Cư xá cảnh sát quốc gia Đà Lạt xưa

 Cư xá cảnh sát quốc gia Đà Lạt xưa

Mình có mấy tấm không ảnh khu vực nhà thờ Con Gà và nhà thờ đầu tiên tại Đà Lạt, sau bị đập phá để xây trường học Trí Đức ở trong Nhà CHung, ấp Xuân An, do ông Nguyễn Kính sưu tầm hình ảnh xưa Đà Lạt gửi. Mình chỉ biết sơ sơ khu vực này vì khi xưa có đi vào thăm chú ruột của bà cụ mình. 

Nhìn hình thì mình chới với vì thấy phía sau ty cảnh sát quốc gia có một dẫy nhà san sát bên nhau, xây cùng kiểu như cư xá mà chưa bao giờ đi vào đây. Nay được giải mã là cư xá cảnh sát quốc gia Đà Lạt vì được một anh quen qua mạng, giải thích là nơi gia đình anh ta ở khi ông bố làm cho ty cảnh sát. Xin tải tấm ảnh lên đây.

Cận cảnh bên phải có một phần con đường Nhà Chung, chạy từ Yersin vào ấp Xuân An. Mình không hiểu lý do họ gọi Nhà Chung. Được biết khi các linh mục về hưu thì họ cho vào chỗ hưu trí, gọi là Nhà Chung. Có thể khi xưa, chỗ trường Trí Đức là nhà chung vì có nhà thờ đầu tiên được xấy cất, sau đó mới đến nhà thờ Con Gà. Nay họ dời về Bảo Lộc.

Nhìn tấm không ảnh, sau lưng khách sạn Palace có một ngôi nhà thờ nhỏ, đó là nhà thờ đầu tiên được xây dựng tại Đà Lạt trước khi xây ngôi nhà thờ Con Gà.

Nhà thờ Con Gà lúc xây cất, chưa xây tháp chuông nhà thờ 

Nhà thờ đầu tiên lúc họ xây xong khách sạn Du Parc, thấy nóc chuông phía sau

Nhà thờ Con Gà chưa có nóc chuông

Mình chỉ vào trường Trí Đức một lần khi có đại hội Nhạc Trẻ liên trường trung học năm 1973. Họ để các ban nhạc của mấy trường trên tầng hai của trường, còn học sinh đứng dưới sân nghe.

Từ đường Nhà Chung đi vào trường Trí Đức, thấy sân trường rộng lớn, các lớp học nằm trong 5 tầng lầu. Phía sau trường là các vườn rau. Phía trên trường là phía sau nhà thờ COn Gà. Bên trái là ty cảnh sát quốc gia.

Mình ngạc nhiên khi thấy dãy nhà phía tay trái của trường Trí Đức, sau lưng ty cảnh sát quốc gia vì lần đầu tiên thấy dãy nhà này nên thắc mắc là chỗ nào. Tình cờ quen một anh khi xưa ở đây vì ông bố làm cảnh sát nên giải thích là cư xá cảnh sát quốc gia.

Anh ta kể đài phát thanh Đà Lạt khi xưa được đặt tại bên phải khách sạn Du Parc, chỗ đường Yersin và Nhà Chung. Sau sinh viên học sinh biểu tình chống THiệu Kỳ, năm 1966, bò đến đây đốt nên sau đó được dời qua bên phải khách sạn Du Parc, lúc đó mới thấy dây kẽm gai chắn lối này nọ.

Anh ta kể là năm Mậu Thân, nguyên cư xá chạy đến tá túc dưới hầm nhà thờ COn Gà vì dạo đó Việt Cộng tấn công khắp nơi. May sao họ không leo lên chuông thà thờ chắc cao quá, vì ở trường Yersin, mấy ông bò lên thác chuông đứng bắn sẻ khiến trực thăng bắn ná thở hư hao, sau phải sửa chửa nhiều.

Khách sạn Du Parc nhìn từ phía sau, bên tay trái trước năm 1966, là đài phát thanh Đà Lạt, sau bị sinh viên đốt cháy nên dời qua bên phải chỗ cây xăng sau khách sạn Palace

Nhà thờ Con gà nhìn phía sau nhưng không thấy rõ cư xá cảnh sát quốc gia bên tay phải

Tấm ảnh này thấy rõ nhà thờ con gà, tước nhà thờ là cái bùng binh để xe chạy từ đường Trần Quốc Tuấn lên Yersin và phía cạnh cảnh để chạy xuống cầu Ông Đạo, bên phải là ty cảnh sát quốc gia nằm trên đường YeÝein. Ai buồn đời đọc bài này có đủ hình ảnh xưa.

https://www.muctimsonden.com/search?q=Nh%C3%A0+th%E1%BB%9D+%C4%91%E1%BA%A7u+ti%C3%AAn+t%E1%BA%A1i+%C4%90%C3%A0+L%E1%BA%A1t+

Nhà thờ Tin Lành bị bắn nát khi mấy ông Việt Cộng chui vô đây núp, nhờ Chúa che chở. Ông thần lính Mỹ đứng trước gửi cho mình tấm ảnh này. Có tấm khác nhìn nguyên nhà thờ bị bắn và có hình lính Mỹ ngồi ngay cửa sổ. Để mình tìm lại. Trong bài với đường dẫn trên

Nhà thờ Tin Lành ở đường Huỳnh Thúc Kháng bị mấy ông chui vào núp, tưởng phi công Mỹ à quên Giặc lái đế quốc không dám bắn. Ai ngờ chúng bắn banh ta lông nhà thờ hết nên mấy ông bỏ chạy qua đường Đoàn Thị Điểm, gần nhà thờ Bà Sơ, nghe nói để lại 20 xác chết.

Nhìn tấm ảnh thì bên trái đối diện qua đường Yersin là trường Nazareth của mấy bà sơ, dạy con nít tiểu học. Been trái nữa là trung tâm Hội Việt Mỹ, nơi có triển lãm về Hoa Kỳ như vụ phi thuyền Apollo lên cung trăng. Mình đi học hội Việt Mỹ thì đầu khoá đến đây đóng tiền học. Rồi bên trái nữa là thư viện Đà Lạt.

Anh bạn quen có kể là lúc bé hay chơi với chúng bạn trong xóm ở phần đất này, sau này phi công Mỹ đáp trực thăng tại đây khi lên Đà Lạt như ông Robbie , người quyên tiền của phi đội ông ta để tặng học bổng cho 2 học sinh nghèo trường Trần Hưng Đạo và hai hoc sinh nghèo của trường Bùi Thị Xuân.

Mình nhớ chỗ này trước Mậu Thân hàng năm có hội chợ. Dân Sàigòn lên tổ chức, có mô tô bay đủ trò. Thả vòng mây đầu vịt,…

Sau Mậu Thân hình như các sinh hoạt của người dân thị xã bị giới hạn rất nhiều như tối là bị giới nghiêm từ 9 giờ tối đến 6 giờ sáng. Ít ai dám ra khỏi thành phố, rồi các vụ đặt chất nổ của dân nằm vùng khiến bất an hay Việt Cộng về trên Số 4, bắn trưởng ấp này nọ hay bắt thiên hạ đi theo Việt Cộng. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

 

Âu châu có gì thay đổi

 Âu châu có gì thay đổi

Về Paris kỳ này, sau chuyến đi bộ hành hương 325 cây số suốt 15 ngày ở Ý Đại Lợi, nên tà tà vì năm ngoái về Paris có đi viếng lại những chỗ mình muốn viếng. Cốt để gặp lại bạn học khi xưa ở Đà Lạt, thăm em út và Paris để ôn lại chuyện xưa. Cái thú về già là tìm lại những ký ức một thời với thân hữu. Như nhìn lại các khúc phim xưa với tốc độ chậm.

Tiệm ăn MacDonald ở Paris. Khi xưa chỉ có hai tiệm; một ở Champs elysees và một ở đường wagram, nay thì khắp nơi

Có một điểm mình thấy ngày nay, du khách trẻ đi du lịch kiểu Instagram hay Tik Tok như để “check-in”, chụp hình để tải lên mạng câu view thay vì tìm hiểu lịch sử, văn hoá sở tại. Họ đi ăn cũng dựa vào gú gồ, xem mấy sao này nọ, đứng đợi xếp hàng mấy tiếng đồng hồ để vào các nhà thờ hay viện bảo tàng để quay video tải lên mạng. Ăn xong lại phê bình cho mấy sao như các nhà chuyên nghiệp về ăn uống như Gault et Millau. Khác với khi xưa, du khách ít hơn, ai cũng sử dụng Guide Vert của Michelin để tìm hiểu về lịch sử của thành phố, các nhà thờ, kinh tế và các nhân vật của thành phố,… giúp du khách hiểu được và yêu mến thành phố. Có lẻ du lịch ngày nay một cách phiến diện quá nhanh chóng. Vài tháng sau, ai hỏi hình họ chụp ở đâu, chưa chắc họ nhớ vì quá nhiều. Rồi khi memory quá tải họ lại xóa hết. 

Ngoài ra mình còn thấy du khách đi từng đoàn mà khi xưa đa số là du khách đến từ Nhật Bản. Nay du khách đủ loại giống dân, mỗi người đeo cái máy và máy nghe. Người hướng dẫn viên nói rồi máy tự động thông dịch hay đã có sẵn chọn tiếng mình nghe được. Sáng sớm còn thấy thiên hạ nghe, chăm chú nhưng độ 2 tiếng sau là thiên hạ oải, chả thấy ai nghe nữa.

Kỳ này ở Ý Đại Lợi, mình có dịp thấy tảng đá to trên núi đã truyền cảm hứng cho nghệ nhân Michelangelo để vẽ mấy bức hoạ trên trần nhà của nhà nguyện Sixtina ở toà thánh Vatican. Tình cờ thôi, vì khi đến thành phố Chiusi Della Verna, bổng nhiên thấy tấm bảng chỉ dẫn nói về tảng đá của Michelangelo nên tuy đừ cũng ráng đi bộ thêm mấy cấy số để xem. Có chị nào hỏi mình sao đi bộ, mình trả lời là già rồi, không dám lái xe ở Âu châu nên đi bộ cho chắc ăn.

Porte Saint Denis, Paris 

Khác với khi xưa rất nhiều. Điển hình khi mình đến thành phố Pisa, nổi tiếng với cái tháp nghiêng năm 1976. Dạo ấy, ít du khách nên có theo đám bạn leo lên cái tháp này với cầu thang quay vòng vòng rất hẹp. Ngày nay, du khách đông kéo theo các đám bán đồ dụ du khách đủ trò, cứ như cái chợ. Ai nấy đều đứng lấy tay làm dáng đẩy cái tháp rồi đi.

Mình đoán ít ai đi du lịch, bỏ thời gian để đọc lịch sử cái tháp, suýt nữa bị tàn phá trong thế chiến thứ hai như chiếc cầu cũ ở Firenze. Quân lính đức dùng cái tháp này để quan sát quân đội đồng minh, đúng hơn là Mỹ. Tư lệnh của Mỹ gửi một thượng sĩ già đến đây trinh sát, gọi pháo binh bắn. Tới nơi ông thần này được chúa hiện lên hay sao, thấy đẹp quá nên không gọi pháo binh. Do đó ngày nay có đến 7 triệu du khách đến để nuôi thành phố này.

Năm 1998 họ gắn mấy tấm bằng chì vào phía bị nghiêng để kéo từ từ cái tháp bớt nghiêng lại.

Được cái là họ dùng chì để làm cho độ nghiêng của cái tháp này ít lại từ 5 độ, nay chỉ còn 3.5 độ. Mất 10 năm vào thập kỷ 1990. Khi xưa mình thấy nghiêng nhiều hơn ngày nay. Đọc lịch sử vè cái tháp này cũng hay vì bị bỏ dỡ công trình mất mấy chục năm giúp cái nền móng khô lại nên tiếp tục xây lên cao. Sau này sợ rớt luôn nên các kỹ sư tìm cách dùng mấy tấm chì to đùng buộc chặt vào một bên và từ từ làm giảm độ nghiêng.

Tương tự chiếc cầu cũ (ponte Vecchio) của thành phố Firenze, mà du khách đến là phải tới đó chụp hình tạo dáng. Chiếc cầu còn hiện hữu đến ngày nay nhờ ông tư lệnh quân đội đức, được cấp trên ra lệnh phá chiếc cầu để chận đường tiến của quân đội đồng minh nhưng ông ta là người có học, không phải nông dân ngu lâu dốt bền như mình nên cãi lời cấp trên, không cho phá. Nay người Ý Đại Lợi, làm tấm bảng để vinh danh ông ta, kẻ thù chiếm đóng xứ họ, đã không vâng lệnh cấp trên, bảo tồn cái đẹp của xứ họ. May là gặp người Mỹ và người đức nên họ không bắn xập chớ gặp người cộng sản như liên Xô là bắn nát hết.

Bảng khắc ghi nhớ ông người đức tên Wolf, đã cãi lệnh cấp trên không cho nổ mìn phá cầu.

Hôm ở Lyon, ông thần thổ công Lyon, dẫn mình đi ngang một cái chợ cũ, nay là nhà thờ Tin Lành, khiến mình nhớ đến bức tranh “la bataille de Saint Barthélemy “ kể về sự tàn sát giữa người theo Công Giáo và người theo Tin Lành tại Pháp khi xưa mà khi xưa ông Tây bà đầm cứ bắt mình học về lịch sử, nói về Les Huguenots bú xua la mua thêm mình là người lương nên chả hiểu thằng Tây con đầm nào cả. 

Văn phòng của công đoàn lao động Force Ouvriere tại Paris

Khi xưa ít thấy các nhà thờ tin lành ở Paris

Les Huguenots là tên gọi những người theo đạo Tin Lành của pháp khi xưa. Họ theo giáo phái của ông Jean Calvin. Sau này bị người công giáo đứng đầu là vua Louis 14 đánh giết tàn sát khá nhiều, bỏ chạy sang các xứ lân cận theo đạo Tin Lành như Thuỵ Sĩ, Hoà Lan, Anh quốc,…và châu Mỹ. Làm thất thoát khá đông những người tài giỏi của Pháp quốc. Thường dân có học thì họ không tin tuyệt đối, đặt lại vấn đề cho hợp với thời đại nên khi bị tàn sát, họ bỏ chạy trốn.

Ông thổ công Lyon, dẫn mình đến nhà thờ chỉ mấy cái tượng nhỏ ở bên ngoài, và giải thích lý do các đầu của mấy cái tượng bị bể hay biến mất. Lý do là công giáo và tin lành trong cuộc chiến tôn giáo mà khi xưa ông Tây bà đầm bắt mình học dù chả hiểu gì cả về La guerre des religions. Họ đốt nhà thờ nhau nên sau đó họ đột phá tư duy là quá ngu, tại sao phải đốt nhà thờ, tốn tiền xây lại, nên chỉ bắt thang đập mấy đầu tượng là xong.

Tình hình kinh tế và chính trị tại Pháp quốc ngày nay rất bết. Nhớ dạo mình ở pHáp, họ ra chương trình cho về hưu sớm. Lý do là để có chỗ trống trong công ty, mướn giới trẻ làm việc vì thất nghiệp khá đông. Bây giờ người Pháp không chịu chết sớm như hồi họ ra lệnh cho về hưu đâu 60 tuổi. Điển hình bà mẹ nuôi đầm của mình nay hơn 100 tuổi và đầu óc minh mẫn. Bà ta không ngờ là vẫn còn sống lâu sau khi ông chồng qua đời.

Nay đánh thuế quá dân có tiền không muốn đầu tư, nghe lời ông Trump, đem tiền qua Mỹ đầu tư. Ở Pháp, mình để ý các tiệm nhỏ đóng cửa khá nhiều, đề bảng cho thuê đầy. Ở Paris đi đến mấy chỗ du khách viếng thì tấp nập, tiệm ăn, tiệm bánh đủ trò, còn đi xa xa một tí thì tình hình rất oải như khi mình ghé khu Montparnasse, họ đóng cửa Les Galleries De Lafayette. Khu xưa đông đúc, nay thì Chán Mớ Đời, Graffiti đầy nơi.

Nhà thờ ở Florence

Về chính trị thì cũng như ở Hoa Kỳ, cử tri mà ghét ông tổng thống đương nhiệm thì chửi bới, kêu “Sale Con”, họ tạo dựng cắt xén các video để chỉ ra ông Macron là ngu dốt này nọ. Hoa Kỳ có 2 Đảng chính thức mà còn lộn xộn, đóng cửa này nọ huống chi ở pháp có cả 7, 8 Đảng lớn và Tây đầm là thầy truyền đạt cái tính hay chê bai cho người Việt nên ai cũng chửi bới hết, tự xưng là Jeanne d’Arc ngày nay.

Tình hình khó khăn và mình nghĩ trong tương lai sẽ có một chính phủ mạnh bạo lên nắm chính quyền như thời chính phủ Vichy. Xã hội nước pháp bây giờ cũng phức tạp. Sau đệ nhị thế chiến, Hoa Kỳ giúp nước pháp xây dựng lại nền kỹ nghệ nên cần nhân công. Do đó họ đem thợ thuyền từ các thuộc địa cũ ở phi châu sang làm việc. Rồi mấy ông này đem vợ con sang nên tấm tranh xã hội, chủng tộc của pháp khá ly kỳ. Mình để ý trong xe điện, lai Á châu có, lai đen có, lai rệp có lại thêm có nhiều bà che mặt che mày hồi giáo. Bửa ăn đầu tiên tại Paris là món Tagine của Maroc. Mình rất thích xứ Ma-rốc này. Tính sang năm dẫn đồng chí gái đi lại xứ này và Tunisia.

Lại nghe các nước Bắc Âu bắt đầu kêu mọi người phải tuân thủ theo văn hóa của xứ họ, không còn tôn trọng các nền văn hoá khác như xưa. Hòa Lan là một nước theo mình rất tôn trọng sự khác biệt, cấp tiến mà nay chính phủ cực hữu kêu gọi tống cổ người di dân ra khỏi nước. Mình nghĩ trong tương lai Liên Hiệp Âu châu sẽ đuổi dân ngoại quốc không có quốc tịch về nước. Để xem hết nhiệm kỳ của ông Trump, vụ dẫn độ, và nhập cư bất hợp pháp từ biên giới có hiệu lực hay không. Họ bắt đầu bắt du khách phải ghi danh trước khi nhập cảnh để biết du khách có trở ra hay không khi quá hạn nhập cư và sẽ tìm cho ra vì ngày nay các camera đều được gắn khắp nơi, dễ nhận diện. Anh ở lậu là sẽ bị tóm ngay.

Bên Nhật Bản mới bầu phụ nữ đầu tiên làm thủ tướng, cho thấy vật đổi sao dời. Bà này lại cực hữu, thành lập một bộ trục suất các di dân lậu hay không đàng hoàng. Cho thấy thế giới đang chuyển mình, có cái nhìn về di dân dưới một nhãn quan khác. Các khó khăn về quỹ hưu trí và bảo hiểm sức khoẻ vì người già sống lâu thêm dân số giảm nên lòng bác ái cũng bay theo cánh chim biền biệt.

Nói chuyện với bạn bè thì khám phá ra tình hình như xưa. Nghĩa là nhập gia tuỳ tục. người Việt sống ở Âu châu, bị ảnh hưởng không gian chính trị của nước sở tại. Khi xưa, khi mình sang pháp thì có đến 25% người Pháp bầu cho Đảng Cộng Sản, nay chả nghe ai nói đến xây dựng thiên đường cộng sản nữa. Hôm trước đi ngang trụ sở một công đoàn lao động Force Ouvriere đẹp như Tây, sang trọng. Các chính trị gia cánh tả, cấp tiến vào ăn cơm ở tiệm sang trọng Mâtillon và tự xưng đại diện, lên tiếng đấu tranh cho người nghèo.

 Dạo đó, người Việt hay sinh viên gốc việt cũng bị lôi cuốn vào các môi trường chính trị nên cũng theo cộng sản, chống chính phủ Việt Nam Cộng Hoà, tự xưng Việt kiều yêu nước bú xua la mua. Nay cũng vậy có người chống Macron, người bầu cho Le Pen , người bầu cho Écolo, bú xua la mua. Cũng có người ủng hộ Trump và chống Trump. Cũng chửi nhau trên mạng xã hội như khi xưa, sinh viên Việt Nam đánh nhau ở Maubert. Chán Mớ Đời 

Vấn đề là nếu phái cực hữu lên thì số phận người Việt dù có quốc tịch Tây sẽ ra sao. Nhất là giới về hưu, Tây kêu hết tiền nuôi người già. Hôm qua xem phỏng vấn ông Macron, ông ta kêu người về hưu phải thắt lưng buột bụng. Họ chỉ ông ta đeo cái đồng hồ giá 70,000 Euro. Chả có ông Tây bà đầm nào muốn giảm tiền hưu trí, thế là ngọng. Qua Âu châu thấy có phong trào ủng hộ Palestine, chận đường, chận xe lửa. Mình đi xe lửa tốc hành mà bị chận mất 15 phút. Đùng cái ông thần Trump làm sao đó khiến hai bên ngưng bắn, thả con tin nên hết trò chận xe lửa, xa lộ. May quá, bay về Cali được.

Nhưng có lẻ chuyện hy hữu là cựu tổng thống Sarkozy bị giam ở tù về tội tiền nong chi đó, lấy của Khadafi. Mình không rõ lắm vì không theo dõi. Chỉ biết là chính ông ta, khởi đầu cho phản lực cơ Oanh tạc Libya khiến dân chúng nổi dậy, kéo cổ ông thần Khadafi ra khỏi ống cống và giết luôn.

Mình nhớ thời sinh viên, có tham gia nhóm giúp vận động cho ông Sarkozy đắc cử thị trưởng thành phố Neuilly sur Seine, vì ông ta lấy con gái bà Perry, bạn của bà mẹ nuôi đầm của mình. Hồi đó có ông Michel Poniatowski, bộ trưởng của tổng thống Giscard D’Estaing, ủng hộ ông thần này. Sau này mình sang Hoa Kỳ, lại nghe ông thần ly dị để lấy vợ đẹp hơn. Nay lại đi tù. Thấy cũng tội, một thời tiền hô hậu ủng, làm cha ông Tây bà đầm nay phải vào tù nhưng nhà tù ngon lành.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn

đám tang văn hào Victor Hugo tại Paris

 Đám tang Văn hào Victor Hugo 

Kỳ này về Paris, đúng ngày nước pháp đem ông cựu bộ trưởng tư pháp Badinter vào Pantheon, nơi họ chôn các người có công với nước pháp. ông Napoleon đã nướng cả triệu lính pháp trên chiến trường để rồi thua thảm bại tại Nga và Bỉ quốc thì được chôn ở Hotel des Invalides. Hôm trước ở Paris mình có đi ngang, nay là viện bảo tàng. Hình như chỉ biểu tượng thôi vì ông này đã được chôn lâu rồi, không biết ở đâu. Đi ăn cơm Ma-rốc xong về nhà xem truyền hình đến lúc ông Macron đọc diễn văn thì thấy không hay như mấy chính trị gia khi xưa nên đi ngủ.

Trên đỉnh của Khải Hoàn Môn, có chiến mã đánh dấu chiến thắng Austerlitz mà ngày nay bò lại Paris không còn thấy nữa. Có lẻ nặng quá, sợ sụp luôn Khải hoàn môn nên họ dẹp. Mấy tượng này thường được đúc bằng đồng nên khá nặng. Ở Lyon, có bể nước với đài phun nước kiểu này, họ phải dời vì khi xây hầm đậu xe phía dưới, sợ nặng quá xụp nên phải xây bê tông cốt sắt phía dưới.

Đặc biệt là nơi đây có chôn cất nhà văn hào Victor Hugo, tác giả của cuốn Les Miserables ( những kẻ khốn cùng) và tên lưng gù của nhà thờ Đức và Paris. Ngày 1 tháng 6 năm 1886, Pháp quốc tiễn đưa đại văn hào của họ đến nơi an nghỉ cuối cùng, nghe nói có đến trên 2 triệu người mến mộ đi đưa đám ông ta. Ai thích ông này thì khi đến Paris ghé lại Place des Vosges, có căn hộ của ông ta.

đầu vườn Tuileries, có một Khải hoàn môn nhỏ hơn nhưng nếu đứng đây vào ngày 2 tháng 12 vào độ 5 giờ chiều sẽ thấy mặt trời lặn phía La Defense, sẽ thấy mặt trời qua cái trục này. Hình này chụp từ Place de la Concorde vào vườn Tuileries . Mình có đến đây ngày 2 tháng 12 để thử nghiệm có đúng không thì  đúng như  sách nói. Nếu xem bản vẽ thì sẽ thấy đường thẳng đến kim tự tháp của viện bảo tàng Louvre. 

Mình đoán là bức tượng có 4 con ngựa từ Khải Hoàn Môn chỗ Place D’ Étoile đã được đem xuống gắn lên Khải hoàn môn nhỏ này, mà họ gọi là Khải hoàn môn Austerlitz. Ai đến Pháp vào đầu tháng 12 thì ngày 2 tháng 12, vào độ 5 giờ chiều ra đây đứng chỗ Khải hoàn môn nhìn về phái La Défense sẽ thấy mặt trời lặn để đánh dấu trận đánh 3 hoàng đế mà ông Napoleon thắng trận này nhưng lại thua cuộc chiến, bị bắt bỏ tù trên đảo Sainte Hélène rồi chắc bị đầu độc, chết sớm.

Tấm ảnh Khải Hoàn Môn được che phủ bởi các vãi đen và trang trí của quốc táng. Quan tài của ông Hugo được đặt dưới vòm Khải Hoàn Môn, thường được xem là của quân đội, một tượng đài ghi ơn các chiến sĩ đã hy sinh, bỏ mình vì Pháp quốc. Cho thấy người Pháp rất kính trọng ông Hugo, không những là nhà văn mà còn là tiếng nói đòi công lý cho người nghèo. 

Hồi nhỏ đi học, ông Tây bà đầm bắt học ông này, kêu phải đọc “những kẻ khốn cùng” (les miserables) mệt thở và chả hiểu gì. Chỉ khi qua Tây, buồn đời đọc lại thì mới giác ngộ cách mạng, cũng như mấy ông Tây khác như Balzac, Emile Zola. Hôm trước ở Paris, đi lang thang thấy đường Saint Joseph, lại nhớ đến hội cựu chiến binh đông dương khi xưa, mình hay đến. Họ cho mình học bổng và quần áo cũ bận suốt thời gian đi học. Nên mò mò lại xem có còn hay không. Mình đoán mấy người này chắc chết hết vì ông chủ tịch đã qua đời lâu rồi, khi con ông ta viết thư báo cho mình biết cả 20 năm rồi. Thì thấy tấm bảng ghi là nơi sinh quán của nhà văn Émile Zola.

Số 10 rue  Saint Joseph, Paris

 Hôm trước ở Lyon, thổ công vùng này hỏi mình vì sao có nhiều tượng đài đề Tổ Quốc (patrie) ghi công, có nơi đề Pháp quốc (La France) ghi công. Có nhiều vùng như Alsace và Lorraine, trước 1945, thuộc về Đức quốc, và sau 1945 thì Pháp quốc sát nhập hai vùng này vào nước pháp nên họ chỉ ghi Pháp quốc ghi công. Theo lịch sử thì nước Phổ và nước Pháp cứ đánh nhau để dành hai vùng này. Mình nhớ có đến vùng này chơi, ở nhà cô bạn, ông bố kể khi xưa đi lính cho Đức quốc xã bị quân đội Mỹ bắt làm tù binh. Vùng này họ nói thổ ngữ của họ tượng tự như tiếng đức. Ở nhà hai vợ chồng và hai người con nói với nhau bằng thổ ngữ, nay chắc thế hệ con của cô bạn chắc nói tiếng Tây.

Dạo ấy, ông Victor Hugo được xem là châu báu quốc gia. Ông ta tranh đấu cho tự do, dân chủ, và nhân quyền qua các tác phẩm của ông ta. Từ đó chính phủ pháp quyết định làm quốc táng cho ông để cảm ơn sự nghiệp chính trị và văn chương của ông ta, thường chỉ để cho các tổng thống hay anh hùng quốc gia. Không biết sau này khi cựu tổng thống Sarkozy qua đời, không biết người Pháp có đem ông ta vào đây hay không.

Ai ở Paris hay ghé sang thủ đô này thì nên ghé lại nhà thờ Saint Sulpice, lớn thứ 3 ở Paris, có nhiều nhà văn và nghệ sĩ danh tiếng của pháp được chôn tại đây. Khi xưa còn sinh viên mình hay đến vẽ nhưng nay làm nông dân nên chả muốn vào xem lại. Ông Victor Hugo làm đám cưới tại đây cũng như lễ đám tang tổng thống Chirac. Nếu mình không lầm có hai tấm tranh của Delacroix tại đây. Hôm mình đến thì có chợ búa gì đó nên không chụp mặt tiền được.

Nghe kể sau cuộc lễ tại Khải Hoàn Môn, quan tài của ông ta được di dời trên các đường phố Paris đến Panthéon, nơi họ chông cất các người danh tiếng, có công với Pháp quốc như ông cựu bộ trưởng tư pháp dưới thời tổng thống Mitterand, Robert Badinter, người đã nổ lực bãi bỏ việc tử hình tại xứ Tây này mà mình thấy các đài truyền hình pháp trực tiếp truyền hình rồi ông Macron đọc diễn văn. Khi ông Mitterand lên làm tổng thống thì mình tốt nghiệp ra trường rồi đi Thuỵ Sĩ nên không nhớ lắm những gì xảy ra sau này.

Khoảnh khắc này đánh dấu một bước ngoặt, cho thấy các nhà văn và nghệ sĩ có thể được tôn vinh như những người lính hay quan chức, khẳng định vị trí của Hugo trong ký ức quốc gia Pháp. Ai đến Paris nếu buồn đời thì nên ghé chỗ này, gần vườn Lục Xâm Bảo. Cuốn Những Kẻ Khốn Cùng gây ảnh hưởng nhiều cho thế hệ của mình. Qua Tây bọn bạn hỏi mày đã đọc chưa, nói rồi mà khi còn bé, kêu đọc lại rồi họ cho mượn Balzac, Zola đọc bú xua la mua. Chỉ có điều mình không xuống đường đi biểu tình như họ. Lo học cho xong, ra trường rồi tính. Ra trường lại lo kiếm việc làm và kiếm vợ nên đến nay chả làm gì cả. Chỉ làm ô sin cho đồng chí gái là hết ngày. Chán Mớ Đời

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Gặp lại hai mẹ con bà đầm việt

 Gặp lại hai mẹ bà đầm việt

Hôm qua hai anh em gặp lại cô bạn đầm thân khi xưa. Lý do là mẹ cô ta sinh năm 1932 tại Nam Định, bà ngoại từng là giáo sư tại trường Đồng Khánh. Khi Nhật Bản đảo chính thì ông bà ngoại đem 7 người con về pháp. 

Khi còn ở Paris mình hay được mời đến nhà ăn cơm để kể chuyện Đà Lạt xưa. Bà mẹ kể khi xưa mùa đông thì lên Đà Lạt nghỉ dưỡng còn mùa hè thì ra Quy Nhơn. Cách đây mấy năm cô bạn và anh bạn trai có về Việt Nam đi lại những nơi bà mẹ và ông bà ngoại kể khi ở Việt Nam. Cho nên chúng ta không biết, con mình không màn tới Việt Nam nhưng có thể đời cháu mình lại quay về tìm hiểu Việt Nam là đâu, nguồn cội của chúng. 

Ngồi uống cà phê kể chuyện đời xưa, mình hỏi sức khỏe bà mẹ thì được biết là vẫn mạnh nhưng bị ngã mấy lần. Mình hỏi ngày mai rảnh thì mời hai mẹ con ăn cơm trưa như để trả ơn những bữa ăn ngày xưa bà ta nấu cho ăn mỗi lần đến nhà. Dạo ấy mình trù trì restoU mỗi ngày hai bữa nên lâu lâu có bạn mời đến nhà ăn là sướng lắm.   

Mình không nhớ bà ta nấu ăn ngon hay không nhưng dạo đó có ăn hiệu lá bồ đề là vui rồi. Dù sao vẫn ngon hơn ở đại học. Như nhà bà Cayla, mẹ nuôi, thức ăn thường thôi nhưng vẫn ngon. Có lẻ nhờ không gian ấm cúng của gia đình giúp mình bớt cô đơn trong vài tiếng đồng hồ. 

Nhớ lần đầu được một gia đình tây mời ăn, ăn no rồi nhưng vì mình quen ở nhà là không bỏ mứa, sợ kiếp sau làm heo để ăn đồ thừa nên mình vét hết. Bà đầm tưởng mình còn đói nên bới thêm khiến mình phải ăn cho sạch cái đĩa rồi bà ta tưởng mình đói nên tọng thêm một đĩa hết đồ ăn luôn. Sau phải giải thích là văn hóa người Việt không bỏ mứa. Chán Mớ Đời. Sau này bà ta cứ kể chuyện này. Vui 

Cô bạn nhắn tin cho bà mẹ, bà ta rất mong muốn gặp lại mình nên hẹn trưa nay ăn ở khu thương mại Âu Bon Marche. Đúng giờ thì bà mẹ đi xe buýt đến với cái dù làm cái gậy để chống đi. Từ xa mình đã nhận ra bà ta. Thân vẫn gầy gầy nhưng có điểm lạ là bà ta thấp hơn xưa nên mình thắc mắc. Bà ta cho biết chiều cao ngày nay ngắn hơn 10 cm. Kinh. Khi xưa mình nhớ bà ta cao hơn mình nay thì thấp hơn 8 phân. Con bà này mấy tên con trai đều to lớn ngoại trừ cô con gái là thấp. Nay về già, xương mềm nên thấp hơn xưa. Cô bạn cũng nói là thấp hơn xưa đến 1 cm. Ai muốn không bị thấp khi về già thì tập trạm trang công giúp cứng xương. 

Ngồi nói chuyện bà ta cho biết có 14 cháu nội ngoại. Bà ta có 3 thằng con trai khi xưa hay đá banh với mình. Chúng to cao mình chạy theo không kịp. Chán Mớ Đời 

Nay không Có dịp gặp lại vì đứa ở Thụy điển vì lấy vợ Thụy điển, đứa 3 đời vợ nay lấy cô thứ 3 thuộc đạo tin lành gộc nên anh em ít gặp nhau và anh đầu thì ở ngoại ô nên biết tin còn sống là mừng. 

Ăn xong đi xuống lầu thì cô em thấy cái khăn choàng mà đồng chí gái nhắc mua cho cô nàng nên ghé lại mua cho vợ. Họ hỏi có cần trừ thuế thì lên lầu trên. Mình nói không đem theo passport thêm mình nợ người Pháp nhiều vì họ cho mình học bổng nuôi 6 năm trời nên có trả thuế cũng không sao. 

Ăn xong thì chia tay, mình hẹn sẽ gặp lại cô bạn và anh bồ vào tháng 11, khi ghé sang Cali. Sẽ đi đón về nhà ở vài hôm rồi chở xuống La Jolla, nơi ông chủ người Pháp cũ đang ở. 

Mình quen cô này qua một một tên bạn học chung, đúng hơn là đàn em vì học thua mình ba lớp. Họ bồ với nhau ở trung học rồi lên đại học, thì lộn xộn. Tên bạn gặp một cô học chung kiến trúc nên xù cô kia trong khi đó mình bắt đầu thân với gia đình cô bạn vì ông bà ngoại qua Việt Nam giáo hóa người Việt :) và bà mẹ được sinh ra tại Nam Định nên bà ta tự nhận là người Việt. Nay 93 tuổi mà còn nhớ vài câu tiếng việt. 

Vui gặp lại để nhớ lại nhiều chuyện đời xưa. Không biết có còn gặp lại bà mẹ nhưng phải công nhận bà ta là một phụ nữ đầy nghị lực. Khi xưa sinh ra tại Việt Nam nên ở với bà ngoại vì bố mẹ di chuyển tại đông dương vì công vụ. Ông bố làm quan thuế còn bà mẹ thì dạy học nên học hành cũng không khá vì ông bố nói lo học nội trợ rồi lấy chồng. Bà ta kêu có lẻ nhờ sinh ra tại Việt Nam nên tính tình như vậy. 

Lấy chồng làm cho ngân hàng quốc gia được gửi đi phi châu nên cuộc sống khá. Đùng một cái ông chồng bị bệnh liệt chân nên phải ngồi xe lăn. Bà ta phải bươn chải ra ngoài đi làm nuôi con và chồng. Khi mình quen gia đình này thì ông chồng qua đời một hai năm gì đó. 

Cô con gái cũng theo khuôn khổ của bà đầy nghị lực. Chỉ có lấy chồng thì hơi lộn xộn. Mình chưa bao giờ được giới thiệu bạn trai mới của cô nàng và bổng nhiên một hôm nhận được thiệp đám cưới nhanh lắm. Mình và tên bồ cũ đi dự đám cưới rồi họ qua abu dhabi làm việc rồi mất tin tức từ đó. 

Một hôm mình nhận được email của cô ta nói sẽ viếng thăm Cali. Kêu trước khi đi Việt Nam nhắn tin tên bồ cũ xin địa chỉ của mình vì tưởng mình về Việt Nam, ai ngờ lại chạy tuốc qua Hoa Kỳ.  Mình nói ở lại nhà mình rồi đi đón ở phi trường này nọ.  Hỏi chuyện thì anh chồng bị mất việc nên phải về lại pháp và công ăn việc làm không có lương cao như ở ngoại quốc nên tính tình thay đổi và ly dị. Cô nàng chơi với ông thần gốc Bồ Đào Nha, nông dân sang Tây làm việc tay chân nhưng thích nhảy đầm hợp với cô ta. Ông này nay đã 80 nên sức khỏe bắt đầu yếu nên có lẻ chuyến đi chơi mấy nước sắp tới là chuyến đi cuối cùng. Một đoạn đường đời được nhắc lại để nhận ra những nơi mình đã đi qua để lại nhiều ký ức một thời. 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn