Showing posts with label Việt Nam. Show all posts
Showing posts with label Việt Nam. Show all posts

Cà phê Việt ngon cà phê Mỹ?

  Có người cho rằng Hoa Kỳ là một xứ tiêu thụ, nên họ bị bắt buộc phải chạy đua theo cuộc sống mỹ. Người thì khen đời Sống Pháp lại có người nhảy vào cho rằng cà phê Việt Nam là số một. Có một cô gốc việt đang bán cà phê việt đóng hộp tại Hoa Kỳ mang tên Nguyên Cà phê. Hy vọng cô ta thành công. Mình đã gặp hai người gốc Việt đang sản xuất bán cà phê Việt Nam tại Hoa Kỳ, một chị là tiến sĩ, dạy đại học Pomona, con gái tiệm cà phê ở đường Phan Bội Châu, Đà Lạt, tên gì không nhớ hình như là Thiên Hữu. Chị ta muốn dùng công thức pha cà phê của gia đình khi xưa ở Đà Lạt để bán trên thị trường Hoa Kỳ.

Có một anh chàng gốc việt rất trẻ, chủ chuỗi tiệm cà phê 7 lá (7 Leaves) khắp Hoa Kỳ, nghe nói có đến mấy ngàn nhân viên. Hình như anh ta có đến vườn bơ mình một lần với anh bạn quen, vua dạy Nail ở bôn-sa. Bác sĩ bỏ nghề y khoa đi dạy làm nail.

Không ai bắt buộc anh phải tậu cái xe xịn để đi hay mua cái áo hàng xịn. Đó là quyết định cá nhân bất cứ đang sinh sống tại quốc gia nào. Anh chạy xe Mercedes nhưng cứ phập phồng lo sợ bị sa thải, mất việc là mất tất cả. Trong khi một anh chạy xe quèn, phẩm giá của anh ta đâu có thua người chạy xe xịn. 

Chúng ta bị điều kiện hoá bởi truyền thông quảng cáo, con buôn cho rằng chạy xe xịn, ở biệt phủ là hình ảnh thành đạt. Nhiều người trước đây phải nhịn ăn để mua cái ví LV nhưng nay đồ giả tràn lan, đeo cái ví của công ty này dù mua thật tại tiệm này, người ta vẫn cho là giả. Khi mình đi kiếm vợ ở Cali, chạy chiếc xe cà tàng khiến đồng chí gái không dám leo lên, kêu đi xe tui vì mắc cỡ quá. Ngày nay cũng chạy xe lùi cùi. Anh chạy xe lùi cùi hay xế xịn vẫn chỉ được khấu trừ thuế $0.56 cho mỗi dậm. Tội gì phải chạy xế xịn.

Trong cuốn “the Millionaire next door”, giáo sư Thomas Stanley kể rằng; trong quá trình nghiên cứu về người giàu tại Hoa Kỳ, ông ta mời 1 số triệu phú ăn cơm tiệm để phỏng vấn lý do giúp họ thành công. Ông tưởng người giàu chuyên ăn ở tiệm sang trọng nên mời đến các tiệm sang trọng. Ai ngờ đa số không quen ăn ở tiệm sang trọng, không biết dùng loại nĩa nào để ăn cá, ăn cua, ăn còng như người Việt. Cuối cùng họ chọn hamburger, ăn bốc cho gọn và uống bia vì rượu vang đủ loại lại đắt nên không quen.

Cuốn sách giải thích chúng ta thường lầm tưởng người giàu là phải như vậy thế kia. Đa số người giàu không muốn ai biết đến họ. Ra đường, không ai biết họ là triệu phú. Ông rich Dad của mình, lợi tức mỗi tháng là $300,000 tiền thuê nhà, tiệm ăn, cây xăng, Mobile home Park, chạy chiếc xe lùi cùi mà ông ta mua lại với giá bèo. Người chạy xe xịn chưa chắc là giàu có. Họ chỉ mượn tiền ngân hàng để mua nhà cao xe xịn để tạo hình dáng người thành đạt, giàu có nhưng chưa chắc họ có $1,000 trong trương mục ngân hàng. Một người phụ nữ trông rất đẹp nhưng một khi gội bỏ lớp son phấn, có thể là da cóc, mụn tàn nhang đủ loại hay tóc rụng gần hết sau khi cởi bỏ đầu tóc giả.


Pháp, Hoa Kỳ, Ý Đại Lợi hay Thụy Sĩ không trồng được cà phê nhưng lại bán cà phê nhiều nhất trên thế giới. Có anh quen, mua cà phê Nestle đem về pha chế lại để bán cho người Việt, dưới danh cà phê sữa Việt Nam tại Hoa Kỳ. Tin tưởng cà phê của Nestle là chất lượng tốt. Đề cà phê Việt Nam nhưng sản suất của Thụy sĩ mua ở đâu rẻ. Người Anh quốc muốn trồng cà phê ở Ấn Độ nhưng không được nên đành bắt người ấn độ trồng trà, bán cho thuộc địa. Người chê đời sống bên Mỹ nhưng có một điểm lạ là khắp nơi trên thế giới đều muốn di cư sang Hoa Kỳ lập nghiệp. Ngay cả kẻ thù của Hoa Kỳ không ai muốn sang Trung Cộng, Nga hay Cuba để sống. Trước Giáng sinh có đến 300,000 di dân lậu ở biên giới Mễ và Hoa Kỳ. Điểm lạ là các người Tàu di dân lậu, nay dùng đường biên giới Mễ. Ngay Trung Cộng giàu có như báo chí tung tin, người Tàu vẫn lặng lẽ ra đi tìm đất sống ở Hoa Kỳ.

Trong cuộc đời, nếu anh muốn giàu thì chỉ cần bớt đòi hỏi một tí là giàu có. Mình có quen một anh H. O., sang Hoa Kỳ định cư. Gia đình anh ta được housing, welfare và foods stamps. Anh cảm thấy đầy đủ, so với những năm tháng trong tù Việt Cộng. Tiền già nhận được hàng tháng, anh đem một ít tiền, gửi về Việt Nam cho chùa hay bà con. Mỗi lần họp mặt, em út của anh ta nghe anh ta nói họ hàng ở Việt Nam ra sao. Không phải những họ hàng gần mà từ làng ở Huế đâu chưa bao giờ nghe hay gặp mặt vì gia đình dọn vào Sàigòn từ lâu. Anh ta xin mấy người em đóng góp một chút để anh ta gửi về làm quà cho những người nghèo khó. Mình thấy anh ta giàu vì không đòi hỏi nhiều, không khổ sở lao đao với cuộc sống. Nhất là thương nhớ người bà con nghèo khó ở Việt Nam.

Đoán bên Thái Lan hay cambuchia

Trong cuốn the Millionaire Mind, giáo sư Stanley cho hay nhiều người ở trong những biệt thự đồ sộ, lương làm nữa triệu một năm nhưng lại tiêu xài đến trên $600,000. Vậy ai giàu ai nghèo. Tùy theo nhân sinh quan của mỗi cá nhân. Có lần xem phỏng vấn một ông tỷ phú mỹ. Ông cho rằng đâu có cần 10 cái áo đâu, chỉ cần vài cái bận. Đàn bà thì khác. Tư duy của người triệu phú rất khác người bình thường. Ai buồn đời nên đọc mấy cuốn sách do vị giáo sư đại học ở Georgia này bỏ cả đời để nghiên cứu vì sao người giàu lại giàu có, như ông Napoleon Hill khi xưa được Andrew Carnegie cho tiền để nghiên cứu cả đời về những người Mỹ giàu có. 


Mình đã từng sống ở pháp, Ý Đại Lợi, Thụy Sĩ, Anh quốc và nay Hoa Kỳ. Theo mình chúng ta định nghĩa cuộc sống mình ra sao thì ở quốc gia nào mình cũng không thay đổi. Từ khi rời Việt Nam mình đều sống như những năm đầu ở Pháp, không đòi hỏi nhiều, không hút thuốc, không uống rượu, không thích tìm tòi ăn cơm ngon, mua đồ cũ chợ trời bận. Lấy vợ, vợ mua thì bận không thì bận áo quần cũ. Mình vẫn bận mấy áo quần mua từ năm 1987 sang Hoa Kỳ. Hơi mòn một tí nhưng làm vườn đâu ai thấy mà có thấy mình cũng chả lo. Hôm trước đi Toastmasters nói chuyện về, mụ vợ la, kêu anh gài nút lộn mà đứng trước đám đông. Sáng đi tập ở Đông Phương Hội xong thì thay áo quần đi họp nên không để ý.


Ở Hoa Kỳ cũng như ở Ý Đại Lợi hay Thuỵ Sĩ. Sướng hay khổ là do mình tự quyết định. Phật có dạy; dục là khởi đầu của sự đau khổ. Ông ta từ cương vị hoàng tử, sống trong nhung lụa nhưng bỏ vợ con đi tìm Tứ Diệu Đế. Mỗi người trong chúng ta là kiến trúc sư kiêm kỹ sư của đời mình nên không thể nào đổ lỗi cho môi trường hay vợ con. Anh muốn đi xe xịn thì phải trả giá đi xe xịn, anh muốn ăn cao lâu tửu vị thì bệnh hoạn đến vì rượu và thuốc lá không tốt cho cơ thể của chúng ta. Có người thích đọc sách, người thì thích kiếm cách làm thêm tiền, người thích sưu tầm uống rượu, hay cà phê,… đó là quan niệm sống của từng người, đi tìm hạnh phúc riêng cho chính mình.


Ở Hoa Kỳ, anh có thể sống như một người Pháp bình thường, mướn nhà ở, dùng tiền lương để đi chơi, nghỉ hè như thế hệ trẻ ngày nay tại Hoa Kỳ. Đi viếng Sơn Đoòng mình có gặp mấy cô gái từ Việt Nam, thành đạt. Thay vì lo lấy chồng, mua nhà, sinh con đẻ cái, họ dùng thời gian đi du lịch, trải nghiệm cuộc sống. Đó là lối sống của họ, không có gì trái phải cả. Chúng ta sống một đời nên cứ làm theo nhân sinh quan của chúng ta.

Còn Việt Nam thì mình không nghĩ có thể sống lâu dài ở Việt Nam vì không quen. Hút thuốc khắp nơi thêm nhậu nhẹt. Có anh bạn về Việt Nam ở 6 tháng tại miền quê, tự trồng rau, nuôi gà heo để ăn, đến tháng thứ 6 thì ăn cái gì bị vật tưởng chết nên khăn gói về lại cali. Thứ nhất là ở Cali, cũng như sống ở Việt Nam, nói tiếng Việt hàng ngày, ăn thức ăn việt hàng ngày nên không có nhu cầu về Việt Nam uống cà phê. Có thể ở quê thì được vài tháng vì dù sao không khí vẫn tốt hơn các thành phố đầy tiếng còi, khói xe, bụi bặm.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 








Bến-xe Palace xưa

Ông thần N.K., lâu lâu lại gửi cho mình vài tấm ảnh Đà Lạt xưa, khiến mình phải xem lại để định vị địa điểm nào ở Đà Lạt xưa. Ông này là người có trên 800 tấm ảnh xưa về Đà Lạt. Nhiều khi xem mấy tấm ảnh của ông gửi lại khiến mình nhớ chút gì đó về Đà Lạt mà sau 75 biến mất một cách rẻ mạt như trường hợp tuyến đường rày xe lửa từ Tháp Chàm lên Đà Lạt là một trong những tuyến đường ít ỏi của lịch sử nhân loại mà ngày nay chỉ còn sót lại ở Ấn Độ, được xem là di tích lịch sử văn hoá của nhân loại, giúp vùng này khai thác du lịch giúp dân địa phương có công ăn việc làm dù trên núi. 

Ông N. K. Gửi cho tấm ảnh này, nằm sau lưng của khách sạn Palace, nơi có một trạm xăng nhỏ của Esso mà mình đã kể trong bài “những cây xăng cũ tại Đà Lạt khi xưa.” Mình đoán tấm ảnh xưa trước khi trạm xăng được thành lập. Thấy 3 tài xế người Việt bận đồng phục đứng rất tây

Tấm ảnh cũ này cho thấy một công ty du lịch toạ lạc ngay trên đường Yersin, phía sau khách sạn Palace, đối diện chéo với khách sạn Hôtel du Parc. Thấy tấm bảng trước cửa tiệm thì cho thấy là công ty du lịch, có các tour đi viếng thăm chung quanh Đà Lạt. Chỉ có bảng tên S.T. A. L  Chemins de Fer de L’Indochine thì chịu, chỉ đoán là Société Transport còn A và L thì chịu. Ai biết thì cho em xin để bổ túc. Công ty du lịch này có đến 3 chiếc xe lớn để đưa du khách đi chơi, nằm ngay phía sau lưng khách sạn Palace để du khách ngụ tại khách sạn có thể lên xe gần đó. Chắc cũng được dùng để chở du khách từ ga Đà Lạt lên khách sạn luôn.

Tấm ảnh này chụp phía sau lưng khách sạn Palace, cho thấy Hotel du Parc được xây cất để các đoàn tuỳ tùng ngụ trong khi các gia đình, ông lớn ngụ tại Palace (có 26 phòng). Bên phải thấy một chút cây xăng ESSO (Shell). Xe hơi đậu có vẻ mới hơn so với 3 chiếc xe Van
Hình này chụp thời Việt Nam Cộng Hoà, (xe gắn máy Nhật Bản) không còn thấy công ty du lịch nữa. Nghe ông N.K. Cho biết là căn nhà này được dùng làm cư xá cho nhân viên hoả xa Đà Lạt. Có cây xăng nhỏ cho xe hơi của du khách ngụ tại Palace đỗ khỏi phải đi xa. Mình chưa bao giờ đỗ xăng ở chỗ này nên khi thấy tấm ảnh thì ngạc nhiên vì không nhớ.
Hình này chụp từ ngay mấy thang cấp của khách sạn Palace phía sau. Thấy Hotel du Parc và cây xăng nhỏ
Ảnh cho thấy cầu thàng phía sau khách sạn Palace, có trạm xăng nhỏ. Cận cảnh là phái sau khách sạn du Parc. Theo hình này thì mình đoán mái nhà của Hotel du Parc đã được sửa lại. Có thời Mậu Thân Việt Cộng đột nhập vào đây là trụ sở của đài phát thanh Đà Lạt, rồi đốt phá hay sao đó không rõ.

Đọc trên mạng ngoại quốc thì rất ngạc nhiên, nhiều người ngoại quốc tiếc nuối khi được biết khi xưa trước 1975, Việt Nam có đường xe lửa răng cưa của Thuỵ Sĩ, dài 84 cây số nối đường xe lửa từ Tháp Chàm đến Đà Lạt trên cao nguyên. Họ tiếc than và tạo ra các bờ lốc hay tài khoản trên mạng xã hội để tìm kiếm thông tin về con đường rầy này bị Hà Nội bức tử. Mình xin tóm lược những gì đọc trên mạng xã hội của người ngoại quốc. Ngay ông Robie từng tham chiến tại Việt Nam, người đã chụp rất nhiều hình ảnh Đà Lạt, gây quỹ giúp cho 2 học sinh Bùi Thị Xuân, 2 học sinh Trần Hưng Đạo. Cũng gốc viết một bài khảo cứu há chi tiết về con đường rầy răng cưa Tháp CHàm-Đà Lạt.

Hình ảnh cũ của đầu máy số 707 (SLM HG4/4 0-8-0T rack-and-pinion locomotive No 707)


Lược sử Đà Lạt được khởi đầu từ những năm cuối của thế kỷ 19, khi người Pháp đã quyết định xây dựng một trung tâm nghỉ dưỡng trên cao nguyên ở độ cao 1550 mét. Người Pháp dự định kết nối đường xe lửa chính từ Nam chí bắc, xây dựng một tuyến đường từ Tháp Chàm, Ninh Thuận lên Đà Lạt. Con đường dài 84 cây số phải mất đến 30 năm mới hoàn tất. Phần 40 cây số đầu tiên từ Tháp Chàm đến Khrông Pha khởi đầu năm 1903 và hoàn tất năm 1919. Xem như mất 16 năm mà mình có kể, ít nhất có trên 30,000 người Việt lao công trên công trường này đã chết vì đói sức, bệnh sốt rét, tai nạn,… ai buồn đời thì đọc trên bờ lốc của mình.

Đầu máy xe lửa ở đèo Ngoạn Mục vào những năm 1930 (An SLM HG4/4 0-8-0T rack-and-pinion locomotive in the Bellevue Pass in the 1930s). Phải công nhận chỉ xem tấm ảnh này mà dân chuyên nghiệp vẫn nhận ra đầu máy loại gì.


Phần cuối 44 cây số từ 186 mét cao độ lên 1,550 mét cao độ trên mực nước biển với độ dốc cao đến 120mm/m, sử dụng đường rày xe lửa răng cưa của công ty Thụy sĩ Schweizerische Lokomotiv- und Maschinenfabrik (SLM) ở Winterthur, có đại diện tại Đông-Dương bởi Société d’entreprises asiatiques. Công trình khởi đầu ngày 20 tháng 3 năm 1923 và hoàn tất năm 1932. Đúng lúc năm ấy có trận lụt đã cuốn trôi khu vực người Việt và người Tàu ở hạ lưu suối Cam Ly, khiến người Pháp phải dời khu phố Việt lên khu Hoà Bình.


Theo tin tức cho biết công ty Schweizerische Lokomotiv- und Maschinenfabrik (SLM) bán 9 đầu máy 46-tấn HG4/4 0-8-0T (mang số 701-709) để kéo chiếc xe lửa trên tuyến đường này. 7 đầu máy này được chế tạo tại xưởng SLM Winterthur  (701-705, 708-709) còn hai đầu máy (706-707) được chế tạo bởi Maschinenfabrik Esslingen.


Con đường rầy răng cưa giúp phát triển ngành du lịch tại Đông-Dương, chuyên chở rau cải, trái cây và hoa từ cao nguyên Lâm Viên xuống vùng đồng bằng cũng như du khách. 

SLM HG4/4 0-8-0T đầu máy số 704 ở đèo Ngoạn Mục và Đơn dương năm 1927. 


Trong thời gian 1945-1946, đường rày răng cưa Lâm Viên bị Việt Minh phá hoại 4 đầu máy HG4/4, chỉ còn 40-302 (702), 40-303 (703), 40-304 (704), 40-306 (706) và 40-308 (708) còn khả năng xử dụng. Vào năm 1947 thì đường xe lửa này được sửa chửa và hoạt động trở lại. Công ty hoả xa Đông-Dương mua thêm 4 đầu máy ( số 31-201-31-204). Hồi nhỏ mình có đi xe này được 1 hay 2 lần xuống Trại Mát với ông cụ thăm ai.

Vào những năm dưới chính phủ đệ nhất Việt Nam Cộng Hoà, công ty hoả xa Việt Nam dự định điện hoá đường xe lửa này nhưng vì chi phí quá cao thêm vấn đề an ninh, phá hoại của Việt Cộng nên dự định này không được chấp thuận. Trước đó thì đầu máy chạy bằng hơi nước, nấu bằng củi. Quân đội mỹ sử dụng để chở rau cải cho binh lính họ ở Nha Trang. Cũng có thể lính đóng quân tại đài radar chỗ gần Đơn Dương. Không biết rĩ lắm, ai biết thì cho em hay. Do đó hay bị Việt Cộng phá hoại.

Nhà ga Đà Lạt với kiến trúc Art Déco năm 1948. Nhà ga này còn đẹp hơn mấy nhà ga bên tây

Đường rầy răng cưa vẫn tiếp tục hoạt động đến tháng 9 năm 1969 thì công ty hoả xa Việt Nam tuyên bố là không lời, bảo đảm an ninh vì Việt Cộng hay tấn công, phá hoài đường rày nên đã ngưng hoạt động.

Một trạm ga chụp thời Tây, nay bị bỏ phế hoang tàn
Cầu này được Việt Cộng tháo gỡ bán lạc xoong

Sau khi Việt Cộng chiếm đóng miền nam sau 30/4 thì đường rày được tháo gỡ để chở về bắc để sửa chửa đường rày ngoài bắc nhưng đường răng cưa khác với đường rày thường nên không sửa chửa được nên quăng hay bán sắt vụn. Đến năm 1990 các đầu máy còn thoát khỏi các cuộc phá hoại của Việt Cộng trong thòi gian chiến tranh được bán lại cho Dampfbahn Furka-Bergstrecke, DFB, để người Thuỵ Sĩ mở lại đường rầy lên núi ở Thuỵ Sĩ. 40-304 và 40-308 được trùng tu và lấy lại số 704 and 708. Xem ra thì Việt Cộng chỉ có biết phá hoại rồi không biết sử dụng khi chiếm được thì bán lạc xoong giúp người Thụy Sĩ làm giàu. Du khách muốn thương ngoạn trên núi với chiếc xe lửa đặc biệt này mua từ Việt Nam, nghe nói phải đặt chỗ từ cả năm trước. Tình cờ mình đọc được một bài của một anh ở Tây hay Thuỵ Sĩ kể rất chi tiết với hình ảnh của người Thuỵ SĨ chụp từ Việt Nam đến Thuỵ sĩ. Ai buồn đời thì tìm trên mạng để rõ hơn.

Việt Cộng bán đầu máy lạc xoong nên Thụy sĩ đem về Tân trang lại và sử dụng leo núi của họ cho du khách lời khẩm. (Rusting cog locomotives commencing their journey back to Switzerland in 1990….)

Năm 2004, cầu sắt bắt qua con sông Đa Nhim được Hà Nội cho phép tháo gỡ để bán sắt vụng. Cho thấy rất may là các đầu máy mà Thuỵ Sĩ mua lại nếu không chắc đã được bán ve chai. Việt Cộng tưởng bán ve chai cho người Thuỵ Sĩ, mừng quá vì được $500,000 vào thời đó nên ăn mừng hết lớn. Người Thụy sĩ khiêm nhường đến khi khám phá ra họ đem về tân trang lại, gắn mấy cái toa xe lửa là chạy lên núi, kiếm tiền du khách quá cỡ nên Việt Cộng mới nghĩ là làm lại tuyến đường này, nghe nói mấy tỷ đô la.


Bổng nhiên, gần đây đọc báo Hà Nội lại có ý định thành lập lại con đường rầy này. Nhà ga Đà Lạt theo lối kiến trúc Art Déco, được trùng tu lại và tuyến đường 7 cấy số từ Đà Lạt đến Trại MÁt được hoạt động lại nhưng nghe nói cũng ít du khách đi nên không biết Hà Nội tốn hàng tỷ đô để làm lại đường rầy này có thực thi hay không.

…. now restored to their former glory on the Furka Cogwheel Steam Railway (image copyright Dampfbahn Furka-Bergstrecke). Người Thuỵ Sĩ mua lạc xoong các đầu máy về, trùng tu lại, sơn phết nay làm tuyến đường leo núi, kiếm tiền bộn bạc nghe nói một vé giá 70 quan Thụy sĩ mà phải mua vé cả năm tước, chưa kể tiền họ tiêu xào và ngủ khách sạn.

Nếu đường rầy răng cưa Đà Lạt Tháp chàm không bị tháo gỡ bán ve chai thì ngày nay chắc chắn là điểm du lịch nổi tiếng nhất Đông Nam Á và sẽ được UNESCO công nhận di tích văn hoá thế giới như đường rầy lên núi Nilgiri bên Ấn Độ. Mình có xem phim Ấn Độ, có lần thấy họ quay chuyến xe lửa này. Sau này có dịp đi lại Thuỵ SĨ, chắc mình cũng ráng bò lên xe lửa này để Hoài niệm về một thời đi và thấy xe lửa này.


Nhiều khi không muốn kể chuyện Đà Lạt xưa vì càng kể thì so sánh với ngày nay, tan hoang hết nên Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 


Đối mặt với tài chính khi hưu trí


Khi mới về hưu, đa số đều còn sức khỏe nên có thể đi chơi du lịch, thăm viếng thân hữu, làm những việc gì mình mong muốn nhưng rồi vài năm sau khi sức khỏe sa sút, trí nhớ trả nhớ về không. Chúng ta, đúng hơn người phối ngẫu, con cháu sẽ phải đối đầu nhiều vấn đề mà cứ nghĩ chỉ xẩy ra cho người khác.


Có bà mỹ 69 tuổi, cựu giáo viên than là đang tìm cách bảo vệ tiền bạc tiết kiệm, hưu trí của vợ chồng bà ta, chăm sóc ông chồng 82 tuổi bị bệnh trả nhớ về không. Ông ta hay đi lạc nên bà ta phải gắn số điện thoại của bà ta nơi áo của ông ta. Mấy bác gái về già, không nên đi thêm bước nữa, lấy chồng già hơn mình vì phải chăm sóc, thuốc than đủ trò. Mấy ông thì nên về Việt Nam, kiếm vợ trẻ để có người chăm sóc thuốc than cho tới hơi thở cuối cùng.


Có một bà, 35 tuổi, đang làm việc ở Anh quốc, có Job thơm, than phải bỏ về Hoa Kỳ để chăm sóc bà mẹ bị tai biến. Nhận cái biên lai y phí $15,000. Một bà khác, 30 tuổi, đem ông ngoại, trả nhớ về không, về nhà bà ta để chăm sóc trong thời gian tìm một viện dưỡng lão chịu nhận ông ngoại với chương trình Medicaid. Cuối cùng không chỗ nào chịu nhận, bà ta phải chở và để lại ông ngoại trước một bệnh viện tâm thần để họ lo cho ông ấy. Bà ta cho biết là dã man nhưng bà ta bị bắt buộc vì không có thời gian cũng như tiền bạc để chăm sóc ông ngoại.

Ta thấy đa số là phụ nữ bất kỳ chủng tộc nào, thường chăm sóc bố mẹ về già còn con trai thì chăm sóc vợ như mình. Bà cụ mình năm nay trên 90 tuổi mà vẫn khoẻ, hôm qua nói chuyện với mình xong thì nói chuyện với mấy người em bên Mỹ đến 2 tiếng đồng hồ không mệt. Nhờ cô em mình chăm sóc rất kỹ lưỡng về ăn uống, giấc ngủ. Dinh dưỡng rất quan trọng về già, không có chất lượng là suy yếu. 


Trong các gia đình Việt Nam, con cái lo cho cha mẹ về già cũng lộn xộn lắm vì ai cũng ní cho nhau. Cha chung không ai khóc. Không lo nhưng hay chỉ trích này nọ khiến anh em không hoà thuận. Có chị bạn goá chồng, thương mẹ đem về nuôi. Mấy ông anh không lo nhưng cứ hay nói xằng nói xiên, sao không đưa mẹ đi chơi, sao không làm cái này cho mẹ, sao làm mẹ khóc này nọ. Chị ta kêu họ đem mẹ về nuôi thì không chịu.


Cũng có người về già, đổi tâm tính, không làm gì nên buồn rồi trách móc mấy người con này nọ khiến ai cũng ngại chăm sóc. Bận công ăn việc làm thêm con cái nay đến mẹ cứ trách móc đủ thứ nên điên đầu. Nói được cho ai là cứ ní. Lại có người không thích ở với con cháu, thích ở một mình như tử vi giải thích cô thần quả tú. Con chúa muốn đem về chăm sóc nhưng không chịu, lại ở rất xa con cháu, tiểu bang khác hay Việt Nam lại khiến con cháu buồn lo. Cho thấy về già, cái tâm chưa được buông bỏ để hưởng nhàn trước khi về thiên quốc.


Hàng triệu người tại Hoa Kỳ, ngày nay đang đối diện với khả năng bị khánh tận khi về hưu. Giá cả sinh hoạt trong các viện dưỡng lão, các nhà hưu trí càng ngày càng leo thang, sẽ lấy hết tiền tiết kiệm và lợi tức của người Mỹ lớn tuổi và thân nhân trong một thời gian ngắn trong khi đó người Mỹ càng ngày càng sống lâu, bệnh tật nhiều nhất là bệnh trả nhớ về không, mất khả năng tự lập, cần người khác giúp đỡ, đợi chờ ngày về thiên quốc.


Nay quốc hội Hoa Kỳ đang bàn cãi về medicare và an sinh xã hội. Nếu họ không làm luật xét lại thì 10 năm tới hai hệ thống này sẽ bị phá sản. Từ khi mình sang Hoa Kỳ, người ta đã nói đến vấn nạn này nhưng các chính trị gia cứ hứa hảo huyền rồi khi đắc cử, không ai dám lên tiếng cả vì rất phức tạp. Nếu thực hiện sẽ bị thất cử.


Người ta cho biết người mỹ có nguy cơ cạn kiệt gần như toàn bộ tài sản của mình khi về hưu trong một thời gian ngắn. Viễn cảnh chết trong sự nghèo đói là một mối đe dọa hiện thực đối với thế hệ babyboomers, tầng lớp trung lưu với ý định nghỉ hưu an nhàn dựa vào tiền của 401(k) và lương hưu. Theo các nhà nghiên cứu liên bang, mỗi ngày sẽ có khoảng 10,000 người mỹ sẽ ăn sinh nhật thứ 65, dự kiến sẽ sống đến tuổi 80 và 90, xem như 15 đến 25 năm nữa trong khi đó chi phí y tế, chăm sóc họ khi không còn tự chủ sẽ gia tăng, vượt qua lạm phát thường niên với số kỷ lục là 500 tỷ mỹ kim hàng năm.


Vấn nạn vật giá leo thang càng ngày càng gia tăng và người ta tiên đoán là vào năm 2050, số người trên 65 tuổi sẽ gia tăng 50%, độ 86 triệu người và số người sống đến 85 tuổi và trở lên sẽ gia tăng gấp 3 lần lên đến 19 triệu người. Nguy hiểm là hiện nay 50% người Mỹ trên 82 tuổi bị bệnh Alzheimer, mất trí nhớ. Chi phí cho người Bị bệnh này rất đắt. Kinh

Hệ thống chăm sóc người già tại Hoa Kỳ, đa số là do tư nhân đảm trách, ít gia đình nào mua bảo hiểm chăm sóc về già (long term CARE Insurance) vì rất đắt mà họ chỉ trả trong vòng 7 năm là tối đa. Mình có kể vụ này rồi, ai tò mò tìm trên bờ lốc. Ngoài ra nhân viên trong ngành cũng khan hiếm, vì lương bổng thấp nên ít ai theo học ngành này. Các trung tâm người già nhỏ không đủ tiêu chuẩn để được chính phủ trả tiền. Trung tâm được chính phủ trả tiền rất thấp nên họ trả nhân viên như bèo.


Được biết ngày nay có đến 8 triệu người Mỹ bị bệnh lẫn, trả nhớ về không, không thể tự lo cho mình, làm vệ sinh hay ăn uống và trên 3 triệu người không được sự giúp đỡ gì cả. Đa số trông cậy vào người phối ngẫu, con cháu hay thân hữu.


Mình có người quen, 85 tuổi phải chăm sóc bà vợ bị trả nhớ về không từ 5 năm qua, lúc mới 70 tuổi. Trong tuần thì có người được chính phủ trả tiền đến nhà giặt quần áo chùi dọn bếp núc. Ngoài ra ông ta phải nấu cơm và đút cho vợ hay giúp làm vệ sinh. Mình có anh bạn tây nhỏ hơn mình đâu 2 tuổi, cách đây 6 năm bổng trả nhớ về không. Trong tuần, vợ con đem vào bệnh viện rồi cuối tuần đón về. Nhìn anh bạn ngơ ngơ trả nhớ về không. Buồn


So với các nước tây phương, Hoa Kỳ chi rất ít cho việc chăm sóc người già. Y khoa ngày nay rất tiến bộ nên có thể giúp người ta thoát các bệnh hiểm nghèo và sống lâu hơn. Từ 1960 đến năm 2021, số người Mỹ trên 85 tuổi nhân gấp 6 lần so với dân số Hoa Kỳ. Medicare, chương trình bảo hiểm y tế của liên bang cho người Mỹ trên 65 tuổi, chi trả các chi phí chăm sóc y tế, cho người giúp việc tại nhà hoặc chi phí ở viện dưỡng lão trong một khoảng thời gian giới hạn trong thời gian hồi phục sau phẫu thuật, té ngã hoặc phục hồi chức năng ngắn hạn. Có anh bạn kể bà mẹ được đưa vào một trung tâm hồi phục được 3 tuần rồi viện dưỡng lão lại chở vào nhà thương cấp cứu, nằm vài ngày rồi chở về lại trung tâm phục hồi. Cứ vậy đến khi bà mẹ qua đời. Lý do chính phủ chỉ trả tối đa 3 tuần lễ trong viện hồi phục. Vấn nạn là nằm phòng cấp cứu bệnh viện 3 ngày mà không có phòng ở viện dưỡng lão là ngọng. Nên phải quen biết với giám đốc để dành chỗ cho mẹ anh ta.

Medicaid, chương trình liên bang-tiểu bang, trả cho việc chăm sóc dài hạn, thường là tại viện dưỡng lão, nhưng chỉ dành cho người nghèo. Những người mỹ thuộc tầng lớp trung lưu phải đối phó sự cạn kiệt tài sản của mình để hội đủ điều kiện được Medicaid trả tiền ở viện dưỡng lão, buộc họ phải bán phần lớn tài sản và rút sạch tài khoản ngân hàng. Do đó người ta nói ở Hoa Kỳ, anh nên lọt vào hai loại khi về già: một là giàu có tiền rừng bạc bể, hai là vô sản còn ở giữa là coi như ngọng. Khi còn lao động là giới trung lưu đóng thuế nhiều nhất, giới giàu có thì họ mướn luật sư về thuế vụ, giúp họ đóng ít, còn giới vô sản thì miễn bàn. Vấn đề là người Mỹ nghèo tuy lương bổng ít theo định nghĩa của sở thuế nhưng có người có nhà cửa. Nên khi về hưu, cần phải bán nhà để trở thành vô sản. Một cách đánh tư sản tuyệt chiêu của chính phủ Hoa Kỳ. Cho nên ai có bố mẹ, có chút tài sản thì không nên mong đợi gì cả khi cha mẹ vào viện dưỡng lão. Ta đến thế giới này bằng giấy không thì ra đi cũng được chính phủ giúp còn lại tay không trước khi ra đi.


Có nhiều người ma lanh nên chuyển tên tài sản qua con cái để trở thành vô sản hầu hưởng được Medicaid. Vấn đề là chúng ta không biết được những gì sẽ xẩy ra trong tương lai. Như trường hợp một ông Mễ mà mình mua lại căn nhà của ông ta. Ai xúi ông ta chuyển tên căn nhà qua người con trai. Một ngày đẹp trời, con trai lăn đùng ra chết. Cô dâu muốn bán căn nhà để dành nuôi con nhưng ông ta không chịu, không cho ai vô xem thế là ngọng. Cô dâu không có tiền trả tiền nhà nên ngân hàng có thể kéo nên năn nỉ mình mua. Mình mua xong thì đến gõ cửa, đưa giấy chủ quyền, sổ đỏ rồi kêu ông ta cứ ở, miễn là trả tiền mướn nhà. Sau này tiền an sinh xã hội ít nên ông ta về lại Mễ sống, mình bán căn nhà. Cho nên phải cân nhắc cẩn thận trước khi chuyển tên tài sản qua con cái.


Báo chí bàn tán tuần rồi vì có cặp vợ chồng bị đuổi ra khỏi nhà vì để con trai đứng tên. Người con trai bán và chuyển tên cho bà nào rồi bà ta bán nhà, đuổi cổ hai ông bà ra. Mình có tên bạn kể mua được căn nhà. Bố mẹ cho đứa con mướn rẻ căn nhà nhưng rồi hắn không trả tiền nhà. Sau 2, 3 năm như vậy mà vợ chồng phải tiếp tục trả tiền nợ ngân hàng nên kêu hắn bán. Bán xong hắn làm giấy tờ đuổi cổ người con ra. Bác nào lần tình trạng này thì bán cho em.


Một ông mỹ mình quen nay đã qua đời, bán căn nhà của ông ta để mua một căn nhà cho cô con gái, kêu ông ta về ở chung. Thằng rể buồn đời, kêu bán nhà ly dị khiến tiền bạc của ông ta chuyển qua tay thằng rể phân nữa. Hai cha con ra mua cái Mobile home để ở. Một ông mướn nhà người Việt kể, gốc Quy Nhơn, khi xưa làm nghề thuốc bắc, có xe đò giàu lắm. Sang Hoa Kỳ đem được tiền qua mua một căn nhà ở Huntington Beach, đứng tên con gái. Một ngày sương thu và gió lạnh, con gái kêu ba phải kiếm phòng mướn ở vì ngân hàng tịch thâu căn nhà. Hoá ra cô con gái và thằng chồng mê sòng bài. Mượn tiền ngân hàng rồi không có tiền trả nên ngân hàng xiết.

Nếu họ hội đủ điều kiện vào được viện dưỡng lão thì sẽ nhận được $50 để tiêu vặt mỗi tháng hay ít hơn và người phối ngẫu chỉ có thể nắm giữ chút đỉnh tài sản, khiến con cháu phải gánh vác phần tái chính. Ai tò mò thì đọc đường dẫn này về tiền bạc có thể giữ khi chồng hay vợ vào viện dưỡng lão. https://www.kff.org/report-section/medicaid-financial-eligibility-in-pathways-based-on-old-age-or-disability-in-2022-findings-from-a-50-state-survey-appendix/#_blank


Xem như chính phủ khốn cùng hoá người dân và lấy đi những gì họ có, tạo dựng suốt cả cuộc đời. Có bà kia kể là mỗi tháng phải tiêu $10,000/ tháng đến khi mẹ bà ta hội đủ điều kiện để nhận Medicaid, hình như tiểu bang Cali gọi là Medical.


Một trường hợp khác; một bà kể bà ta phải chuyển về thành phố của mẹ bà ta, sống trong một hai căn nhà của bà mẹ cho thuê để giám sát việc chăm sóc và tài chính của bà mẹ. Bà ta phải trả tiền thuê nhà trong căn nhà thuê. Lý do theo luật của chương trình Medicaid, thì tiền thuê nhà sẽ được dùng để trả chi phí cho việc chăm sóc bà mẹ. Bà ta bán căn nhà của gia đình trước khi bà mẹ qua đời, và phải trả cho Medicaid đâu $20,000. Trường hợp này ở tiểu bang xa, nhà rẻ. Còn ở Cali là ngọng.


Người ta cho biết là có độ 630,000 người già sống trong các viện dưỡng lão trên 65 tuổi. Chi phí chăm sóc người già có thể lên $100,000/ năm nếu không có Medicaid.


Lấy thí dụ một người lãnh $2500 tiền an sinh xã hội. Mỗi tháng ở viện dưỡng lão mất $8,000, cứ tính là $100,000 / năm thêm mấy linh tinh. Tiền an sinh xã hội lãnh được là $30,000/ năm vậy cần thêm $70,000. Thí dụ bà ta có quỹ hưu trí 401(k) 1 triệu đi. Bà ta phải rút ra $100,000, đóng thuế $30,000, nộp $70,000 cho medicaid. Xem như ở được 10 năm tình cũ là hết tiền quỹ 401(k). Theo thăm dò người Mỹ thì được biết 1 trong 10 người có thể trả số tiền hàng tháng cho viện dưỡng lão. 


Có người kêu kỹ sư mà chị ta quen về hưu đều có độ 2, 3 triệu đô trong quỹ hưu trí. Cho là có 3 triệu đô. Thường là nhà chưa trả hết. Cứ tính đổ đồng là tốn $5,000/ tháng để trả ngân hàng, thuế điền địa, bảo hiểm, bảo trì căn nhà, xem như là $60,000/ năm. Lại phải rút $100,000 ra để đóng thuế, xem như hai vợ chồng rút $200,000/ năm. Ông ở viện dưỡng lão thì bà phải ở nhà. Nếu buồn đời bà vào luôn viện dưỡng lão là vẫn tốn $200,000/ năm. Lấy 3 triệu chia cho $200,000 là được 15 năm, nếu tính thêm lạm phát thì 10 năm tình cũ là hết tình hết tiền. Về hưu năm 65 đến 15 năm sau là 80 tuổi hay 75 tuổi vì nếu bị Alzheimer thì giá cao hơn, gấp đôi là hết tiền.

Quốc hội đang bàn thảo về hổ trợ thêm cho người hưu trí như tăng tiền lương cho các nhân viên trong ngành để khuyến khích thiên hạ gia nhập vào ngành này nhưng tốn tiền quá nên họ bỏ. Chính phủ Biden gửi tiền mua súng ống để giúp Do Thái, Ukraine trong khi người nghèo, vô gia cư thì chả được giúp đỡ. Tin tức về Medicare, người già không bao giờ được nhắc đến trên truyền thông. Họ gửi súng ống qua mấy nơi đánh nhau, giết người nhân danh gì đó. Ba láp ba sàm. Truyền thông dẫn dắt dư luận, tuyên truyền để người Mỹ quên đi thực tại mà không nổi loạn.


Quốc hội cứ bầu bán vì chi phí ngân sách quốc gia thiếu hụt trầm trọng. Tiền đâu để họ trả cho các chương trình hưu trí. Chỉ cần đừng đem quân đi đóng trên 700 căn cứ quân sự trên thế giới, là xong việc. Tốn biết bao nhiêu tiền để không chiếm được Iraq, Á Phủ Hãn, tiền hàng ức đỗ vào đấy. Nay lại Ukraine và Do Thái, Syria. In tiền rất nhiều khiến lạm phát lên như diều.


Ngày nay, các trung tâm assisted living do các công ty tư nhân đảm nhận, lợi nhuận rất cao. Có khoảng 850,000 người trên 65 tuổi hiện sinh sống trong các trung tâm này nhưng không được nhận trợ cấp từ chính phủ. Do đó các trung tâm chỉ có những tiện nghi căn bản như tắm rửa, chỗ ăn và sân nhỏ để đi lại và cho uống thuốc. Cũng có nhiều trung tâm có những lớp dạy yoga, đi du lịch, spa, hồ bơi nhưng rất đắc tiền. Phân nữa các trung tâm dưỡng lão này lấy tối thiểu $54,000/ năm và gia tăng trong các khu gần trung tâm thành phố. Đó là người bình thường còn những người bị lẫn thì giá gấp đôi. Mướn người đến nhà cũng đắt lắm vì mỗi giờ phải trả $27 tối thiểu.


Bà Betty, khi xưa bán cho mình căn nhà. Lúc bà ta bị lẫn thì con cháu cho vào viện dưỡng lão giá $5,000/ tháng cộng thêm các chi phí khác. Sau này bà tối hay thức giấc, dữ dằn lại bị chặt thêm $2,000 nên con cháu đưa về nhà, mướn hai bà phi luật tân đến thay phiên chăm sóc bà ta. Cho họ ở tại chỗ nên chỉ trả có $1,500/ người.


Khi xưa, mình có giúp một cặp vợ chồng quen mua một căn nhà assisted living trên Alhambra. Mình thương lượng với chủ nhà cho họ vay lại lợi cho đôi bên. Chủ bán không bị đánh thuế cái rầm, tín dụng cặp vợ chồng bạn thấp nên khó mượn ngân hàng. Họ sửa sang lại từ 4 người sinh sống ở đó, tăng lên 14 người nên lợi tức hàng tháng đâu trên $25,000. Ở đó nhưng khi đi bác sĩ thì cần người chở đi thì ông chồng chở đi và chặt thêm tiền. Sau này họ bán giá 1.4 triệu. Có lần mình muốn làm mấy căn nhà kiểu này nhưng nhìn mấy người về già là Chán Mớ Đời, sợ bị trầm cảm. Họ đã không có tiền, mà mỗi lần chở họ đi đâu là chặt không đẹp không phải là sơn đen nên thôi. Sợ thất đức.


Ngày nay, người Mỹ sống lâu hơn nên bệnh mất trí nhớ cũng gia tăng. Họ cho biết là đến tuổi 82 thì 50% người Mỹ bị bệnh Alzheimer. Hiện nay có đến 7 triệu người Mỹ bị bệnh này và sẽ gia tăng đến 12 triệu vào năm 2040. Do đó về hưu cần nhất là làm sao không bị bệnh này, thường được gọi là bệnh tiểu đường loại 3.

Một bà mỹ kể là ông chồng bị mất trí nhớ, hai vợ chồng ngủ khác lầu nhưng ông chồng hay nổi điên khi thuốc uống hết hiệu lực thế là ông ta hay khệnh bà ta, gọi cảnh sát nhưng không có tiền để đưa ông ta vào viện dưỡng lão. Ai có bố mẹ bị bệnh trả nhớ về không thì hiểu. Lâu lâu bố mẹ nổi điên lên đánh hay chửi những người phụ giúp hay kêu con ăn cắp tiền. Có thể nhiều người về già nhớ đến mụ vợ cứ càm ràm hoài khi xưa nên giả bộ điên lên không chừng. Vào viện dưỡng lão, thấy họ cho mấy người già ngồi xe lăn, uống thuốc ngáp ngáp để không làm phiền các điều dưỡng viên thấy thương kiếp người.


Hôm qua nói chuyện với anh cựu sinh viên đại học Đà Lạt, ở bên pháp. Anh cho biết là y tế, hưu trí người già ở đây khá hơn Hoa Kỳ nhưng tây cũng hết tiền rồi, nghèo rồi, không biết sẽ tồn tại đến bao giờ.


Nhắc đến Việt Nam một tí, với lực lượng công an và quân đội đông đảo, trong tương lai Hà Nội sẽ gặp phải vấn đề hưu trí cho khối người về hưu này. Người dân sẽ phải đóng thuế nhiều hơn hiện nay để giúp Hà Nội củng cố quyền lực. Các nhóm về hưu sẽ trung thành với chế độ như ông đại tá nào nói đến sổ lương hưu, sẽ bảo vệ đến cùng. Mình về Việt Nam nghe nói mới 55 tuổi là về hưu, hình như có thay đổi. Ở pháp khi xưa thời Chirac cũng tính cho thiên hạ về hưu sớm để có chỗ làm cho giới trẻ nhưng sau họ đổi lại. Nay họ muốn kéo dài tuổi hưu thì gặp chống đối.


Trong tương lai, các nước giàu có sẽ phải đối diện vấn nạn chăm sóc người già với chi phí cao ngất ngưỡng sẽ không giúp kinh tế họ phát triển như hiện nay và suy thoái sẽ kéo dài vô tận như trường hợp của Nhật Bản ngày nay. Phải muốn người dân xứ khác đến chăm sóc các người Nhật già.


Quốc hội Hoa Kỳ biết vấn đề nhưng không thống nhất được vì quá đắt. Họ cứ rêu rao phải để người Mỹ tự do chọn lựa cuộc hưu trí của mình. Ông Obama có làm thêm vụ người già trong chương trình ObamaCare nhưng sau đó lại huỷ bỏ vì tốn tiền chính phủ quá. Các nhà dinh dưỡng hô hào các chế đô dinh dưỡng giúp người ta sống lâu như Nhật Bản đủ trò nhưng chính phủ thì muốn dân không còn lao động được nữa chết sớm. Đi Tiệp Khắc lại khám phá ra chính phủ khuyến khích dân tình uống rượu bia nhiều để chết sớm vì người hữu trí tốn chính phủ mỗi ngày $100.


Theo mình cách tốt nhất là về hưu, xuống tóc vô chùa kinh kệ, sau này có bị lộn xộn thì phật tử lo. Bác nào biết chùa nào nhận em thì cho biết để em nạp đơn. Mình đoán các hội phật tử chắc cũng khó khăn khi cho ai vào chùa tu luôn vì trách nhiệm.


Theo mình người Mỹ về hưu hay trước khi hưu trí nên chuẩn bị, kêu gọi đại biểu của mình bầu cho các dự luật về hưu trí thay vì chửi nhau bênh ông Trump hay ông Biden. Hai ông này chỉ làm giàu cho người giàu. Minh xem trên Netflix cuốn phim kể về ông Rustin, người đứng sau lưng ông mục sư King Jr., tổ chức cuộc diễn hành tại Hoa Thịnh Đốn, đòi quyền dân sự cho người da màu. Lý do ông ta phải đứng phía sau dù tài giỏi vì đồng tính luyến ái. 


Ông ta phê bình khi cả nhóm họp về tổng thống Kennedy và ông em bộ trưởng tư pháp Robert Kennedy, khi nghe tin tổng thống đã lên đài truyền hình để nói và đến gặp họ. Ông ta nói là các người trên tổng thống, những người thật sự lãnh đạo Hoa Kỳ. Phải làm áp lực với lá phiếu của mình để đại biểu trong quận hạt của mình để ý và bầu còn không thì họ nghe lời các lobbyist chống các dự luật giúp người già. Chúng ta sẽ thành vô sản trước khi về thiên quốc. (Còn tiếp)


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn