do Thái, Ukraine trong khi người nghèo, vô gia cư thì chả được giúp đỡ. Tin tức về Medicare, người già không bao giờ được nhắc đến trên truyền thông. Họ gửi súng ống qua mấy nơi đánh nhau, giết người nhân danh gì đó. Ba láp ba sàm. Truyền thông dẫn dắt dư luận, tuyên truyền để người Mỹ quên đi thực tại mà không nổi loạn.

Quốc hội cứ bầu bán vì chi phí ngân sách quốc gia thiếu hụt trầm trọng. Tiền đâu để họ trả cho các chương trình hưu trí. Chỉ cần đừng đem quân đi đóng trên 700 căn cứ quân sự trên thế giới, là xong việc. Tốn biết bao nhiêu tiền để không chiếm được Iraq, Á Phủ Hãn, tiền hàng ức đỗ vào đấy. Nay lại Ukraine và Do Thái, Syria. In tiền rất nhiều khiến lạm phát lên như diều.

Ngày nay, các trung tâm assisted living do các công ty tư nhân đảm nhận, lợi nhuận rất cao. Có khoảng 850,000 người trên 65 tuổi hiện sinh sống trong các trung tâm này nhưng không được nhận trợ cấp từ chính phủ. Do đó các trung tâm chỉ có những tiện nghi căn bản như tắm rửa, chỗ ăn và sân nhỏ để đi lại và cho uống thuốc. Cũng có nhiều trung tâm có những lớp dạy yoga, đi du lịch, spa, hồ bơi nhưng rất đắc tiền. Phân nữa các trung tâm dưỡng lão này lấy tối thiểu $54,000/ năm và gia tăng trong các khu gần trung tâm thành phố. Đó là người bình thường còn những người bị lẫn thì giá gấp đôi. Mướn người đến nhà cũng đắt lắm vì mỗi giờ phải trả $27 tối thiểu.

Bà Betty, khi xưa bán cho mình căn nhà. Lúc bà ta bị lẫn thì con cháu cho vào viện dưỡng lão giá $5,000/ tháng cộng thêm các chi phí khác. Sau này bà tối hay thức giấc, dữ dằn lại bị chặt thêm $2,000 nên con cháu đưa về nhà, mướn hai bà phi luật tân đến thay phiên chăm sóc bà ta. Cho họ ở tại chỗ nên chỉ trả có $1,500/ người.

Khi xưa, mình có giúp một cặp vợ chồng quen mua một căn nhà assisted living trên Alhambra. Mình thương lượng với chủ nhà cho họ vay lại lợi cho đôi bên. Chủ bán không bị đánh thuế cái rầm, tín dụng cặp vợ chồng bạn thấp nên khó mượn ngân hàng. Họ sửa sang lại từ 4 người sinh sống ở đó, tăng lên 14 người nên lợi tức hàng tháng đâu trên $25,000. Ở đó nhưng khi đi bác sĩ thì cần người chở đi thì ông chồng chở đi và chặt thêm tiền. Sau này họ bán giá 1.4 triệu. Có lần mình muốn làm mấy căn nhà kiểu này nhưng nhìn mấy người về già là Chán Mớ Đời, sợ bị trầm cảm. Họ đã không có tiền, mà mỗi lần chở họ đi đâu là chặt không đẹp không phải là sơn đen nên thôi. Sợ thất đức.

Ngày nay, người Mỹ sống lâu hơn nên bệnh mất trí nhớ cũng gia tăng. Họ cho biết là đến tuổi 82 thì 50% người Mỹ bị bệnh Alzheimer. Hiện nay có đến 7 triệu người Mỹ bị bệnh này và sẽ gia tăng đến 12 triệu vào năm 2040. Do đó về hưu cần nhất là làm sao không bị bệnh này, thường được gọi là bệnh tiểu đường loại 3.

Một bà mỹ kể là ông chồng bị mất trí nhớ, hai vợ chồng ngủ khác lầu nhưng ông chồng hay nổi điên khi thuốc uống hết hiệu lực thế là ông ta hay khệnh bà ta, gọi cảnh sát nhưng không có tiền để đưa ông ta vào viện dưỡng lão. Ai có bố mẹ bị bệnh trả nhớ về không thì hiểu. Lâu lâu bố mẹ nổi điên lên đánh hay chửi những người phụ giúp hay kêu con ăn cắp tiền. Có thể nhiều người về già nhớ đến mụ vợ cứ càm ràm hoài khi xưa nên giả bộ điên lên không chừng. Vào viện dưỡng lão, thấy họ cho mấy người già ngồi xe lăn, uống thuốc ngáp ngáp để không làm phiền các điều dưỡng viên thấy thương kiếp người.

Hôm qua nói chuyện với anh cựu sinh viên đại học Đà Lạt, ở bên pháp. Anh cho biết là y tế, hưu trí người già ở đây khá hơn Hoa Kỳ nhưng tây cũng hết tiền rồi, nghèo rồi, không biết sẽ tồn tại đến bao giờ.

Nhắc đến Việt Nam một tí, với lực lượng công an và quân đội đông đảo, trong tương lai Hà Nội sẽ gặp phải vấn đề hưu trí cho khối người về hưu này. Người dân sẽ phải đóng thuế nhiều hơn hiện nay để giúp Hà Nội củng cố quyền lực. Các nhóm về hưu sẽ trung thành với chế độ như ông đại tá nào nói đến sổ lương hưu, sẽ bảo vệ đến cùng. Mình về Việt Nam nghe nói mới 55 tuổi là về hưu, hình như có thay đổi. Ở pháp khi xưa thời Chirac cũng tính cho thiên hạ về hưu sớm để có chỗ làm cho giới trẻ nhưng sau họ đổi lại. Nay họ muốn kéo dài tuổi hưu thì gặp chống đối.

Trong tương lai, các nước giàu có sẽ phải đối diện vấn nạn chăm sóc người già với chi phí cao ngất ngưỡng sẽ không giúp kinh tế họ phát triển như hiện nay và suy thoái sẽ kéo dài vô tận như trường hợp của Nhật Bản ngày nay. Phải muốn người dân xứ khác đến chăm sóc các người Nhật già.

Quốc hội Hoa Kỳ biết vấn đề nhưng không thống nhất được vì quá đắt. Họ cứ rêu rao phải để người Mỹ tự do chọn lựa cuộc hưu trí của mình. Ông Obama có làm thêm vụ người già trong chương trình ObamaCare nhưng sau đó lại huỷ bỏ vì tốn tiền chính phủ quá. Các nhà dinh dưỡng hô hào các chế đô dinh dưỡng giúp người ta sống lâu như Nhật Bản đủ trò nhưng chính phủ thì muốn dân không còn lao động được nữa chết sớm. Đi Tiệp Khắc lại khám phá ra chính phủ khuyến khích dân tình uống rượu bia nhiều để chết sớm vì người hữu trí tốn chính phủ mỗi ngày $100.

Theo mình cách tốt nhất là về hưu, xuống tóc vô chùa kinh kệ, sau này có bị lộn xộn thì phật tử lo. Bác nào biết chùa nào nhận em thì cho biết để em nạp đơn. Mình đoán các hội phật tử chắc cũng khó khăn khi cho ai vào chùa tu luôn vì trách nhiệm.

Theo mình người Mỹ về hưu hay trước khi hưu trí nên chuẩn bị, kêu gọi đại biểu của mình bầu cho các dự luật về hưu trí thay vì chửi nhau bênh ông Trump hay ông Biden. Hai ông này chỉ làm giàu cho người giàu. Minh xem trên Netflix cuốn phim kể về ông Rustin, người đứng sau lưng ông mục sư King Jr., tổ chức cuộc diễn hành tại Hoa Thịnh Đốn, đòi quyền dân sự cho người da màu. Lý do ông ta phải đứng phía sau dù tài giỏi vì đồng tính luyến ái. 

Ông ta phê bình khi cả nhóm họp về tổng thống Kennedy và ông em bộ trưởng tư pháp Robert Kennedy, khi nghe tin tổng thống đã lên đài truyền hình để nói và đến gặp họ. Ông ta nói là các người trên tổng thống, những người thật sự lãnh đạo Hoa Kỳ. Phải làm áp lực với lá phiếu của mình để đại biểu trong quận hạt của mình để ý và bầu còn không thì họ nghe lời các lobbyist chống các dự luật giúp người già. Chúng ta sẽ thành vô sản trước khi về thiên quốc. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn