Hiển thị các bài đăng có nhãn Du Ký. Hiển thị tất cả bài đăng
Hiển thị các bài đăng có nhãn Du Ký. Hiển thị tất cả bài đăng

5 điêu khắc gia, 5 thế kỷ, 1 giáo đường

 

Mình đang chuẩn bị đi bộ trên đường mòn Via Francigena, hành hương của người công giáo ở Ý Đại Lợi. Con đường này theo lịch sử khởi đầu từ Canterbury, Anh quốc đi qua Pháp quốc, Thuỵ Sĩ và Ý Đại Lợi. Mình chỉ khởi đầu ở Lucca, Ý Đại Lợi và sẽ ghé lại thành phố Siena, tỉnh đầu tiên mình đến khi đi du lịch lần đầu tiên ở Ý Đại Lợi tháng 4 năm 1976. Vợ cho đi 3 tuần. Xem như 49 năm sau sẽ ghé lại thành phố này nổi tiếng với Palio, đua ngựa vào tháng 7 và tháng 8. Nghe nói năm nay vì trời mưa nên dời lại.


Mình thích trở lại thành phố Siena vì khi xưa có vẽ tại đây nhưng năm thứ 1 nên muốn trở lại để viếng lại ngôi giáo đường danh tiếng ở đây. Thật ra chỉ có kiến trúc sư mới để ý vụ này còn du khách đa phần đến để xem Palio, hay chụp ảnh. Lý do nhà thờ này được thiết kế bởi 5 kiến trúc qua 5 thế kỷ, mới có hình ảnh ngày nay mà du khách đến chụp hình.


Khởi đầu là kiến trúc sư Nicola Pisano, vào năm 1265, ông ta thiết kế bục giảng cứ như thời là mã. Ông ta không những tạo dựng lại kiên trúc một mà tạo dựng hình tượng rất tuyệt Mỹ. 


Mặt tiền do Giovanni Pisano

rồi khi ông ta qua đời thì người con tên Giovanni Pisano tiếp tục sự mệnh của cha. Ông ta là kiến trúc sư trưởng phụ trách mặt tiền của nhà thờ, ông ta điêu khắc các tượng thánh được kể trong kinh thánh, các triết gia….


Donatello

Sau khi ông này ngưng thở thì đến kiến trúc sư Donatello vào năm 1450, thời Phục Hưng. Ông này tạc tường thánh John the Baptist khiến thiên hạ bị cú sốc. Ông ta đưa chủ nghĩa hiện thực của thời phục Hưng trở lại sự sự thô sơ và đầy khó chịu. 
Rồi sau đó nghệ nhân Michelangelo xuất hiện và tạc 4 thánh trên bàn thờ Piccolomini: thánh Paul, Peter, Gregory và Augustine. Nhìn các tượng thánh người xem cảm nhận được năng lượng từ các bàn tay, áo quần và những ánh mắt.


Mấy tượng do Michelangelo tạc dựng

Đến năm 1660, có đức giáo hoàng sinh tại thành phố Siena này, muốn xây thêm một nhà nguyện. Ông ta kêu kiến trúc sư Bernini đến và thiết kế  nhà nguyện theo kiến trúc baroque. Được xem là tuyệt đỉnh của trường phái này. Khi ông I M Pei trúng giải thưởng xây viện bảo tàng Louvre tổng thống Francois Mitterand nói với ông ta sex bảo đảm ông sẽ thực hiện được đồ án thay vì kiến trúc sư Bernini khi xưa, đã được vua Tây kêu qua để thiết kế tiên điện Louvre nhưng vượt cuối bị người Pháp chống đối nên phải về Ý Đại Lợi ăn spaghetti. Ông tạc tượng thánh Jerome và Mary Magdalena như đúng chống lại các thách thức tâm linh. 



Giáo đường có sự tham gia của 5 kiến trúc sư; Nicola Pisano với Cái bục giảng. Con trai ông ta Giovanni Pisano thiết kế mặt tiền, Donatello là tượng đồng đến Michangelo với những thánh quan trọng của nhà thờ và ông Bernini tạo dựng các tâm hồn. 


Điều vui là không ai biết trước sự việc thành hình của giáo đường thành phố Siena như ngày nay. Không nằm trong bản dự án sơ đồ của gia đình Medici ở vùng này mà thiên tài của 5 thế kỷ của Ý Đại Lợi hội tụ tại một nơi, tỉnh lỵ nhỏ bé này. 


Du khách đến viếng nhà thờ có thể đi ngang qua những tác phẩm của Michelangelo hay những hình ảnh đau thương của tác phẩm do ông Bernini điêu khắc rồi sau khi chụp hình họ sẽ rời xa và không biết là đã viếng hình ảnh của 5 cuộc cách mạng nghệ thuật kéo dài suốt năm thế kỷ. 


Mình sẽ ở lại thành phố này hai đêm để có thì giờ xem xét, ngắm lại nhưng gì đã được thầy giáo giải thích khi xưa nhưng sinh viên năm thứ nhất nên chỉ nghe như vịt nghe sấm. 


Đi tìm lại dấu chân xưa của một thời ngủ dại. Xong om


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Hắc Sơn tử

Tiến thoái lưỡng nan

 


Bom dội khắp nơi trên xứ Ba Tư khiến thiên hạ nhảy đùng đùng, kêu gọi người dân xứ 1001 đêm, xuống đường đánh đỗ chế độ thần quyền đủ trò. Kêu gào rất dễ vì chỉ ngồi nơi bàn, uống cà phê rồi lướt bàn phím tự xưng là người yêu chuộng hoà bình, mong muốn mọi người sống dưới chế độ dân chủ đủ thứ. 


Vấn đề là người dân xứ Ba Tư đang đối mặt một vấn đề rất khó khăn, không phải yếu tố chính trị mà là hiện sinh. Họ đang ở tình trạng tiến thoái lưỡng nan của hai cấu trúc đang sụp đổ không do họ định đoạt hay lập ra. Một là trong nước, một ngoài nước. Trong quốc nội họ phải đối mặt với một chính phủ do lãnh tụ tối cao và các thể chế không được người dân tự nguyện bầu.


Từ ngày cách mạng hồi giáo đánh đổ chế độ quân chủ năm 1979 đến nay, kinh tế được chế độ mới quản lý một cách yếu kém, thêm bị ngoại quốc cấm vận, một mặt người dân bị đàn áp bất đồng chính kiến và kiểm soát tư tưởng một cách tàn bạo đã khiến nhiều thế hệ xa lánh. Không ai tin vào cải cách nữa, tuyên truyền…


Có đọc một status của một phóng viên người Nga, ông ta đi đi lại lại vô xứ BA Tư nhiều lần để viết bài,… ông ta cho biết cảm thấy chế độ Ba Tư ngày nay như chế độ Sô Viết ở thế kỷ trước. Cái gì cũng mua chuộc, tham nhũng hết. Điển hình là các cô gái ăn sương, nghe nói sẽ bị ném đá chết này nọ nhưng trên thực tế đầy đường vì họ trả tiền cho các vệ binh cộng hoà hồi giáo chi đó. Hay cho hưởng chút của lạ đợi ngày lên thiên đàng gặp 72 trinh nữ. 


Hiện nay có một nghịch lý: người dân rất sợ chế độ sụp đổ, vì họ đã chứng kiến hậu quả của sự can thiệp của Tây phương vào các quốc gia như Iraq, Libya, Syria và Á Phủ Hãn, Yemen,.. nói chung là các nước lân cận trong vùng mà cựu tổng tư lệnh NATO, tướng Wes Clark tuyên bố họ cho ông ta biết chiến dịch đánh chiếm 7 nước ở trung đông sau vụ khủng bố 9/11. Năm nay Ba Tư là nước thứ 7 bị dội bom.


Mỗi quốc gia đều được hứa hẹn về tự do, dân chủ như hình ảnh tượng của Sadam Hussein bị kéo đỗ rồi mỗi quốc gia lại rơi vào hỗn loạn, nội chiến hoặc bị nước ngoài chiếm đóng. Vì vậy, người Ba Tư không tin tưởng Hoa Kỳ hay Israel. Không phải vì họ ủng hộ chế độ thần quyền, mà vì họ biết cách các thế lực đế quốc đối xử với các quốc gia 'giải phóng' ở Trung Đông. 


Theo ngôn ngữ của họ, tự do thường có nghĩa là chân không, hỏa hoạn và bất ổn vĩnh viễn. Hiện tại, nhiều người Ba Tư đang sống với ba sự thật cùng một lúc: Cộng hòa Hồi giáo đã phá sản về mặt đạo đức và chính trị. Các giải pháp thay thế do các tác nhân nước ngoài đưa ra không phải là giải phóng mà là sụp đổ. Một chính phủ tồi vẫn có thể tồn tại. Không có chính phủ nào không thể tồn tại vĩnh viễn.


Người dân thận trọng vì họ đã học được quá rõ điều gì sẽ xảy ra khi các siêu cường quyết định "giúp đỡ". Ba Tư là một quốc gia bị chính chế độ của mình bắt làm con tin, nhưng lại bị ám ảnh bởi số phận của những người hàng xóm. Họ bị mắc kẹt trong một ngôi nhà mà họ chán ghét, nhưng xung quanh là những đám cháy khiến họ sợ hơn.


Khi mình thấy hình ảnh tượng đài cha già dân tốc của Sadam Hussein, Khadafi,…bị người dân kéo xuống thì mừng cho người dân của họ thoát được chế độ độc tài nhưng vài tháng sau khi thấy dân tình thay vì hưởng được tự do lại lâm vào cảnh te tua hơn trước.


Từ đó mình thấy tốt nhất để dân họ tự xử, ngoại nhân đừng có xía vào. Các cường quốc nhân danh tự do dân chủ bú xua la mua để dành các mỏ dầu chớ hạnh phúc người dân bản địa thì họ đâu có kể.


Mình mới đi du lịch ở Trung Á về. Thấy các đường cao tốc và xe hoả do Trung Cộng đang xây dựng, xe vận tải từ biên giới Trung Cộng tràn sang, chở chạy khắp nơi. người Tàu qua mấy xứ này xây dựng đường xá, trong chương trình Vành đai và Con ĐƯờng.

23% dầu khí mà Trung Cộng mua hàng năm là từ xứ BA Tư dù bị cấm vận, Trung Cộng mua rẻ dưới giá thị trường. Ngày 25 tháng 5, 3 chuyến xe lửa chạy thẳng từ Trung Cộng đến cảng Asprin Dry của Ba tư chở hàng hoá. Và sẽ chở dầu hỏa về Trung Cộng chỉ mất 2 tuần lễ, thay vì đi đường biển mất cả tháng trời. 10 ngày sau đó thì họ bắt đầu xây dựng con đường xe hoả nối với Nga. Trục giao thông của BRICS sẽ được hoàn tất. 


10 ngày sau chuyến xe lửa đầu tiên nối con đường lụa của thế kỷ 21, bổng nhiên DO Thái và Hoa Kỳ bỏ bom xứ này. Tại sao họ không bỏ trước kia như với Syria và Iraq? Mình không tin vào sự ngẫu nhiên.

con đường lụa của thế kỷ 21 nối liền Trung Cộng và Ba Tư mà mình có dịp hiển thị tại mấy nước này ngoại trừ Ba Tư

Truyền thông Hoa Kỳ đem ông thái tử của ba tư ra kêu gọi nhân dân đánh đổ chế độ như khi xưa người dân đánh đổ chế độ của ông bố. Được Tây phương đưa lên sau khi lật đổ chính phủ dân chủ của thủ tướng Mossadegh, được người dân Ba Tư bầu lên. Ông này phạm một lỗi lầm là tin vào người Tây phương, vào nền dân chủ được kêu gọi giúp đất nước giàu sang.  Quốc hữu hoá các giếng dầu của British Petrolum để lấy tiền nuôi dân và phát triển đất nước. Dân chủ nhưng không được đụng đến quyền lợi của tao. 


Trong phim “my name is nobody” có cảnh một con chim con loay hoay rớt từ trên tổ chim xuống đất, đúng vào bão phân bò. Thối quá nên con chim vùng vẩy kêu toán lên. Từ xa một con sói nghe tiếng chim kêu gào, cầu cứu thế là hắn bò lại. Từ từ lượm con chim ra khỏi bãi cứt bò và bỏ vào mồm. Do đó khi lấy vợ, mình không kêu ca gì nữa. Chấp nhận làm thằng hèn sợ vợ. Chán Mớ Đời 


Có lần mình xem người ta phỏng vấn một người đàn ông Palestine, ông ta cho biết chỉ muốn có cuộc sống yên ổn, không muốn đánh phá DO Thái này nọ. Muốn đi xứ khác cùng với gia đình để tạo cuộc sống mới vì từ khi sinh ra đời, cứ thấy chiến tranh, chém giết nhau. Những kẻ cầm quyền, họ muốn chiến tranh hoài. Lý do để họ hưởng lợi. Yasser Arafat khi chết người ta khám phá ra bà vợ giữ tài sản rất nhiều ở Paris. Họ đoán là Do Thái đã giết ông ta chậm chậm với thuốc độc.


Cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 năm 2023 đã khiến hơn 1,200 người Do Thái  thiệt mạng. Xin nhắc lại dân số Do Thái vào thời gian đó độ 9.75 triệu dân. Cứ tưởng tượng Việt Nam có dân số 100 triệu, gấp 10 lần do thái, trong một ngày có một đám khủng bố giết 12,000 ngàn người Việt thì quân đội Hà Nội sẽ tìm mọi cách để kiếm cho bằng được các con tin còn bị bắt và bỏ bom các nơi ẩn nấu của bọn khủng bố. Ngược lại người ta hoan hô nhóm Hamas, biểu tình trong đại học. 


Sự tàn nhẫn khi thấy dân Palestine ăn bom của do thái và chết. Nghe nói đến may đã lên trên 50,000 người. Người do thái không muốn bị diệt chủng và mình nghĩ đa số người Palestine chỉ muốn sống hòa bình nhưng ngoại quốc cứ xía vào xúi một thiểu số đánh nhau với do thái.    Ca ngợi nhóm Hamas trên nguyên tắc không đại diện cho người Palestine. Hay ở Hoa Kỳ dân số gấp 40 lần của do thái như có 50,000 người Mỹ bị giết và bắt cóc trong một ngày. Người Mỹ có xuống đường hoan hô nhóm khủng bố?


Tương tự ở Bolsa mình được giới thiệu nhiều người Việt từ Việt Nam, giàu có nhưng lại muốn sang Hoa Kỳ sinh sống. Con cái đều được cho du học tại Hoa Kỳ rồi ở lại, tạo dựng sự nghiệp. Mình không dám hỏi họ lý do.


Nói chung ai cũng muốn có môi trường tốt để họ sinh sống thay vì bị bắt buộc đánh nhau, giết người. 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nhs

Lượm lặt trên đường đi Trung Á

Xem như mình đã đi viếng được 4 nước của Trung Á, chỉ còn Pakistan, Turkmekistan và Á Phú Hãn là chưa dám bước chân vào. Lý do bộ ngoại giao khuyến cáo người Mỹ không nên du lịch ở các nước này vì tình hình an ninh. Các nước này thường có chữ “Stan” ở cuối cùng, có nghĩa là đất đai, như chữ “land” trong anh ngữ. Như Ireland, England, Holland, Scotland,… tương tự người ấn độ gọi nước của họ là Hindustan. Buồn đời, người Việt đổi tên nước thành Vietnamstan cho có vẻ ngầu ngầu.

Mụ vợ gặp hai cô này bận đồ cổ truyền nên chạy lại xin chụp hình. Họ đi chung với mấy anh thanh niên, cầm đàn cổ truyền đi đâu đó.

4 nước Trung Á; Uzbekistan, Tajikistan, Kazakhstan và Kyrgyzstan từng là thuộc địa của đế chế Sa Hoàng và Liên Sô từ đầu thế kỷ 19 và dành độc lập khi Liên Sô tan rã năm 1991. Nhưng văn hoá của họ vẫn còn bị ảnh hưởng của Liên Sô. Người dân vẫn còn nói tiếng Nga, dù đi học thì được dạy bằng tiếng của họ. Chữ của họ được người Nga dùng mẫu tự cyrillic để biến đổi chữ viết của họ thay vì chữ của Ba Tư hay chữ Ả Rập. Mẫu tự cyrillic được các giống dân Slavic sử dụng, nguyên gốc từ Nhà Thờ Chính Thống, mẫu tự Hy Lạp. Kiểu người Tây phương chuyển việt ngữ với các mẩu tự Latinh . Được cái họ không chửi người nga đã giúp họ diễn đạt bằng văn tự dễ dàng hơn thay vì chửi bới kêu bốc lột thực dân này nọ. 


Khi xưa nhà thờ Thiên CHúa Giáo được thành lập khi hoàng đế La Mã Constantin chỉ có một nhà thờ nhưng rồi dần dần vì ảnh hưởng văn hoá La-tinh và Byzantium nên tôn giáo này bị chia cắt làm hai đến ngày nay. Và được gọi nhà thờ Vatican sử dụng tiếng La Tinh, và nhà thờ Chính Thống sử dụng tiếng Hy Lạp và đưa đến mẫu tự Cyrillic đến ngày nay. Khi xưa, học hình học nên mình đọc được mẫu tự Hy Lạp nên khi đi chơi ở mấy xứ này thì mò mò cũng ra được nhất là khi đi mua thuốc cho đồng chí gái ở các tiệm thuốc Tây. Họ viết theo chữ Hy Lạp nên mò ra ngay.

Cơm gọi Plov. Người ấn độ gọi Pilau.
Các tiệm ăn hay có mấy cái phảng che dù, ngồi ăn có nệm và gối, ăn xong buồn đời kéo màn lại ngủ một giấc dậy

Hỏi người dân sở tại có căm thù người Nga đã chiếm đóng xứ họ, dùng mẫu tự Cyrillic biến đổi ngôn ngữ của họ thì đa số lắc đầu, kêu người Nga giúp họ tiến lên, tham gia vào các trào lưu văn hoá, cũng như khoa học hiện đại. Hiện nay có phong trào muốn dùng ký tự của Thổ Nhĩ Kỳ để giúp họ canh tân xứ sở. Mình thấy có sự ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ vì dân Thổ sang mấy xứ này mở các tiệm ăn Thổ Nhĩ Kỳ. Trong một bửa ăn, một ông tài xế đứng lên đọc thơ của Pushkin. tương tự người Tàu sang Việt Nam hay các xứ Đông Nam Á buôn bán, mở tiệm ăn. Dân địa phương đi ăn cơm Thổ Nhĩ Kỳ như người Việt đi ăn cơm tàu. Nhớ khi xưa ở Đà Lạt, mỗi lần được bố mẹ cho đi ăn cơm tàu ở tiệm Như Ý hay Kim Linh ở cạnh rạp Ngọc Hiệp là sang trọng lắm. Dù chỉ ăn Tả Pí Lù.

Cảnh hồ Koulikalon mà gia đình mình mất 5 tiếng đồng hồ mới leo lên đây, sau đó nhảy cái đùng xuống tắm. Nước lạnh như đá lạnh. Cắm trại qua đêm. Kinh

Các nước này bị người Ả Rập đánh chiếm nên theo đạo Hồi Giáo đến khi ông thần Stalin lên thì cấm hết. Không có Allah gì cả, chỉ Stalin là bạo  chúa thôi. Sau gần 70 năm không được thờ phụng Allah nên người dân không cực đoan, bắt buộc theo luật Shahria của hồi giáo một cách máy móc như các nước lân cận như Ba Tư, Á Phủ Hãn hay Pakistan.


4 nước Uzbekistan, Tajikistan, Kazakhstan và Kyrgyzstan tuy ở sát bên, có chung tôn giáo là hồi giáo nhưng lại khác nhau như Việt Nam, Cao Miên, Lào và Thái Lan. Tuy theo đạo Phật nhưng lại khác nhau. Tajikistan bị ảnh hưởng của nước Ba Tư bên cạnh nên theo giáo phái Shiite trong khi Uzbekistan, Kazakhstan và Kyrgyzstan thì theo phái Sunnite. Tóm tắc kiểu Phật giáo tiểu thừa và đại thừa nhưng phức tạp hơn. Chớ kể rõ hơn thì tốn giấy và các bác cũng không đọc.


Về chủng tộc thì thời Liên Sô, mấy xứ này có đến 20-25% người Nga đến ở. Thời Sa Hoàng thì ít kiểu Việt Nam mình khi xưa, Chúa Nguyễn cho người nghèo khó đi về phía Nam ở Cao Miên, lập nghiệp. Đến thời cộng sản thì khác. Người gốc Nga bị cướp đất đai, đấu tố địa chủ cường hào ác bá và để sống sót, đi đến mấy nước này lập nghiệp. Phần Stalin lo ngại các chủng tộc MÃn Châu, thân trung hoa nên đày một số người Mãn Châu đến các vùng này như ở Uzbekistan có đến 50,000 người Mãn Châu bị đưa đến đây lập nghiệp. Hướng dẫn viên dịch là người Đại Hàn nhưng thật tế là người Mãn Châu, Mông Cổ. Người Triều Tiên cũng là gốc Mãn Châu , Mông cổ mà ra. Sau khi liên sô sụp đỗ thì người Nga trở về nước khá đông, nay chỉ còn lại độ 6%.

Cà chua, cà tím nhiều
Món này chỉ là bột chiên chấm vớt ya-ua, ăn ghiền. Boorsok

Về ngôn ngữ thì mấy nước này hơi ná ná nhau nhưng thường thì họ khạt vài tiếng của nước họ mà người bên kia không hiểu thì họ dùng từ ngữ Nga La tư. Nói chung muốn giao thiệp với người sở tại thì nên biết tiếng Nga. Như biết tiếng pháp dễ nói chuyện với dân sở tại tại Đông Dương, thuộc địa cũ của pháp. Khi đi Cao Miên, gặp người Miên lớn tuổi thì mình nói tiếng Tây thì họ hiểu còn nay giới trẻ chắc nói anh ngữ nhiều hơn. Mấy hướng dẫn viên tại Trung Á, được công ty du lịch mướn, đa số là giao viên anh ngữ tại trường, hè họ đi làm thêm nên không có vấn đề ngôn ngữ. Chỉ khi nào mình muốn giao tiếp với người địa phương thì có vấn đề nhưng ngày nay, có ông thần Google nên cũng đỡ. Lấy điện thoại scan chữ Cyrillic thì google dịch ra anh ngữ cho mình nên cũng đỡ. Gặp người thường thì họ hỏi mình biết tiếng ruski thì chỉ biết niet rồi lấy gú gồ ra tra thôi.

Phong cảnh tại Kazakhstan, leo đồi leo núi thấp hơn Tajikistan 

Về thắng cảnh thì núi rừng, Tajikistan được xem là đẹp nhất, núi cao nhất. Mình chỉ đi 7 ngày vùng phía Tây Tây của xứ này, còn phần phía đông dài hơn nhưng chắc để khi sau và cũng có thể không bao giờ. Về văn hoá, kiến trúc cổ xưa như các nhà thờ hồi giáo, thành chống giặc xâm lăng thì phải viếng Uzbekistan, quá đẹp. Có nhiều di tích lịch sử không thua gì xứ Ba Tư. Kazakhstan thì là nước to lớn nhất vùng này lại ít dân, thuộc loại văn minh du mục khi xưa. Chỉ khi người Nga chiếm đóng, muốn kiểm soát người dân nên bắt họ dừng chân, trồng trọt canh nông. Phong cảnh khá đẹp như vùng Arizona và Utah nhưng không to lớn vĩ đại như ở Hoa Kỳ nên mụ vợ cứ rên, so sánh không bằng Hoa Kỳ. Còn Kyrgyzstan thì sát biên giới với Nga Sô nên ảnh hưởng khá nhiều của xứ Nga.


Về chủng tộc thì đa số người dân Uzbekistan và Tajikistan có nét của người ba tư trong khi người Kazakhstan và Kyrgyzstan thì giống người Mông cổ nhiều hơn. Có độ 5-6% người gốc Nga còn sinh sống tại đây. Có đêm ngồi ăn uống xong thì ông tài xế gốc Nga, đứng lên đọc một bài thơ của Pushkin. Ở Kyrgyzstan bà hướng dẫn viên gốc Nga, cho rằng người gốc Nga nhất là phụ nữ ít lập gia đình với người địa phương. Lý do là vì tôn giáo. Bà ta ngạc nhiên khi mình nói có đọc Chekhov, Tolstoy, Pasternak, Dostoevsky như khi nghe mình nói đến Solzhenitsyn thì bà nhảy đùng đùng kêu không hay, nghi ngờ nên nghĩ bà ta vẫn yêu chuộng chủ nghĩa Mát xít. Đặc biệt chỉ có xứ Kyrgyzstan là vẫn còn giữa các tượng đài như LÊNIN, Karl Marx, Engel và các lãnh đạo cộng sản từ 1917 đến nay.

Phong cảnh như ở Thuỵ Sĩ và Áo Quốc
Lều du mục đẻ ngủ qua đêm, họ gọi là Yurt

Mình thấy chương trình Vành Đai và Con Đường của Trung Cộng xây dựng từ mấy năm qua như đường cao tốc nối liền biên giới Trung Cộng xuyên qua mấy xứ này đến Ba Tư. Xe tải từ Trung Cộng chạy qua biên giới đông như người Tàu. Dân tình hay ra vùng biên giới để mua đồ, không thuế và rẻ.


Về thực phẩm, đa số là họ ăn thịt nướng Kebab, rau cải thì toàn là dưa leo và cà chua nhưng ngon hơn ở Hoa Kỳ vì được hái khi chín thay vì hái non như ở Hoa Kỳ nên cà chua còn màu Hồng, không có hương vị gì cả. Nói chung thức ăn của họ không cầu kỳ lắm. Do đó họ thích ăn cơm Thổ Nhĩ Kỳ.

Chụp hình kỷ niệm biết đâu kiếp trước gia đình mình thuộc giống dân Mông cổ

Đạo hồi nên họ không ăn thịt heo do đó các dồi trường đều làm bằng thịt bò, hay thịt ngựa do đó có màu Hồng Hồng đỏ đỏ thay vì trắng như thịt heo. Ở Kazakhstan thì xứ du mục nên họ ăn thịt ngựa rất nhiều. Chạy bên đường nơi vùng thảo nguyên, thấy họ nuôi ngựa nhiều, có vùng đất có nhiều khoáng chất nên thấy ngựa ăn đất để có khoáng chất.


Mình có ăn mấy món được xem là truyền thống của họ như Beshbarmak, phải ăn bằng tay kiểu người hồi giáo gồm thịt cừu, hay ngựa. Awn với mì từng miếng như người ý làm để gói tortellini,… họ hay cho mình ăn trưa ở các homestay, nhà người dân trong làng khi chạy ngang cho có vẻ chính gốc và khỏi mất thời gian. Xe chạy, hướng dẫn viên đoán chừng bao lâu đến thì gọi điện báo cho chủ nhà. Xe những chỉ cần đi vệ sinh là có món ăn nóng hổi. Ăn tráng miệng thì họ chả có gì ngoài ba cái bánh quy hay kẹo vớ vẩn. Bữa ăn thường là món xà lách, cà chua và dưa chuột thêm chút rau gì đó như rau ngò rồi món chính. Ở Thổ Nhĩ Kỳ thì tha hồ ăn đồ ngọt. 

Hồ Son Kul dài 60 cây số, được xem là hồ trên cao nhất của vùng này ở 12,000 cao bộ
Phong cảnh chỗ ngủ lều qua đêm

Ngoài ra có món Plov, cơm với thịt cừu hay thịt bò, cà rốt, hành và các gia phụ, được nấu trong Kazan, nồi đặc biệt. Ở Samarkand, mình ăn món này ngon nhất. Chiều thường họ cho ăn súp. Nhớ ở Artuch trên núi, họ cho ăn món Borsch của người Nga ngon không thể tả được.


Ngoài ra ở gần biên giới của Trung Cộng có ăn món Lagman, mì sợi làm bằng tay nấu với thịt, rau quả và gia vị của người Uyghur. Món đó rất ngon, hơi cay. Thêm có món Samsa, người Ấn Độ gọi Samosa, Tây Ban Nha gọi empanada, thịt bằm được gói bằng bột mì rồi bỏ lò nướng như pâté cháu của Tây.


Về thức uống thì bị ảnh hưởng con đường tơ lụa nên họ uống trà rất nhiều. Cà phê chưa thông dụng lắm. Họ gọi trà là “Chay” từ tiếng tàu là chà. Nhưng họ uống với đường như mấy người ả rập. Chắc vị đắng hay chát tương tự người Mỹ uống cà phê với đường hay sữa cho bớt đắng. Ngoài ra họ uống một loại sữa chua được gọi là Kymyz, nghe nói rất tốt cho sức khoẻ. Vào tiệm ăn sang thì họ hay đem ra trước tiên để mình uống hay đi ngoài đường thấy ở các góc phố họ bán dạo loại Maksym, loại hạt bị lên men. Uống cho biết. Chiều thì dám uống chớ trưa sợ nhiều khi không quen bụng, lỡ phải đi vệ sinh nên hơi ngại nhưng rất ngon kiểu ya-ua vậy thôi không có đường.

Đây ở góc đường, khắp nơi họ bán loại nước maksym
Kiểu hoành thánh, chắc do mấy anh ba tàu truyền từ mấy ngàn năm

Trà thì họ đưa cho cái chén nhỏ gọi là piala để uống. Trà thì có trà đen và xanh. Xanh đây là jasmine chớ không phải trà xanh matcha của người Nhật. Nói chung thì trà của họ có gì đặc Sắc vì nhập cảng từ Trung Cộng ngược lại trà dược thảo rất ngon. Thường họ đem ra thêm bột chiên gọi là boorsok, như bánh tiêu của người Tàu nhưng nhỏ hơn. Ở karakol, tại khách sạn họ cho uống loại trà, ngọt nấu với loại trái khô như trái mơ, cộng thêm một số rau cỏ gì đó, chắc do mấy anh ba tàu truyền nghề. Uống rất thơm. Mụ vợ mình thích lắm nhưng khi đi tìm mua thì không có.


Ăn tiệm họ cho ngồi trên mấy cái phảng và có cái bàn thấp gọi là dastorkhon. Có lần họ dẫn đến chỗ nào tiệm ăn, có mấy cái chòi trên bờ dưới ruộng. Mỗi gia đình một cái chòi leo lên phảng ngồi ăn nhìn ra hồ. Trời nóng nên cũng bớt nóng. 

Thằng con kêu gia đình mình như kẻ du mục, 3 tuần lễ chạy qua ba nước ở Trung Á. Để lại nhiều kỷ niệm khó quên cho gia đình.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn