ông bán kẹo kéo xưa

 Người hỏi về Đà Lạt xưa

Hôm nay, có người nhắn tin hỏi mình về con trai của khách sạn Mimosa khiến mình đứng hình vì không biết gia đình này. Buồn cười nhất là họ cứ tưởng mình là chủ tiệm nhận trẻ đi lạc Đà Lạt. Cũng vui vì lâu lâu có người nhắn tin hỏi mấy chuyện đâu đâu hay người Đà Lạt xưa mà mình chưa bao giờ nghe đến. Lại giúp mình nhớ về Đà Lạt một thời.

Hình trên là khách sạn Mimosa, mình đoán là sau 75. Mình có hình chụp trước 75 nhưng lười đi tìm. Nhờ ông thần ở Vũng Tàu gửi dùm. Hình dưới, bên tay trái là chỗ dạy kèm của ông giáo Kim, không có trong hình. Phía trên thấy đương Hàm nghi, có nhà thờ Tin Lành

Mình có mấy tấm ảnh của khách sạn Mimosa nhưng lười đi tìm quá.

Nhưng nghe nói đến khách sạn mimosa thì mình lại nhớ đến chuyện ông bán kẹo kéo. Số là khi xưa, năm lớp 10 ème và 9 ème mình có học hè với ông giáo Kim, người Bắc, nhà ở đường Phan Đình Phùng, hẻm chỗ nhà bảo sanh Trương Thị Lập. Ông ta mướn chỗ dạy cạnh khách sạn mimosa. Năm 1992, về Đà Lạt lần đầu tiên, mình có gặp ông ta và mời ăn phở ngày bến xe sau lưng dãy nhà Đội Có, giữa đường Hàm Nghi và Phân Bội Châu. Ông ta kể là mới ở hải ngoại về lấy bà vợ thứ hai, hạnh phúc lắm. Mình đoán ông ta không nhớ mình nhưng nhớ ông cụ. 

Đúng hơn chỗ ông ta dạy là cách con hẻm đi bộ lên đường Hàm Nghi, ngay chỗ nhà thờ Tin Lành. Có một quán bán đồ lẩm Cẩm như kẹo bánh cho con nít. Đối diện xéo xéo bên tay trái, bên kia đường Phan đình Phùng là trường tiểu học Minh Trí, còn bên tay phải là cái giếng. Chỗ xóm giếng này có hai người học trường Văn Học, Thành học chung với mình năm 11B, con ông cảnh sát, đá banh cho đội Cảnh Sát Quốc Gia Đà Lạt. Anh chàng hay đem áo maillot của đội cảnh sát của ông bố cho tụi này bận. Ra sân cỏ, bận áo này vô thấy mình như Phù Đổng Thiên Vương, chạy nhanh như chớp, đá banh với trường Việt Anh, hạ như Tây.

Ngoài ra, có một cô tên Ánh thì phải, hay đi chơi với Bích Thuỷ, học dưới mình một lớp. Năm 11B, đi cắm trại ở hồ Than Thở về, mình lấy xe ông cụ chở hai cô này về nhà. Còn khách sạn Mimosa, mình nhớ có một cô con gái thì phải, hay cãi lộn với đám học ông giáo Kim. hình như gốc Bắc Kỳ.

Chỗ khách sạn Mimosa, đi về hướng ngã Ba CHùa thì bên tay phải có tiệm bán gạo Sơn Hà, sau đó đến cái tiệm đóng hòm. Ai chết ở Đà Lạt là hay đến chỗ này mua hòm. Trong thời chiến tranh chắc làm ăn phát đạt. Khi người em một tuổi qua đời sau Mậu Thân thì có đến đây mua cái hòm nhỏ. Mình thấy lần đầu tiên, bà cụ mình không trả giá, bao nhiêu thì đưa bấy nhiêu. Thêm có lò bánh mì, gần đến ngã ba chùa thì có trường Trinh Vương do mấy bà sơ đảm trách. Em mình có mấy người học ở đây. Rồi đến quán bán cơm tháng của mẹ anh chàng Lương Đô, học Văn Học, có ông anh học cực giỏi về toán. Ông bố làm khu Công Chánh, từ Ban Mê Thuột đổi về. Phía trong là khu nhà của bà Mười Võ, mình hay lại đây vì có tên học chung Trần Thiện Tân, ở trọ tại đây.

Phía bên kia đường chỗ khu phố của bà Mười Võ nhìn qua là xóm Ông Xu Huệ, có xưởng gỗ của gia đình ông Xu Tiếng, có con đường đất băng qua vườn ông Ba Đà qua đường Hai Bà Trưng. 

Để nhắc lại lý do người Đà Lạt khi xưa gọi đường Phan đình Phùng là đường Cầu Quẹo. Ngay chỗ ngã Ba Chùa, có cây xăng Esso. Đường Hàm Nghi chạy xuống đây thì có tam giác, cây xăng nằm ở đường Phan Đình Phùng. Đi lên dốc Hàm Nghi thì quẹo từ Phan đình Phùng bên tay phải còn chạy xuống bên kia tam giác, rồi quẹo. Chỗ này khi mình còn bé, có chiếc cầu, ở dưới có mấy ống cống to đùng để nước khi mưa từ chùa Linh Sơn, ấp gì tự nhiên quên có chữ Lộc phía sau, à Mỹ Lộc. Sau này thời ông Diệm lên họ cho xây cầu, đường nhựa con ơ như cầu Bá Hộ Chúc, khi xưa cũng là mấy tấm ván, xe vận tải không dám chạy qua, phải chạy vòng đến cầu đường Lê QUý Đôn. Tương tự cầu Cẩm Đô cũng mấy tấm ván, được xây cất lại bằng xi măng cốt sắt thời ông Diệm.

Trở lại câu chuyện mình muốn kể là ông bán kẹo kéo. Ông này đạp xe đạp, cứ chạy lòng vòng khu vực này vì có mấy trường tiểu học như Minh Trí, Trinh Vương và ông giáo Kim. Sau khi ra chơi thì ông ta đạp đi đâu mình không biết. 

Đây là cách ăn gian con nít. Cứ quay cho đã rồi nếu con nít thua thì ăn hết còn nếu ông ta thua thì kéo cho dài ra. Của ông bán kẹo kéo thì số 10 chỉ có một còn bao nhiêu là số 1, 2, 3

Ông bán kẹo kéo khi làm đủ màu xanh đỏ có. Màu xanh như bạc hà nghe mùi thơm thơm, ghiền.

Cứ ra chơi là thấy ông ta đạp và bóp kèn te te báo hiệu đám học trò như mình. Đứa nào có tiền thì đưa tiền ông ta để ông kéo kẹo. Đưa tiền nhiều thì ông ta kéo dài ra còn ít thì cũng chừng đó nhưng ngắn lại. 

Thường ông ta chơi trò như ông tàu cụt tay bán bò viên ở rạp Ngọc Hiệp. Ông tài thì đổ xí ngầu còn ông kẹo kéo thru quay vòng tròn. Phía sau xe đạp có porte để bagage để cái thùng đựng một cục bột và đường được gói trong cái khăn. Thêm cái vòng tròn làm bằng gỗ rồi ông ta đóng Đinh nhỏ xung quanh cái vòng. Giữa vòng tròn thì có làm cái lỗ để con nít để khi xoay thì quay vòng.  Ngoài ra bên cạnh cái vòng tròn có cái Đinh đóng và kẹp vào đó hai miếng nhựa bọc lại theo hình Tam giác. Khi quay thì cái tâm giác bằng nhựa sẽ cản cái vòng tròn bằng chạm vào các cây Đinh nhỏ đóng xung quanh cái vòng tròn. Về số không thì cười trừ còn về số 10 thì ông ta kéo cục kẹo chút xíu ra dài thật dài. Được cái vui vẻ mà ăn. 

Khi không có tiền thì ông ta dụ con nít ăn chịu. Đây là vấn đề vì ăn chịu được 3 lần thôi sau đó thì ông ta không cho nữa và đòi. Ra chơi mà thấy bóng ông ta ở xa là chạy vào lớp.  Đến cuối tháng có bảng danh dự thì bà cụ cho tiền đem trả nợ. Đó là lý do em muốn có bảng danh dự để trả nợ vì mất danh dự. Đó là kỷ niệm đau thương mà sau này em không muốn thiếu nợ ai. Thấy hèn vì phải trốn tránh chủ nợ. Nay gặp chủ nợ phải mời đi ăn này nọ.

Anh chàng ghép khu Hoà Bình, với dãy tiệm Chic Shanghai, tiệm thuốc Tây Nguyễn Văn An, rể của ông Phạm Quỳnh, Vĩnh chấn, Vĩnh Hoà rồi đến Đức Xương Long

Gốc nhìn khác sử dụng AI, nhìn từ đường Thành Thái.

Chợ Cũ với mấy kiosques 

chợ Cũ, được xây bên phải dãy nhà liền đến Photo Hồng Châu

Hình chụp từ bến xe sau dãy nhà Đội Có, thấy tiệm Âu Chat Botté

Dãy nhà do ông Võ Đình Dung xây cất, xe taxi khi xưa toàn là màu đen, ông thần này bỏ thêm màu cho vui đời.

Thấy đầu đường MInh Mạng bên trái, có tiệm Từ Bội Xuân, Thiên Thai, đến tiệm vàng Kim Thịnh, rồi đến Anh Võ…

Ảnh này chụp trước khi kiến trúc sư Ngô Viết Thụ thiết kế cái cầu thang nối liền khu Hoà Bình và chợ mới. Chỗ ty Thông Tin và bên phải tiệm ông NGuyễn Văn Ngạch mới xây, sau bị phá bỏ. Bù lại họ cho ông ta căn phố dưới chợ cũng 3 tầng nhưng mình nghĩ to hơn một chút. Bên trái ty thông tin, sau này bị đập bỏ và xây khu phố photo Hồng châu.

Khu Hoà BÌnh, sau Mậu Thân, thấy đồ bị bắn phá rải rác trên đường, bên phải là tiệm bán radio Việt Hoa,…

Bến xe Tùng nGhĩa

Chụp từ đường Thành Thái, lúc quán kem Việt Hưng chưa được xây cất.

Chỗ khu Hoà Bình chưa được xây cất, bên phải là tiệm vàng Bùi Thị Hiếu, khu vực tiệm Mekong chưa được xây lại do ông Võ Đình Dung.

Chợ xổm Đà Lạt lúc chưa xây, thấy tiệm vàng Bùi THị Hiếu đã xây cất rồi. Còn nhà hàng Mekong thì chưa.

Chụp chỗ cư xá Thành Thái qua chợ Cũ

Tuần này có ông thần gốc số 4 gửi cho mình tấm ảnh cũ Đà Lạt xưa, được ông ta sửa, trùng tu với AI nên tải lại đây cho bà con xem cho đỡ nhớ vì hình ảnh ngày nay chán như con gián.

Tải lên đây cho mấy ai đã từng ở Đà Lạt trước 75, nhìn lại chút gì để nhớ cả ngày nay chả đâu là đâu cả. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Hoan hô Chiến tranh, đả đảo hoà bình

Sáng nay đến phiên mình đọc diễn văn 5 phút ở hội Toastmasters. Mình chọn đề tài “Make war, Not peace” ngược với khẩu hiệu khi xưa của phong trào hippie “make love, not war”. Hôm nay, lần đầu tiên mình đọc về một đề tài lịch sử, khác với mọi khi, thường là kể tếu lâm một tí khi đi chơi đây đó. Được mọi người khen và bầu “best speaker”.

Đề tài này mình đã từng viết khi có nhiều hội viên yêu cầu mình kể về chiến tranh Việt Nam, kỳ này nói về phía Hoa Kỳ mà mình đọc và xem tài liệu giải mả nhưng cô động lại nên có nhiều điều, chỉ nói phớt qua khiến người nghe, còn trẻ không rõ. Nhất là giới trẻ sinh sau đẻ muộn, không kinh qua những hệ luỵ của người Mỹ vào thời ấy. Lúc đầu mình viết dài hơn nhưng từ từ cắt gọn bớt. Lúc đầu viết mình đọc nháp thì mất trên 10 phút nên phải cắt bớt còn 5 phút. Lý do họ chỉ cho thêm extra 30 giây đồng hồ, thêm nữa thì bị loại nên phải cố gắng thu gọn lại. Rất khó nhất là mình thích lề mề,..

Đại cương nói về tổng thống Eisenhower, tổng tư lệnh quân đội đồng minh Âu châu, anh hùng thế chiến thứ 2. Diễn văn ông ta trước khi rời toà Bạch Ốc, có báo động đến tập đoàn mà ông gọi Military-industrial complex, các công ty kỹ nghệ chiến tranh, chế tạo vũ khí. Đến khi tổng thống Kennedy lên thì có vụ khủng hoảng tại vịnh Cuba, các bộ trưởng của ông đòi tấn công Cuba, và các phi cơ tại Tây Âu sẵn sàng cất cánh để bom khối liên Xô. Nhưng Kennedy chống lại áp lực này. Trong lúc đó có một người nga làm lớn, muốn vượt tuyến và cho CIA và MI6 biết là hoả tiễn ở Cuba không có đầu đạn nguyên tử. CIA biết nhưng không báo cáo cho tổng thống Kennedy biết. Sau này ông người nga này bị bắt, đem về liên Xô và xử tử. Ai buồn đời thì tìm tài liệu về ông này để hiểu. Ngày nay, chúng ta được biết để có tiền mua vũ khí để trang bị cho quân chống lại cộng sản tại Nicaragua, chính phủ Reagan đã buôn bán thuốc phiện, lan tràn đến ngày nay.

Khi ông Kennedy còn làm thượng nghị sĩ, được quốc hội gửi sang Việt Nam để xem xét tình hình, ông ta báo cáo là không nên dính vào Đông dương. Ông ta ký sắc lệnh rút các cố vấn quân sự khỏi Việt Nam thì 24 tiếng đồng hồ sau, ông ta bị ám sát tại Dallas.

Rồi 9/11 xẩy ra, tướng Wesley Clark của NATO được triệu hồi về ngủ giác đài họp. Sau khi họp ông ta kể có một vị tướng lãnh khác kêu ông ta vô văn phòng riêng và trình bày chương trình tấn công 7 nước tại Trung Đông. Tháng vừa rồi, Ba tư là nước thứ 7 bị dội bom.

Đến Ukraine thì Âu châu cổ vũ Ukraine đánh cho tới lính nga cuối cùng trong khi đó lại mua dầu và khí đốt của nga. Cho thấy đạo đức giả của Âu châu. Bao nhiêu tỷ Mỹ kim do người Mỹ đóng thuế được tuông qua Ukraine bằng vũ khí. Người Mỹ không nhà cửa, công việc không có, bảo hiểm  y tế cũng không trong khi đó lại đem vũ khí cho Ukraine,..

Ai tò mò thì xem video tướng Clark, tổng tư lệnh NATO nói về chương trình tấn công 7 nước ở trung đông.

https://youtu.be/6Knt3rKTqCk?si=4Ly4SDU25xtpwONM

Tải lại đây cho ai tò mò đọc.

Speech Draft: Make War, Not Peace

My fellow Toastmasters,

When President Eisenhower left office, he didn’t brag about victory. He gave us a warning: beware the military-industrial complex. He knew that once war becomes an industry, peace becomes the enemy. Pause, make eye contacts

We didn’t listen. Short pause

John F. Kennedy tried to resist the war machine. During the Cuban Missile Crisis, his advisors wanted to bomb Cuba, to unleash nuclear fire. Kennedy said no and he saved the world. He wanted to pull America out of Vietnam. He signed the order. Twenty-four hours later, he was dead in Dallas. And the war machine rolled on.

Speak louder with hands gestures Lyndon Johnson sent 2.5 million Americans to Vietnam. Fifty-two thousand never came home. The rest returned broken. Our soldiers carried outdated rifles while their enemies carried Soviet and Chinese weapons. Who profited? Not the soldiers. Not the families. But the defense contractors sure did.

And when Vietnam war ended, the wars didn’t stop. After 9/11, the Pentagon already had a shopping list: Afghanistan. Iraq. Libya. Syria. Yemen. Somalia. Iran. Seven nations. One after another. Not for democracy. For oil. Pause For power. Pause For money. Make eyes contacts

Afghanistan cost us twenty years and trillions of dollars. Iraq bled us dry. Libya and Syria collapsed into chaos. Yemen became a graveyard. And today, it’s Ukraine. Pause

Billions of U.S. tax dollars are shipped overseas, not for peace, but for weapons. While Americans can’t afford food, rent, or healthcare, there’s always money for another war. Europe plays both sides, supporting Ukraine while still buying Russian oil on the cheap. They get energy. Pause We get debt. Pause Ukrainians get the graves. Make eyes contacts

Let’s tell the truth: War is America’s business model. Peace doesn’t fill the pockets of Lockheed Martin. Peace doesn’t raise Raytheon’s stock price. Peace doesn’t buy a politician his campaign. War does.

We are addicted to war. Addicted to bombs, to invasions, to enemies real or imagined. Napoleon’s endless wars bankrupted France. And we are marching down the same path. Pause

Eisenhower tried to warn us. Kennedy tried to stop it. Both were silenced. And today, America has chosen war over peace.

So I ask you: How much longer will we accept it? How many more billions will we burn? How many more sons and daughters will we bury? Make eyes contacts

Because if we don’t stand up now, if we don’t say enough then America won’t just be making war abroad. We will be making war on our own future.

God bless America 

Mình để ý người Mỹ hay chấm dứt bài diễn văn bằng God Bless America nên bắt chước. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Lá thư của bạn gửi từ quân trường năm 1972

Hôm nay nhận được hai tấm ảnh của anh bạn học xưa, ghi chú thư của HKS gửi khi bị động viên vào mùa hè đỏ lửa. Có tên hàng xóm, em họ của anh bạn kể là anh bạn này có gửi thư cho mình từ quân trường nhưng hắn quên trao lại cho mình và sau đó quăng thùng rác. Anh bạn đi lính có kể vụ này khi tụi này gặp lại nhau sau 50 năm tại Texas. 

Năm đó mình qua trường Văn Học học lớp 11B nên hơi bở ngỡ vì lạ nước lạ cái thì có HKS ở gần xóm, kêu tới ngồi gần. Chiều thì chở nhau ra sân vận động đá banh với học sinh trường Việt Anh và nhóm xóm Kho Bạc. Đâu được mấy tháng thì một hôm, ăn cơm xong HKS đến nhà kêu không đi đá banh mà từ giả mình đi lính. Trưa về nhà nhận được thư của nha động viên đôn quân mùa hè đỏ lửa. Thế là hôm sau vào lớp thấy vắng độ 10 mấy nam sinh. Có một anh học Cực giỏi. Ai nấy buồn vì bổng nhiên bạn bè bị gọi đi lính, không biết khi nào đến phiên mình. Mấy anh chàng này sinh 1955 nên không được hoãn dịch nữa. Phải học đủ tuổi mới được tiếp tục học còn không ra trận để tổ quốc ghi ơn. Còn đám đủ tuổi thì nếu rớt Tú tài thì đi trung sĩ, em ở nhà lấy chồng cho xong. Từ dạo đó cũng hết đi đá banh vì 3 tên quen đều bị động viên. 

Đọc thư anh bạn, mình đoán lá thư của anh ta viết cho mình chắc cũng ná ná như vậy. Anh ta lớn lên với nhiều mộng ước nhưng rồi chiến trường cần bổ sung thêm người hứng Đạn vì lính chết nhiều ở Hạ Lào, Quảng Trị,…

Mình không nghĩ anh bạn như trong truyện cổ tích vốn dòng hào kiệt xếp bút nghiên theo việc đao cung vì mới vui vẻ ở lớp, đi học về nhận được lá thư kêu gọi trình diện ngay. Không có dịp chia tay bạn bè trong lớp, cô gái mà anh ta  thư mỗi ngày nhờ mình đưa dùm. Thế là một mối tình chớm nở lại được nhét vào ký ức đúng hơn là trong quên lãng. 50 năm sau mình gặp lại anh ta nói mày nhắc tao mới nhớ. Hóa ra mình người đi đào quá khứ của thiên hạ. Ai quen mình khi xưa không nên gặp lại mình vì sẽ bị khai quật quá khứ một thời. 

Anh ta viết cho anh bạn và chúc anh bạn học tập tốt để sang năm thi Tú tài, tiếp tục đường học vấn mà của anh ta đứt gánh giữa đường. Anh ta kể mới vào quân trường lại gặp tên bạn học chung khi xưa lớn tuổi hơn đi Thuỷ Quân Lục Chiến bị thương khiến anh ta thất kinh. May sao chiến tranh chấm dứt nếu không chắc có ngày bị mìn hay lựu đạn của Việt Cộng gài banh xác. 

Mình gặp lại anh ta sau 50 năm ở Houston tiểu bang Texas. Anh ta kể đi lính theo binh chủng không quân. Được gửi đi học gỡ mìn sau đó được đưa về phi trường Tân Sơn Nhất, ngày ngày đi tuần xem Việt Cộng có gài mìn nơi hàng phòng thủ thì gở. Nơi anh ta đóng quân, sau 75 được Việt Cộng biến chế lại thành viện bảo tàng tội ác mỹ ngụy gì đó. 

Sau 75 đi làm công nhân rồi vượt biển đến Hoa Kỳ. Đi làm thợ máy gửi tiền về Việt Nam giúp nuôi gia đình. 20 năm sau về Việt Nam thăm gia đình lần đầu. Có người bạn kêu ghé nhà tao ở Cai Lậy thăm và nếu thấy con cháu tao được thì lấy nó đem qua đây. Gần ngày trở về Hoa Kỳ anh ta mới nhớ đến vụ Cai Lậy nên chạy xuống thăm. 

Vào nhà thấy nhà nghèo ở trong làng trong ruộng, không có gì cả. Nhà có một cái tô với 3 chiếc đũa thấy tội quá nên hỏi cô bé muốn lấy anh ta. Cô bé gật đầu thế là phải viết thư này nọ. Anh ta hỏi văn phòng luật sư lo vụ đưa vợ qua, có dịch vụ viết thư tình cho cô bé khiến mình phì cười. Vì khi xưa hắn hay nhờ mình đưa thư viết cho cô bạn học trong lớp. Anh ta nói khi xưa chỉ chép thơ tình yêu rồi gửi cho đối tượng chớ có biết gì. 

Cô bé sinh cho 2,3 đứa con, làm thợ cắt tóc. Hai vợ chồng nhồi tiền thì 20 năm sau có 5 căn nhà cho thuê. Dạo này anh bạn ở Đà Lạt kêu nhắn tin nhưng không thấy trả lời. Mình đoán là chắc bị bệnh vì khi mình gặp thì thần sắc cũng yếu lắm. 

Mình đi Texas nhưng cách xa Houston nên không liên lạc. Tháng 3 năm tới sẽ đến Houston với đồng chí gái sẽ gặp lại luôn với cô Thắm Đà Lạt. 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nhà 

50 năm sau mới kể

 50 năm sau

Hồi đầu năm, nghe ông tổng bí thứ của Đảng cộng sản Việt Nam tuyên bố là những năm trước 75, người giàu có ở Tân Gia Ba qua Nam Việt Nam để chữa bệnh ở bệnh viện Chợ Rẫy, được xem là bệnh viện tối tân nhất thời đó ở Đông NAm Á khiến mình thất kinh. Lý do người Tân gia ba nay có lợi nhuận hàng năm cao hơn người Mỹ. 

Chuyện lạ từ một người cộng sản nêu lên 1 điểm tốt của Việt Nam Cộng Hoà. Thay vì chửi bới nguỵ quân nguỵ quyền 3 que. Gần đây, mình theo dõi ông Dương Quốc CHính, người Bắc bộ, không biết gốc tích ra sao nhưng thấy báo Việt Nam chửi Ông ta khá nặng như trên tờ Lào Cai “ Hay chi nói xấu giống nòi, Chê bai Tổ quốc làm loài bốn chân” phỏng vấn trên kênh ông ta các nhân vật thời Việt Nam Cộng Hoà như ông Huỳnh Tấn Mẫn, ông Lê Nguyễn, một cựu phó quận trưởng miền Nam, tốt nghiệp học viện Quốc Gia Hành Chánh, sau 75, đi tù cải tạo 7 năm, không đi H.O., ở lại Việt Nam làm việc. Chuyện lạ cho nhắc đến Việt Nam Cộng Hoà để so sánh với ngày nay. 

Có lẻ người cộng sản nhận thức ra sau 50 năm, Việt Nam dưới sự lãnh đạo của họ không tiến xa được, có gì cản trở sự phát triển dù có đến trên 20,000 tiến sĩ. Nên họ kêu gọi tuyên bố, mời các chuyên gia Việt kiều hải ngoại về. Vấn đề là những người giỏi ở Việt Nam có rất nhiều nhưng không được dùng hay bị bỏ tù như ông Trần Huỳnh Duy Thức. Cách đây rất lâu, mình có đọc bài của anh Nguyễn Thiện Tống, mà mình có dịp gặp tại Hoa Kỳ khi anh sang Hoa Kỳ, theo học trường Kennedy ở Harvard. Anh này là tiến sĩ tốt nghiệp ở Úc Đại Lợi về hàng không. Anh ta cảnh báo là không nên thực hiện phi trường Long Thành vì có thể sẽ trở thành phi trường Mirabel ở MOntreal mà mình đã có kể. Họ cho xây phi trường này cho kịp cuộc đấu xảo ở mOntreal nhưng chả xây đường xe lửa hay cơ sở hạ tầng gì để kết nối thành phố với phi trường nên sau này bị bỏ hoang. Hôm qua, mới thấy có đề suất xin xây đường xe hoả nối kết Sàigòn với phi trường Long Thành vì 3 đường nối kết với phi trường Tân Sơn Nhất điều quá tải, quá cảnh có thể trễ đến 5 tiếng. Nghe nói nhà ga T1, T2 và T3 không được nối kết với nhau, hành khách phải đi xe buýt.  Chán Mớ Đời 

Có lần về Sàigòn có bạn đồng chí gái rủ đi dự đám cưới con của người bạn học. Đến nơi mới khám phá ra nhà hàng 7-8 tầng, có đến 10 tiệc cưới cùng một lúc. Vấn đề là không thấy bãi đậu xe hay hầm gởi xe như ở Âu châu hay Hoa Kỳ. Anh bạn chở đến phải chạy xa xa nhờ một căn nhà có người ngồi ngoài hiên trông dùm xe và trả tiền. Tưởng tượng Mấy bả đậu xe rồi lết giày cao gót đến nơi. 

Mình đoán là tư duy hậu cộng sản vì khi đi Karzachstan mình thấy y chang cách xây dựng này. Họ xây các nhà vệ sinh Hoành tráng lắm trong các công viên quốc gia. Có các thiết bị công nghệ năng lượng mặt trời đầy đủ theo tiêu chuẩn quốc tế. Vấn đề là họ không nghĩ đến dẫn nước đến các nhà vệ sinh này nên các nhà vệ sinh tiên tiến này bị khóa chặt và không ai sử dụng Từ khi Khánh thành đến giờ. Phí tiền của dân. 

Phi trường được xây ở ngoại ô thành phố để tránh rủi ro tai nạn như chiếc máy bay của công ty hàng không Ấn độ mới cất cánh rồi lộn cổ xuống nhà dân. Lần đầu tiên bay xuống phi trường cũ của Hồng Kông khiến mình thất kinh. Nhưng phải có hạ tầng cơ sở kết nối như xe buýt , xe lửa có thể đưa hành khách vào thành phố nhanh chóng thay vì đi xe. Nhớ lần đi xe taxi từ phi trường Nhật Bản về khách sạn mất hơn 90 phút nhưng khi đi ra phi trường dùng xe lửa chỉ mất 30 phút thêm rẻ. 

Sau 30/4/75, người cộng sản say men chiến thắng nên nghĩ tái thiết và phát triển Việt Nam dễ như đánh Mỹ cút nguỵ nhào. Trong lịch sử, các người chiến thắng chiến tranh chưa chắc là giỏi về kiến thiết và phát triển. Như trường hợp ông Winston Churchill, cựu thủ tướng Anh quốc, nổi tiếng trong thời kỳ chống Đức quốc xã. Ông ta hô hào, động viên người dân Anh quốc và các thuộc địa chiến đấu cho tự do này nọ. Nhưng sau chiến tranh, ông ta cũng say men chiến thắng nên tái thiết phát triển khiến kinh tế Anh quốc lụng bại. Dạo mình mới sang Luân Đôn làm việc, nói chuyện người Anh quốc, mình khen ông Churchill khiến người dân sở tại phải giải thích cho mình hiểu lý do mà đế chế Anh quốc tan tành là vì ông thần Churchill này. Đến nay, 80 năm sau ngày ca khúc Khải hoàn Anh quốc te tua. Không còn dám tuyên bố mặt trời không bao giờ lặn ở xứ sương mù này.

Nghe ông Huỳnh Tấn Mẫn kêu là đã vào Đảng khi còn sinh viên, mà ông Kỳ và ông Minh bao che. Ông ta nói được học bổng của chính phủ Việt Nam Cộng Hoà 1,500 đồng mỗi tháng khiến mình nhớ đến ông Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng từng viết đâu đó được học bổng 1,500 đồng, ăn không hết. Vấn đề là được học bổng quốc gia lại đi thờ ma cộng sản, nhảy núi, sát hại người dân Huế trong kỳ tổng công kích Mậu Thân.

Ông Lê Nguyễn cho biết là từ lớp tiểu học đã học sinh ngữ và lên trung học học thêm sinh ngữ 2 nên đậu tú tài thì tương đối họ có thể nói chuyện, đọc hiểu sách báo ngoại quốc. Điển hình là sau 75, đi tù về, nhờ đọc hiểu sách báo ngoại quốc ông ta dịch các bài báo trên các tạp chí ngoại quốc, nhiều khi đã cũ trước 75, cho đăng báo Việt Cộng. Ông ta nói như các lãnh đạo miền nam như ông Thiệu, ông Kỳ nói tiếng pháp và tiếng Anh được khi giao dịch với người Mỹ hay ngoại quốc. Ngày nay, thấy các lãnh đạo Việt Nam ra hải ngoại không khạt được một tiếng ngoại quốc mặc dù ai cũng có bằng cấp đại học. Thấy hình ảnh hai vợ chồng chủ tịch nước đứng một mình khi có họp mặt quốc tế vì không ai hiểu tiếng Việt.

Mình thấy tuy trễ nhưng họ bắt đầu nhận thức ra vấn đề. Câu hỏi là họ có chấp nhận cho người ngoài Đảng lãnh đạo các chương trình phát triển hay không. Đừng nói đến chính trị, chỉ chuyên môn kỹ thuật thôi. Khi các lãnh đạo đều có bằng mua, bằng giả thì khó mà họ để cho các chuyên gia có thực tài trong nước, lãnh đạo, quản trị các ngành. Họ có nói đến tư nhân buôn bán. Kinh tế quốc doanh thì không bao giờ khá được vì không phải tiền của mình. Trong khi tư nhân thì tiền của họ nên họ phải dè dặt, điều nghiên kỹ lưỡng trước khi thực hiện hay đầu tư.

Đâu phải lên tiếng khi ăn đặc sản Quảng Trị rồi kêu Việt Nam trong 5 năm sẽ là cách mạng hàng đầu về 5, 6 gờ này nọ. Phải có chương trình giáo dục, đào tạo, thi cử không dựa theo lý lịch. Ông Lê Nguyễn có nói đến khi xưa, chính phủ Việt Nam Cộng Hoà có giúp đỡ các con em nghĩa tử, có cha hay mẹ chết trận hay làm công chức bị Việt Cộng giết. Mấy người con có cha mẹ chết vì Việt Cộng sát hại được cho vào các trường quốc gia nghĩa tử để học. Họ không phải đóng học phí, có thể có thêm học bổng nhưng khi đi thi thì ngang hàng với nhau. Không có vụ vớt lý lịch này nọ. Đi du học cũng vậy. Ai giỏi, đậu đạt chỉ tiêu thì được đi du học còn học bổng của ngoại quốc thì phải thi tuyển.

Mình chỉ thấy có vụ tiêu cực trong ngành giáo dục khi xưa. Lý do là chiến tranh. Nhiều nam sinh học trễ hay thi rớt, sợ phải đi quân dịch nên chạy chọt, làm giấy khai sinh giả, học bạ giả để được tiếp tục học, tránh đi lính. Còn thi cử thì rất đàng hoàng như ông Lê Nguyễn giải thích về đề thi được đưa ra. Lý do ông ta biết vì làm phó quận trưởng nên am hiểu khá nhiều sự việc hành chánh khi xưa.

Mình ngạc nhiên khi họ cho phép đăng tải câu trả lời của ông Bùi Kiến Thành, con trai đầu của bác sĩ Bùi Kiến Tín. Nổi tiếng về dầu khuynh diệp, sau này qua Pháp sinh sống. Còn ông Bùi Kiến Thành, du học pháp rồi lên đại học, ông bố xin được một suất học bổng qua Hoa Kỳ. Học tại đại học Columbia, tại đây thời thế đưa đẩy có người giới thiệu cho Diệm nên khi ông Diệm về nước chấp chánh thì có liên lạc, mời ông ta về làm cố vấn. Sau đó ông ta ra ngoài để làm ăn tư nhân rồi sau 1/11/1963, bị mấy tướng lãnh nhốt mất 15 tháng sau đó ông ta qua pháp sinh sống đầu tư vào địa ốc. 

Ông ta kể đâu 1980, 5 năm sau ngày 30/4/1975, ông Phạm Hùng có gửi vài người sang Pháp gặp ông ta để hỏi ý kiến. Ông ta trả lời từ thời cổ đại đến nay, chưa có một nước nào được đám dân nghèo lèo lái, cai trị mà trở nên giàu có. Anh chơi “trò xóa giàu tăng nghèo” với đổi tiền và đánh tư sản mấy lần biến người Việt nghèo hết. Mấy người biết làm ăn vượt biển. Một xã hội muốn giàu có thì phải làm cho dân giàu lên, còn đây làm cho dân nghèo thêm, rất khó hiểu nếu có đầu óc biết suy nghĩ.

Một người nông dân có thể cầm súng đánh tan quân thù nhưng không có khả năng để lèo lái một quốc gia hậu chiến. Nhất là họ chỉ quen ở trong rừng nên khó giao tiếp với ngoại quốc với tư duy là bọn đế quốc tế bản là xấu. Kinh tế là trao đổi sản phẩm mà Việt Nam chơi sang theo chương trình “ngăn sông cấm chợ”. Có anh kia đi buôn lậu 2 kí gạo mà ở tù đến 1 năm. Anh ta kêu suýt chết trong tù may được ông cụ cứu vì từng là y tá trong quân y. 

Mấy người được cử đi hiểu vấn đề nhưng đâu dám khơi khơi về báo cáo lại như ông Nguyễn Trường Tộ khi xưa, mang tội khi quân, suýt nữa là rơi đầu. Ông Bùi Kiến Thành phải viết tóm tắc những việc cần sửa đổi để giúp Việt Nam phát triển. Và từ đó Đảng cộng sản mới đưa ra chương trình Đổi Mới, giúp Việt Nam phát triển như ngày nay. Tuy chậm so với sự phát triển Trung Cộng. Mình đoán vì có trên 20,000 tiến sĩ mua bằng. Đọc báo nghe nói ông tiến sĩ chưa học xong lớp 3 mà làm viện trưởng đại học. 

Điển hình là vườn bơ của mình. Chủ trước mướn ông thợ làm vườn từ 20 năm qua. Mỗi sáng ông ta đến sớm tắt nước tưới ở khu vực A rồi mở nước tưới khu vực B rồi đi làm. Cuối tuần nghỉ, ông ta lại xem xét vườn bơ để xem cần làm gì như tỉa nhánh kho, bón phân bằng tay,… quản lý chỉ làm đâu 20 tiếng một tuần.

Khi mình mua thì việc đầu tiên là gắn đồng hồ tự động tưới ngày nào, giờ nào. Xem như thế ông làm vườn, tiết kiệm được $2,000/ tháng. Xem khu vực nào có nhiều cây thì tưới nhiều hơn khu vực ít cây. Đếm bao nhiêu cây ở mỗi khu vực. Mình mua mấy thùng chứa phân lõng rồi mua cái bơm để tự động bơm phân vào hệ thống tưới. Mình hẹn với thành phố để gửi người đến quan sát xem cần trùng tu, cải tiến cách hoạt động của vườn vì mình y tờ về việc này. Họ gửi kỹ sư đến xem xét rồi cho mình ý kiến, rồi cách xin phép  các cơ quan chức năng để xin tiền, hiện đại hoá hệ thống tưới nước với các hệ thống điện năng mặt trời và wifi. Từ đó đi chơi ở Trung Á, mình có thể xem xét độ tưới, để tưới thêm nước hay bớt. Mình dốt nên nhờ các chuyên gia cho ý kiến. Đâu dám nghĩ với sức Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen , sỏi đá cũng thành bơ. 

Chuyên gia do các công ty mua sỉ đến từ Chí Lợi, hay từ đại học cảnh nông trong vùng khuyên mình chặt cây ngắn lại vì cây quá già, quá cao. Rất khó để chăm sóc cũng như hái trái vì quá cao. Mình phải chịu khó một thời gian không có trái bán nên cứ mỗi năm mình chặt một khu vực. Nay đã làm xong sau 5 năm. Bây giờ thì chỉ chăm sóc đợi 2 năm nữa thì trái sẽ ra nhiều hơn trước vì cây thấp, ít tốn dinh dưỡng cho các thân cây cao to đùng. Cứ mỗi năm kêu các chuyên gia của tiểu bang Cali về mấy chương trình về cải thiện canh nông đến vườn xem xét rồi tặng họ một thùng bơ. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn