Showing posts with label Giáo dục. Show all posts
Showing posts with label Giáo dục. Show all posts

Cung thiên di năm nay

Hồi trưa đi ăn cơm với hai ông anh vợ, một ông nói chú Sơn thích đi chơi, để anh giới thiệu đi chỗ này hay lắm, chỗ Lâm Tỳ Ni khiến mình thất kinh, kêu đi chơi phải đến những nơi có mấy cô đẹp, bia ôm, anh kêu đến những chỗ mấy bà già lụm khụm, bận áo tràng tụng chú đại bi là răng. Chú nói rứa chớ cô Trinh ra răng. Mình nói đi với cô Trinh chớ sao, gặp cái gì đẹp, mấy cô trẻ còn yêu đời một chút chớ đi chỗ tu hành thì chỉ thấy quan tài.


Có cô em nhắn tin hỏi sao anh cứ đi chơi hoài vậy khiến mình ngọng. Chỉ biết trả lời là gần 7 bó nên cần đi nhiều trước khi sức khoẻ không cho phép. Nhiều người quen thấy yếu rõ dù ít tuổi hơn mình. Từ đầu năm đến giờ mình khởi đầu đi Chí Lợi, Á Căn Đình rồi Nam Cực, đến Sơn Đoòng , Hà Nội, Đà Lạt, Sàigòn rồi bay đi Thái Lan với bà cụ rồi đến Seattle, Oregon, Boston, Bermuda, New York, New Jersey, Istanbul, Uzbekistan, Georgia, Qatar. Tháng 10 thì Los Mochis (Mễ tây cơ) rồi Honduras vào tháng 11 để khoá sổ cung thiên di năm 2023. Năm tới thì đi tiếp đến Nepal để leo Annapurna, Ấn Độ và 5 xứ Bắc Âu. Dự định sẽ đi hành hương 88 ngôi chùa Nhật Bản và Santiago di Compostella.


Thật ra mình thích đi du lịch từ nhỏ, đã mơ đến những nơi khi xem xi nê hay đọc sách của Tây phương nhất là những truyện trinh thám của Z28, mơ về những vùng trời xa xôi. Có lẻ Đà Lạt quá nhỏ bé khiến mình muốn thoát khỏi dung dịch ngột ngạt của chiến tranh. 

Mụ vợ đang tắm nắng ở Tbilisi 

Sau này sang Tây lại có dịp đi du lịch bụi khắp Tây Âu và Bắc Âu nhưng ngày nay đi với vợ nên phải có chỗ ăn ở đàng hoàng chớ xưa kia thời độc thân mình rất thích lang bạc kỳ hồ. Nhiều khi 12 giờ đêm đến một thành phố xa lạ, không biết chỗ nào để ngủ qua đêm, phải đeo Balô đi lang thang hỏi nhà trọ. Nay có vợ con đi chung nên không thể nào đột suất đi chơi. Phải chuẩn bị khách sạn trước chỉ có ăn uống thì chỗ nào thích, bò vào. Xứ nào ngôn ngữ không rành thì mướn hướng dẫn viên. Đồng chí gái muốn đi Bắc Âu sang năm, khu vực này mình có đi rồi, đa số đều nói anh ngữ nên không cần hướng dẫn viên, sẽ đi xe lửa, cho vợ ngủ couchette. Nói chung Âu châu thì không ngại về ngôn ngữ. Có dạo mình tính đi làm ở Đan Mạch vì mấy cô tóc vàng nhưng buồn và lạnh quá. 


Mình nhớ khi xưa ở Đà Lạt, đâu có bao giờ được đi nghỉ hè như bây giờ. Bà cụ mình buôn bán nuôi 10 đứa con nên chỉ biết nghỉ hè khi ở cử 1 tháng sau khi sinh mấy người con. Nay về già, bà cụ đi mệt thở luôn. Năm nay mình dẫn bà cụ đi Thái lan, tháng vừa rồi có cô em dẫn bà cụ đi Ninh Bình, Hạ Long và Hà Nội, nay thì có một cô em khác đang đưa bà cụ đi Huế, về thăm làng nội và ngoại.


Hồi còn bé, chuyến đi xa khỏi Đà Lạt đến Bảo Lộc, thăm ông ngoại vào dịp tết nhưng sau Mậu Thân thì xem như chôn chân tại thị xã vì an ninh. Đến cuối năm lớp 11 mới thấy biển lần đầu tiên, trường tổ chức đi Phan rang và Nha Trang. Đậu tú tài xong về Sàigòn mấy tuần lễ để xin đi du học rồi xem như được xổ lồng bay cao. Từ đó mình như con chim lạc đàn từ muôn kiếp trước, bay trên trời tha phương quên luôn lối về Đà Lạt.


Thời sinh viên khi nghỉ hè, mình vác ba-lô đi quá Giang xe thiên hạ đi khắp Tây Âu và Bắc phi trong 3 tháng hè, vẽ tranh bán có tiền nhiều hơn là ở Paris đi làm lương SMIC. Xe họ ngừng lại tỉnh nào thì mình nhảy xuống, đi kiếm phòng trọ, nhiều khi gặp dân địa phương mời ngủ lại nhà họ. Lâu lâu gặp mấy cô người Đức đi bụi, rủ mình đi theo vài ngày cho có bạn, không sợ đàn ông quấy phá.. mình có duyên đi chơi với mấy cô người Đức. Có hai cô quen khi xưa, được anh bạn người Hoà Lan cho biết một cô có 1 cô con gái và một cô thì không con. Người đức họ không đẻ con cái.



Vào phi trường, phải đợi mấy tiếng nên bò đi tắm rồi đi ngủ, có giường nên ngủ được một chút. Kêu họ nhớ gọi mình dậy khi máy bay sắp cất cánh. Ai vào họ cũng Scan boarding pass để biết chuyến bay của mình. Mình chỉ cần bỏ lên bàn cái boarding pass của mình thì khi ngủ say họ đánh thức dậy

Khi xưa, dân tình ở các nơi ngoại trừ Đức quốc, Hoà Lan và các nước bắc âu thì ít ai biết nói anh ngữ nên mình phải mò mò tiếng của họ để nói chuyện khá vui. Ngày nay thì tương đối dễ, đa số khắp nơi ai ai đều sử dụng anh ngữ nên khoẻ ít dùng đến thổ ngữ. Mình chỉ cần học vài câu xã giao phương ngữ để chào hỏi dân thường không biết anh ngữ còn ai có trình độ đại học thì đều biết ít nhiều anh ngữ. Khi nào bán được cái vườn mình sẽ bỏ thời gian học tiếng ả rập. 


Cái thú là đi đến những nơi được biết đến khi thầy giảng khi xưa ở trung học và đại học. Lúc Ấy chỉ học như con vẹt, không hiểu gì. Khi mục thị và hiển thị những gì học trong sách vở mới giúp mình thoát khỏi cái vòng ngu ngu khi xưa. 


Sau này có dịp đi chơi, mình tìm hiểu lý do tại sao nước này giàu có, phát triển hơn Việt Nam. Lý do nào xứ này có một lịch sử to đẹp, giàu có mà nay lại te tua. Giáo dục và Kinh tế quyết định tất cả.


Điển hình là thành phố Venise của Ý Đại Lợi, nhà cửa Mỹ thuật quá đẹp vì khi xưa chủ nhà buôn bán nên có tiền họ xây nhà đẹp. Đi chơi các nước thì thấy các nhà thờ công giáo bớt tín đồ. Ở Georgia thì không thấy ai cầu nguyện sau 70 năm cai trị bởi Liên Sô. Họ xây nhà thờ mới với lối kiến trúc thời trung cổ, các tường được ráp bằng đá được tạo hình ảnh motif bằng máy nên mất đi cái đẹp của sự bào mòn lịch sử qua năm tháng. Việt Nam có xây mấy chùa to đùng trên núi nhưng khó có thể sánh với chùa Thầy ở quê mình.

Tại sao các nước ở Đông NAm Á, khi xưa nghèo hơn Việt Nam thời Tây mà ngày nay đã vượt trội hơn Việt Nam quá xa, có thể nói mấy thập kỷ. Để hiểu chính sách lãnh đạo và phát triển rất quan trọng cho sự sống còn của một quốc gia. Gặp một giới lãnh đạo hay ông vua ngu là coi như có thể làm suy tàn một đế chế, một quốc gia. 


Tương tự một cá nhân hay gia đình. Gặp ông bố hay bà mẹ mà thích chơi bời, đánh bài là xem như đời cha ăn mặn đời con khát nước. Người cha không biết làm kinh tế giúp gia đình xóa đói giảm nghèo thì đứa con sau này cũng hành xử như bố mình, vô trách nhiệm. Ngoài ra phải nói đến kiến thức vì muốn tư duy đột phá anh cần có vốn về văn hóa cũng như một người làm bánh, họ cần bột và các nguyên liệu khác mới đổ bánh và có thể sáng tạo thêm. Giáo dục rất quan trọng để phát triển cá nhân và gia đình.

Bánh này được người Georgia ăn hàng ngày, mình đoán là bị ảnh hưởng của người Tàu khi xưa trên đường tơ lụa. Tortellini có thể được người ý đem về từ Trung Hoa khi họ ăn mì hoành thánh

Vùng Trung Á giàu có nhờ sự chuyển giao, gạch nối thương mại giữa Trung Hoa và Âu châu, họ là vùng giao thoa của hai nền văn minh âu -á nên thâu nhận được kỹ thuật của hai châu giúp họ có một nền văn hóa cao vời vợi đến khi Âu châu học hỏi được kỹ thuật của Á châu, đã dùng tàu để vượt đại dương đi buôn, không cần phải qua trung gian vùng Trung Á khiến vùng này te tua thêm bị cướp bóc và tôn giáo ngự trị, bảo vệ quyền lợi của giới tu sĩ như mollah nên đưa đến sự tồn vong của những nước trong vùng. Cho thấy khi lãnh đạo không hiểu được hiện tại và có viễn kiến về tương lai sẽ đưa đến bờ nghèo đói. Anh không thể nào làm dân giàu nước mạnh với những nghị quyết hay khẩu hiệu.


Đến Uzbekistan thấy đường phố sạch sẽ, không thấy các khẩu hiệu Cương Quyết xây dựng khu phố văn hoá gì cả, chỉ thấy mỗi 30 thước là có 3 cái thùng rác, được thiết kế khá đẹp. Uống nước xong thì bỏ vào thùng màu xanh lá cây, còn ăn uống gì thì bỏ vào thùng rác màu đỏ. Dân xứ này bị Liên Xô thống trị đến 70 năm. Xong om


Điển hình khi xưa người dân ít ai được đi học, chỉ có một số ít con vua chúa và giới tu hành mới được học chữ. Các giới này tập trung tất cả quyền lợi kinh tế trong tay và định đoạt số phận của giới nông dân. Người dân có thắc mắc về tinh thần cũng như tâm linh thì được các giáo sĩ thiên chúa giáo và hồi giáo nắm lấy vai trò lãnh đạo tinh thần. 


Chỉ đến khi nhóm reformist, cải cách bình dân học vụ, dạy người dân đọc và viết giúp họ có thể tự đọc được thánh kinh và tự giải thích, tự tìm con đường đạo đức. Từ đó tôn giáo mới chia ra nhiều hệ phái vì mỗi người có tự do tư duy, khác với sự ràng buộc khi xưa. Nhất Chúa nhì Cha thứ ba Ngô tổng thống.


Con người là một loại thú vật biết kể chuyện, tạo dựng những câu chuyện để khi gặp mặt thì họ kể cho nhau nghe. Các câu chuyện truyền khẩu từ từ được các người hậu thế thêm thắc nhiều tình tiết khác, giúp họ tạo ra các nền văn minh. Điển hình là ông Homer thì gom lại các câu chuyện truyền khẩu để kể lại trong Iliad và Ulysses mà một tên như như mình lại tin nên phải lang thang các nơi mà ông ta kể ở Sicily, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ. 


Khi xưa học Andromaque, của Jean Racine. Ông Tây dạy pháp văn, giảng tập thơ nói về người vợ nhìn chồng, con của vua Priam là Hector, phải bảo vệ thằng em dê vợ người ta khiến họ đem quân bao vây thành. Ông ta bị Achilles giết chết và kéo thân xác chạy vòng vòng. Những nổi đau của người vợ có mang, nhìn thân xác chồng bị kéo lê rồi chịu đựng bị hãm hiếp để cứu đứa con trong bụng. Đến khi mình đến thành Troie thì ngọng vì họ chế ra con ngựa thành Troie cho du khách chụp hình tạo dáng. Bao nhiêu hình ảnh mình tưởng tượng từ năm 4 ème bị tiêu tan theo mây khói. 

Về tôn giáo họ cũng kể chuyện này chuyện nọ, tạo niềm tin cho con người, dựa theo một đấng tối cao nào đó để sống theo gương của người mình tôn thờ. Đi viếng Con Đường Tơ Lụa khi xưa thì mới khám phá ra Phật giáo từ Ấn Độ được truyền bá đến các khu vực trên con đường này, dẫn đến Trung Hoa. Mình nghĩ phật giáo được truyền vào Trung hoa qua đường tơ lụa là đúng hơn là chuyện Đường Tăng và con khỉ. Vẫn còn những vết tích của ảnh hưởng phật giáo tại vùng này qua các mái nhà hình bông sen, hình tượng của Phật giáo. Tương tự các tôn giáo khác như thiên chúa giáo và hồi giáo cũng được truyền bá rộng rãi. Vùng này là nơi giao thoa của các nền văn minh từ Âu Châu đến Á Châu, khiến họ phát triển vượt bực về kinh tế cũng như khoa học,… lần đầu tiên mình được xem thấy cách người Tàu làm giấy qua các nghệ nhân Uzbekistan. Mình có quay video, rất dễ nhưng tìm tòi ra cách thức chắc cũng mất nhiều thời gian khi xưa.


Khi giao thương con người không thắc mắc về tôn giáo niềm tin của những người khác. Chỉ khi họ bắt đầu xen chính trị vào, cho là đạo của chúng tôi là số 1, bài bác các tôn giáo khác thì mới sinh ra hận thù, đánh nhau. Xét ra trên con đường tơ lụa có đến 5 tôn giáo chính còn mấy đạo nhỏ khác chưa tính. Đến nhiều thành phố có nhà thờ hồi giáo, Do tHái Giáo, Armenia giáo, thiên chúa giáo rồi Tin Lành,…


Hay khi viếng một tu viện cơ đốc chính thống ở Georgia, mình thấy kiến trúc tương tự thời trung cổ ở Âu châu nên đang chụp hình xem các rosace, bổng nhiên thấy họ chắn 3 bức tường bằng thiết màu đen, không hiểu lý do giống như cái thang máy. Mình đi vào trong để xem thì thấy toàn là đá che hết. Hỏi hướng dẫn viên cũng mù tịt, đọc tài liệu cũng ngọng. 

Mình thấy một ngôi nhà thờ xưa nhưng không hiểu sao họ lại dện 3 bức tường mới này. Chắc để bỏ túi riêng khiến UNESCO tước danh hiệu văn hoá thế giới 

Đi hai nước Georgia và Uzbekistan trên Con Đường Tơ Lựa xưa, thấy thức ăn có nhiều loại giống nhau, do ảnh hưởng của sự giao thoa các nền ẩm thực như:

Kẹo này giống kẹo Nougat của Tây chắc từ đây ra. Loại kẹo này có thấy ở Thổ Nhĩ Kỳ nưhng họ làm nhỏ hơn.
Trà được uống rất nhiều tại Uzbekistan do người Tàu buôn bán. Sau này người Anh quốc đô hộ xứ ấn Độ  mới khiến người ấn Độ uống trà như điên. Mình có anh bạn người Ấn Độ, chửi bới người Anh quốc quá  chừng, làm ngu dân họ.
Món này như hoành thánh của người Tàu 
Tương tự ở Uzbekistan, họ ăn loại này rất nhiều cho thấy tortellini, chắc được nhóm Marco Polo đem về từ bên tàu với spaghetti
Thịt nướng của người Uzbekistan và Georgia 
Món cơm của người Uzbekistan 
Xà lách ở Uzbekistan và Georgia giống như xà lách của Hy Lạp 
Khachapuri cứ như pizza của Ý Đại Lợi món ăn hàng ngày của dân Georgia 
Món này người xứ Georgia ăn rất nhiều, như bánh bao hoành thánh của tàu 

Đi chơi được trải nghiệm các nơi khác mình sống, để hiểu thêm là mình may mắn, được Hoa Kỳ cho làm quê hương thứ 3. Gặp nhiều người ở xứ khác, sống trong môi trường chính trị, văn hoá, tôn giáo của họ thì khó mà thực hiện được giấc mơ của họ. Có người chỉ trích Hoa Kỳ, có các tệ nạn xã hội đủ trò. Hoa Kỳ chưa phải là thiên đường nhưng so với các quốc gia mình đã từng sống hay viếng thăm vẫn là số một dù chưa hoàn hảo.


 Vào các thành phố lớn như Los Angeles, Oregon , Seattle, San Francisco, New York, thấy các người vô gia cư đầy đường, cắm lều ở trên lề đường của thành phố. Có chương trình cho họ ở trong các trung tâm nhưng họ không chịu vì thích tự do. Ở các xứ khách thì đã cho đi cải tạo, học tập, lao động,…


Nói chung, mình may mắn sinh sống tại một xứ tự do, có thể thực hiện giấc mơ của mình là đi du lịch. Trải nghiệm cuộc sống với người sở tại thay vì cứ ăn phở Bolsa hoài. Đồng chí gái không chịu chớ nếu không cứ đi chơi xứ này qua xứ nọ, hà tiện thì cũng qua ngày với tiền an sinh xã hội hàng tháng. Buồn đời mình vẽ tranh bán cho du khách như xưa nhưng chắc khó bán hơn xưa vì ngày nay thiên hạ ít chuộng nghệ thuật và ai cũng có điện thoại. Mụ vợ chỉ thích đến những nơi đẹp đẽ để chụp hình nên ra lệnh không đi các nước hậu cộng sản nữa vì văn hóa cổ, tàn tích của chế độ cũ bị phá bỏ hết mà khi họ sửa lại thì thô thiển Chán Mớ Đời. 


Đi viếng vùng Trung Á, các cựu thuộc địa của liên Xô thì mới hiểu không có sự xâm chiếm của mấy ông nga la tư đem đến kỹ thuật khoa học chắc mấy xứ này vẫn sống ở thế kỷ 15. Tương tự khi xưa họ có một nền văn minh tột đỉnh, sự hiểu biết nghiên cứu của họ về khoa học như thiên văn, toán học. Có ông gì tên dài lùng khùng nghiên cứu về thân thể học bằng cách mổ xẻ xác chết. Người hồi giáo chết đi thì gia đình để xác ngoài trời để chim ăn xác đến khi chỉ còn xương thì họ mới đem hài cốt về chôn thì ông này ra mấy nơi phơi xác để mổ xẻ nghiên cứu về thân thể con người. 


Cho thấy chúng ta cần tiếp cận với các xứ khác để học hỏi thêm để có cái nhìn rộng rãi hơn, bớt đi những định kiến, nghe báo chí tuyên truyền. Cũng như cần có nhiều loại bạn, giao thiệp nhiều thành phần để hiểu thêm nhiều khía cạnh của cuộc sống để định hướng tương lai của mình. 


Cuộc đời không biết trước ngày mai, nay làm được gì thì làm chớ cứ nói đợi khi nào có tiền rồi làm hay khi về hưu. Mình có anh bạn người Mỹ, kể là sau khi về hưu, sẽ bán nhà ở Cali rồi hai vợ chồng dọn về một nơi xa xôi đâu Oregon, rồi đi chơi với vợ, sắm một chiếc xe RV. Đâu 1 tháng sau nghe tin anh ta qua đời lúc đó mình đang ở Thổ Nhĩ Kỳ. Chưa về hưu đã chết. Có một bác quen khi xưa, sang Hoa Kỳ năm 75, đi làm cán bộ xã hội Trên Los Angeles suốt 30 năm. Chiều chủ nhật lấy xe lửa, xe buýt từ Laguna Niguel lên Los Angeles ở phòng trọ. Chiều thứ 6 lại lấy xe buýt, xe lửa về thăm vợ con. Đi làm đúng 30 năm, về hưu được 6 tháng thì ung thư qua đời.


Thôi về già chúa cho bao nhiêu nhận bấy nhiêu. Bề trên thương thì cứ nhận. Từ đây đến cuối năm có đi hai chuyến do thiên hạ đãi nên phải đi. Năm tới tính sau nhưng có lẻ sẽ thực hiện đi hành hương 88 ngôi chùa ở Nhật Bản rồi thẳng đường bay qua Úc Đại Lợi. Mình phải tập dợt với đồng chí gái để hai vợ chồng leo Annapurna.


Đông Phương Hội bắt đầu tập lại sau khi đóng cửa vì covid. Các bác nào muốn tập thì báo cho em biết từ 5:30-7:00 sáng tại trung tâm võ thuật Việt Nam trên đường Moran.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Viếng thăm các nước liên Xô cũ


Đây là lần đầu mình viếng thăm các nước thuộc liên Xô cũ mà trước 1991 chưa bao giờ nghe tên nhất là đánh vần. Đi hai nước Uzbekistan và Georgia. Một nước thì theo đạo Hồi Giáo và một nước theo thiên chúa giáo chính thống để xem sự khác biệt dưới thời Sô Viết và ngày nay.


 Cái đồng nhất là các nhà thờ hồi giáo và thiên chúa giáo dưới thời liên sô bị cấm sử dụng và các tranh vẽ trên tường thuật lại các câu chuyện trong kinh thánh để nhắc nhở con chiên về chúa hay Allah, đã hy sinh đều bị bôi xoá như xoá bỏ tất cả các tàn tích chế độ cũ. 

Trung Cộng đang thực hiện chương trình Vòng Đai và COn Đường
Văn phòng thời Liên Sô bỏ hoang


Các thờ tôn giáo được thay thế bởi các nhà máy, đập nước thủy điện như LÊNIN từng giải thích ngắn gọn cho người nga một cách đơn sơ, chủ nghĩa cộng sản là nhà nào cũng có điện nước. 


Ngày nay thì họ cho trùng tu lại các di tích lịch sử này không phải để cầu nguyện mà để câu du khách đến khám phá, thậm chí họ còn cho xây thêm các nhà thờ thiên chúa giáo mới độ 2, 3 năm nay còn đang xây cất chưa xong, vẫn cho phép du khách vào để lấy tiền cho nên Chán Mớ Đời 
Có nhiều khu chung cư được trùng tu hay người dân vẫn tiếp tục ở trong thành phố còn xa xa gần các nhà máy thì bỏ hoang

Người dân không còn sùng đạo nữa. Ít thấy ai vào nhà thờ để cầu nguyện. Có Bà hướng dẫn viên kêu là chỉ theo hồi giáo có 6%, không có thì giờ cầu nguyện khi hồi giáo bắt phải cầu nguyện đến 5 lần mỗi ngày. Trong các giáo đường thiên chúa giáo ở Georgia thì tuyệt nhiên không thấy một người, ngồi hay quỳ cầu nguyện như khi đi Ý Đại Lợi, Hy Lạp,… chỉ toàn là du khách. Người ta thương mãi hoá các di tích lịch sử của tôn giáo.

Các trạm ngừng trên xa lộ cho thấy sự ảnh hưởng văn hóa ẩm thực của Hoa Kỳ. 
Các trạm xăng, kiến trúc vẫn còn ảnh hưởng của liên sô
Tư bản đã xâm nhập vào văn hoá ăn uống của dân sở tại

Vẫn biết ngày nay, có sự khủng hoảng về tôn giáo, nhiều nhà thờ ở âu châu phải đóng cửa, có nơi họ cho mướn để biến thành các nơi buôn bán đông người như trường hợp mình viếng thăm ở Maastricht, Hoà Lan. Chỉ nhớ khi Liên sô còn thì người dân bị tha hoá với chủ nghĩa cộng sản nên tìm về nhà thờ như một chốn, tìm lấy lại thân bằng cho tinh thần, niềm tin vào con người nên các buổi lễ cầu nguyện chui được mở rộng khắp nơi. Nay thì bú xua la mua. Người dân ùa theo chế độ tư bản ăn uống phủ phê dù lương bổng không cao so với Hoa Kỳ thì giá cả đời sống rất đắt đỏ. 


Mình thấy dân tình uống coca, pepsi, ăn hamburger, pizza, khắp nơi thấy các bảng hiệu Fast food. Dân tình béo ngậy ngậy nhất là ở Georgia. Nghe kể khi các tiệm donut như Dunkin khi vừa mở cửa, người dân xếp hàng để mua khiến cửa tiệm phải đóng vì hết thực phẩm, phải đợi chuyên chở đến từ Hoa Kỳ. Họ không ngờ là số lượng khách hàng đông như vậy. Trên các tuyến đường xa lộ, thấy các trạm đổ xăng, bên cạnh là những chợ tiệm ăn bán Dunkin, Baskin & Robin, Wendy,… dân tình đậu xe lại bu như kiến. MacDonalds thì chưa thấy cũng như Starbucks chỉ thấy cà phê Costa mà người sở tại rất mê nhưng rất đắt. 

Tủ lạnh đựng nước ngọt và nước lạnh để ngoài trời, chủ chưa ra nên phải ràng dây xích

 Đâu đâu cũng thấy quảng cáo của Coca, Pepsi từ các tủ lạnh đến các bảng hiệu. Cho thấy tư bản mỹ đang xâm nhập, cải tạo văn hoá con cháu các anh hùng nhân dân lao động. Du khách từ Hoa Kỳ rất ít. Du khách từ Ba Tư cũng có hay các nước lân cận. Nghe kể, các nữ du khách đến từ Ba Tư thì xuống phi trường đều che mặt đủ trò nhưng sau khi rời khách sạn là bận áo quần, hở rốn đủ trò. Họ sang đây vài hôm để hưởng tự do một chút. Không gì quý hơn là tự Do phơi bụng. Hôm kia ăn cơm trong tiệm thấy hai cô gái gốc Ba Tư trẻ đi du lịch, nói sang đây sướng, không phải đeo chatdor.
Nếu để ý thì tài xế xe trắng ngồi bên phải và tài xế xe mình ngồi bên trái. Lý do là họ nhập cảng xe hơi cũ của Nhật Bản để xài nên tay lái nằm bên phải, thấy nhan nhãn khắp nơi ở xứ Georgia. Họ mới ra luật chỉ được nhập cảng xe cũ 10 năm trở lại. Ai buôn xe hơi cũ, nên đem xe cũ Cali qua bán chắc có tiền.


Xe chạy qua nhiều nơi nhất là tại Georgia, thấy nhiều công xưởng thời sô viết, tượng trưng cho các giáo đường của chủ nghĩa cộng sản bỏ hoang, gần đấy có nhiều chung cư cho nhân viên bị bỏ hoang. Sau khi dành lại độc lập, các nhà máy bị đóng cửa, không ai có ý tưởng mua rẻ lại của chính phủ lâm thời để tiếp tục sản xuất hay cũng có thể vì lối sản xuất đã đưa đến sự sụp đổ của Liên Xô nên không ai muốn rớ đến. 


Nếu có tiền thì nên đi lùng các chung cư bỏ hoang này, rồi trùng tu lại vì sau này sẽ có giá. Mình thấy kiến trúc có những điểm hay với tư duy Sô Viết. Chỉ cần gắn hệ thống sưởi và điện lạnh, sửa chửa các nhà bếp, vệ sinh theo tiêu chuẩn hiện đại, còn phía ngoài thì thay cửa sổ 3 lớp, trùng tu một tí là đẹp.


Có nhiều nơi đang xây thì liên xô sụp đỗ nên họ ngưng, nay chả biết làm gì với một đống bê tông sau 30 năm. Tạm thời họ trùng tu các tu viện, các nhà thờ tại Georgia và các trường chủng viện ở Uzbekistan, được xem là di tích lịch sử, hy vọng trong tương lai họ sẽ có tiền để trùng tu lại hệ thống kiến trúc của thời Liên Sô. Cũng có thể họ sẽ đập phá bỏ để quên đi một quá khứ đau buồn của dân tộc. 70 năm dưới sự cai trị của đảng cộng sản., một tôn giáo hà khắc, đã tiêu hủy các nền văn hóa cũ của người dân sở tại khiến họ bị tha hóa, khủng hoảng về bản thể trong giai đoạn chuyển tiếp mà nếu không khéo họ sẽ lọt vào cái bẩy của chủ nghĩa tư bản man rợ sẽ đưa người dân của họ về một lối sống không lành mạnh. 


Mình thấy mấy ông tàu đang xây cất xa lộ theo chương trình vòng đại và con đường như con đường tơ lụa của thế kỷ 21. Nếu họ không khéo sẽ bị bẩy nợ. 

Trung tâm tắm suối nước nóng của Stalin. Nay có tiền thì vào ngâm nước, đấm bóp


Chỗ này là bồn tắm của Stalin khi xưa nên họ không trùng tu, di tích lịch sử 

Có viếng thăm mới biết được chút gì người dân sơ tại đã chịu khổ cực. Họ kể thời liên sô, chỉ có điện 4 giờ tối đa cho mỗi ngày. Đó là tại thủ đô còn tỉnh lẻ hay thị trấn thì chắc chả được gì cả. Ăn uống thì thịt chỉ có 2 lần mỗi năm khi đến tết hay giáng sinh. Bánh mì được nhúng vào muối rồi nướng lên ăn. Có lẻ vì vậy mà thức ăn ở Georgia rất mặn, nhất là các loại phô mát. Thường phô mát được làm bằng sữa nên sợ sữa hư, người ta pha với muối nhưng ở xứ này, mình ăn không được vì quá mặn. Nghe họ rên đói khổ thời liên xô khiến vợ mình nhảy vào kể với họ thời bao cấp tem phiếu sau 75. Hai bên rất tương đắt, mình chỉ ngồi nghe. Không lẻ kể thời ăn cơm với cá mòi Ma-rốc hay baguettes 

Cổng thành, họ xây bằng bê tông con đường nhỏ trên tường thành để du khách có thể đi bộ trên đó, kiếm tiền 
Họ cho xây con đường nhỏ cắm vào tường thành bằng bê tông cho du khách đi trên. Đó là hệ ủa của 70 năm bị sô viết hóa. 

Nhà thờ họ mới xây được 2 năm nay, chưa xong nhưng để câu du khách. Buồn cười nhất là họ gắn cái lò sưởi đốt bằng củi rồi gắn cái lỗ thoát hơi khói qua cửa sổ trong khi vào nhà thờ cũ được xây bằng đá thường không bị lạnh hay nóng vì tường đá làm cách nhiệt tự nhiên. Nay họ nhét đá trộn cát gạch hằn bà lằng rồi ở ngoài trét đá lên nên không cách nhiệt. 

Liên Xô áp dụng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa khiến các nước dọn ép buộc theo đứt chếnh. May họ muốn quay bắt chước Âu châu nhưng tư duy đột phá của họ khá lộn xộn. Ngày nay chủ nghĩa cộng sản đã cáo chung nhưng chạy theo Âu Mỹ hoàn toàn thì chưa chắc là một điểm tốt. Phải biết lọc cái hay của người Mỹ mà áp dụng thay vì cứ 100%.


Sau khi đánh cho mỹ cút ngụy nhào, nay Hà Nội lại trải thảm đỏ cho tổng thống mỹ trở lại. Tại sao không bắt tay hợp tác mấy chục năm về trước. Khỏi cần đánh cho Nga cho Tàu. Chán Mớ Đời (còn tiếp)


Nguyễn Hoàng Sơn 

Samarkhand, thành phố của đường Tơ Lụa

Lấy xe lửa cao tốc đi Samarkhand, cách Tashkent 2.5 tiếng đồng hồ. Phục vụ trên xe lửa rất đàng hoàng. Chả thấy soát vé, mình lên tàu thì đã cô đứng dưới quai, xem vé báo hàng ghế ngồi. Rồi chính cô ta đẩy xe đi mời uống cà phê, trà rồi cho một bao thức ăn gồm một cái hot Dog. Mình không ăn vì mới chơi điểm tâm ở khách sạn Hyatts. Khi lên xe van chạy đi viếng thành phố thì mình đưa cho ông tài xế để ông ta ăn, trong khi đợi mình, cả bỏ uổng.

Samarkhand là một trong những thành phố nổi tiếng nằm trên đường Tơ lụa. Có nhiều đường tơ lụa nhưng có một đường chính do binh sĩ của ông vua nổi tiếng nhất xứ này, sinh tại đây, Imir Timur. Ông này tự xưng là hậu duệ của Thành Cát Tư hãn, đi đánh chiếm các xứ trong vùng, dựng nên đế chế Timur nên dân Uzbekistan, tôn thờ ông ta lắm, dù rằng sau khi qua đời thì đến đời cháu nội ông ta thích văn chương và khoa học, thay vì đi chiến đấu chiếm đất dành dân. Thế là đế chế tan rã. Nghe kể ông ta có  đi chinh phạt đến 32 lần, giết người vô số kể. Có đến 18 bà vợ nên ông ta phải đi chinh chiến cả đời cho đến chết vì ở nhà chắc điên. Mình đi Yellowstone với đồng chí gái và 8 bà bạn của mụ vợ đã khiến mình điên vì chả có bà nào nói bà nào nghe. Ngồi bàn ăn, mạnh ai nấy nói rồi 9 bà quay qua mình như phân trần. Chán Mớ Đời 


 Thời ông ta, đi qua con đường tơ lụa không sợ bị ăn cướp vì binh lính của ông ta đóng quân đầy nhưng phải trả tiền mãi lộ. Mình đoán thời Liên Xô thì họ không ca ngợi ông này nên chỉ xây tượng đài Lê nín đến khi dành độc lập thì mới thấy tượng đài của ông ta được dựng lên trong các thành phố.

Ông thần Timur này ra lệnh phụ nữ phải đeo Burqha vì vợ ông ta quá đẹp, lại gặp tên kiến trúc sư mê gái như mình, đòi phải cho hắn mi thì mới xây lăng tẩm cho chồng bà ta. Bà ta nghĩ mi một cái đâu mất mát gì để cho tên kiến trúc sư mi một cái. Không biết hắn mi ra sao để lại dấu ấn trên má khiến ông vua về thấy nên bắt phụ nữ đeo khăn che mặt hết từ đó.


Phải chi các cầu thủ nữ của đội tuyển Tây Ban Nha đều đeo khăn che mặt như cô cầu thủ Maroc thì đâu có bị ông chủ tịch liên đoàn túc cầu ôm hôn thắm thiết trong một phút khùng khùng, phấn chấn vì đoạt giải vô địch. Từ dạo đó phụ nữ hồi giáo bị bắt phải che mặt như đàn bà ở với Taliban.


Đến nơi thì hướng dẫn viên đón ở ga xe lửa rồi chở đi viếng các lăng tẩm của phụ nữ trong dòng họ vua chúa. Nhỏ nhắn nhưng rất đẹp. Nói chung là những di tích lịch sử này mới được trùng tu lại sau khi Liên Xô xụp đỗ. Phải công nhận họ trùng tu rất chuẩn. Họ chỉ lựa cái nào còn độ trên 10% di tích cũ xưa thì mới trùng tu còn dưới 10% thì chưa đụng đến. Có nhiều nơi mình thấy họ ráp thêm gạch thì bị lòi ra vì  bức tường bị nức theo thời gian. Họ chưa biết sử dụng laser để đo các góc độ bề dầy của tường nên bị trệt. 

Được trùng tu lại rất đẹp, cầu thang minaret bên phải bị nghiêng 1 mét, được kỹ sư nga cứu lại.
Phía trong được trùng tu khá đẹp
Trompe l’oeil khiến thiên hạ tưởng cao xa lắm
Trùng tu lại có nhiều điểm không thanh tao lắm như cầu thang sắt nhưng tương tối rất đạt
Được cái là hết mùa hè nên ít du khách . Nói chung thì từ khi covid thì kỹ nghệ du lịch bị chậm lại. Nay đang từ từ trỗi dậy. Nói chung thì không đông lắm. Ai thích thì nên đi vì 10 năm nữa thì du khách đến khắp nơi đông sẽ tàn phá sự thanh bình như hiện nay.
Điểm hay họ làm nền nhà lót gạch có đọc để nước mưa có thể chảy vào các lỗ cống hình vuông mà ta thấy trên công trường 

Có mấy cái minaret bị nghiêng cả thước nhưng kỹ sư của Nga La Tư đã chỉnh sửa trong thời gian Liên Xô. Khi xưa, các đoàn lữ hành đi trong sa mạc, ban đêm, khó đoán được đâu là thành phố nên các minaret, dùng để kêu gọi các tín đồ đi lễ. Ban đêm họ đốt lửa trên đó để các đoàn lữ hành thấy mà định hướng đến. Tương tự thời Hy La, trước các thành phố, cổng thành đều có nhà tắm, nơi bác sĩ quan sát xem có bệnh hay không mới cho các đoàn thương buôn vào thành để tránh bệnh truyền nhiễm. Mình có kể vụ này rồi.


Mình xem mấy tấm ảnh xưa thời Liên Xô thì chỉ thấy gạch nhưng nay họ gắn thêm gạch men theo các motif hồi giáo , kẽ thêm chữ của thánh kinh Koran,.. có thể các motif theo năm tháng bay mất. Có đâu 40 bậc thang cấp để leo lên necropolis.


Viếng xong thì họ đưa đi ăn cơm tại một tiệm ăn nghe nói có món cơm ngon nhất thành phố. Phải công nhận ngon thật, chưa bao giờ ăn một đĩa cơm với thịt ngon như vậy. Cơm hơi cứng như spaghetti al dente . Họ giải thích nấu cơm trong nồi lúc đầu là thịt chừng 20 phút rồi bỏ cà rốt nhưng mình nghĩ là ớt vàng, hướng dẫn viên dùng từ không đúng, cũng nấu 20 phút sau đó họ bỏ gạo vào. Đổ thêm nước độ một lóng tay như người Việt rồi nấu thêm 20 phút nữa xem như 1 tiếng đồng hồ. Gạo của họ không như gạo của ấn độ, ăn bở bở. Gạo đây họ trồng vùng này, ăn rất ngon. Nói chung là bữa ăn ngon nhất đến hôm nay.


 Ăn xong họ cho về khách sạn lấy phòng rồi ngủ trưa. Chiều họ ghé lại chở đi ăn tối tại một nhà hàng khác nổi tiếng của dân địa phương. Thấy dân địa phương múa máy nhảy nhưng toàn là phụ nữ, mấy ông Chán Mớ Đời ngồi một góc xem vợ cà khịa. Mình thích mấy món xà lách với cà chua dưa leo. Ăn tuyệt. Quá tươi. Ăn xong thì xe đưa về khách sạn. Ăn no quá nên hai vợ chồng dắt tay nhau đi vòng vòng cho tiêu cơm.


Sáng hôm sau thì đi thăm lăng mộ của lãnh chúa và các trường học madrassa. Trường học nhận học sinh từ nhiều nơi trên đất nước hay đế chế. 1 giáo sư dạy 2 học sinh ở phòng dưới, còn phòng trên thì ngủ. Trước công trường thì thấy có cái mộ của ông bán thịt, ngày này qua năm nọ, làm thịt cừu gà cho học trò ăn nên sau khi qua đời họ chôn ông ta tại đây theo như ước nguyện của ông ta để ngày ngày nghe tiếng đánh vần của học sinh.

Món dê nướng nổi tiếng vùng này, kẹp trong bánh mì như pâte chaud của pháp nhưng to hơn, thấy bên đường làm thiên hạ đến ăn mệt thở. Ở đâu cũng có sự hiện diện của nam qua coca và Pepsi.


Có 3 cái trường và 2 mosque nay thì mấy lớp học, được trưng dụng cho mấy bà máy ông buôn bán áo quần, đồ lựu niệm cho du khách. Sau đó họ cho ăn cơm trong một tiệm ăn khá độc đáo trên nóc nhà nên có thể nhìn thấy các trường học,.. có súp gà ăn rất ngon. Món đặc biệt ở đây là súi cảo. Chắc người Tàu đi buôn bán trên đường tơ lụa nên nhập cảng món này. Họ ăn với ya ua thay vì xì dầu. Không đặc sắc lắm nhưng mình cũng làm hết 3 cái. Đây họ ăn cơm uống nước trà, gọi là Chai như các xứ hồi giáo. Mấy anh tàu rang trà cho khô để tỏng các bao chở qua mấy xứ này để bán.


 Sau đó đi bộ lại chợ thấy rất sạch sẽ, thùng rác khắp nơi, không thấy họ xả rác dưới đất. Dân tình tìm thùng rác để bỏ. Không thấy ruồi nhiều trong chợ, sạch sẽ so với chợ Marakech và chợ Fez mà mình đi qua. Có hướng dẫn viên để hai vợ chồng đi quan sát nhưng mụ vợ chạy theo bà ta đi mua áo quần nên mình đi lòng vòng, thấy mấy đứa bé phụ buôn bán khiến mình nhớ chợ Đà Lạt khi xưa, phụ mẹ mình dọn hàng.


Xong xuôi thì về khách sạn nghỉ. Chiều đi ăn tiếp, tiệm Shish-Kebab với súp gà. Họ đem nước chấm thịt làm có cà chua và các gia vị khác mà mình thấy trong chợ. Ăn hết vô nên hai vợ chồng kêu cái hộp đem về cho ông tài xé ngồi ngoài xe đợi. Cũng thấy dân địa phương đến ăn uống nhảy múa đủ trò. Lên xe thì hướng dẫn viên đã về trước nên chỉ còn anh tài xế. Đưa cho anh ta hộp thức ăn rồi bỏng nhiên anh ta xổ một tràn tiếng Uzbek khiến mình và mụ vợ nhìn nhau như bò đội nón. Mình móc điện thoại ra rồi bấm nút để thâu tiếng anh ta rồi điện thoại tự động dịch. Hoá ra anh ta hỏi mình có muốn đi tiệm để mua áo tắm cho mụ vợ. Mụ vợ kêu khỏi cần vì quên đem đồ tắm nhưng chỉ thấy hồ tắm ở khách sạn còn xứ này không có biển nên thôi. Về khách sạn đi bộ cho tiêu cơm rồi đi ngủ. Nhận email của Bộ nông nghiệp kêu mình ký vài giấy tờ vì đang xin tiền chính phủ để làm thêm hệ thống tưới nước bằng wifi. Mình chạy xuống lễ tân nhờ in ra để ký rồi Scan vào điện thoại rồi gửi . Xong om

Gặp cảnh con dê nằm đợi người ta giết tế thần. Gia đình nào có ước nguyện gì đó nên cúng một con dê. Thấy con dao cắm bên cạnh. Con dê được cột chân lại nằm chơi vơi. Nghe nói con heo biết trước 2 ngày sẽ bị thọc huyết, con bò thì một ngày còn con dê thì chỉ 2 giây trước khi con dao cắt cổ. Tên giết dê to béo ngồi bên cạnh đợi gia chủ đi lễ ra, thì giết dê rồi lột da ra. Mình định ngồi xem và vi déo nhưng lễ Vu Lan nên thôi, đi về. Cách giết dê kiểu này họ gọi halal. Con Vân thông run sợ trước khi chết.


Hôm nay xe chở đi một tỉnh khác độ 2 tiếng lái xe để viếng Sharkhrisab, nơi được xem là cung điện vua Temul ở vào mùa hè. Chỉ còn cái cổng vào thành nhưng rất to lớn. Địa điểm này được Unesco đánh giá là kho tàng văn hóa của thế giới khiến ông bí thư tỉnh uỷ hồ hởi xông lên, cho chặt hết mấy cây to đùng từ 600 năm qua, nay còn 1 cây ở nhà thờ hồi giáo, còn bao nhiêu ông ta cho chặt hết để xây dựng một trung tâm du lịch vườn hoa đủ thứ và khách sạn cả ngàn phòng khiến unesco nổi điên rút lại bằng khen khiến cả nước quê một cục, không có du khách đến ở lại như ông ta tư duy đột phá. Cái nguy hiểm các lãnh đạo tàn dư của chế độ cũ, độc tài muốn để lại dấu ấn khiến dân đóng thuê mệt thở. Đi xem cái vườn hoành tráng nhưng chả có ai cả. Nắng chang chang, xem hình khi xưa cây cối tùm lum nay chỉ có mấy cây được trồng từ vài năm nay. Chán Mớ Đời 


Tới đây cũng mệt vì phải chạy lên núi, nơi có món dê cực ngon mà dân thành thị phải bò đến đây để ăn.

Khi về, thì họ hỏi có muốn vô thăm chỗ làm giấy không nhưng mình đã xem ở Ai Cập rồi nên đồng chí gái kêu về khách sạn nghỉ 1 chút trước khi ăn tối. Chuẩn bị cho ngày mai, lấy xe lửa đến Bukhara, cách đây 2 tiếng xe lửa. Nếu bác nào đi đây thì dẹp không nên mất 4 tiếng đồng hồ ngồi xe đường ổ gà, chả có gì xuất sắc ngoài cái cổng thành.


Samarkand khá độc đáo với 3 cái lăng của 3 ông vua khi xưa của đế chế Temul. Đúng là ai giàu ba họ ai khó ba đời. Chỉ trị vị được 3 đời rồi giải tán như Tần Thuỷ Hoàng, Thành Các Tư Hãn,..


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn