Đường Phan Bội Châu

Khi chợ Cây (chợ Gỗ), tiền thân khu Hoà Bình bị cháy thì chợ Đà Lạt được chuyển tạm thời ra đường Phan Bội Châu không xa lắm chợ Cây bị cháy. Đường Phan Bội CHâu này khởi đầu từ bến xe Tùng Nghĩa, chạy vòng vòng xuống đường Võ Tánh, gặp đường chạy lên dinh tỉnh trưởng Đà Lạt Tuyên Đức.

Hồi nhỏ hóng chuyện người lớn thì nghe họ kêu tên đường này “đường Văn Võ Lên”. Tương tự đường Ma ri xanh Phúc, lớn lên mới hiểu là đường Phan BỘi Châu, và đường Duy Tân. Qua tây mới hiểu mấy con đường mà người lớn gọi Ma ri xanh phúc là đường Maréchal Foch, còn Văn Võ Lên là đường Phan Bội Châu,.. hồi nhỏ lấy làm lạ vì thường người ta gọi họ trước đến chữ lót như Võ Văn Lên. Hỏi người lớn thì bị ăn bợp tai nên ngu hoàn ngu đến sau này đi Tây mới mò ra.

Chợ ở đường Phan Bội Châu làm bằng tôn khi Chợ Cây bị cháy

Thời tây, đường này được gọi là Van Vollenhoven, tên của một cựu toàn quyền thuộc địa pháp. Mình rất ngạc nhiên, tên này thuộc dân xứ Hoà Lan hay Flanders bên Bỉ. Sau này, đọc tài liệu mới hiểu bố mẹ ông ta người gốc Hoà Lan nhưng có cơ sở làm ăn, di dân ở Algiers, Algérie, thuộc địa cũ của Pháp. Mấy người gốc Âu châu, sinh sống tại Algerie, thường được gọi Chân Đen (pieds noirs) như nhà văn hào Albert Camus, sinh tại Algerie nhưng khi đoạt giải Nobel thì được liệt kê là người Pháp. 

Tương tự mấy người sinh tại Nam kỳ, Cochinchine của pháp, được quốc tịch Tây như ông tướng Trần Văn Đôn, Nguyễn Văn Hinh, Bảy Viễn,… mình nghĩ bà hoàng hậu Nam Phương, cũng là dân tây vì sinh tại Nam Kỳ. Mình đọc đâu đó, tên được triều đình đặt cho vợ ông vua Bảo Đại là Nam Hương, nhưng ông thần thư ký viết sai thành Nam Phương. Ông Bảo Đại có ra chiếu dụ sửa lại nhưng cái tên Nam Phương dính cứng trong đầu người Việt. Nhạc sĩ Enrico Matias, gốc Do Thái và Berber, sinh tại Algerie nhưng khi xứ này dành độc lập từ người Pháp, phải trở về Pháp, nơi gia đình, cha mẹ ông bà chưa bao giờ đặt chân đến. Hơn 60 năm, chính phủ Algeria vẫn không cho ông ca sĩ này về thăm nơi sinh ra. Hận thù còn dài.

Ông Van Vollenhooven, xin vào quốc tịch Pháp, theo học trường thuộc địa (École coloniale) rồi được cử đi làm toàn quyền tại nhiều thuộc địa của Pháp tại A CHâu, Phi Châu. Sau này, thế chiến thứ 1 xẩy ra, ông ta về pháp, tham gia quân đội rồi chết tại chiến trường Val de Marne. Nếu mình không lầm thì ông Trần Trọng Kim có theo học trường này và ông Hồ Chí Minh có viết đơn xin theo học trường này nhưng bị từ chối. Buồn đời, ông ta xuống thuyền đi Tây. 

Nếu người Pháp cho ông Hồ theo học trường Bảo Hộ, ra làm thông ngôn cho người Pháp, thì có lẻ lịch sử Việt Nam đã thay đổi, tương tự trường hợp ông Võ Nguyên Giáp. Theo ông Vũ Quốc Thúc, bạn học của ông Gíap kể; ông Giáp bị người thầy Pháp đánh rớt, dù rất giỏi, hình như ông kiêu ngạo, không được đi du học bên Pháp như ông và ông Nguyễn Mạnh Tường. Buồn đời, ông ta đi theo cách mạng. Số ông ta là sát quân thay vì cứu người khỏi lao tù.

Chợ đường Phan Bội Châu. Mình đoán là chụp từ dãy nhà Đội Có, bến xe Đà Lạt 

Thời mình lớn lên tại Đà Lạt thì đường Phan Bội Châu đã gỡ bỏ cái chợ sau khi họ xây xong chợ Mới nên mọi dịch vụ buôn bán đều chuyển về dưới chợ Mới. Thế vào đó họ xây một dãy phố dựa vào sườn đồi của dinh tỉnh trưởng, còn phần bên kia đường được dời bỏ, như khu phố, phía trên nhà hàng La Tulipe Rouge, nhìn xuống phía sau chợ Mới. Nếu mình không lầm có cầu thang nhỏ đi xuống chợ khúc này.

Chợ Cây lúc chưa bị cháy. Ta thấy đường Phan Bội Châu, không thấy chợ tôn khi chợ Cây chưa bị cháy. Lúc này, bến xe ở trước mặt chợ, đối diện tiệm Vĩnh Chấn

Cách đây mấy năm, tình cờ khi làm việc với nhóm BNLV, về chương trình Masks Save Lives, tình cờ gặp một chị gốc Đà Lạt, cho biết là con gái của tiệm bán cà phê ở đường Phan Bội Châu, không nhớ tên gì. Dạo ấy mình không uống cà phê nên chưa bao giờ bước chân vào tiệm cà phê ở Đà Lạt. Chị ta là giáo sư đại học Pomona, đang pha chế một loại cà phê tại Hoa Kỳ để cung cấp cho người Mỹ. Chúc chị ta thành công. Trong vụ covid, mình có liên lạc với hai cô gái gốc Đà Lạt, nay là tiến sĩ tại Hoa Kỳ.

Đường Phan Bội Châu khúc sau chợ, có cái talus xây to đùng. Khúc này không thấy xây cất. Có cầu thang đi lên đường này nhưng chả ai đi cả vì chả có phố xá. Khá lắm là dân ở đường Võ Tánh đi thôi. Nay thì ôi thôi Chán Mớ Đời 

Mình chỉ nhớ đầu đường Phan Bội Châu, có tiệm bán xe gắn máy của dì Cháu, bà con, em chú bác ruột với mẹ mình. Có bến xe Tùng Nghĩa và quán hàng ăn. Hình như ai đi Thái Phiên, Trại Hầm cũng lấy xe tại đây. Có một cây xăng bị cháy năm Mậu Thân, khói đen đầy trời, từ nhà mình ở Hai Bà Trưng vẫn thấy. Thêm sau đó có tiệm phở Tùng, cạnh phở Bắc Hương có lần bị cháy, sau xây cất lại.

Tiệm phở Tùng lúc chưa bị cháy. Con gái của tiệm giò chả Mỹ Hương hay Quốc Hương kể cho mình biết là mấy tiệm này là của gia đình, sau khi phở Tùng bị cháy, bố mẹ tính xây khách sạn nhưng không ai chịu đầu tư cả.

Khách sạn Thanh Bình là của dượng Ngô Viết Thụ. Mình đoán lúc dượng thiết kế khu phố xung quanh chợ thì được mua một miếng đất đầu chợ. Sau này, vẽ để xây khách sạn sau hiệp định Paris, hoà bình đến rồi. Có ông Đàng hùn 835 cây vàng nhưng Việt Cộng vô thì mất hết. Tương tự ông Võ Quang Tiềm cũng sở hữu nhiều nhà rồi mấy ông Việt Cộng vào giải phóng mặt bằng hết. Ngay nhà ông Tiềm chỉ được ở phía sau. Phía trước họ lấy. Chán Mớ Đời 

Mình đang đọc hai cuốn sách viết về ông toàn quyền Paul Doumer mà người Việt hay tếu kêu thằng Đu-me. Báo chí tây khen ông này đã đem văn minh của pháp để khai trí dân của các thuộc địa của pháp. Ông ta kêu phải để người Pháp cai trị trực tiếp, ngược với toàn quyền tiền nhiệm, để cho người bản xứ cai quản các thuộc địa. Nhờ chính sách của ông ta giúp thu thuế người thuộc địa. Ai không đóng thuế thì bị tịch thu nhà cửa, ruộng nương giúp các ty sở thuế pháp thu được nhiều tiền nên sau này được bầu tổng thống Pháp. Ở chức vị được 18 tháng thì bị ám sát. Ông này có điểm hay thời đó là sinh ra con nhà nghèo, đi làm ban ngày, tối đi học thêm, đậu bằng kỹ sư đủ trò, lên làm được tổng thống. Cho thấy ông ta rất có chí, tham vọng nhiều. Khen chê thì tuỳ người.

Ngược lại chính sách này đã đưa đến sự chống đối của người dân bản xứ. Thay vì hợp tác như với chính sách của toàn quyền tiền nhiệm của ông, họ đã đứng dậy chống lại hành chánh thực dân sưu thuế quá nặng.

Các cuộc chiến vũ trang này đã đưa đến Điện Biên Phủ và Algerie. Cuộc chiến dành độc lập của người Algerie chết rất nhiều người cả hai bên, đưa đến chia rẻ trong quân đội Pháp. Có ông thần nào kêu là dân trường tây, từ bé đến hết trung học, nhưng ghét tây vì chính sách chia để trị của họ, để lại đau thương, hận thù cho các thuộc địa cũ của họ như Việt Nam được chia ra 3 kỳ,… lại khen Anh quốc đủ trò. Có người kêu vua Minh Mạng chia ra ba kỳ. Đây là lần đầu tiên mình nghe đến thuyết này. 

Nếu mình không lầm, Anh quốc trao trả lại độc lập cho Ấn Độ nhưng đã khiến xứ khổng lồ này bị nội chiến, hận thù , chiến tranh đến ngày nay. Nước này bị tách rời làm hai thành Pakistan, Ấn Độ, chưa kể vùng Kashmir, Sri Lanka,… nếu đi xuống Phi Châu thì càng te tua nữa.

Chính sách của ông toàn quyền tiền nhiệm thực hiện tương tự ngày nay tây phương, Hoa Kỳ đang áp dụng tại các nước trên thế giới và Trung Cộng đang theo bước chân của họ để thống trị toàn cầu. Cứ để thằng bản xứ ăn trên đầu ngồi trên cổ dân địa phương, đánh đập, đàn áp nếu họ không nghe lời. Cứ mượn tiền trả tiền lời, cho công ty của nước họ vào làm ăn, miền thuế,… khỏi cần phải đem quân đội đến chiếm đóng tốn tiền. Họ không mang tiếng đế quốc gì cả. Ai chống đối thì chính quyền địa phương bỏ tù ra côn đảo như thực dân ngày xưa. Chính sách của giới vua chúa, trưởng giả từ thời xưa còn ông Doumer, từ dân nghèo đi lên nên nghĩ phải giúp người dân bản địa đi lên, thậm chí người Pháp tại mẫu quốc tương tự cuộc đời của ông. Do đó mới thấy các chương trình vĩ đại tại Đông Dương như thành lập khu nghỉ dưỡng Đà Lạt với bao nhiêu tốn kém. Cuối cùng đường lối này nguy hiểm nên giới giàu có Pháp phải giết ông ta.

Các đường phố Đà Lạt lúc mới được thành lập đều mang tên các nhân vật lịch sử của pháp, ngoại trừ vài tên Việt Nam như Gia Long,…

Mình nhớ vài tên đường chính của thị xã Đà Lạt: đường Gia Long thời tây, đến thời Việt Nam Cộng Hoà đổi thành Lê Đại Hành. Không hiểu sao, họ lại dẹp tên ông vua này, người có công thống nhất Việt Nam.

Đường Đồng Khánh đổi lại đường Thành Thái. Mỗi lần đi xi nê ở rạp Ngọc Lan là phải đến con đường này. Đường Maréchal Foch đổi thành Duy Tân. Đường Annam, đổi thành đường  Hàm Nghi.

Đường mình sống hơn 12 năm là đường Hai Bà Trưng, vào thời tây được gọi là đường Pasteur. Sau này họ lấy đường Roume đổi tên thành Pasteur. Đường Roume, mang tên ông toàn quyền có tên khá dài Phillips Rose Roume de Saint- Laurent. Ông này chỉ cai quản các xứ khác nhưng có công với đàn áp các vụ nổi dậy chống thực dân Pháp tại các thuộc địa phi châu nên được đặt tên đường tại Đà Lạt.

Đường Elie Cunhac sau này được đổi thành Bà Triệu, ngay cầu Bá HỘ Chúc và Cường Để lên đến đường Yersin. Elie Cunhac, được xem là người cho chắn bờ để xây 2 hồ Lớn, hồ Nhỏ sau này, vào năm 1932 có trận lụt khiến cái đập của hồ Lớn bị vỡ, làm lụt khu dân cư người Việt nên người Pháp nhập hai hồ lại. Sau 1955, được đổi tên là hồ Xuân Hương. Khi người Pháp rút về, hội đồng thị xã Đà Lạt có ông Nguyễn Vỹ kêu gọi đổi tên đường thời pháp thành tên các danh nhân Việt Nam. Nay mình về Đà Lạt thì không biết mấy tên đường vì không biết họ là ai. Chỉ đoán là những người có công với cách mạng như Lê Văn Tám.

Thật ra hồ Xuân Hương đã khởi đầu đào dưới thời ông Labbé, đến thời ông Cunhac lên Đà Lạt làm việc thì tiếp tục đào thêm cho rộng hơn và hoàn thành. Mình có xem tấm bản đồ khi xưa. Ông này là người phụ đo đạt về trắc địa. Ông ta có chụp một tấm ảnh ở HUế nhưng không hiểu sao, lại được chú thích tại Đà Lạt, khiến mình đi tìm mỏi mắt mà không định vị được nơi nào bằng phẳng như tấm ảnh. Sau có đọc một bài viết của ông nào về Huế, thấy tấm ảnh đó.

Tình cờ mình vào bờ lốc của ông người Pháp, có tên là Cunhac nên tò mò đọc chuyến du lịch tại Việt Nam. Anh ta kể về người mẹ của mình, sinh sống tại đây và Blao. Anh ta đi lại con đường Auger (nay là Yagut), số 24 nơi mẹ anh ta có thời gian sinh sống khi đi học tại trường Couvent des Oiseaux. Rất cảm động, khi thấy người con đi tìm về nơi mẹ sinh ra tại xứ khác và lớn lên tương tự ông tây nào sinh tại Việt Nam, và sống được 10 năm tại Đà Lạt và Sàigòn. Viết cuốn sách về kỷ niệm thời bé.

Ông tây có họ là Cunhac, kêu là hậu duệ của ông Cunhac, có thời làm việc tại Đà Lạt, người cho đào rộng cái hồ Xuân Hương ngày nay. Ông này lo đo đạt trắc địa của chính phủ pháp.

Ông ta bò đến đường Auger nay là Yagut, nơi căn nhà của gia đình mẹ ông ta sinh sống. Thất vọng vì ngày nay, chủ mới xây phá lại. Thấy hai cột trụ to và cao thấy rất đẹp, được thế vào hai cột trụ bé bỏng, có miếng đất, họ xây luôn căn nhà nhỏ bên cạnh. Chán Mớ Đời 

Ông ta so sánh nhà thờ COn GÀ khi xưa, lúc mẹ ông ta làm lễ Communion, không biết tiếng Việt gọi là gì vì mình là người lương. Thấy hình bà sơ, mình nhớ khi xưa mấy bà sơ đội cái mũ to đùng này.

Ông ta ghé lại trường Couvent Des Oiseaux, nơi mẹ ông ta học tiểu học 

Nhà nguyện và nơi hình của gia đình làm kỷ niệm khi xưa, ông ta chụp hình để gửi cho bà mẹ xem

Ông ta vào xin bà sơ cho xem giấy tờ năm bà mẹ đi học 1942 nhưng không có ảnh của lớp năm đó. Hình ảnh mấy cô gái Đà Lạt, đi lễ, mình đoán trên cầu Ông đạo

Hình này cho thấy căn nhà ở Blao (Bảo Lộc), nơi ông ngoại của ông ta đến để lập nghiệp trồng trà. Căn trên là lúc mới đến, sau thì ở căn thứ dưới. 

Xem hình này thì mình nhớ đến ông ngoại mình, từ Huế vào Bảo Lộc, trồng trà. Em trai của ông ngoại mình làm quan nên có xin mấy miếng đất cho anh và em ở Bảo Lộc để trồng trà Nguyễn Đăng. Phía bên ngoại mình khi xưa, ở Bảo Lộc hết, nay vẫn còn vài người nhưng đa số con cháu là đi khắp nơi, Hoa Kỳ, Pháp, Úc,…

Nhà thờ nơi mẹ ông tây được rữa tội tại Bảo Lộc

Nhớ hồi nhỏ vào nhà ông Sáu, em ông ngoại, mình thấy treo da cọp mà ông ta săn bắn. Kinh. Về Sàigòn kỳ rồi, mình có gặp lại cháu ngoại của ông Sáu lần đầu tiên.

Thôi để ngưng ở đây, hôm nào buồn tình thì viết thêm về mấy con đường Đà Lạt xưa mang tên tây với lai lịch của mấy người được đặt tên cho đường. Đang viết lại kể chuyện ông tây đi tìm nơi chôn nhau cắt rốn của bà mẹ. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tiễn biệt chim đầu đàng Bút Nhóm Lửa Việt

“Mày và thằng Lâm còn có gì để bám vào. Tao không vợ con, không nhà cửa, không có gì để lo ngại cả. Chúa gọi tao ngày nào thì tao sẵn sàng lên đường”. Đó là lời anh bạn nói với mình khi báo tin bị ung thư cách đây mấy năm.

Mình thấy anh ta nói rất bình tỉnh, chẳng bù lại mình khi đi mỗ cục bướu. Trong khi chờ đợi kết quả khám nghiệm, xem bướu lành hay bướu ung thư. Mình phải đọc suốt 2 tuần lễ đợi chờ, 5 cuốn sách về ung thư để chuẩn bị tinh thần. May quá, bướu lành nên từ dạo đó, ăn uống điều độ như có tiếng chuông báo động, mách bảo mình.

Có lần anh ta đến viếng vườn mình với một linh mục khác, ở giáo phận cạnh vườn mình, cũng cho biết là bị ung thư khiến mình thất kinh. Trước đây, mình không có ý niệm rằng các người đi tu, kẻ thừa sai của Thiên Chúa, cũng bị ung thư như người đời. Sau đó đi ăn, nói chuyện thêm, mới hiểu họ có một niềm tin mãnh liệt về Thiên Chúa, là kẻ thừa sai của ngài, dọn mình, chuẩn bị về Thiên Quốc. Mình sẽ xuống Địa Ngục, không gặp lại họ. Chán Mớ Đời 

Hôm qua đi đám tang anh bạn, mình không dám đến gần linh cữu để xem mặt lần cuối. Thật ra, mình gặp anh ta 3 ngày trước khi anh được Chúa gọi về. Anh đến nhà với một linh mục khác vào lúc 9:15 tối, sau khi dự đám tang ai đó ở Quận Cam, để nhận quà của giáo dân ở Việt Nam, nhờ mình đem về, để gây quỹ giúp người nghèo. Cả ba nói chuyện về giúp đỡ người Việt sinh sống tại Ukraine, đang vào mùa đông, cần máy sưởi, đến các nạn nhân động đất ở Syria, bị tây phương bỏ quên. Họ cần Thổ Nhĩ Kỳ nên bao nhiêu trợ giúp nạn nhân dồn vào Thổ Nhĩ Kỳ, còn người Syria thì bị lãng quên. 

Cuối cùng hơn 10 giờ đêm, hai vị linh mục ra về, mang theo hai thùng bơ của vườn mình, cho tu viện. Lần trước anh bạn đến vườn mình, đem bơ về thì mọi người trong tu viện rất ưa thích nên mỗi mùa mình đều gửi tặng. Không ngờ, đó là hình ảnh cuối cùng của anh bạn, đem hai thùng bơ bỏ lên sau xe.

Mình hẹn gặp lại nhau ở tu viện Don Bosco, 3 ngày sau để bàn về mấy chuyện này, nhất là thiết kế và kêu thợ xây thêm khuôn viên của Hang Đá để làm lễ nhà thờ ngoài trời. 1 tiếng trước giờ hẹn, mình nhắn tin cho biết đang chuẩn bị lên Rosemead. Ai ngờ mở điện thoại ra thì được tin nhắn anh ta đã được Chúa gọi về.

Hôm qua, đến nơi để linh cửu của anh bạn, cho bạn bè, giáo dân thăm viếng, mình kiếm một chỗ riêng để ngồi, hồi tưởng vài kỷ niệm về anh ta, về những sinh hoạt đã đồng hành một đoạn đường đời suốt 35 năm qua.

Những ngày tháng, gây quỹ giúp tỵ nạn qua chương trình Chén Gạo Tình Thân, tổ chức biểu tình chống cưỡng bách hồi hương người Việt tỵ nạn tại các trại tỵ nạn ở Đông Nam Á, các buổi họp mặt, sinh hoạt giới thiệu văn hoá Việt Nam cho sinh viên gốc Việt và Mỹ tại các đại học vùng Đông Bắc, chưa kể các trại hè, giúp giới trẻ gốc Việt tìm về nguồn. Nếu không có những trại hè này thì chắc mình chả bao giờ đọc lại sách báo việt ngữ, thậm chí còn viết bài cho báo của Bút Nhóm Lửa Việt.

Nhớ đến những buổi gặp gỡ, hàn huyện với anh bạn, kể về những chuyện của giáo dân. Những câu chuyện của người khác được anh bạn kể, như những bài giảng ở thánh lễ, giúp mình nhìn lại mình, để sửa đổi tâm tính.

Tuần vừa rồi, mình dự một họp mặt tiễn một người bạn gốc đức về Thiên Quốc. Chỉ có đâu 20 người đến dự. Đa số là những người quen, bạn trong nhóm yêu thơ của người bạn. Nói về tài sản thì chắc chắn bà bạn gốc đức, giàu có hơn anh bạn của mình. Cuối đời, ngay con cháu không về tham dự, dù được nhận gia tài của bà để lại.

Bà bạn giàu có nhưng sống cô quạnh, con cháu không nói chuyện từ lâu. Con trai từ pháp về cũng bị bà ta đuổi ra khỏi nhà. Buổi tiễn đưa chỉ có mấy thi sĩ của nhóm bà ta, đến để đọc thơ. Ngược lại, anh bạn vừa qua đời, bạn bè khắp nơi, từ Pháp, từ miền Đông Bắc,… bay về, chưa kể giáo dân và các linh mục.

Hôm qua, rất đông người đến viếng linh cữu của anh bạn. Những người đã đồng hành với anh ta từ mấy chục năm qua, đến từ miền Đông Bắc và khắp Hoa Kỳ. Mình có gặp lại hoạ sĩ Vũ Đình Lâm từ Paris, người đã sát cánh với Bút Nhóm Lửa Việt từ đầu, vẽ các thiệp tết, báo Xuân,… anh ta sang Hoa Kỳ chơi để bàn với anh bạn về chương trình 117 vị thánh tử đạo Việt Nam.

Mình gặp cha bề trên của anh bạn. Cha nói sẽ tiếp tục ý tưởng, chương trình của anh bạn muốn thực hiện tại nhà dòng, trùng tu lại tu viện được xây cất trên 60 năm qua và phát triển thêm. Mình hẹn với anh bạn, đến để vẽ khuôn viên hang đá ở ngoài, và cho biết giá cả, xây cất để trình lên giáo phận. Không ngờ chưa gặp thì anh đã được Chúa gọi về.

Từ khi Covid xẩy ra thì tu viện được giáo dân vùng Los Angeles, chiếu cố đến nhiều vì có thể làm lễ ngoài trời, nơi hang đá, vì mọi người phải đứng cách nhau 6 bộ. Anh ta kể trước kia, mỗi tháng chỉ lo tang lễ 2 lần, nay thì mỗi tháng, anh bạn phải lo đến 63 tang lễ nên có tài chánh, có thể thực hiện giấc mơ của anh ta. 

Đêm cuối cùng gặp nhau, anh ta hỏi từ đây đến tháng 10 có đi đâu ngoài Hoa Kỳ nữa không. Mình nói không, sau tháng 10 thì có thể leo căn cứ đầu tiên của núi Everest. Anh ta hẹn liền để thiết kế công trình nới rộng khuôn viên Hang Đá, đã bàn trước đây.

Linh mục Phao Lồ, Nguyễn Hoài Chương

Minh có gặp và nói chuyện với cha bề trên của anh ấy. Nếu giáo phận vẫn muốn tiếp tục chương trình của anh bạn, mình sẽ cố gắng giúp giáo phận, thực hiện giấc mơ cho anh ta. Anh ta nói về chương trình này từ lâu nhưng thủ tục, quá trình xin phép giáo phận khá lâu.

Mình nhớ khi xưa, ở New York, cuối tuần, anh ta hay ghé nhà mình rồi kêu lên xe, chở đi lòng vòng, thăm các giáo dân. Có lần đến thăm một gia đình, bà chủ nhà hỏi mình là thầy hay cha để tiện xưng hô khiến mình thất kinh. Dạo ấy mình hay bận đồ đen khiến ai cũng tưởng là linh mục khi đi chung với anh. Anh ta kêu tao mà giới thiệu mày là linh mục là hết lấy vợ. Mày lấy vợ công giáo thì tao miễn phần học giáo lý hôn nhân. Từ đó mình gọi anh ta là Bố. Sau này thấy anh ta tự xưng qua i-meo là Bố Già.

Mình cảm ơn Bố Già, đã đồng hành với mình một đoạn đường đời từ 35 năm qua. Anh bạn thích nói chuyện với mình, lý do là có thể xưng tao gọi mày, khác với khi có mặt giáo dân.

Mình nhận được tin nhắn của nhiều người đã quen biết và đồng hành với Bố Già từ nhiều năm qua. Mình xin mạn phép chia sẻ 1 tin nhắn: 

“Trong tuần này tôi nhận được tin báo tang về Cha Chương ở trong Facebook feed của mình từ nhiều friend khác nhau. Điều này cho thấy hai nhận xét. Thứ nhất là một số Facebook friend mà tôi chưa hề gặp mặt nhưng cũng chia sẻ một mẫu số chung. Thứ hai là Cha Chương đã giao thiệp và quen biết rộng. Từ một linh mục dòng Mary Knoll đi phục vụ tại Nhật Bản cho đến nhóm Huynh Trưởng Thiếu Nhi Thánh Thể của tôi tại Houston, Texas. Quen biết và giao thiệp rộng là tính cách của những người dấn thân phục vụ. Họ biết một mình họ không thể nào cáng đáng được mọi công việc và có thể phát triển lớn nên giao thiệp rộng rãi để tạo ra một hệ thống, mạng lưới (network) và đặc nền móng để người khác thấy được tầm nhìn của họ và dùng sự hợp lực của nhiều người đóng góp công sức hầu làm được việc to lớn hơn. Giống như Mẹ Teresa thành Calcutta chỉ là một nữ tu nhỏ bé nhưng Mẹ nhận sự giúp đỡ của nhiều ân nhân để thực hiện công việc chăm sóc người nghèo của dòng.

Cha Chương lớn hơn tôi đúng một con giáp. Lúc tôi biết Cha thì tôi còn đang làm huynh trưởng trong Phong Trào Thiếu Nhi Thánh Thể Việt Nam tại hải ngoại. Tôi thì ở trong lứa tuổi hai mươi và Cha thì đã trong lứa tuổi ba mươi. Lúc đó Cha đã có mái tóc bồng bềnh như một lãng tử mà lại ăn nói hoạt bát như một nghệ sĩ nên nếu Cha không mặc áo dòng thì ít ai có thể nghĩ rằng đây là một linh mục. Cha xưng “anh” với các anh lớn hơn tôi. Các bạn tôi thì gọi cha bằng “Bố”. Tôi không ở trong nhóm trực tiếp liên lạc với Cha nên chỉ chào hỏi mà không có dịp nói chuyện. Lúc đó tôi có đọc tập san Lửa Việt do Cha chủ trương và thấy tờ báo rất phong phú. Tôi có ý định muốn cộng tác. Nhưng rồi bận rộn với cuộc sống nên tôi không có dịp thực hiện ý định và từ đó không còn cơ hội để liên lạc với Cha. Tuy nhiên nhóm Lửa Việt của Cha cũng mang lại một kỷ niệm không bao giờ quên trong quá trình trưởng thành của tôi.

Qua Lửa Việt tôi biết được các trại hè do nhóm Về Nguồn tổ chức. Năm đó họ tổ chức trại hè tại tiểu bang Kentucky. Tôi và các bạn mướn xe và lái 15 tiếng từ Texas đến Kentucky để tham dự trại hè này. Thời đó vì còn là trai trẻ và để tiết kiệm, chúng tôi thay phiên nhau lái xe thâu đêm để khỏi phải tốn tiền và thời gian ngủ lại nhà trọ. Ban tổ chức mời được ba diễn giả. Người đầu tiên nói chuyện với chúng tôi là nhà văn Phan Nhật Nam. Tôi không biết bao nhiêu trại sinh cùng lứa tuổi tôi biết tác giả của “Mùa Hè Đỏ Lửa”, “Dọc Đường Số Một”, “Tù Binh Và Hòa Bình” là ai. Nhưng riêng tôi, tôi đã đọc hết ba cuốn sách này. Tuy nhiên ông không kể chuyện đi lính hoặc viết văn của ông mà lại kể thời gian ông sống ở trong tù Cộng Sản. Trong thời gian 14 năm lao động ở trong tù Cộng Sản, ông đã áp dụng tinh thần Hướng Đạo sinh mà ông học được hồi còn trẻ để sống sót lao tù Cộng Sản. Hai người diễn giả còn lại không diễn thuyết mà biểu diễn nhạc cho chúng tôi nghe. Nghệ sĩ Nguyễn Đình Nghĩa thổi sáo và gõ đàn t’rưng rồi kể chuyện hồi nhỏ ông đã theo học thổi sáo như thế nào và ông đã sáng chế cách gõ đàn t’rưng như thế nào để đạt được âm thanh khác lạ. Người diễn giả cuối cùng là một bác sĩ mà tôi đã quên tên. Ông này chơi đàn bầu. Ông cũng giải thích về những tinh hoa và nghệ thuật của đàn bầu. 

Ở lứa tuổi hai mươi đó, tôi ngưỡng mộ những người viết lách, làm văn chương như Cha Chương hoặc nhà văn Phan Nhật Nam. Nhưng buổi trình diễn của hai người nghệ sĩ lớn tuổi lại đem cho tôi một ấn tượng sâu đậm hơn. Nó cho thấy tôi cần chọn một cái gì mà mình thích rồi phải cố gắng để trau dồi kiến thức, thực tập và rèn luyện để có được một trình độ cao rồi mới có hữu dụng. Phải chọn một thứ rồi trở nên thật là giỏi trong lãnh vực đó chứ không thể cái gì cũng muốn biết sơ sơ rồi cuối cùng không làm nên tích sự vì không đủ khả năng làm hơn những gì người khác đã thực hiện. Tôi chọn cho mình con đường nghiên cứu về văn hóa Việt Nam nên bao nhiêu năm tháng tôi đã dành thời gian để trao dồi kiến thức về văn hóa Việt Nam. Lâu lâu tôi lại nhớ về kỷ niệm trại hè Về Nguồn và buổi trình diễn nghệ sĩ Nguyễn Đình Nghĩa, nhắc nhở cho tôi tiếp tục kiên trì trong con đường mà mình đã chọn. 

Tôi chia sẻ kinh nghiệm cá nhân tôi để cho thấy khi chúng ta quan tâm và giúp đào tạo người trẻ, nó sẽ có những ấn tượng và ảnh hưởng lâu dài sau này. Những người như Cha Chương thật sự là giống như những người chăn chiên nhân lành. Họ thương yêu đàn chiên, biết nghe tiếng chiên và sẵn sàng dấn thân để tạo cơ hội cho đàn chiên là những con chiên non trẻ để giúp cho chúng nó phát triển một đời sống hữu ích cho xã hội. Có thể suốt đời của tôi sẽ không có đóng góp gì đáng kể cho văn hóa Việt Nam vì không phải hạt giống nào cũng có thể nào mọc lên thành một cây cổ thụ. Nhưng nếu chúng ta không gieo hạt giống thì làm sao có cây. Khi có cây mà chúng ta không vun sới thì làm sao có hoa trái nói chi tới nó phát triển đến trở thành cây cổ thụ. Thầy của tôi đã dày công phiên âm các tác phẩm Nôm cổ. Tôi hứa với Thầy của tôi là sẽ khai triển những gì mà ông đã bỏ công ra thực hiện. Việc này giống như thầy tôi đã bỏ công ra giết con gà để những người không biết giết gà như tôi có thể biến chế thịt thành những món ăn ngon miệng. Gia tài văn hóa cha ông để lại cũng chỉ có nhiêu đó, nhưng tùy theo sự hiểu biết của mình mà khai triển ra thành bao nhiêu biến hóa mới. Nhưng tất cả cũng phải bắt đầu từ hạt giống được gieo vào đất tốt. Xin cám ơn những người như Cha Chương và Thầy của tôi.”

Và

“My Dear Cha Chương,

There aren’t words to describe how much I will miss you and how grateful I am to have known you. From a young age, you have always inspired me from your incredible work with the poor to the way you were able to connect with people of all ages. I was never able to tell you this, but your hard work with Lua Viet Youth Association inspired me to attend physician assistant school. I always said to myself that one day when I am a PA I could go to Vietnam with you on a mission trip. I promise to do that still, but this time with you watching over me from heaven. You have been a role model to me since I was young and I was so blessed to have a teacher like you to guide me and enrich my faith. I will miss all your jokes, your inspirational yet funny homilies, and your kindness. Even though you’re not here anymore, I know that you’re up in heaven right now, looking over us and keeping us safe. Thank you for making the world a better place and for bringing such a bright light to the Catholic community. “

Có rất nhiều tin nhắn nhưng 2 tin nhắn trên đã nói lên thành quả của việc làm của các anh chị em của Bút Nhóm Lửa Việt, đã đồng hành với anh ta 40 năm qua. Giúp giới trẻ Mỹ gốc Việt, tìm về cội nguồn, hãnh diện về gốc gác của mình. Khi con cháu chúng ta tại Hoa Kỳ hay tại một quốc gia nào khác, hiểu được lịch sử, hãnh diện về cha mẹ, cũng như Việt Nam Cộng Hoà thì sẽ giúp con cháu chúng ta thăng tiến trong xã hội ở xứ người.

Mình nhớ các sinh viên gốc việt tham dự các sinh hoạt với anh chị em BNLV, đều cảm ơn những người đi trước, kể lại cho họ những gì thật sự xảy ra tại Việt Nam khi xưa. Họ sang Hoa Kỳ lúc còn bé, không hiểu gì về Việt Nam. Vào đại học thì thầy giáo, đa số thuộc thành phần thiên tả, chống chiến tranh Việt Nam. Mời người của Hà Nội đến nói chuyện,  rồi trình diễn “Múa rối nước” hay văn nghệ, sẽ thu hút các giới sinh viên gốc Việt theo họ. Hà Nội rất giỏi về tâm công trong thời gian chiến tranh Việt Nam, để thu phục giới trí thức tây phương ủng hộ họ. Họ nghiên cứu rất kỹ về Nguyễn Trãi.

Các anh chị BNLV mời các nhạc sĩ như giáo sư Nguyễn Thuyết Phong, dạy nhạc cổ truyền dân tộc Việt Nam tại đại học Hoa Kỳ, biểu diễn và giải thích nhạc cụ Việt Nam, tiếng sáo Nguyễn Đình Nghĩa và gia đình mà khi xưa, mình có nghe được một lần tại Đà Lạt. Mời bác Huỳnh Sanh Thông của đại học Yale nói chuyện về Truyện Kiều, giáo sư Nguyễn Quỳnh nói về hội hoạ Việt Nam,…

Hoạ sĩ Vũ Đình Lâm, tại Paris

Các sinh viên gốc Việt tham dự các sinh hoạt này, cảm thấy hãnh diện về văn hoá Việt Nam, không cảm thấy nhục nhã của con cháu Việt Nam Cộng Hoà, bị giới truyền thông thiên tả chửi bới thậm tệ. Khi họ thấy các người vượt biển tỵ nạn cộng sản, nên dám đồng hành cùng các anh chị em BNLV, tổ chức biểu tình, chống cưỡng bách hồi hương tại đại lộ số 5, nổi tiếng nhất của thành phố New York. Cảnh sát chận xe để đoàn biểu tình được  tự do đi trên đại lộ, phát truyền đơn, kêu gọi người Mỹ ủng hộ, nhận thêm người tỵ nạn cộng sản. Có các dân biểu Mỹ đến tham dự  và nhận mấy chục ngàn chữ ký của người Mỹ kêu gọi chính phủ Mỹ, chống cưỡng bách hồi hương, thu nhận thêm người Việt tỵ nạn cộng sản.

Cha mẹ sang đây, bận làm ăn, không có thì giờ giải thích về tỵ nạn cộng sản. Cứ nghe đến cộng sản là họ chửi nhưng không giải thích. Con cái đi học ở Hoa Kỳ, chúng chỉ phục khi được giải thích nguyên nhân. Người Việt sống về cảm tính nhiều hơn nhưng không quen giải thích do đó con cháu không phục. Thêm đi học thì tài liệu về chiến tranh Việt Nam, người Mỹ rất nhục vì thua cuộc chiến nên đổ lỗi cho Việt Nam Cộng Hoà. Kêu chính quyền tham nhũng, đủ trò vô hình trung khiến con cháu người Việt xem thường sự chiến đấu của cha mẹ khi còn ở Việt Nam.

Mình có thời đi học tại Paris, gặp nhiều giới trẻ gốc Việt, rất hãnh diện về cuộc chiến Việt Nam, kiểu David mà dám chọi Goliath nên họ được Hà Nội thu phục, mang danh Việt kiều Yêu nước.

Làm báo Xuân BNLV, gây quỹ giúp Tỵ Nạn

Nếu Hà Nội được lập bang giao là xem như thế hệ con cháu sẽ bị Hà Nội thu phục. Do đó giới trẻ gốc Việt, thậm chí người Mỹ cần được giải độc về sự thất bại tại Việt Nam. Phải thành thật với lớp trẻ.

Ngày nay thì dễ vì có rất nhiều giới trẻ đã sinh sống tại Việt Nam sau 75. Họ hiểu thế nào là cộng sản nên không cần giải độc nhưng vào thập niên 80, phải giả thích vì sao làn sóng người Việt vượt biên, thà chết trên biển cả, đến sống lây lất trong các trại tỵ nạn. Báo chí tây phương cứ đổ lỗi là tỵ nạn kinh tế. Ngày nay, vẫn có nhiều người bỏ nước ra đi, có thể chết ngạt trong các thùng trên xe tải, hay đi du lịch rồi trốn ở lại.

Con mình theo phái đoàn y tế về Việt Nam vào mùa hè, thấy cán bộ và gai đình đến dành chỗ cua người nghèo, để khám bệnh, và hiểu được lý do mẹ chúng phải vượt biển tìm tự do. Do đó, Hà Nội rất sợ các phái đoàn y tế đến Việt Nam chữa bệnh cho người nghèo.

https://youtu.be/iit7aKRh5js

Có lẻ giây phút mình cảm nhận được việc làm của anh chị em BNLV đúng, khi đọc tiểu luận của thằng con, xin vào đại học. Mình cho nó học chơi đàn bầu của Việt Nam. Cháu kể là khi nghe tiếng đàn bầu lần đầu tiên, nghe rất quen thuộc nên muốn học và tập đàn món đàn này. Đến khi cháu đánh thuần thuộc mới nhận ra bản thể của mình là người Việt.

Nguyễn Hoàng Sơn 

Trại hè Bút Nhóm Lửa Việt

Khi sang New York, làm việc, mình mướn nhà, đúng hơn là cái loft ở khu Tribeca, khu nghệ sĩ, gần phố Tàu. Dạo ấy khu này không sang chảnh như ngày nay. Mình mướn lại một căn phòng của một tên hoạ sĩ nghèo người Mỹ. Đi làm về thì xuống xe điện ngầm ở Canal Street, ghé vào phố tàu ăn qua loa, phở hay tiệm tàu rồi về nhà trên con đường Canal đến Holland Tunnel, cạnh bên nhà mình ở. Dạo ấy làm việc ngày đêm ở sở, công ty trả tiền ăn trưa và cơm tối nên cứ ăn cơm tiệm. Năm khi mười hoạ mới mua thức ăn về nhà nấu.

Một hôm, thấy một lá truyền đơn dán trên tường trên đường Canal bằng việt ngữ, có hội họp với hội thanh thiếu niên ở vùng New York, tại một nhà thờ cạnh Canal Street. Tò mò mình bò đến tham dự để làm quen với người Việt sinh sống tại đây. Hội này được thành lập để giúp giới trẻ vùng này, hội nhập vào xã hội Hoa Kỳ. Nhất là các em con lai. Họ sang đây, bị cộng đồng người Việt không chấp nhận, người Mỹ cũng không nhận nên bị khủng hoảng tâm lý, bản thể, đưa đến hay làm bậy. Họ cần những người lớn tuổi hơn, giúp họ, chỉ họ học hành, luyện thi….

Họ họp bàn định tổ chức trại hè cho giới trẻ vùng đông Bắc tại khuôn viên tu viện Don Bosco ở tiểu bang New Jersey, bên kia bờ sông Houston. Hôm đó, có nhiều nhóm người Việt trong vùng, họp nhau để tổ chức chung trại hè cho nhóm người Việt trẻ vùng đông Bắc. Thế là mình xin gia nhập. Lần họp kế tiếp, tại nhà ai bên New Jersey, hình như nhà của Trương Quang Huy, 1 trong những phụ rể của mình.

Số là lúc làm đám cưới, đồng chí gái có 2 cô bạn và 2 cô cháu đang tuổi cập kê nên muốn 4 phụ rể. Mình mới dọn sang Cali thì làm gì quen được 4 tên tại địa phương. Hỏi có thể mướn 4 người Mễ, di dân lậu, đứng đường ở Home Depot để kiếm việc được không, nhưng cô nàng không chịu vì phụ dâu không biết nói tiếng Mễ. Đành phải cầu cứu mấy ông bạn trong BNLV. Có 2 người ở New Jersey, 1 ở Texas và 1 người ở Berkeley, đồng ý bay về. Trong đám phụ dâu, phụ rể có hai cặp lấy nhau sau này. Nay hai ông phụ rể về Việt Nam cưới vợ và sống tại Sàigòn. Ai ngờ mấy anh chị BNLV rủ nhau kéo về dự đám cưới, khá đông khiến bên đàn trai đông không thua gì đàng gái. Đa số mình chưa bao giờ gặp mặt, chỉ nghe tên ở các tiểu bang khác thậm chí ở nước khác.

Cuối cùng thì mỗi họp mặt, bàn tổ chức trại hè hay giúp tỵ nạn đều họp tại nhà mình vì tiện cho thiên hạ đi lại. Ai có xe, chạy qua Holland Tunnel rất mất thì giờ, chỉ cần đậu xe ở Hoboken bên New Jersey rồi lấy xe điện ngầm chạy qua. Cuối cùng thì trại hè đến.

Mình không nhớ ai chở mình đến trại nhưng mình có nhiệm vụ cắm bảng chỉ dẫn từ ngoài đường vào tu viện. Tên Uber mình, tư duy đột phá, đề suất một ý đồ cực kỳ phản động, cực ngu, là cắm ngược bảng chỉ đường khiến thiên hạ từ các tiểu bang xa, chạy đến trại ngày thứ 6, sau tan sở vào lúc 1 hay 2 giờ sáng, lại lộn đường chạy lòng vòng. May có đám sinh viên U Conn, thích hát hò vang dội một trời nên thiên hạ bò lại được trại hè. Dạo đó chưa có karaoke, họ hát thâu đêm đến sáng nằm ngáo ngáp. Được cái là đến trại, có nồi cháo gà với nước mắm gừng ăn phê thấy Chúa luôn. Nếu mình không lầm, năm đầu tiên không có mưa vì mình đi 3 lần trại hè thì có một lần bị dính mưa. Sau đó dọn về cali thì ngưng, BNLV có tổ chức trại hè ở Cali, trên San Jose nhưng mình lười lái xe. Thêm đồng chí gái không thích cắm trại vì bị dị ứng với bụi đất.

Ngày thứ 7 là chính, có trò chơi thi đua đội, tối lại có văn nghệ lửa trại. Sáng chủ nhật thì ai là giáo dân thì đi lễ với ông cha, còn người lương thì chuẩn bị ăn sáng cho mọi người. Mình thì chả làm gì hết ngoại trừ được phân công làm bảo vệ nhà vệ sinh. Lý do là tu viện dành cho nam chủng sinh nên kiến trúc sư khi xưa chỉ thiết kế cầu tiêu cho nam. Họ lại thiết kế chỗ đứng đái nhiều hơn là bồn cầu nên tạo thêm sự đợi chờ. 1 nhà cầu có đến 6 cái bể đứng đái. Nay có mấy cô vào đòi tắm, đòi tè, đòi maquiller,…nên phải chia giờ sử dụng nhà vệ sinh, trai thì 5 phút, gái thì 1 tiếng. Cuối cùng mấy cô lâu ra mà mình thì không được vào nhà vệ sinh kêu họ ra, đành nói đám thanh niên, kiếm bụi cây nào của nhà dòng rồi tưới u-rê bón phân dùm nhà dòng cho khoẻ đời. Sáng dậy sớm, mình tranh thủ khi mấy cô chưa dậy đi vệ sinh nhanh cho khoẻ đời.

Màn trò chơi thi đua đội, có nhảy bao bố, đi guốc 3 người, chuyền trứng,…. Mấy ông thần nào đã chuẩn bị đóng mấy đôi guốc dài này từ lâu, đem đến cho bà con chơi khá vui. Hình như Dương Trọng Hiếu lo phần này. Anh chàng này khi xưa đi hướng đạo nên rất giỏi trong việc hoạt náo, sinh hoạt tập thể, thêm bố Chương rất giỏi về điều khiển đám đông. Anh ta nói với mình; mình làm hề nhưng biết mình làm hề còn đa số làm hề nhưng không biết họ làm hề.

Lâu quá mình quên các sinh hoạt buổi chiều. Chỉ nhớ mấy trò chơi khi xưa còn bé như cướp cờ, ngồi bàn tròn rồi có người đi bỏ khăn sau lưng, tạo cho mọi người những kỷ niệm, nhớ lại thời còn bé ở Việt Nam. Có màn kéo dây thì hơi căng vì anh nào anh nấy đều muốn làm gà trống, gây chú ý cho các cô nên la ầm cả tu viện. Sáng thì chia theo đội để gây dựng tình đồng đội giữa các người lạ từ mấy tiểu bang về. Chỉ nhớ trưa thì ăn nồi thịt kho trứng do bố mẹ cha Chương nấu, đem đến đất trại. Ai đó nấu cơm rồi ăn với dưa chua. Ai nấy đói lã nên ăn sạch ngầu thịt kho và mấy nồi cơm. Ngoài ra có người nấu ăn riêng, hay nấu thêm món gì mình không nhớ lắm. Mình chỉ nhớ BNLV sinh hoạt lúc nào cũng có nồi thịt kho và dưa chua.

Chơi mệt thì nghỉ trong khi mấy chị nuôi anh nuôi nấu ăn cho cơm chiều. Trong khi đó ban tổ chức họp mặt, giới thiệu về thành quả, các sinh hoạt trong năm vừa qua như gây quỹ được bao nhiêu, bán báo, báo thiệp Xuân, sinh viên trong nhóm đã lên đường giúp các đồng bào tỵ nạn tại các trại tỵ nạn ở Đông NAm Á. Các trại viên nào thích thì tham gia, giúp BNLV như gây quỹ tại địa phương mình, bán báo, bán thiệp tết,…

Lý do nhóm lấy tên là Bút Nhóm Lửa Việt vì dạo ấy có một tổ chức mang tên Lửa Việt nên không muốn trùng tên, gây ngộ nhận. Báo BNLV khá vui, mình bắt đầu viết từ dạo ấy, kiểu gỡ rối tơ lòng của bà Tùng Long. Đều phịa ra hết ngoài một vài thư độc giả gửi đến. Có bức thư tình gửi cho đồng chí gái được nhiều người đến nay vẫn còn nhắc. Ngược lại thì viết về chùa Việt Nam khá nhức đầu cho người đọc. Để hôm nào kể vụ làm báo, nhất là trước thời có photoshop, Corel,…

Sau cơm chiều thì có màn văn nghệ lửa trại. Mỗi nhóm tự biên tự diễn một màn văn nghệ bỏ túi. Trời tối đen, không thấy thằng Mỹ nào. Cũng gọi thần lửa búa xua la mua rồi nhảy lửa, rồi xem kịch tự biên tự diễn. Về khuya thì bà con ngồi gần nhau trao cho nhau những ánh mắt qua ngọn lửa rồi hát bản nhạc vào đời:

Gần nhau trao cho nhau yêu thương tình loài người
Gần nhau trao cho nhau tin yêu đừng gian dối
Gần nhau trao cho nhau ánh mắt nhân loại này
Tình yêu thương trao nhau xây đắp trên tình người.

1. Cho dù rừng thay lá xanh đi
Cho dù biển cạn nước bao la
Ta vẫn yêu thương nhau mãi mãi.

2. Cho dù đồi hay núi di đi
Cho dù bầu trời thiếu mây bay
Ta vẫn yêu thương nhau mãi mãi.

Bản nhạc này, thể loại nhạc vào đời của bên Công Giáo nhưng nghe rất hay. BNLV chuyên hát bản này và các bản nhạc họp đoàn hướng đạo khi xưa. Trong nhóm có một vị linh mục nên khi họp mặt, mọi người đều hát Vì tôi là linh mục, không bận chiếc áo dòng nên suốt đời đi tu….

Chụp hình chung sau khi biểu tình giải tán tại NEW YORK. Thời tóc chưa bạc

Đó là những ngày vui chơi, chưa có trách nhiệm với gia đình. Nay nhìn lại hình thấy vui, có nhiều kỷ niệm tưởng như đã quên. Nay bổng nhận hình ảnh xưa như một bóng mây bay trở lại tuổi thanh xuân, cho thấy mình cũng đã sống với thời của mình. Chập chững qua Hoa Kỳ, nhờ nhóm người Việt trẻ, đã giúp mình trở về nguồn như đứa con hoang đàng trở về cội nguồn. (Còn tiếp)

Đi khắp thế gian không ai bằng vợ 

Ở nhà với vợ thì Chán Mớ Đời 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Dòng sông ký ức

Tuần rồi, anh bạn đúng hơn là ông Mai, đã se duyên mình cùng đồng chí gái, gửi cho mấy tấm ảnh sinh hoạt thời trai trẻ, độc thân vui tính với các sinh viên và nhóm trẻ gốc việt tại vùng Đông Bắc, khiến mình chới với. Như xem lại một khúc phim chậm của quá khứ, tưởng rằng đã quên. Nhìn lại hình ảnh thì kỷ niệm bổng từ đâu như dòng sông ký ức, ào ào trở về như mới hôm qua, khó tưởng tượng đã trên 34 năm qua, 1/2 đời người. Kinh

Thời ấy, thị trường con gái Việt Nam hiếm vì vượt biển rất nguy hiểm. Đi party, trai dư gái thiếu nên cô nào có xấu đi nữa cũng có nhiều tên bu xung quanh như ruồi. Cô nào mà khá khá, học giỏi, là Mỹ chúng vớt hết vì có nhiều tiêu chuẩn khá hơn nam sinh viên việt. Như cao ráo, da trắng, học giỏi bằng sinh viên người Việt,… đúng hơn Mỹ trắng mà học giỏi thì chúng rất giỏi. Á đông được cái là học gạo chớ tư duy thì không quen như người tây phương.

Hôm qua, có anh bạn còm về một tấm ảnh cũ, kêu nhận ra nhiều gương mặt quen thuộc một thời. Mình nhớ có lần đi ăn đám cưới anh bạn trong nhóm, thấy anh ta ngồi buồn khi thấy cô bạn xưa, lấy chồng Mỹ, đang nhảy múa trước mặt. Chán Mớ Đời 

Trại hè BNLV

Ngược lại đàn ông gốc việt, ít thấy lấy vợ Mỹ trắng. Ở Âu châu, đầm lấy mít khá phổ thông nhưng ở Hoa Kỳ thì hiếm, không hiểu lý do. Ai có tài liệu nghiên cứu vấn đề này thì cho mình biết. Mình có một bà người đức, theo dõi bờ lốc của mình, cho biết lấy chồng gốc việt, thích các bài mình viết về Đà Lạt, để tìm ý tưởng viết truyện. Cô ta là một nhà văn đức ngữ, ở Seattle, có gửi cho mình bờ lốc của cô ta. Chắc ông chồng gốc Đà Lạt, cho cô ta hay dịch bài của mình. Mình có đọc vài đoạn văn ngắn của cô ta, đức ngữ của mình ngày nay, đã mai một khá nhiều nên lười vào lại bờ lốc của cô ta.

Mình có duyên tình yêu khi ghé Boston. Lần đầu đến xứ này, nữ thần tình yêu Eros bảo một anh bạn học cũ Đà Lạt, đang làm luận án tiến sĩ tại MIT, giới thiệu mình với một cô sinh viên khiến mình bị tiếng sét ái tình lần đầu tiên trong đời, phải bỏ Luân Đôn qua Hoa Kỳ làm việc. Nhưng mối tình hữu nghị không trọn vẹn, khi bố mẹ cô nàng xét lý lịch trích dọc trích ngang thì cấm cô nàng đả thông tư tưởng với giai cấp phản động, kêu phi bác sĩ bất thành phu phụ.

Trước khi dọn qua Cali, một anh bạn khác, cũng đang làm luận án tiến sĩ ở MIT, được nữ thần Eros, mách anh ấy, rủ mình lên Boston chơi, và giới thiệu đồng chí gái. Kể ra để khoe, mình thuộc gia đình thuần nông nhưng quen khá nhiều tiến sĩ. Tính ra trên một tá. Chắc nhờ mình là hậu duệ bên ngoại của Mạc Đăng Dung. Sau này, đồng chí gái mới thố lộ, đã chấm tọa độ mình từ trước, khi lên vùng này sinh hoạt với sinh viên MIT. Thế là cả hai nhất trí bò về Cali, đăng ký quản lý đời nhau đến giờ.

Xem tấm ảnh cũ, chụp trong khuôn viên tu viện Don Bosco, New Jersey. Mọi người ngồi trên cái thang khán đài để xem đánh banh bầu dục. Đồng  chí gái nhận ra ngay người chồng ô sin của cô nàng ngày xưa. Em vẫn tìm thấy tôi trong đám đông xa lạ. Tấm ảnh nhất là anh bạn trưởng nhóm, con chim đầu đàn vừa gãy cánh tuần rồi, để lại nhiều tiếc thương cho giáo dân cũng như thân hữu. Mai sẽ gặp lại nhiều người sinh hoạt chung, đã biết nhau cũng như chưa bao giờ gặp mặt.

Xem tấm ảnh thì người đầu tiên mình nhận ra là anh chàng tên Trung, có râu, ở Uptown của Manhattan. Anh này có hát cải biên bài hát Mambo Italiano qua lời việt “Cha cha cha Ma ní lấy chồng Chà dà. Cha cha Cha ông Táo xức dầu cù là. Buông tôi ra vì tôi có chồng rồi mà. Tôi không buông vì tôi cũng có vợ rồi mà,… ba xi lô! Con gái lấy chồng chà dà” chỉ tiếc là mình không nhớ hết ca từ của bài ca chế này.

Người thứ nhì thì một anh không nhớ tên, cũng ở New York, ngồi cạnh linh mục Nguyễn Hoài Chương. Anh này thì tếu vô cùng, anh ta đóng kịch vào những dịp tết cộng đồng và lửa trại. Có lần anh ta đóng vai bác sĩ Việt Cộng, cứ kê toa thuốc “xuyên tâm liên” cho bệnh nhân. Bệnh gì cũng kê toa xuyên tâm liên đến khi lấy dao phay để mỗ bệnh nhân cũng cho xuyên tâm liên để cầm máu.

Người thứ 3 là Dương Trọng Hiếu, ở Philadelphia và anh vợ Nguyễn Duy Quốc Anh. Vào nhà anh chàng này thì thấy trên bàn thờ ông bố, nhận bảo quốc Huân chương trước 75. Hai anh chàng này là trụ cột văn nghệ của BNLV. Mỗi lần đi trại hay có họp mặt của nhóm là hai ông thần này đều có mặt. Hiếu chơi guitar, và nghiện phim bộ Hương Cảng còn Quốc Anh chơi Mandolin, nhưng sở trường là dương cầm. Hình như anh chàng có dạy các lớp dương cầm cho con nít hàng xóm. 2 ông thần này thì không gặp lại từ khi mình dọn qua Cali. Có liên lạc thỉnh thoảng qua nhóm.

Người kế tiếp tên Trung, làm cho IBM ở Poughkeepsie, anh chàng này lấy vợ sớm, người Mỹ thì phải nên vợ bỏ cũng sớm. Lâu lâu hay chở mình về nhà sau khi họp mặt với nhóm. Kế đến là Đinh Sơn Lâm, làm cho Bell Labs, phụ rể của mình. Đến An, em trai của linh mục Nguyễn Hoài Chương, nay ở San Jose. Đến anh chàng sinh viên U Conn, hát hò cả đêm, không cho ai ngủ hết. Đến Việt Anh, sinh viên MIT, có thời lo Vietnet, hệ thống liên lạc giữa các sinh viên gốc Mít. Hình như hệ thống này do Trung Dung (BU) và Nguyễn Thiều (UCI) thành lập. Mình có gặp Thiều mấy năm trước ở Cali, làm cho Toshiba. Sau này, buồn tình không chịu làm tiếp luận án tiến sĩ, bị bố mẹ la, lấy vợ, từ úc Đại Lợi thì mất tích luôn còn Trung Dung thì nghe nói sau này thành lập công ty riêng với bạn, trở thành triệu phú. Mình không gặp lại từ khi rời miền Đông.

Cạnh đó là Mai Ly, sau này lấy anh bạn học của mình khi xưa ở Đà Lạt, đã giới thiệu đối tượng một thời khi mình ghé Boston thăm anh ta khi sang Hoa Kỳ lần đầu. Có Khuê, em của anh chàng có cô bồ cũ lấy chồng Mỹ, nghe nói vẫn còn độc thân, tương tự Trương Quang Huy, một phụ rể khác của mình. Mấy cô thì nhận ra Bích Ngọc, sinh viên luật tại Columbia, bạn học với Đinh Đồng Phụng Việt, sau này làm tới thứ trưởng, bộ tư pháp Hoa Kỳ, viết đạo luật Patriot sau 9/11. Anh chàng này khi xưa, ăn nói rất nhẹ nhàng. Dạo ấy có Mai Lan, em của Mai Ly, 3 sinh viên luật khoa Harvard mà mình từng quen. Dạo ấy, đa số người Việt học kỹ sư và bác sĩ, gặp 3 người học luật nên mình phục họ, đi ngoài mô hình của người Việt hải ngoại. Có gặp lại Mai Lan ở Virginia, khi viếng thăm vợ chồng anh bạn. Có hai chị em sinh đôi ở New Jersey, một cô là dược sĩ, mình có gặp lại tại Virginia, cách đây 5 năm, lấy chồng, làm nhạc khá nổi tiếng trong cộng đồng người việt tại Virginia, quên tên, hình như Ngô Minh Trí, bạn một người bạn cũ của mình ở Đà Lạt. Cô này sinh hoạt nhiều đi xuống Virginia thì dính ông chồng, ở lại đó luôn.

Có một cô dược sĩ khác ở Florida, không nhớ tên. Chỉ nhớ là cháu của ông hội trưởng gia đình phật tử ở Connecticut, cựu đổng lý văn phòng của chính quyền Việt Nam Cộng Hoà, đã nhờ mình vẽ chùa cho họ. Sau đó, muốn cá độ mình với cô cháu trong khi mình lại thích con gái ông ta và một cô sinh viên Yale, cháu của tướng Ngô Du. Bà mẹ là bạn với ông Nguyễn Trọng Nho, một thời xuống đường chống chính phủ Ngô Đình Diệm, đàn áp Phật giáo, sau này làm chánh án tại Cali. 

Một cô khác là cháu của ông mai mình tên Thuỳ Dương thì phải, nghe nói ở San Diego nhưng không gặp lại từ đó. Cô cuối cùng mình nhận ra tên Thảo, sinh viên MIT, hình như bạn gái của anh chàng tên Vũ, cũng sinh viên MIT, sau này qua Nhật Bản làm việc rồi lấy vợ nhật luôn. Có một anh tên Hiền, học sinh cao học ở Princeton, hình như sau này anh ta đi Nam Cực để làm việc trong phòng thí nghiệm gì đó mấy năm. Hình như anh ta không thích mình, thân Hà Nội.

Có người yêu cầu đăng tấm này 

Có anh chàng tên Minh làm việc ở New York, được mình giới thiệu cho cô bạn, làm designer ở New York, trong một buổi họp mặt tại nhà mình. Sau đó hai người lấy nhau, về Việt Nam làm ăn rồi bỏ nhau. Cô vợ đã qua đời vì ung thư, mình có gặp bà mẹ ở chùa Virginia, khi sang thăm Đinh Anh Quốc.

Ngoài ra thì không nhận ai khác. Có lẻ những người này, không tham gia các sinh hoạt khác của BNLV, chỉ dự trại hè. Xem hình thì trại hè tương đối có nhiều nhân vật nữ, khác với các buổi họp mặt thường.

Cô ngồi bên cạnh mình, là cô hỏi mình sau khi nghe mình kể chuyện ông thầy hiệu trưởng Tây doạ cả lớp, ai ăn cắp nỏ thần An dương Vương thì trả lại còn không sẽ bị đuổi: “rồi sau đó có bắt được người ăn cắp nỏ thần không anh?”. 35 năm sau vẫn còn nhớ câu hỏi vớ vẩn này. Sau này, ở lâu tại Hoa Kỳ mới hiểu là giới trẻ ở đây nói tiếng Việt không rành, vì sang đây khi còn bé. Lịch sử Hoa Kỳ còn không tường huống chi lịch sử Việt Nam. Ngược lại ở Âu châu thì dân mít, dù sang Âu châu hồi nhỏ nhưng cũng ngáp ngáp được tiếng Việt. Ngày nay thì khác, với toàn cầu hoá nên giới mít sinh ra tại Âu châu hết nói tiếng Việt.

Qua Mỹ lần đầu chơi, mình được xem một video thi hoa hậu người Việt. Ban giám khảo hỏi một thí sinh, em muốn làm nghề gì sau này? Cô ta trả lời là muốn làm nghề bán bún khiến thiên hạ cười hà rầm khiến mình ngọng. Sau khi được cô bạn thuyết minh, hóa ra cô ta muốn theo nghề buôn bán nhưng nói lơi khơi ra bán bún bò như Mụ Rớt ở chợ Eden.

Bà chị dâu của mình, sang đây năm 75 nên tiếng Việt hơi ngọng. Bà mẹ kêu ra chợ mua bao gạo hiệu ông Địa. Cô ta ra chợ kêu cho tôi bao gạo ông Đĩ. Cô nàng về Việt Nam, hải quan hỏi địa chỉ ở Sàigòn, cô nàng kêu bỏ quên trong hành lá rồi khiến anh chàng hải quan chới với, cuối cùng cầu cứu một ông hải quan khác thì mới hiểu là để quên trong hành lý. Chán Mớ Đời 

Một số anh chị em BNLV đến dự đám tang chim đầu đàn đã ra đi

(còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn