Showing posts with label Địa ốc. Show all posts
Showing posts with label Địa ốc. Show all posts

Các tiệm chụp hình xưa tại Đà Lạt

 Hôm rày, có một chị dân Đà Lạt, đọc bài của mình rồi cung cấp thêm những chi tiết khác về Đà Lạt, khiến mình ngạc nhiên vì chị ta biết đến những người mình quen khi xưa. Hỏi ra là em dâu của một người bạn học Văn Học khi xưa, có lần mình đã kể về anh ta. 

Tên Vũ Văn Tùng, người trồng cây si Hàng Thị Ngọc Hiền một thời, nay sinh sống tại Sàigòn. Anh chàng này làm phó, còn mình làm trưởng lớp 11B và 12B nên khá thân. Sáng đi học, từ nhà mình đi theo đường Hai Bà Trưng, đến góc Cẩm Đô thì có anh ta đứng đợi, ngay quán hớt tóc để đi chung đến trường ở đường Hoàng Diệu. Hình như lớn tuổi hơn mình, để tóc dài, bận áo sơ mi màu đu đủ, quần ống loa. Lúc nào cũng chải đầu láng cóng. Mình về Đà Lạt, có tìm anh ta. Đến nhà thì ngay cầu thang lên nhà thương, toàn là nhà san sát và cao ngất đồi luôn. Hỏi mấy người bạn học cũ, không ai nhớ đến anh chàng này. Sau 75, đi xứ khác thì ít ai nhớ ngoài trừ những tên như mình lênh bênh ở không gian vô định.

 Có người cho thêm tin tức về Đà Lạt, như đưa thêm mấy mảnh mosaic để mình ráp thêm vào hình ảnh, ký ức của Đà Lạt xưa. Càng ngày càng lộ rõ hình ảnh Đà Lạt một thời mình sinh ra và lớn lên rời bỏ. Mình vội vã trở về Đà Lạt thăm người thân, lại vội vã ra đi như kẻ si tình, không dám nhìn lại người xưa, đã thay đổi quá nhiều.

Đà Lạt xưa, ít ai có máy chụp hình nên muốn có ảnh thì phải ra tiệm chụp hình, chụp hình phông của họ dàn cảnh sẵn. Ngoài ra du khách viếng bờ hồ hay khu chợ Đà Lạt nhất là khi Tết đến với hoa mai anh đào thì có một nhóm phó nhòm chụp hình dạo. Họ chụp xong thì rửa đem lại nhà hay khách sạn. Rửa ảnh thì dễ, chỉ cần hai chậu nước, bỏ hoá  học vào là có thể rữa ngay.

Loại máy ngày xưa mình thấy là loại nhìn xuống để xem khung ảnh theo quang học

Nếu mình không lầm, đa số người Việt ở Đà Lạt có máy ảnh Pentax, lâu lâu ai có máy Canon là xịn hết chỗ chê. Người mai mối ông bà cụ mình là chú Lữ, sửa đồng hồ chỗ tiệm ông bà Võ Quang Hàm, có máy chụp hình, không nhớ loại gì nhưng khi chụp thì nhìn xuống cái máy thay vì nhìn vào cái hình chữ nhật như loại máy sau này.

Photo Hồng Châu ngay cầu thang chợ Mới Đà Lạt.

Mình nhớ Chú Chín, chồng của thím Mai, làm việc với cô Tuý tại nhà bảo sanh Hiền Chi, hay đứng ở Bờ hồ, cạnh cầu Ông Đạo để chụp hình cho du khách. Trước khi đi tây, ông bà cụ mình có nhờ chú chụp toàn gia đình mình trước khi rời Đà Lạt đi tây. Lúc mình sang Cali thì chú đã qua đời, chỉ có gặp thím Mai, đỡ đẻ bà cụ mình năm một tại nhà bảo sanh Hiền Chi. Khi mình sang Văn Học, có học chung với Đa, con trai độc nhất của chú thím. Khi mới sang Cali, mình ở nhà Đa mấy tuần trước khi tìm mướn được căn hộ trên Los Angeles. Sau này cả gia đình này đại diện nhà trai đi hỏi vợ cho mình. Sau này, Đa hay về Việt Nam làm ăn nên ít gặp lại. Đồng chí gái hay liên lạc với vợ anh chàng, con của bác Hoà, trồng hoa hồng Đà Lạt, làm ty Công Chánh khi xưa. Có gặp lại ông bà cụ mình khi sang Hoa Kỳ chơi. Nay đã qua đời.

Nói đến mấy tiệm chụp hình Đà Lạt xưa. Có lẻ là một thành phố du lịch nên tiệm chụp hình ở Đà Lạt khá đông. Mình nhớ tiệm Mỹ Dung ở đường Minh Mạng, cạnh tiệm Anh Võ, gần photo Đại Việt. Tiệm Mỹ Dung này quen với bà cụ mình nên mỗi lần cần chụp hình căn cước, làm thẻ học sinh, là chạy vào đây chụp. Họ bắt đợi cả tuần hai tuần mới đến lấy hình được. 


Mỗi lần đến chụp hình là họ, chải đầu đủ trò, bắt ngồi nơi ghế, kêu nhìn ống kính, còn ông chụp hình thì lấy tấm vải che phủ cả cái đầu rồi kêu cười lên, nhấn nút cái phèo. 

Hình 4x6 chụp ở tiệm Mỹ Dung

Ngoài ra đi học Yersin, hàng năm có vụ chụp hình chung cả lớp với thầy cô giáo. Bố của một người học chung mình không nhớ tên, đến chụp. Lớp khi xưa có cả 40 học sinh, chơi khá lắm là 5 tên.


Sang tây đi học, có phòng rửa hình nên sau khi chụp hình là có thể rửa ngay. Dễ như ăn cơm. Có tiệm chụp hình, chắc làm ăn khấm khá, sau này thấy tiệm này hùn tiền với mấy đại gia khác như ông Đoàn, xây mấy căn nhà ngay vạt đất đi lên dốc Nhà Làng, đường Phan Đình Phùng, đối diện khách sạn Cẩm Đô. Mình có bò vào đây, xem mấy ông thần Yersin chơi nhạc như Trình, con ông Đoàn, chơi trống…. Nghe nói anh chàng này hiện ở Texas.


Mình nhớ tiệm photo Đại Việt, cạnh tiệm Anh Võ trưng bày một cái máy chụp hình nhỏ như trong phim trinh thám, gián điệp nên mình muốn mua. Phải để dành tiền đến hai năm mới mua được cái máy. Mua về chụp hình được một lần thì bị hàng xóm chôm mất.

Ảnh này cho thấy tiệm Đại Việt, đi xuống một chút có tiệm Mỹ Dung

Đi xuống đường Minh Mạng, đối diện tiệm bi da Hồng Ngọc, cạnh nhà trồng răng của ông hàng xóm Nguyễn Văn Nghi, có tiệm chụp hình Hồng Thuỷ. Có anh bạn học, đọc bài này và có gửi tấm ảnh 4x6 chụp ở tiệm Hồng Thuỷ. Nói chung mấy tiệm chụp hình đều cha truyền con nối. Tiệm này là của con rể ông Trần Văn CHâu, chủ tiệm chụp hình Hồng Châu ở ngay cầu thang đi xuống chợ Mới Đà Lạt. Theo chị này, chủ tiệm tên Dũng. Đi xuống cuối đường Minh Mạng, cạnh tiệm nước đá Thuỷ Tinh, có một tiệm chụp hình Văn Hoa. Hình như con trai tên Hiệp, nối nghiệp ngày nay, quay video cho đám cưới, du khách.

Hình này cho thấy đường Thành Thái, có kem Việt Hưng, tiệm chụp hÌnh Harvest, Người Ảnh, gà Gala, và cuối cùng là rạp xi nê Ngọc Lan. Phần dưới có tiệm chụp hình Văn Khánh

Có lần mình đọc đâu đó, con ông Châu nói là có đem theo qua mỹ, các negatif của hình ảnh bố anh ta chụp khi xưa. Không biết làm sao liên lạc được để xem phim chụp của ông Châu. Ông này khi xưa, có quen bà cụ mình. Mình nhớ bên cạnh, có một tiệm bán đồ cho du khách. Hồi nhỏ mình hay vào đây vào mùa hè, lấy hàng về để xâu chuỗi hột màu đủ loại kiểu người Thượng đeo để họ bán cho du khách, kiếm tiền. Ông này có mấy tấm ảnh Đà Lạt, chụp từ trên máy bay bà già.


Đà Lạt có một nhiếp ảnh gia khá nổi tiếng ở hải ngoại, Phí Văn Trung, con của ông Lãm trong dốc Đào Duy Từ. Có người gửi cho mình một tấm ảnh gia đình chụp tại tiệm chụp hình Nam Sơn, cạnh Chic Shanghai.


Tương tự ở đường Duy Tân, ngay góc Thủ Khoa Huân, có tiệm chụp hình của ông Lợi Ký lâu năm. Sau này ông ta truyền nghề cho con trai, mở tiệm Văn Khánh, chỗ đường vào chợ Đà Lạt, cạnh Nam Đô ngân hàng. (Nay cháu nội ông Ký là Dũng  con chú Khánh vẫn nối nghiệp chụp hình tại tiệm Lợi Ký nhưng nay đổi tên là Ván Khánh…

Hình này chắc chụp sau 75 nên không thấy phòng trồng răng Nguyễn Văn Nghi và tiệm chụp hình Hồng Thuỷ. Đã đổi tên 

(Ông cụ Ký còn người con trai thứ hai cũng mở tiệm chụp hình ở đường Thành Thái gần tiệm kem Việt Hưng đó là tiệm Harvest).

Nghe nhắc đến tiệm chụp hình Harvest mới nhớ cạnh tiệm kem Việt Hưng có một tiệm chụp hình tên này. Sau này, thời ông Kỳ, cấm sử dụng ngoại ngữ đặt tên cho bảng hiệu nên họ đổi lại thành “Người Ảnh”.


Ngoài ra nếu mình không lầm, có một tiệm chụp hình ngay khách sạn Thuỷ Tiên, góc Trương Vĩnh Ký và Duy Tân, cạnh nhà ông Đàng, số 9 Duy Tân. Du khách ngụ tại khách sạn, chụp hình luôn. Nghe nói cũng thuộc con cháu ông Lợi Ký. Tiệm này tên Văn Khánh, sau đó chuyển xuống cạnh Nam Đô Ngân Hàng.

Khách sạn Thuỷ Tiên, góc Trương Vĩnh Ký và Duy Tân, có một tiệm chụp hình

Mình không nhớ ở đường Phan Đình Phùng có những tiệm chụp hình khác ngoài Việt Hoa. Ai biết thì cho xin, để bổ túc. Cảm ơn.

Không nhớ rõ nhưng có lẻ tiệm giữa là Văn Khánh photo. Chỗ này, khi xưa đói diện khách sạn Mộng Đẹp, mỹ đóng ở đó nên tha hồ rữa hình cho lính mỹ nên chắc giàu.

Thiên hạ mách dùm. Cảm ơn 


Tiệm chụp hình ở đường vô chợ là tiệm Văn Khánh con của ông Ký có tiệm chụp hình Lợi Ký … nay cháu nội ông Ký là Dũng  con chú Khánh vẫn nối nghiệp chụp hình tại tiệm Lợi Ký nhưng nay đổi tên là Ván Khánh…

Ông cụ Ký còn người con trai thứ hai cũng mở tiệm chụp hình ở đường Thành Thái gần tiệm kem Việt Hưng đó là tiệm Haverst


Sony NguyenUsa tiệm chụp hình ngay góc đường Trương Vĩnh Ký và Duy Tân là tiệm chụp hình Văn Khánh sau này chuyển xuống kiosque đường vô chợ và cũng là tiệm chụp hình đầu tiên ở Dalat chụp hình màu lấy liền trong 5’…

Sony NguyenUsa và  H nhớ có nhiếp ảnh gia nổi tiếng là Nguyễn Bá Mậu cũng ở cuối đường Mình Mạng cũng trong phạm vi có tiệm chụp hình Văn Hoa mà bác Mậu cũng một thời với bác Hồng Châu và mất năm 1990 do bệnh ung thư.Bác Mậu có hai người con trai cũng theo nghề chụp hình là Nguyễn Bá Trung và một người nữa tên gì thì H quên mất , không biết   tiệm chụp hình Văn Hoa có phải  là của bác Nguyễn Bá Mậu hay không ?

Có người cho biết tiệm Việt Hoa không phải của ông Nguyễn Bá Mậu. Mình nghe ôn thần tên Hiệp, cựu học sinh ở Văn Học nói là con của tiệm này khi xưa.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 


Nguyễn Hoàng Sơn 








Đón Xuân này nhớ Xuân xưa


Hai vợ chồng bay từ Nam Mỹ về đến nhà chiều 30 Tết. Vợ chồng cô cháu ra đón ở phi trường, đem theo trái cây, bánh tét, bánh chưng nhờ chị dâu mua dùm. Về tới nhà đã gần 9 giờ tối, kịp bày biện cúng rước ông bà. Phải khấn thổ thần đất đai bằng tiếng Mễ, để họ cho ông bà hộ khẩu tạm trú để vào nhà, ăn tết với vợ chồng mình. Phải cúng rượu Tequila cả thổ thần là người Mễ. Cúng rượu đế là họ ngọng, không phát hộ khẩu tạm trú là mệt. 

Thiệp Xuân của Bút Nhóm Lửa Việt năm nay do một anh bạn hoạ sĩ Vũ Đình Lâm ở Pháp thiết kế. Khi xưa, anh ta chuyên vẽ thiệt Tết cho tụi này bán kiếm tiền để giúp tỵ nạn. Nay thiên hạ cứ gửi thiệp qua internet nên anh ta thất nghiệp.

Một ông thầy Phong Thuỷ kể mình như vậy. Người ta nhờ ông ta cúng thổ thần đất đai nhưng cúng rượu tây nên không linh nghiệm và có lần đi Đông Kinh, Nhật Bản để xem phong thuỷ, cúng rượu Mỹ thì không linh. Sau phải đổi rượu sake mới thấy địa linh, giúp gia chủ kiếm chỗ chôn cất cha mẹ. Cho chắc ăn, mình khấn bằng tiếng Mễ, xin chiếu khán cho ông bà mình được qua hải quan cho nhanh, không phải rà xét, khám an ninh như ở phi trường.


Con cháu đang tranh nhau lượm tiền của đồng chí gái thảy xuống sau màn lì xì. Mục này của đồng chí gái làm từ bao nhiêu năm qua trở thành thông lệ. Lo tổ chức giáng sinh, tết cho mấy cháu. Mấy bà chị dâu thì biến mất. Càng ngày càng tốn tiền vì cháu có vợ có chồng, sinh con đẻ cái thêm nên phòng bì càng nhiều. Mình phải thủ trước Noel, có cô người Việt làm ở ngân hàng, để dành tiền mới và phong bì lì xì cho mình. Nếu cận ngày là xem như hết tiền mới và phòng bì lì xì. Ngân hàng họ để sẵn trước cả tháng để khách hàng á châu ra đổi tiền mới và được bao lì xì miễn phí. Không có đồng chí gái thì không có những hội họp đại gia đình. Từ từ kêu mấy đứa cháu tổ chức để sau này, thế hệ mình đi tây thì chúng vẫn tiếp tục thông lệ ở xứ người. Nếu không thì ra đường, không ai nhận ra ai.

Cúng xong thì đi ngủ, trái giờ nên mình dậy sớm, thấy nhắn tin từ Việt Nam. Thấy hình ảnh bà cụ, mấy người em và cháu ăn tết ngày mồng một ở nhà. Thấy vui vì thế hệ cháu mình cũng đánh xì lác. Vui như nhìn lại hình ảnh khi xưa, một thời còn bé. Chắc không có cảnh đi sang hàng xóm khi xưa, khoe áo quần mới vì ngày nay, nhà nào nhà nấy đều có cái cổng to đùng.


Dạo ấy, mỗi năm bà cụ sắm cho một đứa 2 bộ đồ. Quần áo bận một tuần thay. Nay con cháu mình sao quần áo đâu loạn. Đầu năm có áo mới nên hạnh phúc, chuyển giao áo quần cũ cho mấy đứa em kế. Chúng cũng mừng vì cũ anh mới em. Lớn lớn một tí gần bằng ông cụ là được tiếp thu áo quần cũ của ông cụ, cũ bố mới con. Lưng quần thì rộng nên phải lấy đợi dây điện, làm cái nịt đến khi đi tây mới được bà cụ mua cho cái nịch để không thua kém tây.


Mình quen cách xưa nên bận đi bận lại áo quần khiến đồng chí gái hay la. Kêu mua áo quần mới mà không bận. Mình thấy phải tối giãn cuộc đời như khi xưa ở Việt Nam thì mới thấy hạnh phúc trong tầm tay. Leo núi Kilimanjaro 10 ngày không tắm rữa, đâu có chết thằng tây con đầm nào.


Chỉ cần hai bộ đồ thay đổi là được rồi. Đâu cần phải vận đồ này đồ nọ, mệt óc suy nghĩ sao cho hợp gu. Nông dân quanh năm, chỉ thấy lao động nên không cần. Vào vườn chỉ thấy chim sóc và coyote. Không lẻ tạo dáng cho chúng xem.


Khi xưa, mỗi lần tết đến, mẹ mình hay ra nhà bà Phúng đổ xâm hường. Cứ đến cầu thang là nghe leng keng mấy hột xí ngầu trên lầu 1. Mình có kể vụ này rồi, chơi bài chòi, đổ xâm hường của người Huế ra răn rồi. Khách tới nhà, hỏi bố mẹ đâu, nói là đi thăm bà con, họ nhắn lại có bác này bác nọ ghé thăm nhưng quên lì xì. Dạo ấy mình chỉ thích ông bà cụ ở nhà tiếp khách để mình có lì xì.


Ông cụ mình thì đi theo mấy ông bạn Bắc kỳ, đánh tổ tôm như để nhớ lại thời còn ở quê. Mẹ mình thì đổ xâm hường như tìm lại không gian của Huế xưa. Dạo đó còn nhỏ mình không hiểu nên trách bố mẹ. Nay về già mới hiểu bố mẹ mình.

Hình ảnh đẹp nhất đầu năm 2023

Những hình ảnh gia đình xum họp ở Đà Lạt, đem mình về miền lơ bơ của thời xa xưa. Thường trước Tết, ông cụ kêu mình lấy bộ lư hương và cái bình bông vỏ đại bác trên bàn thờ xuống để chùi cho sạch bóng. Đồ làm bằng đồng cả năm bám khói đen xì. Ngoài ra phải chùi cái bình bông cổ cò để cắm cành Anh Đào.


Mình chạy ra tiệm bên cạnh nhà sách Thiên Nhiên, ở đường Minh Mạng, mua chai chùi đồ bằng đồng. Đồ đồng có cái lạ là càng chùi chúng càng ra màu đen nên phải chùi hoài. Mình bắt đầu cặp chân đèn, sau đó đến cái lư hương, rồi đến cái bình bông là cái vỏ đạn đại bác. Nặng chình chịt mà miệng phải khấn ông bà khi đem xuống.


Khi xưa ông cụ đi lính, từ khi bị Việt Minh, ở quê, bao vây nhà ông bà nội ban đêm, khi mọi người đang ngủ để giết vì không theo họ. Trốn thoát được vào nam, đi lính để được đi đây đi đó trên 4 vùng chiến thuật. Khi giải ngủ, ông cụ có gia tài là một hộp đồ nghề của y tá chiến trường, gồm một hộp sắt có kim chích và cái kéo để cắt băng bó và cái nón sắt của lính.


Lúc đầu giải ngủ, không có công ăn việc làm, ông cụ đi chích dạo kiếm tiền, phụ bà cụ nuôi mình. Ngoài ra còn đem về cái nón sắt, bà cụ dùng làm cái cối để quết chả, dầm tỏi, hành khi nấu ăn. Mỗi lần, nhà mình làm chả cá là hàng xóm biết vì tiếng chày dập vào cái nón sắt nghe bộp bộp trong đêm. Thêm cái vỏ đạn đại bác bằng đồng to đùng để làm bình bông trên bàn thờ.


Chùi xong xuôi thì phơi nắng một lúc rồi đem lên bàn thờ. Trong lúc phơi nắng thì lau bàn thờ cho sạch bụi và nhang tàn. Sau đó mang cơm trưa ra cho bà cụ ở chợ. Xách gà mèn có 4 tầng, tầng chót là cơm, tầng thứ 2 là món xào, tầng thứ 3 là canh và tầng 4 là rau luộc.


Đi lang bang, băng qua hai con suối từ Số 6 chảy về, và vườn rau đến Phan Đình Phùng, chỗ nhà thuốc tây Lâm Viên rồi lên đường Minh Mạng, ra chợ. Ngày thường, bà cụ ăn ở ngoài chợ nhưng cuối tuần, mình nghỉ học nên bới cơm, đỡ tốn tiền.


Ông cụ ngủ trưa xong, ra chợ, dẫn mình đi lựa cây đào để về chưng ba ngày tết. Cành nào đẹp, biểu hiệu cho năm mới phát Lộc phát tài. Trước cửa chợ Đà Lạt, có dãy hàng hoa. Hai cha con cứ lượn tới lượn lui để xem cây anh đào. Cứ mỗi lần, ông cụ thích cành nào, hỏi bà bán hoa. Câu trả lời của mấy  bà này làm ông cụ giật bắn người vì đắt quá. 

Chợ Hoa Đà Lạt năm xưa


Cuối cùng ông cụ chọn một cành rồi đem về nhà, bỏ vào cái bình hoa cổ cò mà mình đã chùi sạch. Bỏ thêm 2 viên aspirin, nghe nói để lâu tàn. Sau đó, ông cụ lấy mấy tấm thiệp chúc tết của thân hữu, móc lên cành như trang trí cây đào. Ông cụ sung sướng và hãnh diện sau khi kết thiệp chúc tết, cứ đứng ngắm nghía, rồi kêu mình xoay cái chậu hoa qua trái, qua phải.


Hôm sau, mình ra chợ phụ bà cụ, dọn hàng, mở cửa sập. Trước khi đem giỏ rau cải, thịt cá về cho chị người làm nấu ăn, bà cụ kêu ra hàng bà bán nhánh Anh Đào cho ông cụ hôm qua, quên tên. Nói đưa cho má con 2 bó bông vạn thọ đẹp nhất và hai chục hoa Huệ. Cứ nói tên bà cụ là bà bán hoa, lấy ngay hai bó đẹp nhất để bàn thờ và một trưng ở phòng khách. Ông cụ mình thay vì trả giá, nên kêu tôi là chồng của bà Thuận, là khỏi mất công trả giá. Bà này thân với mẹ mình.


Mình ở chợ đến tối mới về. Lý do là có chợ Tết chợ đêm. Trước Mậu Thân, Đà Lạt có chợ đêm khi Tết về. Hình như chỉ có 2 tuần trước tết. Phải đóng thêm thuế. Thấy ông cò đi ngang, đưa biên lai, rồi bỏ túi tiền bà cụ hay mấy người bạn hàng của mẹ mình. Bà cụ có cái kho hàng nên khi hết đồ bán thì mình vào kho, lấy ra để trưng bày cho người mua. Nói chung mình không biết buôn bán dù ra chợ từ bé. Mình không nhớ đã bán được gì cho bà cụ. Ngoài việc, sáng dọn hàng ra trước khi đi học, chiều dọn vào. Lý do là bà cụ cứ mang bầu hoài. Bà hoạ sĩ Bé Ký cứ vẽ hình ảnh ngươi mẹ và đứa con, tượng trưng cho chữ Hảo. Trong suốt 17 năm ở Đà Lạt, mình chỉ thấy bà cụ mang bầu như chữ Hảo. Vừa sinh xong, ở cử được một tháng, lại nghe có bầu lại.


Đến chiều thì có cô em kế phụ mình rữa chén đĩa. Mình không hiểu lý do nhưng thường cận Tết, thiên hạ làm đám cưới nhiều. Khi xưa, đám cưới, họ mời bà con đến ăn cưới tại nhà. Hàng xóm qua phụ nấu ăn, cho mượn cái bàn, mấy cái ghế. Chén đĩa thì hơi rắc rối, có thể lầm của nhà này qua nhà kia nên họ mướn chén đĩa của bà cụ. Ăn xong theo bản tính dân tộc việt, ít ai rữa chén lắm nên đem ra trả cho bà cụ và trả tiền rữa chén đĩa dơ luôn.


 Mình và cô em gái kế thầu vụ rữa chén đĩa này. Trong xóm mình khi xưa, khi nhà ai có kỵ giỗ đều chạy qua nhà mình mượn chén đĩa và ghế. Cái khổ là họ mượn ghế để mời khách nhưng anh em mình đến giờ cơm phải đứng ăn vì không có ghế ngồi. Nếu hàng xóm tốt thì họ đem trả ghế, chén đĩa kèm theo hai chén chè và một đĩa xôi. Còn không xem như anh em hy sinh đứng để hàng xóm ngồi trong tinh thần tương thân tương trợ.


Nói tới vụ xôi chè. Mỗi lần nhà mình có kỵ giỗ là ông cụ sai đem chè và xôi qua nhà hàng xóm biếu lấy thảo. Mình thấy chè, xôi nhiều, định bụng sẽ ăn một trận cho đã đời. Xóm mình có đến 7 gia đình nên quay đi quay lại không còn gì cả. Chán Mớ Đời 


Bà cụ cho thuê chén đũa với 20% giá vốn. Nếu họ làm bể thì tính thêm 100%. Trả tiền rữa chén đĩa đâu 5%. Bà cụ cứ chỉ mình và cô em gái bé nhỏ, ngồi rữa chén bên cạnh cái bồn nước khi họ trả giá. Tui đâu có ăn lời, tụi hắn rữa chén để mua áo quần mới cho ba ngày Tết.  Rữa xong phải úp cho khô, rồi lấy giấy báo gói lại rồi chồng lên nhau cho đủ 1 tá, lấy dây lát cột lại, bày lên bán lại như mới. Xong om


Thường thì độ 8 giờ tối thì mẹ mình kêu thằng Dư, hàng xóm, anh con Thuý, có mẹ bán cơm ngoài dãy đồ ăn, kế bên đồn cảnh sát. Khi nào về thì dẫn mình đi theo. Sau này lớn lớn một tị thì mình và cô em đi về chung.


Mấy ngày trước Tết, bà cụ sai mình đem nếp, đậu xanh và thịt vào nhà bác Tám ở đường Tăng Bạt Hổ, có hai thằng con trai tên Phước và Hải và mấy cô con gái. Hình như có một chị tên Nga, nhà đông con gái lắm nên không nhớ nổi. Dạo ấy, bác Tám có sạp bán đồ đi học, văn phòng trên lầu. Cứ đến mùa tựu trường, là đem danh sách, thầy cô bắt mua cái gì, chạy ra Bác mua như Porte-plume, encrier,.. bác Tám trai nấu bánh tét và bánh chưng ở phía đồi bên kia dốc đi xuống nhà bác. Mình nhớ vạc đất been cạnh nhà rất rộng. Sau này chắc khẩm bạc.


Sau này, bác Tám nghỉ bán ngoài chợ, mượn tiền mẹ mình để xây nhà lầu, mở tiệm chè Mây Hồng. Sau 75 thì xù nợ nên hai nhà không qua lại nữa. Hôm trước nghe tin bác C, khi xưa ở đường Hàm Nghi, mượn tiền bà cụ rồi cũng xù, dọn về gần khu nhà mình, bị bệnh nằm liệt giường cả 10 năm, mới qua đời. Ngày 30 thì đem giỏ đến nhà bác Tám lấy bánh tét và bánh chưng đem về. Nói cho oai chớ thường là 1 cặp bánh tét, 1 cặp bánh chưng để ăn tết.


Chạy lên nhà bà Thủ, khiêng một két nước cam vàng và 2 chai bia con cọp để mời khách. Tết có khách đến nhà chúc tết, khách nào quý là biết liền. Mẹ mình kêu đem chả thủ, thịt đông, đem nước cam vàng là khách xịn, còn chỉ kêu pha trà đem ra để ăn mức là khách xoàn. Vấn đề khách xoàn cho lì xì khá hơn khách xịn. Cho thấy mẹ mình có vấn đề tin bạn nên hay bị khách xịn giựt hụi. Khách về, mấy anh em chia nhau uống những giọt nước cam vàng còn sót lại trong chai.


Trong xóm mình, cũng có nhà nấu bánh chưng, bánh tét. Trước Mậu Thân thì có nhà ông Kiếm, người Quảng Trị, nấu bánh tét. Hình như chỉ có người Bắc mới nấu bánh chưng. Tối tối, ra ngồi với thằng Sữu, con ông Kiếm, xem nồi bánh bánh tét. Ông Kiếm, để 3 cục hắc lô, rồi bắt cái thùng thiết lên, bỏ củi ở dưới. Chỉ này, ông ta lấy của xe hủ lô. Dạo ấy, làm đường người ta dùng xe hủ lô để cán đường cho bằng. Xe này chạy bằng hơi nước nên lấy củi đốt. Lâu lâu thấy ông ta lấy cái ấm nước nóng, châm thêm nước và nồi.


Ngồi chồm hổm, nghe mấy tên lớn tuổi hơn mình trong xóm như thằng Dư, thằng Sữu hay anh Bình kể chuyện ma. Kinh. Chúng nói về ma-lai. Ban ngày là người bình thường, tối lại cái đầu của nó tự rút ra khỏi thân mình, đi ăn cứt người. Ai mà ỉa vất, chúng ăn được thì biến thành ma-lai, khiến mình sợ không dám ỉa vất nữa. Chịu khó ra cầu tiêu tập thể ở cuối xóm.


Dạo ấy, nhà trong xóm không có thiết kế theo kiểu bây giờ có nhà cầu trong nhà. Nhà chỉ có 1 gian làm bếp, còn chỗ ở thì có hai phòng ngủ. Có 3 cầu tiêu công cộng cho cả xóm, 7 gia đình. Ban đêm mà đi cầu phải thắp nến để đi. Vào nhà cầu thì nhỏ nến trên nền rồi cắm xuống nhưng thường đang đi là bị gió thổi tắt nến rồi, nên vào cầu tiêu là lạng quạng, sợ ma. Nay chúng kể chuyện ma-lai nên càng són đái.


Mình hay xem con Thuý, hàng xóm, em thằng Dư, có ngấn cổ hay không vì con này hay ỉa vất chỗ vườn bà Kiếm. May nó không có ngấn rút cổ ra ban đêm. Người lớn kêu khi ngủ đừng có trùm mềm vì hồn vía đi đâu, về không thấy cái mặt da đen của mình sẽ bay mất, mình sẽ mất hồn. Mà đúng thật! 


Mình mất hồn vì thắc mắc tại sao con Thuý đi tè lại ngồi, không đứng như mình. Một hôm, nó kêu mình đi trốn với nó, rồi bảo mình vạch quần cho nó xem con chim của mình rồi nó cho xem cái lỉm của nó. Nó xem chim mình xong kêu cu đen và từ đó cả xóm kêu mình là cu đen để khỏi lộn với mấy tên khác ở nhà gọi là cu. Mình bảo nó cho xem chim nó thì hồn vía mình bay đi đâu, chưa trở lại nên mình đâm ra ngu ngu từ đấy đến nay. Sau này, con Thuý và Thằng Dư dọn lên Ban Mê Thuộc và không bao giờ gặp lại. Nếu gặp lại, mình sẽ hỏi nó, ngoài mình ra, có xem chim thằng Đắc trong xóm hay ai khác mà so sánh cu mình đen. 


Tháng 2 này mình về Sàigòn hai hôm, không biết có duyên gặp lại mấy cô hàng xóm khi xưa hay không. Cuộc đời, có duyên thì gặp lại còn không trên mạng cũng vui chán. Kỳ này về, bay ra Hà Nội, thăm quê, cúng xin ngày xây lại căn nhà thờ họ.


Đang bay bay về Đà Lạt thủa xưa, bổng nhiên nghe tiếng điện thoại báo có người nhắn tin. Hóa ra hai người bạn, báo tin đám cưới con của họ, mời đi dự vào tháng 4 và năm. May quá, không dự định đi chơi hai tháng này nên trả lời tham dự. 


Nhớ sực là mồng một tết nên gọi điện thoại chúc tết ông cậu và bà dì ở Mỹ. Nhắn tin vài người quen, chúc tết. Không còn xa xỉ thời gian như xưa, gọi hỏi thăm nhau. Nay thấy thiên hạ, lượm ở đâu những câu chúc tết với hình ảnh rồi gửi cho bạn bè hàng loạt. Không còn gì đặc biệt từ tâm, nay chỉ lượm ở đâu rồi gửi hết cho mọi người. Dần dần mình không biết có thân với mình hay không. Đâu là bạn, đâu là người quen.


Mình chỉ lựa vài người thân thích nhất như anh chị vợ, thảo một đoạn chúc tết riêng, chúc được nhiều sức khoẻ. Mình còn nợ mấy lá thư chúc tết, viết tay cho mấy người quen ở Âu châu. Họ lớn tuổi nên không biết đến internet.


Khi xưa, mình hay viết thư chúc tết, kể lại những gì xẩy ra trong năm. Nay thì lười vì con lớn hết. Không có gì lạ để kể. Chưa có dâu rể nên chưa có cháu để khoe.

Thường ở nhà mình thì đông hơn, có nhiều đứa cháu phải về bên chồng nên vắng bớt.

Hôm qua, mới xuống phi trường, đã nhận tin ông Rich Dad qua đời, rồi con gái báo tin một ông bạn người Mỹ, quen khi mấy đứa con đi bơi cùng đội với con ông ta. Có hẹn với ông ta qua tết đi ăn cơm. Nay chưa về hưu đã lăn đùng, được Chúa gọi về. Mình nhớ những gì ông ta mơ ước, sẽ làm sau khi về hưu, năm tới. Nghe nói tác giả bài Mặt Trời Bé Con cũng vừa qua đời.


Đang ngồi, đọc cuốn sách, mua trước khi lên đường. Tự nhủ sẽ đọc trong 4 ngày trên tàu khi vượt eo biển Drake về miền Nam Cực. Ai ngờ sóng đánh ngất ngư nên chả dám đọc. Cầm cuốn sách là thấy lắc Lư con tàu đi đến chóng mặt. Internet cũng yếu, lúc có lúc không nên chả có mò tin tức gì cả. Chỉ nằm trên giường, vắt tay lên trán để nghĩ đến sự ngu dại, bỏ tiền để bị say sóng. Xem như một lần đi một lần Vĩnh biệt. Don’t cry for Sony! Argentina.


Đồng chí gái đi ra, đưa cho cái áo dài và cái quần, kêu bận vào đi ăn Tết ở nhà thằng cháu. Mọi năm, ăn Tết đại gia đình được tổ chức ở nhà mình để anh em con cháu tụ họp ăn uống, lì xì và đánh bài hay bầu cua cá cọp. Năm nay đi chơi xa nên thằng cháu xung phong lãnh đạn dùm.


Đồng chí gái mua cái áo dài này lâu lắm, chỉ mặc một lần để chụp hình. Mình hỏi sao không mua áo the. Mụ vợ kêu cái này đẹp vui hơn. Mình thì thấy rồng rắn, cọp beo gì đó, màu mè như tuồng chèo nhưng vợ bảo thì nghe, cho thái bình đến đầu năm. Đầu năm phải kiêng đối thoại và cử đối choại, chỉ vâng lệnh thủ trưởng thì cả năm mới yên vui gia đạo. Mừng Xuân mừng thủ trưởng.

Đi đến Phước Lộc Thọ, đón anh vợ, thấy trực thăng đi diễn hành đủ trò. Họ kéo cả trực thăng cũ.

Vấn đề là phải ra Phước Lộc Thọ đón ông anh vợ. Ông anh ở cách nhà mình có 5 phút đi bộ mà đồng chí gái hẹn đón ông anh ở Phước Lộc Thọ. Lý do là ông anh vợ bắt đầu trả nhớ về không, con không cho lái xe, rút bằng. Bà chị dâu bán ở Phước Lộc Thọ, nên hay chở ông anh ra đó chơi vì ở nhà buồn. Mình không dám đối thoại, không dám tôi đối thoại là tôi hiện hữu, hỏi đồng chí gái, sao không nói anh ta đợi ở nhà, qua đón đi luôn tới nhà thằng cháu, cách nhà mình 10 phút. Phải chạy đi chạy lại. Có kiêng có cử có lành.


Ra Bolsa, cảnh sát đóng cửa mọi nơi tụ về Phước Lộc Thọ vì có diễn hành Tết ở Bolsa. Mình nhìn bản đồ xem chỗ nào ít kẹt xe để chạy. Cuối cùng mình đậu xe ở trường học, rồi đi bộ đến Phước Lộc Thọ, đón anh vợ. Lại bị anh vợ sặc cà rây, bắt anh ta đợi đến 2 tiếng đồng hồ. Mình chỉ biết cười cầu tài. Có kiêng có cử mới có vợ. Dẫn ông anh vợ đi bộ lại xe. Mình quen đi nhanh, quay lại thấy anh ta chạy theo, kêu đậu mô mà xa rựa. Chán Mớ Đời 


Đi trên đường thấy người Việt đông như quân Nguyên, đi xem diễn hành, thấy xe chở trực thăng, mấy ông cựu quân nhân Việt Nam Cộng Hoà, bận quân phục đi ào ào. Có hình ảnh rất thương, bà vợ đẩy xe lăn ông chồng, cầm cờ Việt Nam Cộng Hoà. Mấy bà thì bận áo dài, còn con cháu thì bận áo dài mang giày bata. Du khách việt khắp nơi về ăn tết đông lắm. Có ông Mỹ bận áo dài, cõng hai đứa con, bà vợ người Việt, vận áo dài, cầm tay đứa thứ 3, lọt tọt đi sau.


Nhớ bà dì kêu có hai đứa cháu nội, quen hai đứa bạn người Tàu hết. Mình nói thì lấy ai cũng được, miễn là người tốt. Dì kêu, con gái lấy chồng ngoại thì được. Còn con trai mà lấy vợ Mỹ là khổ. Hỏi răn rứa. Dì giải thích là phụ nữ da trắng xài tiền nhiều lắm, không chắc chiêu như phụ nữ Việt Nam. Có người bạn, có thằng con, lấy vợ Mỹ. Hắn đưa tiền cho mạ hắn giữ. Mạ hắn lại đưa lại cho con dâu khiến thằng con la chới với. Kêu con đưa cho mạ để giữ vì con vợ con tiêu xài, không biết tính toán.


Cuối cùng, dẫn anh vợ đi bộ 1 dặm thì cũng đến xe. Thấy mụ vợ đứng ngoài xe là biết có chuyện, có sự cố. Cô nàng bỏ điện thoại trong xe, bước ra xe để ngóng tin ông anh, tự hỏi sao thằng chồng, đầy tớ nhân dân đi lâu thế. Tesla khóa cửa thế là ngọng, không vào xe được. Không gọi mình mở xe từ xa được vì không có điện thoại. Thấy mụ vợ hầm hầm như lỗi của mình, khiến mụ đứng nắng Little Sàigòn mà chợt mát bởi vì đồng chí gái bận áo dài Bolsa.

Cháu gái đang hôn anh vợ sau khi được lì xì. Ông anh này rất tình cảm, thương em út, cháu. Gặp mình cho đi bộ ná thở

Đến nhà thằng cháu thì đám cháu đã ăn sạch nồi bún riêu, chỉ có bánh tét là chúng chê, để dành cho mình nên phải ăn. Chụp hình, lì xì cả nhà rồi về ngủ. Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 


Nguyễn Hoàng Sơn 

Người giàu nhất Bolsa

 Năm nay, hội ngộ các học sinh của trường Trần Hưng Đạo và Bùi Thị Xuân tại Bolsa, được tổ chức tại thủ đô của người Việt tỵ nạn. Sau đó, một số người tham dự cuộc hải hành trên biển từ Long Beach xuống vùng Mễ Tây Cơ để có dịp ôn lại chuyện xưa. 

Trên bong tàu, Tài và Lộc, hai người quen thân từ mẫu giáo lên đến trung học, đi làm rẫy sau 75 rồi được gia đình cho đi vượt biển cùng tàu. Định cư tại Hoa Kỳ nhưng khác tiểu bang, lâu lâu vẫn gặp nhau. Sau khi hồi tưởng lại quá khứ, hai người bạn từ thời mẫu giáo. Tài hỏi tại sao tụi mình khi xưa học rất giỏi, được bảng danh dự phần thưởng. Sang Hoa Kỳ mình cũng chịu khó học hành, tốt nghiệp kỹ sư nhưng sao không chạy xe xịn, ở nhà to đùng như mình từng mong ước khi đến đảo Pulau Bidong. Họ nói xứ Hoa Kỳ này là xứ của cơ hội. Mình làm việc nhiều nhưng càng thêm giờ phụ trội thì càng đóng thuế. Cho dù mình có cuộc sống ấm no khá hơn thời ở Đà Lạt nhưng có cái gì khiến mình không vui vì chưa đạt được những giấc mơ của mình.

Công nhận là khá hơn đi kinh tế mới ngày xưa nhưng tao không thấy cơ hội ở đâu cả. Chỉ thấy đi cày cho chủ làm giàu. Lương bổng thì khá nhưng không hiểu sao, cuối tháng trả nợ, cứ thấy thiếu thiếu, bị vợ cằn nhằn.

Lộc ngồi nhìn xa xa, khẽ gật đầu, chẳng bù lại thằng Chí Phèo, khi xưa học dỡ nhất lớp nay nghe nói nó giàu nhất Bolsa. Nó giàu mà sao rất bình dân, vẫn nhớ đến tụi mình, kêu nể tụi mình khi xưa học giỏi,… phải copy bài vở của tụi mình. Nghe nói nó giúp đỡ cộng đồng, đóng góp, giúp đỡ nghèo ngay cả người Mỹ. Chí Phèo tên thật là Tôn Thất Chí, dòng Các Mệ nhưng học lực khá dốt nên cả lớp gọi hắn là Chí Phèo. Cái tên chết cứng đến ngày nay.

Hay là tối nay chỉ bọn đàn ông họp mặt, sao mình không hỏi thằng Chí phèo, mánh khoé làm ăn của nó, làm cách nào mà giàu nhất Bolsa mà chả làm gì cả. Không lẻ buôn thuốc phiện, sì ke. Hai anh bạn nhất trí sẽ hỏi bí mật của người bạn học dốt thì xưa mà họ ít khi để ý đến.

Tối đó, cả đám mượn được một căn phòng nhỏ để hồi tưởng lại những ngày xưa thân ái tại trường. Những kỷ niệm như dòng sông ký ức về thầy cô được kể lại, những trò chơi tinh nghịch phá phách ngày xưa được nhớ lại khiến cả bọn cười nức nở.

 Bổng Tài hỏi Chí Phèo: khi xưa tụi mình bằng nhau, học cùng thầy giáo, chơi đá banh với nhau nhưng không thấy Chí giỏi hơn tụi này, thầy cô hay kêu học dốt. Nói chung dạo ấy không ai thấy bạn hơn tụi này nhưng 40 năm qua, bạn đã làm gì mà thành công hơn chúng tôi. Chúng tôi nghe lời thầy dạy, chịu khó học, sang Hoa Kỳ, tiếp tục đi học lại, đậu bằng kỹ sư đi làm trong khi bạn thì không đi học lại nhưng nay lại nghe nói giàu có nhất Bolsa. Xứ này được gọi là xứ của cơ hội nhưng chúng tôi chỉ thấy cơ hội đi làm cho Mỹ như các đồng nghiệp Mỹ.

Chí Phèo nhấp ngụm nước rồi từ tốn nói nếu bạn không tích luỹ được nhiều tài sản từ khi định cư tại Hoa Kỳ vì bạn chưa học được luật tạo nên tài sản hay bạn không để ý đến. Thần Tài không đem tài lộc đến cho ai lâu dài. Ngược lại làm nhiều người tan gia bại sản khi nhận được tiền không phải do chính mình làm ra như trúng số hay thừa kế gia tài. Phải hiểu thần tài.

Có nhiều người lo sợ tài lộc bay đi nên sống trong sợ hãi, lo Âu, sợ người ta ăn cắp, lấy của mình nên sống cuộc sống khá cô độc, không dám ăn, dám mặc. Khi sang Hoa Kỳ, mình nhận thấy tiền bạc, nếu biết sử dụng, có thể đem lại nhiều thứ cho chính mình, gia đình và cộng đồng.

 Khi xưa, thầy chúng ta nói có hai cách học: một là học những gì mình thu nhận từ thầy cô hay sách vỡ để hiểu biết, để thi cử, kiếm cái bằng kiếm cơm và cách thứ 2 là giúp chúng ta tìm tòi, học hỏi thêm. Mình sang đây, có vợ con nên phải đi làm, không có thời gian đi học lại. Bù lại bỏ thời gian nghỉ cuối tuần để học hỏi, tìm tòi trong sách vở và những người thành công ở Hoa Kỳ.

Mình làm công cho nhà in để nuôi vợ con. Một hôm, một khách hàng giàu có, hay đến đây để in thiệp. Ông ta, di cư từ Ý Đại Lợi sau thế chiến thứ 2, in thiệp để gửi cho các chủ nhà xem ai muốn bán nhà thì gọi ông ta mua, không qua trung gian mấy chuyên viên địa ốc, lâu ngày trở thành khách quen. Ông ta kêu mình in 10,000 tấm thiệp nhưng tiệm đến giờ đóng cửa nên mình bảo ông ta trở lại hôm sau. Ông ta cho biết cần gấp cho ngày mai. Mình tính từ chối, vì phải đi ăn sinh nhật con người bạn, nói chơi nếu tôi thức đêm để in thiệp của ông thì ngày mai, ông chỉ tôi cách làm giàu ở xứ này. Ông ta đồng ý.

Tối đó, thay vì đi ăn sinh nhật con người bạn, nhậu nhẹt với bạn, mình thức trắng đêm để đánh máy, bỏ mực để in thiệp cho ông ta. Sáng hôm sau, 6 giờ sáng ông ta đã có mặt và rất hài lòng về mấy tấm thiệp được in. Ông ta kêu mình đã thực hiện lời hứa thì ông ta phải giữ lời hứa, chỉ mình cách làm giàu như ông ta. 

Ông ta nói tuổi trẻ bồng bột, chỉ có khi về già mới hiểu được về cuộc đời, đạt được sự khôn ngoan nhưng đã trễ. Nên nhớ mặt trời hôm nay cũng là mặt trời thời bố tao sinh ra, không thay đổi. Chân lý làm giàu đã có từ nghìn xưa và không bao giờ thay đổi.

Tôi khám phá ra một phần tiền của tôi làm ra là phải để trả cho tôi trước. Câu nói này khiến mình phân vân, như bò đội nón nên hỏi lại ông ta. Ông ta nói mình tưởng ông ta nói láo nhưng nếu mình hiểu được câu nói này thì xem như ông ta trả gấp mấy ngàn lần công lao của mình thức đêm để in thiệp cho ông ta.

Mình hỏi ông ta thế tôi không mua áo quần, trả tiền ngân hàng,… ông ta nói mình phải trả lương cho mình trước, rồi mới đến mọi người. Đừng có mua sắm tiêu xài phí phạm thì tiền sẽ không bao giờ thiếu.

Tiền như cây ăn trái, phải trồng từ những hạt nhỏ. Nếu mình chịu khó cứ chăm tưới nước thì một ngày kia cây sẽ lớn và cho ra nhiều quả. Nói xong thì ông ta lấy đồ in đi cho kịp, để tránh kẹt xe.

Cả ngày đó mình suy nghĩ về điều ông ta nói và thấy có lý nên bắt đầu từ hôm ấy, tiền lương làm ra, mình trả cho mình 10% trước, sau đó mới tính đến chuyện mua mấy thứ khác. Từ đó mình không thấy thiếu tiền nữa. Khi tiền để dành của mình lên nhiều, mình muốn mua sắm mọi thứ đẹp nhưng phải chịu khó, đấu tranh tư tưởng để tránh phạm vào cám dỗ.

Năm sau, ông ta lại trở lại để in thiệp chúc tết. Ông ta hỏi mình có trả lương, để dành tiền cho mình như lời ông ta dặn. Mình vui vẻ nói có, cứ mỗi tháng mình để dành 10% tiền lương. Ông ta hỏi mình làm gì với số tiền đó. Mình nói đã đưa cho tên bạn, thợ hồ, hắn nói sẽ mua xe cũ đem về Việt Nam bán lời to.

Ông ta cười to rồi nói ai cũng phải trải nghiệm qua cửa ải này. Tại sao mày tin tưởng tên thợ hồ, đi buôn xe hơi. Khi mày đau răng thì đến nha sĩ để chữa, xe mày hư thì đem đến thợ sửa xe, chớ mày đem xe đến nha sĩ thì họ ngọng. Thôi tiền mày đã mất rồi nhưng đừng nản chí, tiếp tục để dành tiền rồi đầu tư vào chỗ nào tin cậy. Phải nghiên cứu lời lỗ, khả thi hay không trước khi bỏ tiền đầu tư.

Đúng như lời dự đoán của ông ta, tên bạn mua xe đem về Việt Nam, chúng bắt đóng thuế 200% hơn số tiền mua xe nên đành bỏ của chạy lấy người. Mình trắng tay vì ham lời, không điều nghiên kỹ càng. Tin lời đường mật và tham lam.

Một năm sau, ông Mỹ trở lại để in thiệp tết. Ông ta hỏi mình làm gì với tiền để dành, mình nói cho ông Hoàng mượn tiền để mua đồ trữ, nấu bánh tét, bánh chưng cho chợ tết. Ông Hoàng trả tiền đàng hoàng. Ông Mỹ kêu tốt thế mày làm gì với tiền lời. Mình nói dẫn vợ con đi ăn tiệm cơm sang, uống rượu XO khiến ông ta cười sặc sụa, rồi nói thế là mày đã ăn hết con cháu của tiền của mày rồi. Mày phải để tiền đẻ ra tiền như gà đẻ ra trứng mà mày ăn hết thì lấy đâu đẻ ra gà. Mày phải để trứng nở ra gà rồi gà đẻ ra trứng rồi ra gà,… lần lần khi nào mà gà và trứng mày có nhiều thì mới ăn cho biết mùi.

2 năm sau ông Mỹ trở lại. Lần này thấy ông ta già hẳn đi. Ông ta hỏi mình đã đạt được giấc mơ của mình chưa. Mình nói chưa nhưng vẫn tiếp tục để dành tiền để cho vay những người cần bán bánh tét ở chợ tết. Ông ta cười vậy là mình đã học được 3 điều căn bản của cách làm giàu. Làm tiền, để dành và đầu tư để tiền sinh sôi nảy nở thêm.

Ông ta nói nay đã già và bệnh. Con tao chúng không muốn làm ăn chỉ muốn tiêu tiền. Nếu mày chịu khó ra Riverside và quản trị các nhà cửa cho thuê của tao thì sau này, tao sẽ bán cho mày một phần gia tài của tao. Mình dọn ra Riverside để quản lý các căn hộ của ông ta. Sau này ông ta qua đời, để lại di chúc, bán cho mình một phần gia tài của ông ta, và cho vay lại. Mình chỉ trả tiền hàng tháng cho vợ con ông ta tiêu xài. Từ đó mình đã biết cách quản lý và mua thêm nhà và chung cư nên từ từ khá ra.

Nói tới đây thì Tài và Lộc đồng kêu số mày hên, được ông Mỹ cho gia tài. Chí Phèo kêu; mình may mắn vì đã có ý định làm giàu trên đất Mỹ nên mới tìm kiếm được ông ta và theo lời ông ta để học 3 điều căn bản làm giàu. Người ngư phủ may mắn sau bao nhiêu năm chịu khó học hỏi cách đánh cá mới biết được chỗ nào có cá. Cơ hội là Ông Thần Tài, không bao giờ đợi chờ những ai chưa chuẩn bị hay có ý đồ làm giàu.

Một người khác kêu Chí Phèo có ý chí dù đã mất toi số tiền năm đầu tiên đưa cho tên thợ hồ đi buôn xe hơi cũ ở Việt Nam. Ý chí, Chí Phèo cười. Nếu mình có ý chí, muốn dỡ bao gạo 100 ký lô thì đến tết Maroc cũng không dỡ được. Đó là những lời nói vớ vẩn. Phải tìm cách dỡ nó lên như đòn bẩy,..

Một người trong nhóm nói nếu như mày nói thì ai cũng làm như mày thì đâu còn ai giàu nữa. Chí Phèo kêu khi một tên giàu có đầu tư, xây một chung cư thì người thợ hồ, thợ mộc, thợ điện, thợ ống nước, người bán sơn, bán thảm,…đều được hưởng lợi cả. Vấn đề là họ chỉ muốn tiêu xài, không biết sử dụng đồng tiền.

Một người khác nói nhưng làm sao chúng ta làm giàu được khi nay đã già rồi. Chí Phèo kêu già hay trẻ, như ông Mỹ dạy mình, cứ để dành mỗi tháng 10% cho mình thì từ từ sẽ có một số tiền rồi nghe những ai có sự khôn ngoan về đầu tư, nhớ đừng có ăn những tiền lời mà đầu tư thêm thì từ từ sẽ không thấy thiếu tiền. Không biết để dành như mình khi xưa, chỉ làm ra tiền rồi tiêu xài.

Một vài người bạn cũ cảm ơn Chí Phèo, 1 số mỉa mai kêu đám có tiền nên chia xẻ tài sản của họ cho những người thiếu may mắn hơn tương tự những người làm cách mạng, đuổi họ đi kinh tế mới, lấy nhà của cha mẹ họ, đã làm họ bỏ nước ra đi để kiếm sống. Thật sự thì chỉ có người nào chịu khó tìm ra ý nghĩa của Chí Phèo kể. Chỉ có trải nghiệm thì người ta mới hiểu rõ sự việc. (Còn tiếp)

Mình viết bài này lâu rồi nhưng quên tải lên mạng. Có một anh, đầu năm lục trên bơ lốc của mình đọc và chia sẻ với bạn. Họ hỏi sao chưa thấy viết tiếp theo. Mình đang viết dựa theo cuốn người giàu nhất Babylon mà đọc lại mỗi năm vào lúc giáng sinh. Mỗi năm lại khám phá ra một điều mới lạ. Mình đang viết phỏng theo bình dân học vụ cho hợp với gu của mình. Bác nào có ý kiến gì thì cho em hay. Viết tóm tắc hay dài,… Cảm ơn trước. Chúc các bác một năm mới được nhiều sức khoẻ.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 








Thành lập Quỹ Opportunity Zone

 Năm nay, địa ốc Cali lên cao quá, thiên hạ kêu mình bán nhà và đất ở xa cho họ, có lời nên phải đóng thuế. Ở Hoa Kỳ, có luật 1031 exchange, giúp không đóng thuế bằng cách mua lại nhà cửa để thay thế, giá bằng hay cao hơn giá mình bán. Vấn đề là nhà cửa ở Cali bị đứng vì tiền lời ngân hàng cho mượn lên gấp 2 nên không ai có thể mua nhà với tiền lời cao, ngoại trừ họ có tiền tươi.

Các kinh tế gia tiên đoán là sang năm 2023, thị trường địa ốc sẽ xuống, để bình thường hoá lại thị trường địa ốc lên như điên từ 12 năm qua. Người ta hay nói: đừng bao giờ tiên đoán nhưng phải chuẩn bị cho tương lai. Vấn đề là mua nhà lại bây giờ thì mượn tiền lời quá đắt mà nếu mua tiền mặt thì sang năm có thể xuống 30-40% như thể bị đóng thuế. Lại mất công đi đuổi người thuê nhà và trả tiền ngân hàng. Không ai biết được tương lai. Mình đang tính có lẻ nên đóng thuế rồi giữ tiền tươi, đợi khi nào nhà xuống, chạy ra mua, sẽ có nhiều cơ hội tốt để mua nhà rẻ. Hiện tại thiên hạ chưa hiểu rõ thị trường, cứ đòi giá trên trời như mấy năm qua. Có căn nhà gần nhà mình để bán từ đầu năm đến nay, vẫn chả có ai mua, chẳng bù lại năm ngoái, chưa bỏ lên bán đã có cả chục người mua với giá cao hơn giá rao bán.

Năm 2007, mình có bán 2 căn nhà rồi giữ tiền tươi đến năm 2009, 2010 chạy ra mua nhà rẻ, từ $25,000 đến $50,000/ căn. Đang tính làm lại cách này nhưng hơi phân vân nên mò mò vòng vòng thì gặp tên bạn gốc Tàu, rủ sang Puerto Rico, học mấy ông luật sư chuyên về thuế vụ mình biết vì đã từng đi học từ mấy chục năm nay. Thế đành bay qua đó học bổ túc văn hoá.

Buồn đời, mình bay qua Puerto Rico, học mấy ông luật sư CPA, chuyên về thuế và cố vấn tài chính. Học mấy cái này thì những ai có khúc mắc, vấn đề đều được họ giải cho đáp án nên mình có thể học thêm từ những trường hợp của người khác. Trong trường hợp mình thì họ khuyên mình thành lập một Opportunity Zone Funds, rồi chuyển tất cả tiền mà hiện nay đang gửi ở Accommodator (công ty giữ tiền của mình).

Để mình giải thích vụ này để những ai chưa quen thì có thể hiểu. Khi bán căn nhà đầu tư thì công ty escrow. Công ty trung gian để lấy tiền của người mua để trả cho mình, sau khi hai bên ký giấy tờ chuyển nhượng nhà đất. Họ sẽ gửi cho mình cho mình ngân phiếu hay chuyển tiền qua trương mục ngân hàng của mình. Nhận tiền này, nếu mình có lời thì cuối năm phải đóng thuế trên số tiền lời của mình.

Để tránh vấn đề này, mình phải báo cho escrow chuyển tiền qua một công ty có bằng hành nghề về giữ tiền trong khi chờ đợi mình tìm nhà để mua. Mình có 45 ngày sau khi bán căn nhà đầu tư của mình để chỉ định những căn nhà nào mình có muốn mua để làm 1031 exchange. Mình phải báo cho accommodator biết mấy căn nhà này. Sau đó mình có 6 tháng để mua lại nhà khác để khỏi phải đóng thuế.

Có nhiều người thắc mắc về bán nhà không phải đóng thuế. Nếu bán nhà mình đang ở trên 2 năm, thì theo luật Section 121, mỗi người đứng tên sẽ hưởng miễn đóng thuế $250,000. Hai vợ chồng là $500,000. Thí dụ: nhà mua 30 chục năm về trước là $180,000, nay bán $800,000. Xem như lời $600,000. Hai vợ chồng sẽ được miễn $500,000 và phải đóng thuế trên số tiền lời $100,000. Nếu trong 30 năm ở trong căn nhà, nếu mình có sửa chửa nhà cửa, mà giữ lại các hoá đơn thì có thể trừ vào số tiền đó. Điển hình là làm lại nhà bếp, thay mái nhà, sơn phết, nhà tắm mới,…

Mình có mua được 3 căn nhà tuần này. Accommodator đã gửi tiền để trả cho chủ bán. Mình xem nhà của người bán có cái nợ với tiền lời rẻ 3%. Mình mua nhà của họ, với điều kiện là tiếp tục trả tiền nhà cho cái nợ của họ. Mình chỉ trả số tiền cách biệt với giá tiền bán nhà. Vấn đề là vẫn còn tiền mặt, chưa xài hết số tiền lời mới bán. Nếu không mua thêm cho hết số tiền lời thì phải đóng thuế trên số tiền còn lại.

Hôm qua, mình mới khám phá ra 5 acres mới mua, nằm trong vùng opportunity zone nên khỏi cần phải chạy đâu. Cuối tuần này đi chơi ở Mễ Tây Cơ, tuần tới khi về sẽ liên lạc với công ty xây mấy nhà tiền chế rồi đem lại đây, xây móng và gắn điện nước rồi cho thuê hay làm airbnb. Để mình hỏi xem có thể chuyển vào opportunity zone funds được không.

Theo mấy người luật sư về thuế, họ khuyên mình thành lập một Opportunity zone funds, rồi chuyển tất cả số tiền còn lại qua cái Quỹ này trước để tránh đóng thuế năm nay và được giữ đến 31 tháng 12 năm 2026 (4 năm nữa). Sau đó, có thời gian từ từ mua nhà cho thuê. Nếu nhà xuống thì trời thương, sẽ mua nhà rẻ. Tìm những căn nhà hay căn hộ, hay cơ sở thương mại ở vùng Opportunity Zone để mua. Sau đó, sửa chửa lại cho thuê. 10 năm sau, bán sẽ không bị đánh thuế vào tiền lời.

Thế là xem như trời thương mình, đưa đẩy để mình tìm được người giúp mình ý kiến.

Thật ra 5 acres đất và 5 căn hộ mà mình mới bán, cũng thuộc vùng opportunity zone nhưng mình mua 3 tháng trước khi đạo luật opportunity zone ra đời. Đang tính lập một công ty để mua lại. May là chưa làm vì nếu làm cho đúng phải thành lập cái opportunity zone fund rồi dùng quỹ này để mua. Làm sai thì khó được miễn thuế.

Mình co viết về Opportunity Zone rồi, ai tò mò thì tìm trên bờ lốc của mình. Đại khái là các thành phố có những khu phố cũ, bị bỏ hoang vì người ta phát triển ở ngoại ô. Nay chính phủ Hoa Kỳ muốn tái phát triển lại các khu phố cổ của thành phố nên ra luật, giúp các nhà đầu tư tái thiết lại các khu vực này tỏng thành phố. Sau 10 năm thì bán sẽ không phải đóng thuế.

Một tên dạy mình về tài chánh có thành lập một quỹ Opportunity Zone ở Puerto Rico lên đến 51 triệu. Mình có đi xem vài nơi họ đang sửa sang lại nhưng mất công vì ở xa. Nếu mình chuyển qua quỹ cua họ thì sau này bán vẫn bị tiểu bang Cali bắt đóng thuế tiền lời. Thêm cho chắc ăn, mình tự làm cho mình ở Cali, tự kiểm soát tiền của mình cho chắc ăn.

Mình mới trả tiền cho luật sư để họ làm quỹ này, ngày mai sẽ nói chuyện với luật sư để xem cần gì để họ làm cho mình. Xem bản đồ của mấy vùng này trên toàn nước Hoa Kỳ.

https://opportunitydb.com/tools/map/

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 



 

Đi học cuối năm với con

 Sáng nay, hai cha con đi học. Thằng con tối qua, đi chơi về khuya nên sáng nay đến khách sạn vẫn còn ngái ngủ. Lớp này thường được tổ chức vào cuối năm để kiếm thêm khách hàng cho mấy tổ hợp làm thuế, bán nhà và luật sư. Mình đi khi xưa nhưng mấy năm gần đây thì không, nay dẫn thằng con đi học để cho nó học từ từ. Nói chung là họ cho biết các luật mới về thuế, bán nhà ra sao,…

Khi xưa, đi học ít thấy người gốc á châu, nay thì đông, nhất là họ dẫn con theo dù còn trẻ tuổi, dưới tuổi thành niên nên thấy là lạ. Sau khi ghi tên thì hai cha con ăn điểm tâm. Kệ cho con nó biết chút đỉnh rồi sau này chúng sẽ nhớ và tìm tòi thêm.

Khởi đầu, ông chuyên mua nhà sửa lại để bán, trung bình hơn 100 căn nhà mỗi năm. Ông ta cho thấy đồ thị địa ốc năm 2022 tương đương năm 2006, cho thấy năm 2008 sẽ lập lại trong nay mai. Cho thấy hiện nay số lượng nhà bán gia tăng so với 12 tháng trước đây. Theo mình biết thì dạo này ít người tái tài trợ lại nhà mình vì tiền lời tăng gấp đôi năm ngoái. Năm ngoái mua nhà lợi hơn mướn nhà, ngược lại năm nay mướn nhà rẻ hơn la mua nhà.

Mình có người chị dâu chuyên lo mượn tiền cho thiên hạ nay ngồi ngáp ruồi. Broker của chị rên trước đây mỗi tháng có mấy chục hồ sơ, nay chưa tới 2 cái. Không có người tái tài trợ lại nhà thì sẽ không có người tân trang nhà cửa thì kinh tế sẽ suy giảm.

Sau đó đến một bà chuyên lo về các Self-directed IRA, nói về đầu tư hay cho mượn tiền với quỹ hưu trí của mình. Self-directed IRA, khác với IRA thường. IRA thường thì chỉ có thể mua cổ phiếu hay mutual funds của Broker của mình như chúng ta thường sử dụng khi còn đi làm với công ty. 

Self-directed IRA thì mình có thể tự do đầu tư, không bắt buộc phải qua broker của mình. Mình có thể mua mua nhà, cho mượn tiền, … do đó ông Mitt Romney có thể nhồi tiền quỹ IRA lên mấy chục triệu với số tiền được đống hàng năm $2,000, nay thì lên đến $7,000. Bà ta cảnh báo là nên cẩn thận khi đầu tư vì có nhiều tên ma đầu dụ dỗ, khiến lòng tham cua mình nổ lên rồi tiền mất tật mang. Mình đầu tư vào cổ phiếu, cho vay lãi cao ngắn thời gian hay mua đất, khi bán không bị đánh thuế vì dùng Roth IRA.

Sau đó, hai vợ chồng CPA nói về sở thuế được cấp thêm tiền để mướn người làm để đi hỏi thuế thiên hạ. Có ông kể là nhận được thư của sở thuê nói ông ta nợ tiền thuế năm rồi đâu $1,100. Ông ta sợ không dám hỏi, chỉ viết ngân phiếu ngay cho họ để khỏi bị lộn xộn. Đó là extortion của chính phủ. Mình cũng nhận một lá thư tương tự. Theo người khai thuế của mình thì năm vừa qua, vợ mình được trả lại đâu trên $2,000 vì đã đóng quá nhưng theo lá thư thì bớt đâu $1,700 nên mình cũng ngậm họng. Đó là cách chính phủ Biden kiếm tiền từ nhân dân Hoa Kỳ. Mình thất kinh tưởng chỉ có mình nhận được lá thư này, ai ngờ có nhiều người cũn thưởng được diễm phúc này, khôgn một ai dám cả gan, viết thư hỏi. Chúng kêu xét hồ sơ thì khốn.

Sau đó thì có ông tây là accommodator khi bán nhà để đổi 1031 exchange. Ông ta nói đến những thay đổi luật lệ gần đây. Chính phủ Trump và Biden in tiền rất nhiều cho vụ cô lập hoá xã hội vì Covid nên nay cần tiền để trả tiền lời nên sẽ đánh thuế người Mỹ như điên vì mới ra thêm đạo luật về vấn đề này.

Cuối cùng một ông luật sư chuyên về luật gia đình và bảo vệ tài sản. Ông ta cho biết là bỏ nhà cửa và tài sản vào living trust, để tránh toà thừa kế nhưng không bảo vệ tài sản của mình nếu bị thưa kiện. Nếu mua nhà cho thuê với quỹ hưu trí mà nếu bị thưa kiện, nếu thua thì người kiện mình sẽ lấy căn nhà nhưng mình phải đóng thuê trên số tiền giá trị căn nhà. Do đó không nên mua nhà với quỹ hưu trí. Lý do là không được khấu hao về thuế. 

Ông này thì quảng cáo về LLC, công ty trách nhiệm hữu hạn nên doạ đủ trò nhưng không nói đến sự lợi hại khi dùng LLC và S Corporation. Chán Mớ Đời 

Sau đó thì giải lao để bà con có dịp uống trà hay uống coca và nước ngọt, đi từ thoải mái trước phần 2 là đặt câu hỏi. Phần này thì thiên hạ xếp hàng để hỏi, cứ kêu thí dụ một người bạn muốn làm cái này cái nọ khiến ai nấy đều cười. Đa số là người lạ vì mấy người mình quen thường tham dự mấy cái này trước đây thì không thấy xuất hiện. Nói chung là mấy CPA này lấy tiền khá đắt. Họ quảng cáo, trả tiền khách sạn sang như hIlton. Người làm thuế cho mình chỉ lấy có $250 trong khi họ lấy gấp 10 lần. Vấn đề là phải biết để nói người làm thuế của mình. 

Dẫn thằng con theo để nó học thêm chút đỉnh rồi sau này, nó sẽ mò học thêm. Phần này thì nó ngáp như điên vì thiếu ngủ đêm qua nên chắc chả nhớ gì cả hay hiểu. Xem như phần nhập môn tương tự mình khi xưa mới bò lại lần đầu, nghe thiên hạ nói toàn là những đại từ. Sau này thì khám phá ra họ mồ mình để bán dịch vụ cua thọ. Chán Mớ Đời 

Cuối tuần này mình bay sang San Juan, Puerto Rico để học một tuần 4 tên luật sư. Có tên luật sư CPA mình đi học cách đây 20 năm về làm sổ sách Quickbook. Nay hắn lấy $750/ giờ nên phải bò sang đây học vì có thêm 3 tên luật sư khác trong 1 tuần. Khi xưa hắn ở Ohio, nay dọn về San Juan để đóng thuế ít nhưng lại gặp Cuồng Phong. Chán Mớ Đời

Mình cos nói đồng chí gái là tháng này, chuẩn bị đi Puerto Rico, mình đi học trong ngày, mụ vợ đi shopping, tối lại thì hai vợ chồng đi chơi, có thể lấy thêm vài ngày ở đây sau khi học. Đồng chí gái tham gia một ca đoàn Trưng Vương gì đó nên phải chuẩn bị trình diễn hai tuần nữa nên mình đi một mình. Trên đường về, sẽ ghé lại thăm người bạn, hàng xóm khi xưa, mất tích từ khi anh chàng bị đôn quân, nay mới tìm lại được. Anh chàng định cư tại Houston, luôn tiện thăm vợ chồng chị bạn, gặp nhau tại hội ngộ với cô giáo việt văn ngày xưa.

Mình có đến Houston một lần, thời còn vui tính độc thân.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 



Toàn cầu hoá hay nô lệ văn hoá

 Năm nay, sao thiên di chiếu vào cung mệnh của mình nên đi ta bà hơi nhiều. Từ Peru đến Dubai rồi qua Thổ Nhĩ Kỳ, lên đỉnh Kilimanjaro xuống các Kim Tự Tháp ở Ai Cập và Biển chết của Jordan. Chưa kể mấy chuyến đi nội địa ở Bryce Canyon, Zion, Mammoth Lakes hay MOunt Whitney. Tuần tới lại lò mò sang Puerto Rico, rồi tháng 12 lại đi đâu bên Mễ Tây Cơ. Chán Mớ Đời 

Khi xưa, còn sinh viên tại Pháp, hè thì mình mang ba lô đi chơi khắp âu châu bằng quá giang xe, xe buýt hay xe lửa. Nói chung dạo ấy ảnh hưởng văn hoá của Hoa Kỳ không thấy xuất hiện nhiều, ngoài thiên hạ bận quần bò khiến cô bạn mỹ nói về Hoa Kỳ sẽ mua cổ phiếu Levis. Nước coca thì có thấy nhưng dân địa phương cũng ít uống.

Ngày nay thì dân sở tại mang giày Nike, quần bò, đội cap New York, nghe nhạc Rap, nói chung áo quần hàng hiệu Mỹ nhiều. Chỉ có điện thoại di động thì của Trung Cộng, có lẻ IPhone đắt tiền so với đồng lương của họ. Nói chung đi trên phố mấy xứ này, mình không cảm thấy khác biệt với Hoa Kỳ. 

Ngày nay, đi mấy nước đều thấy thiên hạ uống coca cola đầy, ăn Pizza Domino, Pizza Hút, còn các tiệm MacDonalds, Burger King thì mọc đầy. Sự khác biệt giữa mấy tiệm này ở các xứ này và Hoa Kỳ là dân sở tại xem như nhà hàng xịn, rất trân trọng, tiệm ăn trang hoàng hoành tráng hơn bên mỹ. Ở Cali, gần nhà có mấy tiệm Pizza Hut hay Domino, nhỏ xíu. Người dân gọi điện thoại đặt thức ăn rồi 15 phút sau ghé lại lấy hay kêu họ mang tới nhà. Ngược lại ở các xứ mình thăm viếng thì trang hoàng đẹp như thể ở Hoa Kỳ, vào tiệm ăn sang trọng.

Cho thấy sự toàn cầu hoá, khiến người dân các nước trên thế giới ăn uống như người Mỹ vô hình trung văn hoá ẩm thực mỹ đã toàn cầu hoá thế giới. Nghe nói tiệm ăn MacDonalds ở Champs Elysees, đông khách nhất xứ pháp. Khi xưa, bộ trưởng văn hoá của pháp, ông Jacques Lang kêu gọi chống lại sự hãm hiếp của văn hoá tư bản đang dãy chết. Kêu gọi cấm không được sử dụng từ ngữ anh ngữ trong sách báo Pháp.

Ngày nay, cháu mình ở pháp làm nhạc, viết bằng tiếng anh. Chán Mớ Đời 

Tiệm ăn Burger King trên đại lộ chính ở Istanbul. Bên trong rất sang trọng, chỉ ghé vào xem rồi đi ra

Lâu lâu mình có nghe hội thoại các chương trình tại Việt Nam thì khám phá ra người Việt tại Việt Nam, đúng hơn giới tinh hoa của Việt Nam, sử dụng tiếng anh rất nhiều trong câu chuyện của họ, trong khi mình thì tìm cách học thêm ngữ vựng Việt Nam. Tương tự thế hệ đi trước mình khi xưa, theo tây học, nói chuyện toàn xổ tiếng tây. Moi và Toi ỏm cù tỏi như moi đi xe lửa moi leo lên đầu toi, moi đái trên đầu toi,…

Dưới thời Pháp thuộc, các giới trí thức Việt Nam bắt chước văn hoá của kẻ đô hộ mình, học nhảy đầm, đọc sách tây, muốn bắt chước sống như người Pháp. Ngày nay tương tự, người Việt cũng nhảy đầm như khẳng định mình thuộc thành phần trí thức, trưởng giả. Nói chung người Việt tại Bolsa, không có gì để tiêu khiển, giải trí vào cuối tuần. Người Mỹ thì họ đi nghe nhạc ở hý viện, xem Opera, xem kịch,…nhưng không hợp khẩu với người Việt tỵ nạn. Khi xưa ở Pháp, nhảy đầm thường dành cho ngừoi bình dân mà họ gọi Bal Populaire khi có lễ ăn mừng cách mạng, 14 juillet nhưng người Việt mình lại đôn lên thành một loại tiêu khiển của giới trưởng giả.

Trong sự bành trướng của văn hoá mỹ, các nước e ngại, nhất là các nước độc tài. Họ đang tìm cách chống lại sự bành trướng của nền văn hoá mỹ tại quốc gia của họ. Như trong phim “invasion of the Body Snatchers", các người hành tinh kiểm soát và chế ngự cơ thể và bộ óc của con người trên địa cầu.

Các trí thức cho rằng sự mỹ hoá dưới dạng một văn hoá đế quốc như dưới thời đại La Hy, mà các công ty như Sony, Seagram, Bertelsmann,.. tuy không phải là công ty Mỹ, vẫn tiếp tục quảng bá các hình thức văn hoá của Mỹ.

Mình mở đài truyền hình địa phương để xem, thấy toàn là phim của Hồ Ly Vọng sản xuất. Khi xưa, ở Việt Nam, mình thích xem phim tây hay mỹ còn phim Việt Nam thì ít, người lớn chê phim Việt Nam, đồ lô-can. Mình nhớ ở Ma-rốc thấy dân tình mê BAy Watch hay khi xưa ở Pháp, người Pháp mê phim bộ Charlies’ Angels, Dallas. Báo chí trong tuần cứ hỏi về JR hay cô đào Fawcett.

Ngược lại người ta nhận thấy sự mỹ hoá, giúp người dân bản địa có tinh thần khai phóng, yêu văn hoá, tinh thần chống bạo quyền của văn hoá mỹ, bắt nguồn từ thời nước mỹ vẫn còn là thuộc địa của đế chế Anh quốc. Họ cho biết vào những năm 1950 của thế kỷ trước, văn hoá mỹ đã gây ảnh hưởng lớn cho giới trẻ tại Tây Đức, Pháp quốc,…đã giúp dân chủ hoá chính trị nước họ sau thế chiến. 

Tổng thống De Gaulle, sau khi bị ám sát hụt bởi nhóm OAS, đã cầm quyền rất cứng rắn, bỏ tù hết mấy ông tướng tá hay ai chống ông ta, khiến giới trẻ nổi loạn mà ngày nay người Pháp hay gọi Mai 68. Giới trẻ tại Hoa Kỳ, chống lại chiến tranh Việt Nam, bạo loạn, đốt giấy gọi nhập ngủ hay trốn qua Gia-nã-đại, tương tự ngày nay thanh niên Nga chống lại lệnh động viên của Putin, một số bỏ chạy qua các nước lân cận. Tương tự giới trẻ tại Nam Hàn và Đài Loan hay các nước Nam Mỹ, nổi loạn biểu tình chống lại chính quyền quân phiệt, giúp được sự dân chủ hoá đất nước họ.

Các chương trình như Simpsons đã giúp củng cố nền văn hoá mỹ trên thế giới với tinh thần chống lại quyền lực của chính phủ. Họ có thể chế nhạo tổng thống hay bộ trưởng, dân biểu,…biểu tượng của quyền lực. Mỗi thứ 7, mình đều xem chương trình Saturday Night Live, họ chế diễu các chính trị gia, tổng thống, đủ trò.

Văn hoá là một vũ khí rất nguy hiểm cho các chính quyền độc tài. Mình nhớ có xem cuốn phim Lỗ Ma ni, nói về một cô thuyết minh các phim mỹ và tây phương được đem lậu vào xứ này trong thời gian cầm quyền của Ceauscescu. Người dân trả tiền để xem lén tại nhà ai trong chung cư. Khi người ta xem các phim cấm thì thấy trong các siêu thị của tư bản dãy chết, thực phẩm để đầy, nhà cửa to lớn, xe cộ nhiều nên họ bắt đầu đặt lại sự thật về tuyên truyền của chính phủ và mất niềm tin và lãnh đạo để sau này họ xử tử hai vợ chồng ông lãnh đạo.

Có một anh gốc Tiệp trong chuyến leo núi Kilimanjaro, kể là bố anh ta, có dịp đi sang tây Đức thì khám phá ra siêu thị đầy nhóc thực phẩm, không phải xếp hàng như ở Praha nên mất niềm tin vào đảng, dù ông ta là đảng viên trung thành từ mấy chục năm qua, luôn luôn phấn đấu để trở thành một đảng viên tốt của xã hội chủ nghĩa.

Trong quá khứ, văn hoá được biểu hiện qua giai cấp ưu tú và giàu sang. Sách vỡ rất đắt, chỉ dành cho các giới quý tộc. Họ gửi con họ vào đại học để ngẩm nghĩ về cuộc đời, học tiếng la tinh hay tiếng Hy Lạp,.. nông dân như mình thì muôn đời, không biết đọc.

Văn hoá đại chúng (popular culture) mà người ta thường nói hay nhạc đại chúng (pop Music) thể hiện một loại văn hoá, xoá bỏ từ từ sự kiểm soát của nhà cầm quyền. Như phong trào Hippie được xuất phát tại Hoa Kỳ rồi lan tới các nơi trên thế giới, để nói lên giới trẻ chống lại sự sai khiến của nhà cầm quyền, tiêu biểu nhất là đại nhạc hội Woodstocks, tiểu bang New York. Họ kêu gọi không gây chiến tranh, yêu chuộng hoà bình. Trong ánh mắt của chính quyền mỹ hay các nước khác là sự nổi loạn, bất tuân quyền lực của họ là phản động. Như Mai 68, ở âu châu, tạo thành cách mạng văn hoá khiến tổng thống De Gaulle phải ra lệnh cải cách.

Chính quyền lúc nào cũng lo sợ sự bất tuân dân sự của quần chúng. Mình xem trên mạng đăng tải các cuộc biểu tình vì vật giá leo thang tại Đức quốc, Pháp quốc, Hoà Lan, Ý Đại Lợi,…thậm chí nhiều biểu tình chống ủng hộ Ukraine nhưng không được đài truyền hình chính truyền tải. Họ tìm mọi cách để loại trừ như ở Gia-nã-đại, các tài xế xe tải đình công gì đó, chính phủ khoá tài khoản, trương mục của họ trong ngân hàng thế là mấy ông này phải bỏ về.

Trong tương lai chính phủ sẽ không dùng tiền mặt mà chỉ cho sử dụng tiền trên mạng, để kiểm soát quần chúng. Nghe kể ở Trung Cộng, ai mà lộn xộn là không được mua vé xe, máy bay hay thực phẩm, khiến chúng ta sẽ không dám đối kháng lại bạo quyền. Ở tây phương chắc sẽ không như vậy nhưng họ vẫn có thể khoá tài khoản của mình là ngọng.

Cải cách văn hoá thì các sách cổ điển về thi ca không cần thiết nữa như khi mình học trung học, ông tây bà đầm bắt học thuộc lòng các bài thơ của Corneille, Racine, Moliere, dù chả ăn nhập gì đến đời sống cá nhân. Gặp các người trẻ ở mấy nước thăm viếng. Họ hỏi lý do mình muốn thăm viếng xứ họ, mình kể đọc thơ của Homer, nói về các xứ này khiến họ như bò đội nón, vì chưa bao giờ nghe đến thi hào Hy Lạp Homer. Họ chỉ biết Kim Kardashian hay Kay West,… Chán Mớ Đời 

Các tiểu thuyết trở thành văn chương của giới trung lưu, thậm chí các tiểu thuyết được đăng báo thành các feuilleton như Francoise Sagan hay Colette,… văn hoá được bình dân học vụ, quần chúng hoá. Đọc tiểu thuyết dễ hơn đọc Albert Camus. Ở phi trường, vào mấy tiệm sách, chỉ bán tiểu thuyết nhiều, còn sách về thương mại, lèo tèo vài cuốn.

Đầu thế kỷ 20, sự phát triển của văn hoá giải trí như xi nê, ca nhạc kịch, các công viên du chơi như Disneyland, nhạc được phổ biến qua các phương tiện truyền thông như radio và truyền hình, giúp thu hút thêm khán thính giả đến với văn hoá đại chúng, dần dần tạo ra một ngôn ngữ chung cho loài người trên thế giới. Ngày nay với internet, thế giới như được gần lại với nhau, không xa lạ, khác biệt.

Có thể nói văn hoá mỹ là hệ quả đầu tiên của cuộc cách mạng văn hoá đại chúng hiện nay trên thế giới. Hoa Kỳ là một xã hội đa chủng tộc nên gom đủ các chủng tộc trên thế giới và từ từ được mỹ hoá, đúng hơn là tạo dựng một văn hoá đa chủng tộc. Lấy thí dụ nhạc Rock, ảnh hưởng của nhạc người da đen, nhạc country của người Mỹ trắng, hay nhạc Mễ như bản nhạc La Bamba. Họ lấy giai điệu, một bài hát của người Mễ rồi biến tấu lại. Dù là tiếng Mễ nhưng người Mỹ vẫn thích.

Trước 75, có ban nhạc Phượng Hoàng làm nhạc lời việt với sự ảnh hưởng của nhạc Pop Hoa Kỳ hay nhạc sến mà nay người ta gọi nhạc Bolero, cũng bắt nguồn từ nhạc cải cách, ảnh hưởng của nhạc tây phương,…

Một người gốc da vàng được tiếp cận đến nhạc Jazz của người da đen hay một người da trắng có thể nghe nhạc Mariachi và uống Tequila của Mễ. Từ từ các văn hoá của nhiều cộng đồng được gom lại, tạo ra một văn hoá đa chủng tộc.

Có lẻ lý do đó mà văn hoá mỹ được bành trướng dễ dàng tại các nước Âu châu, á châu hay phi châu,…vì có ảnh hưởng bởi các chủng tộc khác nhau, di dân tại Hoa Kỳ.

Nếu chúng ta nhìn văn hoá mỹ được gom lại các nền văn hoá khác nhau của người di dân từ khắp thế giới theo sự phát triển của Hoa Kỳ. Các nước khác muốn phát triển cũng phải mượn các văn hoá khác để tạo ra cho chính mình một văn hoá mới. Phải có sự cọ sát, giao thoa giữa hai nền văn hoá mới tạo ra cái mới.

Điển hình, người Hy Lạp chinh phục, đô hộ người Ai Cập. Họ mạnh về quân sự nhưng về văn hoá thì không bằng người Ai Cập có nền văn minh khá cao, lâu đời hơn. Người Hy Lạp học hỏi nền văn minh của người Ai Cập, để tạo ra nền văn mình HY Lạp gây ảnh hưởng cho thế giới ngày nay. Họ vay mượn kiến trúc Ai Cập để tạo ra những đền thờ kiến trúc tuyệt mỹ mà 3,000 năm sau vẫn là tuyệt tác.

Đến người la mã vay mượn của người Hy Lạp với kỹ thuật của họ đã để lại cho nhân loại biết bao nhiêu công trình tuyệt mỹ. Người âu châu bắt chước người Hy Lạp và La mã để tạo ra các kiến trúc thời Phục Hưng,…và cứ như thế đến ngày nay.

Sự cọ sát các văn hoá đa chủng tại Hoa Kỳ đã kiến tạo ra một văn hoá đại chúng, gây ảnh hưởng trên toàn cầu từ 30 năm qua. Có lẻ các văn hoá tại nhiều quốc gia bị ảnh hưởng bởi văn hóa Mỹ nhưng trên thực tế, các nền văn hoá trên thế giới đang tự biến hoá như văn hoá Mỹ mấy chục năm về trước.

Có lẻ lo sợ mất bản sắc hay bị văn hoá mỹ đô hộ nên có nhiều nước đang tìm cách ngăn cản, kiểm duyệt trên mạng. Nguy hiểm nhất là tinh thần bất phục tùng chính quyền mà chúng ta thấy qua Mùa Xuân Ả Rập. Hoa Kỳ còn nhiều quyền lợi nên chưa để các chính quyền thân mỹ rớt đài. Các nhà đầu tư tây phương lo âu nên không dám tiếp tục đầu tư nên Trung Cộng nhảy vào. Mình thấy đâu đâu đều có dấu vết của Trung Cộng như điện thoại Xaomi, xe hơi tàu xuất hiện trên đường phố Ai Cập và Jordan hay Tanzania. Biết đâu một ngày nào đó người Ai Cập sẽ hát nhạc tàu. Văn hoá họ sẽ biến thể vì ảnh hưởng văn hoá người Hán. Mình đọc ở đâu đó, cách đây mấy chục ngàn năm, một số dân từ Ai Cập, đã di dân về đến á châu , nay là Trung Cộng. (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn