Chiến tranh uỷ nhiệm

 Theo tin tức hai bên thì chiến trường tại Ukraine, có mòi hai bên chết nhiều hơn mấy tháng đầu của cuộc chiến. Đọc tin tức phía nga thì mới giết được trên 4,000 quân Ukraine khi họ đánh chiếm lại các phần đất bị tạm chiếm. Chiến thuật gì mà họ bỏ đất để quân Ukraine hồ hởi chạy lại thì bị pháo kích và rừng mìn. Báo Anh quốc tờ Guardian phỏng vấn lính Ukraine nói rất châm để chiếm lại nhưng báo phía bên Âu châu Hoa Kỳ thì kêu quân nga chạy như vịt nên không biết đâu là bến bờ.

Nghe nói Putin ra lệnh đôn quân, khiến người nga bỏ chạy sang các nước lân cận. Tại sao Putin không ra lệnh cấm đàn ông ở tuổi tác chiến, không được rời Nga như tổng thống Ukraine đã làm.

Theo mình hiểu Hoa Kỳ chiếm đóng Á PHủ Hãn vì vùng này có nhiều hầm mõ tài nguyên. Khi xưa, đế quốc Anh muốn đánh tan đế chế Ottoman vì chiếm giữ các vùng trung đông có túi dầu hỏa. Hoa Kỳ tưởng là đã giúp nhóm người dân sở tại chống lại Liên Xô khi xưa nên có thể bình định dễ dàng. Ai ngờ Liên Xô và Trung Cộng nhảy vào, giúp taliban làm rĩ máu lính mỹ và tiền nên cuối cùng sau 20 năm, Hoa Kỳ đành bỏ chạy. Anh ba tàu nhảy vào, nấu hoành thánh thịt cừu cho Taliban ăn. Vui vẻ cả làng.

Ukraine cũng giàu có tài nguyên nhưng không muốn bị người Nga đô hộ nữa, muốn trở thành một Ba Lan của ngày nay nên chấp nhận đánh ủy nhiệm dùm Hoa Kỳ và âu châu để làm rĩ máu quân dân của Putin. Quân dân Ukraine chết như rạ mà NATO vẫn chưa cho họ làm thành viên. Không biết dân Ukraine phải chết đến bao nhiêu mới được gia nhập khối này và Liên Hiệp Âu Châu. Trong khi đó Anh quốc lại rời bỏ Liên HIệp Âu Châu vì thấy không có lợi. Các kinh tế gia tiên đoán là Liên Hiệp Âu Châu sẽ bị hủy bỏ trong tương lai vì phong trào dân tuý lên cao. 

Nghe diễn văn của bà thủ tướng Ý Đại Lợi khi tranh cử, chửi rủa tổng thống Pháp như điên để hốt phiếu, nay lên chức thủ tướng, ôm hôn tổng thống trẻ này vui vẻ cả làng. Ai ngờ bác Putin giúp mấy nước này giác ngộ cách mạng nên ho kiên định lập trường liên hiệp lại và các nước trung lập trước đây đều nhảy vào xin gia nhập và nghe lời anh Mỹ lại. Nói chung dân số âu châu đang lão hoá, họ không chịu sinh sản nên tương lai rất mập mù. 

Đức quốc có thể trở thành nước của người Thổ Nhĩ Kỳ. Sau đệ nhị thế chiến, muốn phát triển, họ cần nhân công nên nhận mấy anh Thổ Nhĩ Kỳ vào, nay đến thế hệ thứ 3 sinh sống tại đây và họ lại thích sinh sản, được chính phủ Đức khuyến khích để được thưởng. Cali có trên 50% người Mỹ gốc Mễ, chưa kể số dân ở lậu, nghe nói lên đến 5 triệu người. Ra dường, quảng cáo có cả tiếng Mễ.

Có anh bạn đi Ukraine mới về, tặng cho cái áo. Mình đoán là áo của quân đội Ukraine.

Tuyên truyền hai bên khiến mình chả hiểu đâu là sự thật. Có ông tướng mỹ tên Petraeus lên truyền hình tuyên bố vớ vẩn, không biết mắc cỡ khi ông ta nướng bao nhiêu lính mỹ và tiền người Mỹ đóng thuế tại Á Phủ Hãn. Cứ tưởng tượng số tiền họ đốt ở Á Phủ Hãn, dùng để làm lại, tân trang lại Hoa Kỳ, dân nghèo được đi học nghề đàng hoàng, y tế tốt đẹp hơn.

NATO được xem là cổ máy chiến tranh. Mấy hôm nay, họ lên án Putin phá hoại đường ống dẫn dầu hay khí đốt gì từ xứ ông ta đến Đức quốc, đúng lúc Ba Lan cắt băng khánh thành đường dẫn dầu từ Thuỵ Điển hay Nã Uy đến. Nếu mình có đường ống dẫn dầu để bán cho thiên hạ, mình đâu có điên mà phá hoại ống của mình. Khi nghe mấy ông tướng lên tiếng cảnh báo Putin là sẽ trả đũa nếu phá hoại đường ống của họ khiến mình thất kinh.

Tin tức quốc phòng Nga cho hay đã hack được điện thoại của bà thủ tướng Anh quốc, mới từ chức. Bà ta gọi cho bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ, kêu là xong om vụ phá nổ đường ống của nga do lực lượng đặc biệt của hoàng gia anh thực hiện. Báo chi nhảy vào chửi mấy mụ cầm quyền cứ xài điện thoại cá nhân để nói chuyện thay vì dùng điện thoại của quốc phòng như bà Clinton, email riêng. Mình nghĩ bà thủ tướng Anh quốc từ chức vì vụ điện thoại của bà ta bị hack dù mới lên chức có 45 ngày, chớ không phải vì chuyện bá vơ mà họ đưa ra. Tin treen mạnh cho hay, Nga đã cos đủ bằng cớ was là lực lượng đặc biệt của Anh quốc phá hủy đường ống của họ.

Nhìn lại thì thấy tình hình hiện nay như trước thế chiến thứ 1. Kinh tế chới với đưa đến nhóm Phát xít lên cầm quyền, rồi chiến tranh. Tuần rồi, Ý Đại Lợi bầu đảng cực hữu của xứ này, tuần này thì Ba Tây, xem ra thì bên cực tả có mòi thắng đậm cho cuộc bầu cử tổng thống giữa hai bên. Xem chừng thì tháng 11, đảng Cộng Hoà lại chiếm lại quốc hội.

Dân chủ kiếm phiếu nên kêu tặng $10,000 cho sinh viên trả nợ đại học, bị thưa kiện nên rút lui. Chán Mớ Đời 

Tình hình kinh tế Hoa Kỳ không sáng sủa lắm, nên họ tuyên truyền chiến tranh Ukraine nhưng người Mỹ thì mấy tuần lễ đầu còn tham gia nay trở lại đời sống thường nhật, cứ rên đi chợ. Ai chết mặc ai, miễn là đừng đụng tới nồi cơm, đúng hơn là hamburger của họ.

Trên mạng, thấy họ cho xem mấy cái clip, bắn cháy xe tăng từ trên mấy cái Drone không người lái khiến mình thất kinh. Cứ một chiếc xe tăng hay trực thăng của hai bên mà bị bắn cháy là biết bao nhiêu người lính chết. Mấy người này họ chết thì gia đình họ mất đi một người cha, một người con hay một người chồng. Không có gì đáng hoan hô cả. Nhiều khi lính hai bên là anh em, họ hàng nhau không chừng vì sự liên hệ lịch sử của hai nước từ lâu.

Qua chiến tranh Việt Nam, chúng ta thấy người tây phương, chia cắt Việt Nam thành hai rồi đưa súng đạn để hai bên đánh nhau vì thế chiến thứ 2, họ chết khá nhiều. Họ uỷ nhiệm cho chúng ta đánh nhau đến khi họ bắt tay với Trung Cộng để bán coca cola và kem đánh răng thì họ phủi tay như ngày nay họ bỏ Á Phủ Hãn sau 20 năm hô hào phụ nữ bình đẳng bú xua la mua.

Trung Cộng có vấn đề dân số bị lão hoá nên họ nghĩ nếu muốn chiếm Đài Loan để thống nhất thì phải làm bây giờ. Hoa Kỳ cứ xúi Trung Cộng đánh Đài Loan như bà Pelosi trêu chọc, bay đến Đài Loan. Trước đây, viên chức Hoa Kỳ gặp các lãnh đạo Đài Loan âm thầm không phô trương vì sợ anh Tàu cộng giận. Nay người đứng thứ 3 của lãnh đạo Hoa Kỳ, ngang nhiên bay đến Đài Loan.

Hoa Kỳ uỷ nhiệm cho Đài Loan chọc tức Trung Cộng cho vui, để bán súng ống. Úc Đại Lợi cũng đang bị dính vào vụ bị ủy nhiệm, chống trả Trung Cộng. Mình đi mấy nước ở trung Đông, thấy Nhật Bản và Nam Hàn bán xe hơi nhiều nhất, thấy tiếc cho Hoa Kỳ nhưng nghĩ lại Hoa Kỳ cho đàn em ăn vụ xe hơi còn họ chỉ cần bán vũ khí, lời hơn. Chiến trường tại Ukraina là nơi quảng cáo cho súng ống của Hoa Kỳ. Mấy anh âu châu cũng muốn bán vũ khí nên tặng Ukraine để tiếp thị súng ống của mình.

Mỗi tuần mình ra biển đi bộ với đồng chí gái, thấy bên đường, các hình ảnh lính tử vong tại chiến trường Iraq hay Á pHủ Hãn. Chỉ có dân nghèo mới đi lính chết còn con của mấy người cổ suý chiến tranh ở nhà xem truyền hình. Chán Mớ Đời 

Mình chỉ mong hai bên ngừng chiến, rút lui để người dân địa phương tự quyết định tương lai của họ. Chiến tranh chỉ có người nghèo là chết còn con mấy tên hô hào ra mặt trận, nằm yên ở nhà. Chán Mớ Đời 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Chuyện Bên lề

 Đi thăm viếng các hồ của vùng Mammoth, có chị bạn hỏi về living trust. Mình giải thích xong thì dặn có tên nào làm thơ tán tỉnh chị thì quên đi. Đừng có lãnh của nợ vào mà vài năm sau, phải đút cho ông ta ăn, và thay tả. Đồng chí gái hôm qua, nói may quá, ngày xưa không lấy ông bác sĩ, lớn tuổi hơn. Nay chắc phải lo cho ông ta mệt đừ.

Mình tếu tếu nhưng đó là sự thật. Vào lứa tuổi trên 6 bó mà dính dáng đến tình yêu vớ vẩn thì chỉ có rước khổ vào người. Thay vì vào cô nhi viện hay viện dưỡng lão giúp vài ngày một tuần, đây phải lo cho người yêu xụm bà chè 24/24 và 7/7 ngày, không đi đâu cả. Chỉ vì vài câu thơ, nói nhăn nói cuội. Được cái là phụ nữ dù đã trên 6 bó vẫn mê được đàn ông khen, mới Chán Mớ Đời 

Đi chơi với bạn tuần rồi ở Mammoth Lakes, Cali

Chị bạn cười, sẽ ghi khắc lời mình dặn. Thật ra chị ta nói có 2 căn nhà nên mình lo dùm cho vụ tài chánh, nhất là đời sống tinh thần và vật chất sau này. Rước ông nào làm thơ tán tỉnh về nhà rồi ông ta buồn đời, ly dị lại mất của. Nếu ông ta không có lợi tức thì phải cung cấp hàng tháng. Do đó phải làm living trust, chuyển tài sản qua Living Trust rồi có yêu ai thì yêu. Đừng để phải hát một mai qua cơn mê, ta lại về tay không.

Mình dặn là trong Living trust thì đề có ý đinh trở lại ngồi nhà của mình để chính phủ không bắt bán. Chị nhờ con cho thuê, lấy $3,000/ tháng cộng tiền hưu trí thì sống tạm ổn. Khi qua đời thì con cháu vẫn còn căn nhà. Thiếu câu đó thì phải bán để trả tiền viện dưỡng lão. Còn không thì mướn hai cô phi luật tân, túc trực chăm sóc, nấu ăn 24/24 như bà Betty mình quen, trả mỗi người $1,500/ tháng và ăn ở. $3,000 cho hai người, rẻ hơn là viện dưỡng lão. Chúng ta có thể gắn video để xem họ có bạo hành người già ở nhà.

 Về già, con cái lớn, ra riêng, sống một mình buồn nên nhiều khi cần bạn già để tâm sự, đúng hơn là cãi lộn. Có bà dì của đồng chí gái, khi còn sống. Cuối tuần, đồng chí gái kêu mình chở mẹ vợ rồi ghé đón dì đi ăn, chạy xe vòng vòng, ra chợ trời để mấy bà thấy vui vui. Bà dì, một hôm nói: “anh SƠn, khi chú qua đời, Dì buồn, không có ai để cãi lộn”. Dì còn nói là anh SƠn ghé đón chở dì đi chơi là dì vui rồi. Ở nhà cả tuần, buồn nên có đồng chí gái đến chở đi ăn uống, chạy vòng vòng khiến dì vui lắm.

Người lớn tuổi thì thích mình vì mình hay nói chuyện với họ để học hỏi về kinh nghiệm đời của họ. Dân cùng tuổi hay trẻ hơn thì không ưa mình.

Lâu lâu mụ vợ kêu mình chửi bới, hỏi viết gì trên mạng vì có những chiến sĩ an ninh mạng, anh hùng làm ăng teng, báo cáo lại cho đồng chí gái. Mụ vợ mình thì không đọc bờ lốc của mình nhưng lâu lâu có chiến sĩ an ninh mạng nào, quen đồng chí gái đọc được là mách, tố cáo tinh thần phản đạo đức cách mạng nông dân, khiến mình bị chửi, bắt phải xoá. Tự do ngôn luận không có trong tự điển của đồng chí gái.

Hôm trước, mình kể về bà Tôn-Lò ở gần xóm mình, chiến sĩ an ninh nào đó, mách đồng chí gái khiến mình bị chửi. Kêu văng tục gì khiến mình như bò đội nón. Trong xóm kêu bà ta là Tôn-lò thì mình gọi Tôn-lò, để khỏi lầm với mấy bà Tôn khác. Mình ăn nói rất cực chất nông dân mà mấy chiến sĩ an ninh mạng cứ làm như mình có văn hoá cao như họ. Chán Mớ Đời 

Cũng có vài người đọc bài mình rồi còm, kêu mình không có văn hoá. Họ không kêu người Mọi như mình mà là người dân tộc. Đà Lạt có người Mọi thì mình kêu người Mọi chớ kêu người gì. Mọi hay Việt hay Ra-đê, Chăm hay Chàm, Chu-ru,..để chỉ một tộc người nào đó sinh sống tại Việt Nam.

Khi xưa, người Pháp gọi mấy người ở vùng cao nguyên là Montagnard, người Việt dịch ra là người Thượng. Chỉ có sau này Hà Nội gọi người miền cao, người dân tộc, còn người Việt là dân tộc “kinh” dựa theo người Tàu gọi người Việt là “người Kinh”. Theo mình thì sai vì bắt chước tàu. Không lẻ mình phải gọi người Việt là người Kinh, không được gọi người Việt. Chán Mớ Đời 

Thật ra khi xưa người ta gọi Kinh Nhân, (京人) người sống tại kinh đô, còn người sống xa kinh thành được gọi là  “người trại”. Chúng ta hay lầm lẫn Người (Community) và NGƯỜI (ethnicity). Khi gọi người Đà Lạt là nói đến cộng đồng người sinh sống tại Đà Lạt (Community), không ai nói Đà Lạt tộc (ethnicity) cả. Khi nói người Mọi, người Chu-ru là những giống dân sống tại vùng Lâm Đồng, hay có thể gọi Mọi tộc, Chu-ru tộc, Việt tộc,.. để nói đến tộc nào sinh sống tại Lâm Đồng.

Có lẻ sau này người ta nới rộng ra khi chúa Nguyễn vào Đàng Trong, số người sinh sống vùng duyên Hải nên cũng được gọi là người Kinh. Nếu gọi Kinh tộc thì không đúng. Việt tộc thì đúng hơn.

Họ gọi người sinh sống ở miền thượng du là người dân tộc nên mình càng ngu hơn. Người thiểu số thì chấp nhận được vì nếu mình không lầm Việt Nam có đến 54 bộ tộc mà khi xưa học địa lý Việt Nam. Mấy tên dài dòng, khi đi thi tú tài IBM bị hỏi đủ trò. Nhớ thầy Hứa Hoành dạy địa lý, kê ra một loạt khiến mình ghi chép mệt thở, không nhớ hết, chỉ nhớ vài bộ tộc tại Lâm Đồng như người Mọi, người Chu-ru.

Ai đó kêu mình mất dạy gọi người Mọi là không thuộc giới trí thức như họ thì mình chấp nhận. Tại sao lại so sánh tên nông dân như mình với họ. Họ trí thức biết chữ thì cứ ở trên cao, không nên xuống ruộng với mình. Chán Mớ Đời 

Đi chơi mấy ngày với mấy người bạn thấy vui. Thường gặp nhau ăn uống ở nhà ai, chỉ chào hỏi. Trong chuyến đi vừa qua, có dịp nói chuyện dài lâu, mới hiểu họ thêm. Có đối thoại mới hiểu nhau thêm như vợ chồng có chửi nhau mới thương nhau hơn. Chán Mớ Đời 

Mua xe cho vợ. 

Để đánh dấu 30 năm khói lửa, nội chiến từng ngày, mình mua chiếc xe mới cho đồng chí gái. Xe cô nàng chạy đã hơn 14 năm. Xem như nữa đời hương phấn với mình. Tính ra nên mua xe điện vì vài năm nữa Cali cấm bán xe chạy bằng xăng. Hai vợ chồng nhất trí mua Tesla, đi hỏi xe Audi hay BMW thì máy loại xe này chỉ chạy được 200 dậm là tối đa trong khi Tesla thì có thể lên đến 300 dậm. Chạy ra Dealer hỏi giá, đặt hàng, đặt cọc $200. Về nhà đồng chí gái nghe bạn bè ra sao đó, sợ lái xe kiểu mới nên kêu mua xe chạy xăng, đành chạy ra Dealer LExus để mua chiếc SUV mới. Mình bán chiếc xe của thằng con, mua $18,000, chạy 5 năm bán $17,000. Cho thấy tiền mất giá kinh khủng. Lạm phát. Thằng con lấy xe mình chạy, mình lấy xe cũ của đồng chí gái đi vườn.

6 tháng sau, công ty Tesla báo sẽ đem xe giao tận nhà trong lúc mình đang ở Thổ Nhĩ Kỳ. Cứ vô cái App của Tesla rồi trả tiền, không cần phải ngồi bàn như ở Dealer Lexus. Không cần mình có mặt tại nhà, công ty đem xe lại nhà và đậu trước nhà. Sau đó mình về, chỉ mở điện thoại là xe tự động mở, không có chìa khoá. Chỉ dùng iPhone là tự động mở cửa, khoá đủ trò. Họ có cho một cái thẻ như thẻ tín dụng, bỏ ví, để khi nào mất điện thoại, thì lấy ra để mở xe.

Vấn đề mình lấy xe cũ của vợ để chạy thì bị hư. Chạy xe cũ thì vẫn hưởng được $0.56/ mile, tốt hơn là chạy xe mới cũng được khấu trừ thuế cùng giá tiền. Đưa cho Dealer thì họ bảo mấy ngày nên giao cho mình một chiếc xe khác để chạy. Xui cái là đồ phụ tùng không có, phải đặt bên Nhật Bản, mất 32 ngày mới có. Do đó mình chạy xe của Dealer cho khỏi mất mileage xe của mình. Hôm qua, lần đầu tiên sau khi nhận xe Tesla trên 3 tuần lễ mới chạy thử. Chán Mớ Đời 

Bây giờ dùng xe cũ của vợ đi vườn, còn TEsla thì chạy đi đâu, có carpool lane. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Từ Sàigòn đến Kabul

 Mấy ngày nay, truyền thông rao tin Ả Phú Hãn rơi vào tay đoàn quân Taliban sau khi ông Biden ra lệnh triệt thoái quân đội mỹ. Người ta so sánh với Kabul và Sàigòn rồi lên án Hoa Kỳ đã bỏ rơi đồng minh. Khi mỹ rút lui, thường các chế độ thường được báo chí gọi là “ngụy”, nô lệ cho tư bản mỹ đều được thay thế bởi một chế độ độc tài chuyên chế, tắm máu, chống mỹ như Trung Cộng năm 1949, Hà Nội năm 1975, và Ba Tư năm 1979,…

Chúng ta thường thấy sau khi quân đội Hoa Kỳ rút lui thì các kẻ thù của Mỹ lại xoay qua đánh nhau như Liên Xô và Trung Cộng vào những năm 1960 ở biên giới, kéo dài đến khi chiến tranh lạnh kết thúc. Năm 1974, ông vua Haile Selasssie, của xứ Ethiopia, đồng minh của Hoa Kỳ bị lật đổ để thay thế vào đó một chế độ marxist thân Liên Xô, lại choảng nhau với một chế độ thân Liên Xô khác là Somalia, cuối cùng Somalia lại chạy về với Hoa Kỳ.

Hoa Kỳ rút quân ra khỏi Đông Dương vào năm 1973, và các đoàn quân Marxist tiến chiếm Việt Nam Cộng Hoà, Campuchia, Lào vào năm 1975 rồi nhóm cộng sản thân Liên Xô, Hà Nội lại đánh nhóm cộng sản thân tàu Khờ Me Đỏ. Sau đó Trung Cộng cho quân tràn sang biên giới đánh Hà Nội để biểu dương tình hữu nghị anh em cộng sản.

Khi ông Shah, vua Ba-Tư thân mỹ, đúng hơn được mỹ đặt lên ngôi, sau khi CIA giúp lật đỗ chính quyền dân sự Mozhadeh, do dân bầu theo bầu cử dân chủ, rồi tuyên bố quốc sản hoá các giếng dầu của Anh Quốc nên các công ty dầu hỏa phải lật đổ chính quyền Mosaddegh vì quyền lợi của họ. Năm 1979, ông vua này bị lật đổ bởi nhóm hồi giáo, sau đó lại đánh nhau với Iraq của Sadam Hussein. Sau này, Hoa Kỳ chiếm đóng thì nhóm Shia (thiểu số ở Iraq) lên nắm chính quyền, thân Ba Tư (cũng Shia). Năm 2011, Hoa Kỳ triệt thoái từ từ quân đội khỏi Iraq thì nhóm Sunni làm loạn, đánh nhau tơi bời hoa lá dưới dạng Islamic State. 

Nay Taliban trở lại nắm quyền thì các nước lân cận hơi lo. Trung Cộng thì lo họ ủng hộ nhóm hồi giáo Uighur mà gần đây, báo chí nói hơi nhiều hơn trước, chắc để chuẩn bị tâm lý người Mỹ. Pakistan cũng lo vì Taliban đang thoả hiệp với Ấn Độ, kẻ thù của họ. BA Tư tương tự cũng lo. Nga Sô cũng lo sợ vùng Trung-Á của họ.

Mình không rành chính trị nên tự hỏi có phải đây là lá cờ của Hoa Kỳ để các đối thủ của Hoa Kỳ phải đối địch với nhau như trước đây, đã từng xảy ra như tại Đông Dương, Trung Đông,.. mình chỉ hiểu một điều là vùng Trung Đông có dầu hoả, rất quan trọng cho nền kinh tế của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ bị khủng hoảng dầu lửa một lần năm 1973 nên họ sẽ không bao giờ muốn bị lần thứ 2.

 Họ đem quân đánh chiếm Iraq, Á Phủ HÃn chỉ là cái cớ để diệt Bin LAden. Ngay chính cựu tổng tư lệnh của NATO, tướng Wesley Clark tuyên bố, khi được triệu hồi về Ngũ Giác Đài họp sau vụ tấn công ở New York, ông được cho thấy các chương trình chuẩn bị đánh 8 nước tại Trung Đông. Nay tính lại thì họ đã danh vào 7 nước ơn trung đồng, ngoại trừ Ba-Tw, có lẻ vì sợ xứ này sử dụng bom nguyên tử. Bây giờ họ rút lui để anh em hàng xóm đánh nhau chí choé giúp Do Thái được yên ổn làm giàu, chiếm đất của người Palestine. Xong om

Theo những tin tức mình đọc thì các nhân viên trong chính phủ Kabul thân mỹ, đa số là những người từng sinh sống, học tại Hoa Kỳ, hay chạy sang Hoa Kỳ khi Liên Xô tiến vào Kabul. Họ thấm nhuần chút gì về tự do dân chủ nên muốn áp đặt tại quê hương của họ với một văn hoá từ hơn mấy nghìn năm, rất khó thực hiện.

Nhớ dạo mình học thạc sĩ về môn phát triển đệ tam thế giới ở Thuỵ Sĩ. Mình có làm luận án về sự canh Tân Nhật Bản dưới thời Minh Trị Thiên Hoàng. Dạo ấy người Nhật không cho lớp trẻ du học, kiểu như mình mới đậu tú tài đi tây. Họ mướn thầy ngoại quốc qua Nhật Bản để dạy cho sinh viên họ, rồi áp dụng những gì có sẵn tại Nhật Bản để phát triển. Họ chỉ cho những kỹ sư lớn tuổi, có kinh nghiệm ra nước ngoại học tập, để giúp Nhật Bản phát triển. Người lớn tuổi, có kinh nghiệm sẽ hiểu nước Nhật cần cái gì còn giới trẻ đi học thì chả biết gì hiện tình Nhật Bản, sẽ đem về hoàn toàn phiên bản học được từ nước ngoài, sẽ không áp dụng được cho Nhật Bản.

Mình có kể về Việt kiều yÊu Nước, du học Hoa Kỳ, các nước tây phương, thường rất trẻ, mới xong tú tài, dễ bị ảnh hưởng của nền văn hoá, chính trị của nước sở tại. Tây có 25% cử tri bầu cho đảng cộng sản thì tất nhiên người Việt học tập tại đây cũng sẽ bị ảnh hưởng chính trị và theo cộng sản. Họ đi lúc mới đậu tú tài thậm chí lúc học trung học nên không hiểu về hiện tình nước Việt Nam nên chống đối chính quyền Việt Nam Cộng Hoà. Giới học xong, không muốn về nước vì sợ đi quân dịch nên càng chống đối để có cớ được các nước tây phương cho ở lại.

Mấy người học xong về lại Việt Nam thì có nhiều nhóm. người Việt mình có tính “bảo hoàng hơn vua”, mình đi khắp âu châu, gặp người Việt sinh sống tại đây, đều khen xứ họ định cư còn chê các nước khác. Nhóm học ở tây về thì kêu tây là nhất, nhóm ở Hoa Kỳ về thì cho Hoa Kỳ là nhất nên choảng nhau, muốn phát triển, làm việc theo kiểu mỹ,… Mình nhớ hồi nhỏ, ông cụ làm công chức, trưa về nhà ăn cơm rồi ngủ trưa đến 2 giờ chiều mới có xe đến rước đi làm lại. Sau này, ông Hoàng Đức Nhã, ông Nguyễn Tấn Hưng, tốt nghiệp từ Hoa Kỳ về làm cố vấn cho ông Thiệu, kêu làm việc theo kiểu mỹ, nghỉ trưa có một tiếng. Thế là ông cụ phải bới cơm trưa vào sở. Sau một thời gian thì lại bỏ vụ này, cho phép về nhà ngủ trưa như thời tây. Chán Mớ Đời 

Ông Nguyễn Tất Thành, viết đơn xin thực dân cho theo học trường thuộc địa nhưng không được chấp nhận như ông Trần Trọng Kim, buồn đời ông xin giúp việc trên 1 chiếc tàu đi Tây. Sang Tây, đi làm nhân công, ông bị ảnh hưởng của nhóm tây cộng sản nên gia nhập, được gửi sang Liên Xô để được huấn luyện rồi gửi về Việt Nam hoạt động. Theo tài liệu mình đọc thì ông NGuyễn Tất Thành được giao một số tiền lớn, nếu đổi ra tiền ngày nay lên đến 4-5 triệu đôla để về hoạt động tại Việt Nam hay biên giới Tàu.

Ông Võ Nguyên Giáp cũng học chương trình Tây nên mê Napoleon, nghe kể ông đi dạy, say sưa kể về các trận đánh của Napoleon. Theo ông VŨ Quốc Thúc, đồng môn của ông, kể lại là ông Giáp rất giỏi nhưng hơi kiêu căng nên ông thầy tây ghét đánh rớt nên không được đi tây học luật như hai anh em ông. Buồn đời, ông Giáp mới tham gia kháng chiến. Có thể chính quyền thực dân thanh lọc các thành phần giỏi, thông minh, có tinh thần chống đối Pháp quốc nên ra lệnh cho thầy giáo là đánh rớt để trư hậu hoạn. Nếu không có liên xô và Trung Cộng giúp đỡ thì có lẻ trận Điện Biên Phủ không bao giờ xảy ra.

Giáo dục thời tây, được xem rất chọn lọc, họ chỉ muốn đào tạo những người làm culi cho họ, nghe, vâng lời họ. Không muốn đào tạo người giỏi, đến thời Việt Nam Cộng Hoà, thi cử cũng tiếp tục chế độ của Tây, chỉ có 30% xong tú tài. Lên đại học, thì chỉ có 10% vào các trường lớn như Phú Thọ,…còn thì học Văn Khoa hay sư phạm.

Quá trình xây dựng nền dân chủ rất cần nhiều thời gian. Ngay tại Hoa Kỳ, đã mất hơn 200 năm mới bãi bỏ  nô lệ, và sau đó phải đợi đến cái chết của ông mục sư Martin Luther King Jr., mới có luật được ra chống nạn kỳ thị chủng tộc. Người da màu được đi chung xe buýt công cộng, học chung trường. Trong khi đó họ lại đòi thực hiện một chế độ dân chủ trong một văn hoá xa lạ về dân chủ tự do.

Trên thực tế, chúng ta thấy Hoa Kỳ bảo kê các chế độ quân phiệt ở miền Nam Mỹ châu. Ba Tư bầu một ông thủ tướng theo tinh thần dân chủ, theo nguyện vọng của số đông người Ba Tư. Ông thủ tướng này phạm cái lỗi là nghe lời, bảo vệ quyền lợi người Ba Tư nên quốc hữu hoá các mõ dầu hoả, kêu đây là tài nguyên quốc gia.

Thế là CIA hỗ trợ mấy ông tướng lật đổ chế độ dân chủ và lập lên ông vua. Ông này muốn sống sung sướng giàu sang, không phải trốn ở hải ngoại như trước cuộc bầu cử thì phải để Hoa Kỳ và Anh quốc lấy dầu hoả của nước mình, bán với giá cắt cổ dân mình. Cai trị với một lực lượng công an tàn ác đến khi một ông Iman, lưu vong tại pháp, kêu gọi xuống đường chống đối ông vua.

Vua sợ quá, bỏ chạy ra nước ngoài, đưa ông Iman về nước, lại càng làm khổ dân tình hơn xưa. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

 

Cách mạng xanh hay ngày tàn của tây phương

 Thời sinh viên, mình có nghiên cứu về năng lượng mặt trời để xây cất. Dạo ấy muốn sưởi ấm một căn nhà nhỏ bình thường thì cần độ một mẫu tây để gắn mấy tấm bản hứng năng lượng mặt trời nên mình Chán Mớ Đời, không để ý đến nữa. Gần đây, tiểu bang Cali ra luật vào năm 2035, sẽ không cho bán xe chạy bằng xăng nữa.

Mình có mua được 2 chiếc xe chạy bằng điện. Chiếc đầu tiên của Nissan, thon gọn. Vấn đề là bình điện chỉ có khả năng chạy được 100 dậm nhưng trên thực tế thì ít hơn vì họ tính theo chạy đường trong, không sử dụng đèn đuốc hay sử dụng máy lạnh thêm chạy trên xa lộ nhanh. Chạy được một thời gian thì mình bán cho anh thợ.

Sau này mình mua một chiếc Toyota Plug-in, nghĩa là chạy điện và xăng. Khởi đầu chỉ chạy được độ 20 dậm, khi hết điện thì tự động máy chuyển qua sử dụng xăng để tiếp tục chạy nên tương đối không lo sợ hết điện.

Bán nhà, đồng chí gái muốn đổi xe vì chiếc xe của cô nàng chạy từ 14 năm nay nên mình bàn mua chiếc Tesla. Lý do là đi chơi ở Arizona, mình thấy nhiều bãi để cắm điện cho xe Tesla. Vấn đề hiện nay cho xe chạy bằng điện là đi xa rất khó vì ít trạm để cắm điện như trạm đỗ xăng.

 Ra Dealer xem rồi đặt vì không có xe. Cô nàng nghe bạn bè nói bú xua la mua, cuối cùng đòi mua chiếc SUV Lexus mới vì cô nàng thích chạy xe to. Cũng tốt vì cô nàng chạy xe hay hút thiên hạ nên mua xe to, đụng xe Đức lo hơn. Đúng như mình dự đoán, cô nàng hút xe thiên hạ hai lần, nay đang bỏ cửa ga ra để họ sơn phết lại.

Chính phủ mỹ thường thường hay có những quyết định theo cảm tính, chính trị, câu phiếu như hôm qua, chính phủ Biden, kêu xoá nợ cho cựu sinh viên $10,000. Chúng ta thấy ngày nay sinh viên đi học trường vừa vừa cũng mất $40,000 một năm còn nếu học ở ngoài tiểu bang Cali thì đóng thêm $20,000.

Dạo con gái học USC, năm đầu tiên tốn $72,000 khiến mình ngất ngư. May là chương trình cho nó học mấy năm sau ở ngoài quốc, học phí thấp hơn chỉ đóng có phân nữa. Hôm trước, nghe chị bạn kêu thằng con út đi học ở Washington, nơi có công ty Microsoft. Học xong là làm cho hãng này luôn. Chị kêu một năm đóng $76,000 khiến mình thất kinh.

Lương hai vợ chồng này cao nên mình tính nhẩm, phải cộng thêm 45% tiền thuế. Nghĩa là họ phải làm ra $120,000, đóng thuế hết 45% để trả tiền cho con đi học. Hoá ra thằng con đi học, phải tốn $120,000 một năm trước khi đóng thuế.

Sinh viên học trường lèo, ra trường sau 4 năm cũng nợ khơi khơi $100,000 nếu cha mẹ không trả hay phụ. Chính phủ xoá nợ được $10,000 thì đỡ nhưng cũng chỉ có 10%. Bác sĩ, nha sĩ ra trường nợ $500,000 mà chỉ được xoá nợ $10,000 để câu phiếu. Chúng ta đang sống ở thời đại Mỵ dân, lấy tiền của bá tánh để lấy phiếu. Ai sẽ trả số tiền $10,000. Cũng là người Mỹ đi làm cả. Thế nào rồi thuế cũng sẽ tăng.

Trở lại vụ xe chạy bằng điện mà chính phủ Cali ra lệnh vào năm 2035, hoàn toàn xe chạy điện hay ga. Những người ban hành luật bảo vệ môi trường thường không phải dân làm thương mại, không biết đến chi thu. Các trí thức, giáo sư đại học, cứ ngồi vớ vẩn, chả biết chi tiêu ra sao.

Đúng khi Cali hoàn toàn được trang bị năng lượng xanh, môi trường sẽ bớt ô nhiễm? Chưa chắc vì Cali nuôi bò nuôi súc vật sinh sản nhiều khí độc. Ai chạy từ Quận Cam lên San Jose, đi ngang mấy chỗ họ nuôi bò, bảo đảm là thở không nổi. 

Vấn đề là có cố gắng rất nhiều, 20-30 năm tới các hệ thống năng lượng xanh chỉ đủ cung cấp 12% cho người dân Cali sử dụng. Nội vụ hạn hán là đã thấy mệt rồi. Cali có rất nhiều núi đồi, cao nhất nước mỸ như đỉnh Whitney. Đỉnh núi cao thì có tuyết nhưng mấy tên trí thức vớ vẩn, bảo vệ môi trường kêu không được xây các hồ chứa, phải để mấy con cá chạy ra biển.

Các nghiên cứu gia cho rằng đến năm 2050, Nghĩa là 28 năm nữa, các năng lượng xanh chỉ có thể cung cấp 38% cho người Mỹ sử dụng. Các chính trị gia bất chấp những nghiên cứu, cho cắt đường ống dẫn dầu, cấm không cho khai thác dầu hoả. Ông Biden sang Ả Rập để năn nỉ mấy ông vua dầu hoả là bơm thêm dầu. Kết quả là họ ra lệnh bớt bơm dầu để bán lời hơn trong khi các mõ dầu Hoa Kỳ bị cấm sử dụng và khai thác. Nếu ngưng sử dụng và khai thác thì xem như bỏ đi. Khi xưa, mình có đầu tư và các giếng khoan dầu nhưng bị lỗ vì chính phủ Dân Chủ lên, dẹp hết. May là có mua cổ phiếu của mấy công ty năng lượng xanh nên lấy lại vốn.

Giám đốc Exxon kêu là không có xây thêm nhà máy lọc dầu nào nữa ở Hoa Kỳ. Nội nhà máy lọc dầu ở Long Beach, bị hư hao ra sao, cháy thì phải. Lâu quá không nhớ trên 20 năm rồi mà đến nay người dân Cali phải trả thuế thêm vụ này khiến giá xăng cao nhất nước.

Điển hình tiểu bang New York, ngồi trên giếng khí đốt to nhất nước nhưng không được khai thác, tạo công ăn việc làm cho người Mỹ. Họ tính là có 940 triệu thùng dầu thô và 208 triệu thùng khí đốt. Người dân New York phải nhập cảng khí đốt từ các nước như Nga, rồi lại đánh đấm với Putin. Chán Mớ Đời 

Lấy thí dụ nước Tân Tây Lan. Năm 2007, cách đây 15 năm, thủ tướng của họ tuyên bố sẽ là nước đầu tiên trên thế giới, sử dụng hoàn toàn năng lượng xanh, bảo vệ môi trường. Họ đem cừu len đủ trò qua Việt Nam để sản xuất, nhằm bảo vệ môi trường của xứ họ. Mình về Đà Lạt, có anh bạn dẫn đi thăm nhà máy của họ. Kinh

Nước Tân Tây Lan có dân số độ trên 4 triệu người, bà thủ tướng của xứ này kêu vào năm 2020, quốc gia của họ sẽ không còn bị ô nhiễm môi trường, sẽ sử dụng hoàn toàn năng lượng xanh. Các trí thức trên thế giới hoan hô, bái phục, kêu đó là gương để chúng ta noi theo. Đến năm 2020, không đúng theo chỉ tiêu nên nay họ tuyên bố, bớt cao ngạo chỉ xin hạ giảm 50% ô nhiễm môi trường đến năm 2050. Xin nhắc là khi họ nuôi bò và cừu để sản xuất thịt và len thì mấy con này địt ra toàn là gas carbonique, làm ô nhiễm môi trường. Do đó nay họ cấm nông dân khai thác, trồng lúa, rau cải,… khiến nông dân ở Hoà Lan, Đức,… không được trồng hoa để bán thì lấy gì mà ăn nên họ đem xe máy cày ra đường. Giới truyền thông không nói đến.

Muốn thực hiện chương trình này thì hàng năm chính phủ tân Tây Lan phải chi 19 tỷ đô la. Cứ tính đổ đồng 19 tỷ là 19,000 triệu chia cho 4 triệu dân thì trung bình mỗi ngầu dân đóng 4 triệu đồng thuế. Cái mất dạy nữa là nếu muốn thực hiện Carbon Zero thì sẽ tốn tổng cộng 61 tỷ đô la. Số tiền này nhiều hơn là số tiền sử dụng cho y tế cộng đồng, an ninh, giáo dục, quốc phòng. Tờ báo Bloomberg cho hay mỗi gallon xăng phải đánh thuế 8.33 Cents cho 30 năm tới. Hoa Kỳ thì cứ nhân gấp 100 lần.

Năng lượng tại xứ này mới gia tăng 200% sau khi nghiên cứu của báo Bloomberg vừa được đệ trình. Phải thay đổi con số lại. Chán Mớ Đời 

Nếu chương trình này thành công thì người ta dự tính đến năm 2100, nghĩa là 78 năm nữa, nhiệt độ trên thế giới sẽ giảm 0.004 độ Fahrenheit. Nói theo bình dân học vụ, xứ tân Tây Lan sẽ phá sản và cũng chẳng thay đổi không khí của thế giới gì cả.

Nếu chúng ta sử dụng mô hình của Tân Tây Lan để áp dụng cho Hoa Kỳ thì sẽ cần 5 ức đôla, 5 triệu triệu đôla, $5,000,000,000,000 cho mỗi năm. Các chính trị gia được mấy tên trí thức bơm hay các tài tử xi nê hồ ly vọng cứ nghe theo cô thánh gióng Thuỵ Điển Greta Thunberg gì đó, kêu gọi thượng đế của môi trường đã hiện ra, kêu cô ta phải lên đường cứu nhân loại, cho họ phá sản hết.

Đọc báo đức thì được biết giá cả ở Đức quốc lên 33.5% trong vòng một năm, đang giết kinh tế hùng mạng của Đức quốc vì tiền điện lên 87% so với năm ngoái hay xăng dầu lên 154%. Chỉ làm giàu cho Putin và mấy ông thần Ả Rập. Obama đến xứ này, vua Ả Rập chả thèm tiếp, Biden chửi bới ông vua này giết một tên nhà báo, không ca tụng vạn tuế ông vua , nay phải bay qua quỳ lạy, xin bơm dầu. Ông vua này, nay đâu sợ Hoa Kỳ nữa, có anh ba tàu và Putin bảo kê nên sản xuất ít lại dầu khí. Chán Mớ Đời 

Mấy ông giáo sư đại học hay trí thức tên thế giới cứ hô hào môi trường xanh đủ trò bất chấp những con số do các chuyên gia đưa ra.

Mình mua cổ phiếu của mấy công ty năng lượng xanh, được chính phủ bơm tiền nên lên như diều. Nếu suy nghĩ thì theo đường dài, Hoa Kỳ và các nước tây phương sẽ bị lộn xộn, người dân biểu tình, bạo loạn. Có lẻ lo sợ bạo loạn, khiến giới cai trị chúng ta mới ra lệnh cấm cung lockdown, qua mấy con vi khuẩn covid.

Các chính trị gia của hai bên, Dân Chủ và Cộng Hoà, cứ bám vào các chính sách được đề cử để làm tiền. Hai vợ chồng Clinton có gia tài tối thiểu 2 tỷ đô la qua Foundation của họ, do các con buôn cúng dường. Bà Pelosi, chưa bao giờ đi làm, chỉ làm chính trị mà theo con số đóng thuế thì người ta cho biết có tài sản lên đến 600 triệu đô la. Thượng nghĩ sĩ Sanders mà người ta tung hô vạn tuế, người bảo vệ giai cấp vô sản, chưa bao giờ đi làm một ngày. Từ bé ông ta tham gia biểu tình, chống chiến tranh Việt Nam rồi đủ trò, để kiếm tiền và phiếu, mang danh bảo vệ giai cấp vô sản, từ từ vào con đường chính trị gia có mấy triệu đô la.

Còn mấy tên bên Cộng Hoà, tương tự cũng là những con kênh kênh, đục khoét tiền thuế của người Mỹ qua những chương trình vớ vẩn. Mình dự định sang năm viếng thăm xứ Á Căn Đình. Một xứ giàu có trù phú để rồi họ áp dụng chủ nghĩa xã hội biến nước này thành một bãi hoang. Lạm phát lên kinh khủng, nhiều nhất thế giới hiện nay, Thổ Nhĩ Kỳ mà mình mới đi viếng, đứng thứ nhì.

Lạm phát Hoa Kỳ lên như điên, mà các nước khác cũng tương tự nên chúng ta có một ảo tưởng về đồng đô la. Mình phải mua tài liệu để đọc để xem phải làm gì vì nếu không quỹ hưu trí của hai vợ chồng sẽ giảm dần, phải đi làm lại. 

Hồi mình đi cua mụ vợ, giá xăng chỉ có 1 đô la/ gallon, tô phở có $3.75, nay ăn tô phở $15, xăng trên 5 đô một gallon. Cứ tưởng tượng ngày nào đó, bạn bè ở xa đến chơi mời họ đi ăn phở, tốn $50/ tô. 2 vợ chồng, 4 tổ phở $200, thuế chắc lên 20% như ở âu châu là $240, cộng $100 tiền xăng. Xem như $340. Phải lãnh tiền hưu trí $500, đóng thuế rồi trả tiền phở. 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Hạnh phúc trong tầm tay

Đi chơi kỳ này, không có con đi chung 2 tuần lễ cuối. Đồng chí gái và mình cùng một lứa bên trời lận đận từ 30 năm nay, bổng nhiên thấy tự do, như thời mới phát hiện mối tình hữu nghị Boston liền New York. Mình bổng nhiên hiền từ như vị linh mục, kiên nhẫn đợi vợ đi mua sắm, không bực mình như trước đây.

Kỳ này đi chơi, may mắn là tiền đô la lên giá so với ngoại tệ nên giá cả rẻ hơn mấy năm trước. Điển hình là đi khinh khí cầu tốn $180. Có người cho biết 4 năm trước họ trả $250/ người. Dạo ấy một Euro ăn 1.2 đôla, nay thì tương đương.

Đồng chí gái thích đi chợ, đứng tước cổng vào chợ lớn nổi tiếng Istanbul

Đi chơi, vợ cứ đi kiếm đồ nhái để mua, mình ngồi đợi, vẽ hay ghi chú những kiến trúc bên đường nên không thấy bực mình về sự rữa mắt cửa hàng của đồng chí vợ. Mình bắt đầu tìm ra cách sống quân bình khi đi chơi với đồng chí gái. Khi xưa thì bực mình vì phải đợi vợ con đi mua sắm, không vẽ véo gì được như xưa. Nay thì đem theo cuốn sổ tay, ghi chú những gì quan sát bên đường, kiến trúc lạ, chi tiết. Lâu lâu làm một vài tấm vì đồng chí gái kêu đi, sau khi bước ra tiệm.

Chụp hình thì có hướng dẫn viên chụp cho đồng chí gái, mình ngồi ghi lại mấy điều nhận thấy.

Hôm trước, viếng thăm một hợp tác xã về thêu dệt lụa, sau khi đồng ý bán giá mình trả 30% giá của họ rao. Ông giám đốc nói: “vous avez fait l’affaire du siècle”, mình nói không. Lấy mụ vợ mình mới là Áp phe của thế kỷ này khiến ông ta cười, vậy thứ 2 của thế kỷ. Nói chung ai ở Hoa Kỳ muốn đi chơi thì nên đi ngoại quốc thay vì ở Hoa Kỳ. Giá cả thoải mái hơn.

Nghĩ lại thì phải công nhận mình quá may mắn. Trên đường đời, đều gặp người ta thương mến, giúp đỡ mới có được ngày nay. Từ bé đã có hàng xóm kêu vào nhà cho mượn sách đọc để bớt ngu. Lớn lên được đi tây trước khi Sàigòn mất 4-5 tháng. Rồi ở Tây, ở khắp nơi, mình đều được người ngoại quốc giúp đỡ, cho cái phòng ô sin ở, không lấy tiền,… do đó mới có chút tiền gửi về Đà Lạt, giúp bà cụ nuôi mấy người em.

Lấy vợ như mua vé số, có khi trúng có khi không, hay trúng giải an ủi, mình lại trúng độc đắc. Lúc lấy vợ thì bạn bè đốc vào, cũng bắt đầu thấy lẻ loi vì đám bạn lần lượt lên xe bông cả. Nay nhìn lại thì công nhận mình trúng số độc đắc, lấy được mụ vợ gốc Các Mệ này.

Khi nhất trí thành lập hộ khẩu chung với mình, cô nàng phải đấu tranh tư tưởng khá nhiều, vì bị bạn bè và họ hàng dũa mệt thở. Kêu bác sĩ không lấy, đi lấy thằng nghèo đói. Mình nhớ không biết bao nhiêu lần đồng chí gái mời bạn bè, họ hàng đi ăn để mình trả tiền. Ăn chùa mà họ cứ phán là thằng này số mạt em ơi, để anh hay chị giới thiệu bác sĩ cho. Chán Mớ Đời từ đó.

Về chi tiêu cho ông bà cụ, nhiều khi mình quên vì công việc, đồng chí gái nhắc mình gửi tiền cho ông bà cụ ăn Tết, lì xì cho mấy đứa cháu. Nhất là khi về Việt Nam, đều mời cả đại gia đình đi chơi. Chỉ có năm nay hơi đặc biệt là cho đại gia đình đi Dubai là ý của đồng chí vợ.

Mình thấy bạn bè nhiều người bị vợ hay chồng quay như dế khi gửi tiền giúp gia đình còn ở Việt Nam.

Sau 30 năm nội chiến từng ngày, mối tình hữu nghị của đồng chí vợ vẫn môi hở răng lạnh. Bạn bè cùng lứa, có nhiều người đã chia tay nhau dù đám cưới linh đình, nhà hàng sang trọng. Thiên hạ ăn chơi ngày vui bên chiếc bánh cưới, trong khi mình thì lo đếm tiền “chào bàn” để trả tiền nhà hàng. Hú vía huề vốn. Hôm trước khi lên xe bông, chủ kêu vào đuổi vì hết việc nên mặt mình như người mất sổ gạo khi lên xe bông về nhà vợ. Ngày nhà đồng chí gái pháo nổ tâm hồn sơn đen rướm máu. Ôi nhát chém lay-off.

Đi chơi, nắm tay mụ vợ như thủa còn trẻ, chụp hình cho mụ vợ tạo dáng Chán Mớ Đời. Mụ vợ kêu mình khi xưa, quen tui, ôn chụp hình đẹp mà nay thì chụp bá vơ. Mình nói khi xưa, chụp hình để rữa, tốn tiền nên phải cẩn thận, canh ánh sáng nay già nhìn gần với kính cận, không thấy rõ trên màng hình nên chụp đại mấy cái, dính cái nào thì dính còn không thì xoá. Xong om

Đừng nhìn anh bằng con mắt hận thù.

Đồng chí gái thì cứ kêu sướng quá, khi lấy nhau đâu có nghĩ một ngày được sung sướng, đi chơi, không phải lo nghĩ gì cả. Không nghĩ đến con cái, không nghĩ đến công ăn việc làm vì đã từ chức, kêu nghỉ hưu. Đô la lên giá nên ăn uống, mua sắm thoải mái.

Hôm trước mình mua tấm tranh thêu lụa, tượng hình về cây của đời sống mà chúng ta hay thấy trong văn hoá người hồi giáo hay trong thiên hùng ca Gilgamesh. Với Mashua và Mashuane theo truyền thuyết của xứ Ba Tư. Trong kinh thánh Genesis cũng có nói đến. Mình mua để đánh dấu cuộc đời 30 năm qua với đồng chí gái.

Mình thương mụ vợ vì cô nàng có cái tâm rất tốt. Bạn bè, người thân cần gì là cô nàng giúp đỡ ngay, không suy nghĩ gì cả. Nhớ khi xưa, lúc mới lấy nhau, mình thì thất nghiệp lên thất nghiệp xuống, có người nhắn tin kêu có cô bạn khi xưa ở Việt Nam bị bệnh, cần mỗ. Đồng chí gái gửi tiền về liền, hai vợ chồng húp cháo. Trong gia đình, người thân túng thiếu là đồng chí gái giúp đỡ. Nhiều khi bị người quen lạm dụng, không trả tiền, xù luôn. Đồng chí gái thôi kệ, họ túng thiếu mới làm chuyện này.

Qua đồng chí gái mình thấy hình ảnh bà cụ của mình. Cũng bị người quen đến nhà khen vài câu, than túng thiếu rồi mượn tiền, xù luôn, trốn về Sàigòn ở. Mình về Đà Lạt, đi ngang nhà nào quen, là mình nhớ người này người nọ. Nhớ ai xù tiền bà cụ mình, rồi sau 75 là mất hết. Có bà nào khi xưa giàu ở đường Hàm Nghi, mượn tiền rồi không trả, rồi bán nhà HàmNghi, dọn về Thi Sách, mua nhà nhỏ, mở tiệm phở. Nghe nói mới qua đời, sau khi nằm liệt giường đến 10 năm. Hay chè Mây Hồng khi xưa, mượn tiền xây nhà để mở quán chè, xù luôn. 75 xong thì ai dám đòi nợ nhất là ông cụ bị Việt Cộng lên án 18 năm. Mình thì nghĩ kiếp trước mắc nợ ai nên kiếp này phải trả. Có lẻ nhờ vậy mà về già, mẹ mình có sức khỏe, yên vui bên con cháu vì không còn mắc nợ ai. Hình như đã trả hết nợ ngoại trừ nợ con cháu. Mình chỉ mong sau này được như vậy. 90 tuổi mà vẫn khoẻ, đi chơi với con cháu thay vì than lên than xuống.

Xeo phì cùng một lứa bên trời lận đận

Mình thuộc diện ăn theo, đồng chí gái làm việc thiện nên được ăn ké. 30 năm được đồng chí gái nuôi nên khoẻ đời. Nay về già không cần con cái lo. Cho thấy cuộc đời, giàu sang không quan trọng lắm. Vợ chồng còn gần nhau khi về già và có sức khỏe mới quý hơn. Nhất là phải đấu tranh tư tưởng, phấn đấu khi đấu khẩu, đấu tranh giai cấp hàng ngày. Đi chơi cô nàng sợ bị lạc, không biết tiếng thổ nên nhẹ nhàng bên chồng, về lại Cali là sẽ hét lại. Nghĩ đến đó là hết muốn bay về Cali.

Lấy mình đồng chí gái cũng phải phấn đấu tư tưởng lắm vì bạn bè, họ hàng đều chê mình. Có lẻ tình yêu đủ lớn nên cô nàng vượt qua mọi sự chê bai, để nuôi mình trong 30 năm qua. Nay về già bổng nhiên lại may mắn, trời đãi cho đi chơi thoải mái. Xong om

Hôm nay bay về Hoa Kỳ. Oải rồi, đi lâu quá nhớ nhà.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn theo chủ nghĩa Chán Mớ Đời 

Capadoccia, vùng ngựa đẹp

 Mình biết đến địa danh Capadoccia, Thổ Nhĩ Kỳ khi còn đi học. Vào thư viện, thấy cuốn sách bằng tiếng nhật nên mượn về đọc. Hoá ra có một hay 2 ông kiến trúc sư nhật nào được trả tiền qua xứ này để vẽ lại vùng này, với nhà cửa mà người dân địa phương ở trong mấy hang đá từ hơn ngàn năm qua. Từ đó mình tò mò, muốn đặt chân lên vùng này một lần trong đời. Năm nay, may mắn, trời cho phép tới đây.

Người Nhật Bản cũng như đa số các nước tây phương, họ hay gửi người của họ đi khắp nơi trên thế giới để truy tìm, nghiên cứu văn hoá của xứ người ta để dựa vào giúp các chính trị gia có viễn kiến về tương lai và dân tộc họ. Ta thấy chính người Pháp đã tìm ra các di tích lịch sử của thuộc địa như đền Angkor ở Cao Miên, Đình Bảng ở Việt Nam… mình có một tập tài liệu của ông Besacier, người Pháp, vẽ lại cái Đình Bảng to đùng.

Vùng này thấy nhiều hang đá kiểu này, người dân đào hang để ở. Đá calcaire nên dễ đào. Có vùng nuôi chim bồ câu để người dân lấy phân để bón cây cối. Nay thì có phân hoá học nên chim bồ câu hết xuất hiện.

Đến đây mới hiểu vì sao người dân khi xưa, đào mấy hang trong này để ở. Lý do là mua hè quá nóng và mùa đông quá lạnh, nghe nói xuống đến 20 độ âm. Ở trong hang đá thì mát và mùa đông thì ấm hơn ở ngoài. Nay thì chính phủ đã dời người dân trong hang đá ra các chung cư và các khách sạn bắt đầu chui vào để làm tiền du khách trải nghiệm. Vợ chồng mình cũng ở trong một phòng xây cất bằng đá Calcaire mà khi xưa, ông tây bà đầm cứ giải thích lên giải thích xuống mà mình chả hiểu gì cả. Độ ngu bền vững.

Phòng hai vợ chồng ngụ lại, được xây bằng đá calcaire, không biết tiếng Việt gọi là gì. Đá vôi? Khi xưa, ông tây bà đầm dạy thì nhớ vậy thôi. Khách sạn được đào trong hang. Ở ngoài để tránh nước thấm vào nên họ quét một lớp chống ẩm.

Sau 2 tiếng trễ, máy bay đáp xuống Kerdesi, cách Capadoccia đâu 1 tiếng lái xe. Mình đã oải vì dậy sớm ra phi trường, lại đợi 2 tiếng trễ nên Chán Mớ Đời. Tưởng xe chở về khách sạn rồi đi ăn, ai ngờ, họ ngừng bên đường để đón hướng dẫn viên, dẫn đi thăm viếng vùng này, đặc biệt là viện bảo tàng, nơi khi xưa có tu viện thiên chúa giáo, lúc sơ khai, sợ quân lính, công an, nằm vùng của quân la mã tìm thấy nên mấy ông linh mục đi tu, trốn tránh ở vùng này.

Hình vẽ trên tường chữ thập do chữ viết hy lạp, chúa giết su. Dạo ấy có 4 nhà thờ thiên chúa giáo (Antalya, Istanbul, Izmir và Thierya) nên họ ghi dấu hiệu chúa giê su bằng chữ Hy Lạp tượng trưng cho 4 nhà thờ này. Sau này biến thành thập tự giá ngày nay, mà người ta gọi tượng trưng cho chúa giê su bị đóng Đinh trên thánh giá. Theo mình hiểu thì thập tự giá của thiên chúa giáo chính thống vẫn còn giữ cách này, còn Vatican thì dùng thánh giá loại kia.

Nhà thờ lúc đầu còn trong vòng bí mật, sợ mật thám của quân la mã truy lùng nên họ ghi dấu hiệu 4 nhà thờ để con chiên biết mà lần đến. Có lẻ sau này toà thánh Vatican giải thích cây thánh giá khác với lúc ban đầu.

Đi viếng tu viện thì mình mới hiểu lịch sử sự hình thành thập tự giá. Khi xưa, người ta bị kẻ mạnh cướp bóc, bắt làm nô lệ, không có được sự giải thoát cuộc đời họ, ngoại trừ vài người tài ba xuất chúng có thể mua được tự do của họ. Khi chúa Giê Su ra đời và đưa đến một một tư tưởng mới về nhân sinh quan, ai cũng bình đẳng trước chúa, khiến đế chế la mã quan ngại và lùng bắt. Tương tự ngày nay các chế độ độc tài rất lo sợ các tư tưởng về dân chủ, tự do con người,..nên bắt bỏ tù tất cả những ai kêu gọi bình đẳng.

Thấy trong ảnh, cái cửa thông qua các khu vực khác, có cục đá tròn to đùng như cái bánh xe, được lăn qua nếu có quân la mã đến để chắn cái cửa lại. Có hệ thống lấy dưỡng khí nhưng quá chuyên môn, mình có ghi và vẽ lại sơ đồ, để làm tài liệu cho mình.

Đường hầm cao hơn Củ Chi nhưng cũng phải cúi người để đi qua. Phải bỏ hình đồng chí gái để thấy không gian ra sao.

Hôm nay, viếng thăm các địa đạo mà người theo thiên chúa giáo núp khi quân la mã đi lùng thì họ chạy xuống dưới này. To hơn địa đạo Củ Chi nhiều và cách thiết kế rất hay. Làm sao lấy nước, nấu ăn và các bánh xe đá lăn để đóng cửa các đường hầm nếu quân la mã bò vào. Mình được giới thiệu một ông imam đã tìm thấy chốn này. Nghe nói vùng này có đến hơn 200 địa đạo nhưng người ta chỉ khai quật đâu trên 30 địa đạo.

Ông Imam kể là lúc 25 tuổi, ông ta tưới nước cho rau cỏ thì thấy nước không đọng lại mà tụt đi đâu nên tò mò kiếm ra địa đạo này. Chính phủ bò lại kêu là của quốc gia, cưỡng chế đất vườn của ông ta. Chán Mớ Đời 

Cưỡng chế đất làm nông của ông. Nay cho miếng đất để làm cái tiệm cho con ông ta bán đồ lưu niệm cho du khách. Ông ta kêu mình mua một cuốn sách nói về địa đạo, để ông ta ký tên nhưng mình cảm ơn. Đợi đồng chí gái mua ba thứ lặt vặt xong thì lên xe đi viếng mấy chỗ khác, vào xem hợp tác xã tranh lụa và thảm để trong lúc hướng dẫn viên và tài xế đi ăn trưa. Đi chơi thì chế độ dinh dưỡng của hai vợ chồng bị đảo lộn. Thường mình không ăn sáng, nhưng đây khách sạn cho ăn sáng nên phải ăn rồi đợi chiều đi ăn tối luôn, trưa không ăn nên phải để hướng dẫn viên và tài xế đi ăn trưa. Có hướng dẫn viên chịu khó đợi thì độ 2, 3 giờ thì mình mời đi ăn luôn rồi về khách sạn.

Cách lấy tơ từ trong mấy kén của con tằm. Họ móc tơ lên mấy cái ròng rọc rồi ấn nút máy chạy tự quấn. Bên tay trái, treo trên tường, các bó tơ màu trắng, có phần được nhuộm màu dùng màu hạt lựu thành đỏ,… màu này chắc là màu áo lụa Hà Đông của ông Nguyên Sa, không có trắng như ông Hàn Mạc tử điển tả.

Lần đầu tiên mới thấy được cách lấy tơ của mấy con tằm. Chỉ đọc sách kể chớ chả hiểu gì cả. Vùng này các cô gái đều được mẹ dạy cách thuê cả. Nếu không biết thì khó mà lấy chồng. Đến tuổi cặp kê thì mấy bà có con trai đang kiếm dâu đều xem các cô gái được giới thiệu để xem kỹ thuật của họ thêu có đẹp hay không. Lý do là khi thêu phải có một sự nhẫn nại, bền tâm mới có thể làm được việc này. Mấy cô mà không biết thêu thùa thì xem như ế chồng, không có sự cẩn mẫn, chịu đựng bị mẹ chồng làm khó.

Họ vẫn có màn làm mai làm mối nhưng trai gái đi học ở trường nhất là đại học thì có thể phát hiện ra đối tượng để nhập hộ khẩu chung. Vấn đề là đám cưới tốn tiền. Mình hỏi anh chàng thông dịch viên, anh ta kể gặp cô vợ ở đại học nhưng phải tốn 20 ngàn đô la để cưới cô nàng vì đã mất 10,000 đô để mua nữ trang cho cô nàng. Đàng gái thì phải cho của hồi môn như xoong quánh, giường chiếu đủ trò,… mình nói may quá, lấy đồng chí gái không tốn đồng nào. Tiền nhà hàng thì đã có khách đến cho tiền nhà hàng nên huề vốn.

Mình ở Thổ Nhĩ Kỳ chắc muôn đời ế vợ. Chán Mớ Đời 

Mình mua được bức tranh lụa thêu, giá 30% giá họ rao. Kệ để có chút gì để nhớ về Thổ Nhĩ Kỳ. Mình mua bức tranh thêu rất có ý nghĩa trong văn hoá hồi giáo. Sẽ đóng khung để trung tâm nhà để tự nhắc nhở mình. Họ kể bà nào mất 18 tháng mới thêu xong tấm trang độ 40 cm chiều ngang và 60 cm chiều dài. 140 mũi cho một cm vuông.

Mình ở Hoa Kỳ nên may mắn, năm nay đi chơi ở đây, lạm phát lên 72% nên giá rẻ so với những nơi khác. Ai muốn đi chơi thì nên đi mấy xứ như Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay.

Capadoccia được các thương buôn ba tư gọi là vùng ngựa đẹp nhưng chả thấy ngựa đâu hết. Chỉ có mấy bức tượng ngựa làm bằng sắt, để rãi rác ngoài thành phố để du khách chụp hình. Ngày cuối thì mình có thấy mấy con ngựa dùng cho du khách cởi chụp hình, dáng ngựa khá đẹp.

Hôm nay mình sẽ đi viếng vài nơi rồi ra phi trường bay về Istanbul, viếng phần đất ở eo biển rồi thứ tư bay về mỹ. Chuẩn bị cho chuyến đi leo núi Kilimanjaro với một anh cựu sinh viên Đà Lạt rồi sẽ đi chơi ở Ai Cập và Jordan với đồng chí gái. Xong om

Hôm qua ăn bữa cơm tối ở đây. Đẹp không tả . Chỗ này khi xưa dân tình đào khoét bên trong hang đá để ở. Mát mùa hè, ấm mùa đông. Nay thì chính phủ dời họ vào các chung cư nóng chết bỏ, gắn 3 tấm năng lượng mặt trời đẻ có nước nóng. Chán Mớ Đời 

Đi viếng một cái động, người ta đang làm lại khách sạn. Gặp ông thợ đẽo khắc quá đẹp. Ông ta đòi $2,000 để tạc tượng nào mình muốn. Nghe giá là hoảng. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn  

Istanbul 2022

 Chào tạm biệt cả đại gia đình tại Dubai. Trong khi mọi người bay về mỹ, pháp hay Việt Nam thì tiểu gia đình mình, đáp máy bay đi Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Istanbul là thành phố ai cũng đến nhưng không phải thủ đô của xứ này. Khi Anh quốc và đồng minh đánh bại đế chế Ottoman, người Thổ Nhĩ Kỳ phế bỏ ông vua và thành lập một nền cộng hoà Thổ Nhĩ Kỳ tương tự vua Bảo Đại bị Ngô Đình Diệm truất phế. Ankara, trước đây được gọi là Angora của Hy Lạp, được làm thủ đô của nước Cộng Hoà Thổ Nhĩ Kỳ. Mình sẽ không đi đến đây vì khá xa và không có gì quan trọng.

Nước này khi xưa bị người Hy Lạp chiếm đóng nhưng sau này người Thổ Nhĩ Kỳ chiếm đóng thì đoàn quân của họ chiếm đóng xứ Hy Lạp mấy trăm năm nên khi đi Hy Lạp, mình nghe người Hy Lạp chửi người Thổ Nhĩ Kỳ như Triều Tiên, Trung Cộng chửi Nhật Bản. 

Sultan Mustafa Sony, trời nóng mà vợ bắt bận đồ để chụp hình Chán Mớ Đời 

Xui của nước này thì hên cho nước khác. Khi quân đội của đế chế Ottoman chiếm đóng Hy Lạp thì dân trí thức của Hy Lạp chạy di tản qua Ý Đại Lợi và được các ông thương buôn ở vùng Toscana Ý Đại Lợi, yêu chuộng. Kiến thức và tư tưởng của các nhà hiền triết Hy Lạp đã giúp họ thành lập một nền văn minh La Mã-Hy Lạp mà ngày nay người ta gọi thời đại Phục Hưng. Xứ Toscana này bổng nhiên sản xuất ra một thế hệ nghệ nhân và trí thức như Michelangelo, Leonardo da Vinci.,… đã giúp Âu châu thoát khỏi sự u mê của thời Trung Cổ. Ngày nay, người ta gọi là chất xám của ngoại quốc rất quan trọng.

Người ta thấy sau chiến tranh thế giới lần thứ 2, một số trí thức ở âu châu chạy qua Hoa Kỳ, giúp nền văn hoá Hoa Kỳ lên mau và phát triển về nghệ thuật, kỹ thuật như chế tạo bom nguyên tử,… sau vụ Thiên An Môn, Hoa Kỳ đưa tay vớt tất cả tiến sĩ từ Trung Cộng, muốn ở lại hay gần đây, Hoa Kỳ ra luật đặc biệt để chiêu dụ các kỹ sư nga la tư từng làm trong các chương trình nghiên cứu khoa học của nga la tư. Họ có cả danh sách những người được chấp thuận vào Hoa Kỳ nhanh nhất. 

Mình có quen một ông tiến sĩ người Đài Loan, sang Hoa Kỳ học tiến sĩ rồi ở lại, nói bạn bè ông ta, ai có tiến sĩ đề được Hoa Kỳ cho phép ỏ lại. Ông vua semi-conductor của Đài Loan, từng ở lại làm việc cho Hoa Kỳ. Sau đó được Đài Loan cũng cấp tiền bạc để giúp Đài Loan trở thành một cường quốc về seminar-conductor. Nay Hoa Kỳ cho phép công ty này thành lập một chi nhánh sản xuất seminar-conductor tại San Antonio, Texas.

Thời sinh viên mình bị bắt phải nghiên cứu mấy cái Passage bán đồ ở Paris, nay mới biết là kiến trúc sư pháp bị ảnh hưởng bởi các chợ (bazar) của Thổ Nhĩ Kỳ. Ở đây đẹp hơn vì khí hậu nên xây cất vơi mấy chòm cao và đẹp.

Đến Istanbul vì địa điểm này rất có nhiều di tích lịch sử của thế giới. Thành phố này được chia làm hai bởi một cái eo biển, mang tên Bosphorous. Một bên thuộc về Châu Âu và một bên thuộc về Châu Á. Đó là về địa chính trị và kinh tế, buôn bán từ mấy ngàn năm qua. Các cuộc thập tự chinh đều đi qua vùng này để đến thánh địa Jerusalem.

Mấy cửa hàng bán đồ gia vị và kẹo mức cua họ rất nổi tiếng. Mình đang cử ăn đồ ngọt nên không dám thử.

Lúc đầu được người Hy Lạp chiếm đóng, sau đó thuộc về đế chế La Mã. Một ngày đẹp trời, hoàng đế la mã tên Constantin, dời thủ đô từ La Mã đến đây, và đặt tên thủ đô mới của đế chế là Constaninopolis (thành phố constantin). Ông hoàng đế này có công rất lớn với Thiên CHúa Giáo. Lý do ông ta trở về đạo Thiên CHúa, và cho xây ngôi thánh đường ở đây, được xem là thánh đường Thiên CHúa Giáo đầu tiền lớn nhất của Thiên CHúa giáo. Từ đó dân chúng của đế chế theo đạo này rất đông và đến nay. Hình như vợ ông ta theo đạo này và bắt ông ta trở về đạo.

Sau này Thiên Chúa Giáo có sự bất đồng nên được chia thành hai giáo phái, một ở Vatican và một được xem là thiên chúa giáo chính thống. Có nhiều nguyên nhân lắm như đế chế La MÃ rộng lớn nên bị chia cắt tùm lum.

Đến thời hoàng đế Justinian I thì thủ đô này được đưa đến điểm cao nhất, được xem là một trong những thành phố đông dân cư nhất thời ấy, nghe nói đâu 700,000 người. Ngày nay thì dân số ở đây lên đến 20 triệu người. Lái xe trong thành phố là một ác mộng. Hôm từ phi trường đến khách sạn, nóng nực mà xe kẹt như điên, đường xá nhỏ, nên cuối cùng đành bỏ xe, kéo hành lý đến khách sạn cho nhanh.

 Đến thế kỷ 15 thì thành phố này bị người Thổ Nhĩ Kỳ tấn công và chiếm đóng. Netflix có chiếu bộ phim kể về ông Mehmet the conqueror này. Hôm qua đi thuyền vòng vòng ở vùng này, mình có xem cứ điểm này, nơi mà quân đội Thổ Nhĩ Kỳ phá vỡ vòng tuyến của người thiên chúa giáo, khởi đầu cho đế chế Ottoman.

Hôm kia đi viếng thánh đường Hagia Sophia, được xây cất bởi người thiên chúa giáo nhưng khi người Thổ Nhĩ Kỳ chiếm đóng, họ không cho phá vỡ, chỉ trét thạch cao lên mấy tác phẩm ca ngợi Chúa Giê Su,.. và gắn lên đó các ghi khắc, điều răng của đạo Hồi Giáo. Người Thổ Nhĩ Kỳ trước kia là một nhóm người du mục ở Tây Á, rồi đến vùng này theo đạo Hồi Giáo. Người ta tìm thấy tiếng Thổ Nhĩ Kỳ gần gần giống tiếng của xứ Phần Lan. Rảnh mình sẽ kể vụ này, khá lạ.

Thế kỷ 20 khi chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ, cho tu bổ lại thánh đường mới khám phá ra sau lớp thạch cao nhưng hình ảnh ca người CHúa Giê Su khi xưa bởi các con chiên Thiên Chúa Giáo. Cho thấy cái khôn ngoan của người lãnh tụ có viễn kiến. Thường kẻ thắng cuộc đều đập phá bỏ những tàn tích của chế độ cũ, rồi không biết xây lại cái gì để ca ngợi những tượng anh hừng vớ vẩn, tốn tiền thuế của dân. Lính Taliban đã cho phá vỡ các tượng Phật được khắc trong vách núi khiến cả thế giới lên án, ghê tởm cho sự ngu muội của kẻ thắng cuộc, cuồng tín, say mê chiến thắng.

Mình có đi viếng một thánh đường hồi giáo mang tên Giáo đường Xanh vì trang trí bên trong khá đậm màu xanh da trời. Chỉ tiếc là họ đang tu bổ lại nên chỉ thấy cái chòm còn ngoài ra chả có gì. Nghe kể là ông vua nào, quên tên, muốn xây một thánh đường mang tên ông ta để có chân trong lịch sử nhưng người dân không đến đây cầu nguyện nên để câu Like, ông ta kiếm mấy di tích lịch sử về hồi giáo đem để trong đó khiến dân tò mò đến cầu nguyện. Sau đó ông ta bị ép phải trả lại mấy di tích lịch sử đã đánh cắp.

Tương tự, ông Erdogan lãnh tụ, cầm quyền ngày nay cũng làm một ngôi thánh đường hồi giáo trên đồi hoành tráng lắm bên phía Châu Á thì không có thằng thổ nào đến đi lễ, cầu nguyện ở đây. Chán Mớ Đời 

Trong khách sạn thấy họ làm cái hồ nước, với những giọt mưa và nhiều con mắt khiến mình tò mò. Ra chợ cũng thấy bán đầy thêm thằng con không biết ai nói, đòi đi mua cho bằng được. Nó có thằng bạn quen, khi đi viếng Đức quốc, kể cho nó nghe. Tò mò hỏi thì mới biết, con mắt này được người dân Hy Lạp, tin là các hung thần, ác quỷ nhìn chúng ta sẽ hại chúng ta nên họ hay đeo con mắt Ác Quỷ, để khi ác quỷ nhìn thấy con mắt này thì sợ tránh xa. Có lẻ theo truyền thuyết về Medusa. Cái này hình như mình đã kể vụ này khi kể về Hy Lạp.

Con mắt ác quỷ, như cái hình bát quái được treo trước cửa nhà người Việt hay người Tàu được bán cho du khách như điên.

Có cô tài tử Mỹ đen, lấy con trai của công nương Diana, đeo con mắt này nên mọi người đều bắt chước đeo như điên. Đi đâu cũng thấy bán dù không phải ở Hy Lạp. Chán Mớ Đời   

(Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

 

Tấm ảnh kỷ niệm về Paris một thời

 Hôm nay, thấy trang nhà của Pháp, đăng 2 không ảnh khiến mình nhớ lại thời sinh viên, đã đi nát khu vực này. Tấm không ảnh đầu cho thấy sự thiết kế của kiến trúc Pháp theo tinh thần cartesien, như điện Versailles đã ảnh hưởng đến sự thiết kế thủ đô của Hoa Kỳ. 

Pháp quốc giúp người Mỹ đánh bại quân đội Anh quốc, với sự tham gia cuộc chiến của tướng La Fayette, khiến người Anh quốc tống cổ 60,000 người Pháp sinh sống tại Gia-nã-đại, 1 số di cư về vùng Louisiana. Có lẻ vì vậy, người Mỹ muốn đoạn tuyệt với văn hoá Anh quốc, nên mời các kiến trúc sư pháp sang thiết kế thủ đô Hoa Thịnh Đốn.

Khi xưa, Pháp quốc và Anh quốc là hai nước hùng mạnh nhất âu châu nên tìm cách hạ nhau. Thấy người di dân ở thuộc địa của Anh quốc, nổi lên chống lại vua Anh quốc, bị bị sưu thuế cao, nên triều đình pháp tăng viện như ngày nay Hoa Kỳ giúp Ukraine. Cuối cùng tốn tiền quá nên đánh thuế dân pháp, gây bạo loạn đưa đến cuộc cách mạng 1789. Sau này lại giúp ông Mễ đánh Hoa Kỳ, kêu vô ơn nên te tua, banh ta lông. Lại mất Louisiana, bán rẻ lại.

Hình này cho thấy cái trục thẳng từ vườn Tuileries, nơi nhà vua và giới quý tộc ra đây chơi khi họ còn sống tại Paris, ở Port Royal, bên tay phải, sau đại lộ Rivoli. Sau nhà vua cho xây điện Versailles và dời đô về đấy, nên vua chúa không biết đời sống dân chúng ra sao, gây nên cuộc cách mạng long trời lỡ đất.

Nói chung địa ốc của Paris ở phía tây thì đắt tiền hơn phía bên đông Paris. Lý do là gió thổi từ phía tây qua hướng đông nên đa số các nhà máy xưa đều nằm phía đông. Mấy tháng đầu khi mới sang Paris thì mình ở thành phố Pantin, phía đông, thấy nhà cửa bị khói bám đầy. Sau này mình mướn được phòng ô sin ở Neuilly Sur Seine thì thiên hạ tưởng mình giàu. Cả đời anh gặp mình cũng tưởng mình giàu. Chán Mớ Đời 

Phòng ô sin 2 thuốc bề ngang, 3 thước bề dọc, không có sưởi vào mùa đông. Lúc đó chưa học được cách nung cục gạch như ai từng ở Pháp kể, để sưởi ấm mùa đông. Mà nếu biết thì không biết làm sao để nung cục gạch vì trong phòng nhỏ bé không có lò nấu. Mình có mua cái lò ga căm trại để nấu cơm khi thèm. Còn nung gạch thì chắc khôgn được. Chán Mớ Đời 

Dạo còn sinh viên, mình hay ra đây vào cuối tuần để tập vẽ, đẹp lắm. Mình thích hơn là vườn Lục Xâm Bảo mà ông Cung Trầm Tưởng đã nói đến. Khi mới qua Tây, phải bò ra vườn Luxembourg, ngay ngày đầu tiên để viếng vườn này. Rồi đi qua khu vực La tinh. Khu vực này khi xưa, chỉ toàn là đại học, sinh viên khắp nơi về Paris học, dạo ấy toàn là dạy bằng tiếng la tinh vì Pháp quốc hay các nước lân cận đều nói thổ ngữ. Do đó người ta ra đây nghe sinh viên trò chuyện bằng tiếng la tinh nên người dân sở tại mới gọi khau La-tinh (quartier latin).

Trong tấm ảnh, bên trái là dòng sông Seine, đục ngầu, dơ không ai dám tắm. Khi xưa, chỗ cái đảo La Cité thì các tay mỗ lợn, ngựa, bò xong thì quăng đồ dơ, xương xẩu máu me xuống sông Seine. Đọc mấy sách vở kể về thời đó kinh hoàng lắm. 

Hồi nhỏ, mình nghe mấy ông Cũng Trầm Tưởng, Phạm Duy nói về Paris khiến mình mê, muốn đi tây để rồi khi sang đó, thấy sự thật và từ đó mình không đọc thơ nữa vì biết thi sĩ là những tên vớ vẩn, viết bú xua la mua để chim gái.

Chỗ bùng binh ở dưới cho thấy một đường thẳng kéo dài lên đến khu vực La Défense, trung tâm hành chánh, thương mại mới ngoài Paris. Đi thêm nữa sẽ về phía Saint Germain des Pres, Versailles. Dạo ấy mình ở Neuilly sur Seine, nằm giữa Paris và La Défense.

Công viên Les Tuileries rất rộng, được xây cất cho vua chúa du ngoạn nằm giữa sông Seine và đại lộ Rivoli với những Arcades đẹp tuyệt vời. Mình thăm viếng tất cả thủ đô của Châu Âu nhưng không có đại lộ nào đẹp như đại lộ này. Ở Bologna bên Ý Đại Lợi thì có nhưng rất ngắn ngủi, không hoành tráng như ở Paris.

Gần cổng vào của công viên có hồ nước với 8 cạnh. Có cây cối lạ và viện bảo tàng Orangerie, hình như chỗ này người ta trưng bày tranh của thế kỷ 20 nhất là mấy tấm tranh của Claude Monet. Lâu quá nên không chắc.

Ngoài cổng có một Khải hoàn môn nhỏ hơn Khải hoàn môn trên đại lộ Champs Elysees, được gọi là arc de triomphe Austerlitz, được xây để tưởng nhớ chiến thắng lừng lẩy của hoàng đế Napoleon. Đặc điểm là vào ngày 2 tháng 12 mỗi năm, vào lúc 5 giờ chiều nếu đứng ngay góc này, nhìn về phía Tây, qua trục đại lộ Champs Elysees thì thấy mặt trời lặn trong khung vòng tròn của Khải hoàn môn này. Mình có ra đây một lần ngày 2 tháng 12 để xem thì đúng thật. Rất lạnh vào mùa đông, đứng đợi.

Thật sự kiến thiết đô thị của Pháp sau cách mạng 1789, có rất nhiều ảnh hưởng bởi cuộc cách mạng long trời lỡ đất. Có ông bá tước tên Hausmann được Napoleon giao cho công việc thiết kế lại thủ đô. Đi chiếm tài nguyên các nước trên thế giới nên có tiền, muốn xây dựng lại Paris. Trước đó, các đường phố của Paris rất chật hẹp, quanh co nên khi bạo loạn nổi dậy thì lính nhà vua không trấn áp được. Dân tình bỏ chạy vào các xóm núp. Nếu đọc cuốn Les Miserables của ông Victor Hugo sẽ thấy, không có cầu tiêu, nhà tắm, cống rãnh.

Khi Napoleon kêu ông bá tước này thiết kế lại đô thị, ông ta cho phá tan hết mấy khu quanh co và làm các đại lộ thẳng bong. Lý do là khi có biểu tình, quân đội của Napoleon, có thể đem súng đại bác ra đặt giữa đường để bắn vào đám biểu tình. Dân không thoát nên không còn bạo loạn. Dạo ấy, người Pháp có tinh thần như Tận cập Bình, lộn xộn là đem bắn, mà phải dùng đại bác. Không thằng tây con đầm nào dám lộn xộn gì nữa.

Đến thời De Gaulle, sinh viên, bị ảnh hưởng của cuộc cách mạng văn hoá bên tàu do Mao sến sán tổ chức nên sinh viên xuống đường biểu tình, họ nạy mấy cục đá làm đường lên, chọi cảnh sát nên sau đó chính phủ De Gaulle cho làm lại đường xá hết để tránh sinh viên ném đá bể đầu cảnh sát cơ động.

Đi viếng Tiệp Khắc, thấy họ lại làm các con đường với đá ong nhỏ lại như xưa, tạo dựng lại khung cảnh xưa. Chán Mớ Đời 

Qua Khải hoàn môn Austerlitz thì sẽ thấy công trường Concorde, ở giữa họ cho dựng cái bút tháp (obelisk) của Ai Cập, mà quân đội Napoleon, sang bên đó đánh chiếm rồi vác về, làm của họ. Nếu đứng đây nhìn qua dòng sông sẽ thấy chiếc cầu Hoà Hợp (concorde), đến quốc hội của người Pháp, còn gọi là Palais Bourbon. Khi xưa, học lịch sử tây, mấy ông tây nói về mấy địa điểm này khiến mình bò đội nón nên ai cũng kêu mình ngu như bò.

Nếu mình không lầm là sau cuộc cách mạng, họ cãi nhau ở quốc hội sau đó bắt mấy dân biểu phản động, chống lại cách mạng đem ra công trường Hoà Hợp (concorde), đem lên máy chém đầu để hoà hợp hoà giải dân tộc. Chán Mớ Đời 

Đi lên một chút là vườn Champs Elysees, mà bên tay phải là toà đại sứ Hoa Kỳ. Lâu lâu đi ngang đây mình thấy người ta xếp hàng để vào toà đại sứ xin chiếu khán. Đi lên chút nữa bên tay phải đường gì quên là điện Elysees của tổng thống Pháp, gần đó là hôtel Matigon của thủ tướng pháp,..

Bên tay trái là Grand Palais de la découverte, mình hay đến đây xem triển lãm tranh. Thời sinh viên đi viếng viện bảo tàng miễn phí nên mùa đông, cuối tuần, trời lạnh, mình bò vào viện bảo tàng để trốn lạnh và xem tranh,…

Sau đó đi theo đại lộ Champs Elysees tới Khải Hoàn Môn chính. Mình hay đi bộ từ trường về nhà. Vào mùa đá bóng, cứ thứ tư là mình bò lại đây, có một tiệm cho thuê máy truyền hình, hình như tên Locatel, đứng xem đội Saint Étienne của Pháp đá. Dạo đó có Rocheteau, Herve,…đá. Trời lạnh, toàn dân da màu, nghèo không có máy truyền hình, đứng xem. Sau này mình quen mấy thằng tây thích đá banh nên đến nhà xem ké.

Đại lộ này dài lắm, mấy cây số, mình nhớ có một góc đường, có siêu thị Monoprix, mình hay vào đây mua đồ. Có lần, một bà đầm hỏi mình có phải người Thuỵ Điển khiến mình thất kinh. Không biết bà ta chửi xéo mình hay chưa bao giờ gặp một người Tàu. Trong khu này, bên trong có một tiệm ăn MacDonalds, đông khách nhất nước Pháp.

Chỗ này có hai tiệm ăn nổi tiếng là Lido và Le Fouquet. Mình có ăn ở tiệm Lido rồi và Au Fouquet, lần chót về Paris có ghé lại đây. Mình tính ngủ lại khách sạn này luôn để sáng đi bộ ở Champs Elysees nhưng không có phòng.

Qua Khải Hoàn Môn mà ngày nay người ta gọi công trường Charles De Gaulle, để nhớ đến ông tổng thống đã anh dũng kháng chiến chống lại Hitler từ bên Anh quốc, thì đến một khu hí viện, được gọi là Palais gì đó quên tên, hình như Palais de congrès thì phải. Mình có vào xem một lần khi đi nghe Khánh Ly từ bên Mỹ qua hát. Cảm động. Bao nhiêu năm nghe lại tiếng Việt nhất là bài “bên đời hiểu quạnh” một lần chợt nghe quê quán tôi xưa, giọng người gọi tôi nghe tiếng rất nhu mì. Lòng thật bình yên mà sao buồn thế,… dạo ấy nghe mấy bài này xong là chỉ có khóc nên từ đo mình không nghe nhạc việt đến giờ vì buồn, làm mất ý chí.

Ông Pierre, thuộc lính hải quân pháp, từng chiến đấu tại Việt Nam, mà sau này có cuốn phim “Le crabe tambour”, kể về cuộc đời của ông ta từ Việt Nam đến Algérie rồi vào tù vì theo OAS, muốn lật đổ De Gaulle vì ông này giao trả đọc lập lại cho người dân Algerie. Mình có ghé thăm ở Nimes, ông ta nói mình muốn thành công thì phải bỏ đám bạn Việt Nam của mày. Lý do là như các nhóm mất quê hương, hay tụ nhau lại, than khóc như các nhóm tỵ nạn khác như Nga, Đông âu nên mình ít giao thiệp với người Việt ở âu châu.

Sau đó là đến Porte de Maillot, thành phố Neuilly sur Seine nơi mình ở 8 năm trời. Thành phố này có bệnh viện Hoa Kỳ, nổi tiếng, dân giàu có là đến đây nằm.

Xem trong ảnh, bên tay trái, có vùng xanh, đó là Bois de Boulogne, là khu rừng gần nhất ở phía tây của Paris. Khi mình ở Neuilly Sur Seine, mỗi sáng mưa, tuyết, hè , mình đều chạy bộ trong rừng này. Từ nhà, đi bộ xuống trạm métro Les Sablons, băng qua vườn Jardin d’acclimatation , là đến. Cuối tuần thì mò đi kiếm mấy thằng Tây để đá banh.

Có lần mình đang chạy bộ, thấy một tên tây chạy rồi một bà đầm rượt theo chửi rủa, tùm lum. Hỏi ra mới biết là ngôi rừng ngày là nơi các chị em ta tụ họp đi khách ban đêm. Không hiểu 6 giờ sáng, bà đầm này vẫn còn làm tăng ca bị tây chơi chạy. Chán Mớ Đời  

Hình này thì cho thấy đại lộ Rivoli, dài từ quảng trường Concorde tới cuối viện bảo tàng Louvre. Bên tay trái là vườn Tuileries, đã kể trên còn bên phải là viện bảo tàng Louvre.

Khi đi học, mỗi sáng mình đi xe métro đến trạm Louvre, leo ra khỏi trạm ngay góc Rivoli và Rue Du Louvre, chỗ này là nhà của hai vợ chồng quen Cecile và Lionel. Cecilia là cháu ông bà Cayla, nên từ đó mình quen mướn căn phòng ô sin ở Neuilly của họ. Sau đó họ cho ở không lấy tiền. Lionel chết rất trẻ, đi đám ở nhà thờ trước Louvre, hình như tên nhà thờ là Saint-Germain-l’Auxerrois.

Từ métro, mình đi bộ xuống phía sông Seine, rồi quẹo phải leo lên Passerelle des Arts. Trong hình thấy cái cầu nhỏ nhất bên tay phải, có tàu bên cạnh và cái mõm của đảo ngay Pont Neuf (cầu Mới), nơi có tượng của vua Henri 8, nổi tiếng bắt mấy cô bồ, không được tắm 3 tháng trước khi thả gà ra đá với ông ta.

Đối diện với cầu Passerelle des Arts là viện hàn lâm của pháp (institut de france). Mình vẽ ná thở chỗ này, mỗi ngày sau khi ăn trưa. Không có tiền đi uống cà phê với tụi học chung, bò ra đây ngồi vẽ. Nhờ đó mà sau này mình vẽ khá lên.

Có lẻ chỗ này là điểm gây ấn tượng nhất cho mình tại Paris. Sáng đi bộ qua cầu xem mặt trời mọc ở phía sau nhà thờ Notre Dames de Paris tỏng sương mù. Đẹp nức nở. Chiều về thì hay thấy mấy người cầm đàn đánh trên cầu, thiên hạ ngừng lại nghe và cho tiền. Có khi hứng họ ôm nhau nhảy. Sau này mình về thì thấy thiên hạ mua ổ khoá, khoá nơi lang cang để thể hiện mối tình baguette và saucisson.

Lò mò lại đường Rue de Seine, rồi đến trường. Hôm trước, gặp con trai của anh bạn, sắp sang Paris học tiến sĩ về thông minh nhân tạo, mình nói là cơm đại học bên đó dỡ lắm. Nó nói học đại học Paris 11 ở vùng Orsay. Khi xưa, 6 năm trời mình ăn ở đại học, ớn luôn, thức ăn tây do người ả rập nấu, ngược lại bên Ý Đại Lợi thì cơm đại học xá ngon cực. Năm mình đi làm bên Ý Đại Lợi, ăn ở đại học xá thì được xem là năm thần tiên nhất của đời sinh viên. Anh bạn kêu, không bằng bên Nga la tư, ông thần này đi học bên Nga nên nói thức ăn của xã hội chủ nghĩa còn cực tồi lắm. Được cái là nhà nước liên Xô bao cấp hết.

Nhớ mấy tháng đầu đến Pháp, trễ niên học nên mình phải đi làm, trưa đi ăn, ghé đại học Jussieu để ăn ở cơm đại học. Chưa phải sinh viên nên phải kiếm mấy tên sinh viên Việt Nam, nhờ mua phiếu ăn, đâu 2.3 quan một bữa. Sau này, tây biết tẩy nên xét thẻ sinh viên. Sau này, cứ mua baguette với một thỏi sô cô la, bẻ ra nhét sô cô la trong bánh mì, ăn uống nước cầm hơi. Khi đi học thì hay ăn ở đường Saint Andre des Arts, không nhớ là thuộc đại học nào. Dạo đó thì có thẻ sinh viên thì có thể vào ăn bất cứ đại học xá nào. Có lẻ tiệm ăn cho sinh viên có chất lượng nhất là ở Cité Universitaire. Hơi xa cho mình vì phải lấy xe điện ngầm và đổi mấy lần. Thường thì xuống đây cuối tuần. Chán Mớ Đời 

Phía bên trái, gần trường cao đẳng quốc gia mỹ thuật, gần sông Seine, là nhà ga xe lửa Orsay. Sau này họ đổi thành một viện bảo tàng. 

Có lẻ kỷ niệm khó quên nhất là khi mình đi làm bồi cho một tiệm ăn nhỏ Việt Nam vào buổi tối cuối tuần. Được trả công lại được ăn cơm Việt Nam. Bà chủ này tội lắm, người làm cho gia đình ông tướng Dương Văn Minh. Không biết lý do nào bà ta lại chạy sang Paris, có một thằng con trai, đâu bằng tuổi mình học lớn hơn. Anh chàng này trong tuần phụ mẹ nhưng cuối tuần thì đi nhảy đầm, đánh bài, chả học hành gì cả.

Có lần, mình ghé lại ăn thì không thấy ông con, hỏi đâu rồi, kêu nó đi đánh bạc, báo cô rồi. Khách vào đông, thật sự tiệm nhỏ, chứa tối đa 16 thực khách. Thấy bà ta vừa nấu ăn vừa chạy bàn, thực khách đợi nên mình nhảy vào phụ bà ta, bưng đồ cho thực khách. Cuối bữa, bà ta cho mình ăn bún thịt nướng sau đó tặng cho một ít tiền tươi. Mừng quá. Bà ta kêu mỗi thứ 7, chủ Nhật lại phụ bà ta vì thằng con đi chơi.

Thế là mình đến phụ bà ta hàng tuần, được trả 100 quan, lại cho xơi hai tô bún thịt nướng. Một hôm, khách đông quá nên khi đóng cửa thì métro đóng cửa. Mình kêu taxi về thì trả 120 quan, lỗ 20 quan cho buổi tối đi làm. Từ đó mình đi bộ về nhà sau 12 giờ đêm. Đi bộ 10 cây số, leo lên 8 tầng lầu thì sáng hôm sau hết bò dậy chạy bộ. Chán Mớ Đời 

Nhiều hôm trời mùa đông lạnh kinh hoàng, vẫn phải lết trong sương gió. Không muốn làm lãng tử như mấy ông nhà thơ kể, lạnh buốt mà lết sau 6 tiếng chạy bàn. Kinh

(Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Hình ảnh Đà Lạt xưa

 Mấy hôm nay, thấy có ông Tây nào tải mấy tấm ảnh do ông ta chụp tại Đà Lạt trước năm 75 khiến mình chợt nhớ đến khung cảnh ngày xưa. Mình tính không kể về Đà Lạt xưa nữa vì cứ như múc nước từ ao ký ức rồi đổ sang vùng hoài niệm kia, tát qua tát lại đến khô kiệt. Lâu lâu thấy dân Đà Lạt tải một tấm ảnh mới thì bao kỷ niệm lại tuông về. Mình có đâu trên 800 tấm ảnh cũ của Đà Lạt, do một anh cựu học sinh Lasan Adran tặng.

Đặc biệt tuần này có một tấm bưu thiếp chụp con đường mòn, nối liền đường Phan Đình Phùng và Hai Bà Trưng, băng qua vườn trồng rau. Khi xưa, mình có đi bộ vài lần khúc này. Để hôm nào rảnh mình lục tất cả các tấm bưu thiếp về Đà Lạt ngày xưa bán cho du khách, rồi tải lên đây.

Đường Phan Đình Phùng nằm song song với đường Hai Bà Trưng, được nối liền bởi 3 chiếc cầu chính, xe có thể đi qua: phía Số 4 có cầu ở đường La Sơn Phu Tử, cầu Cẩm Đô, và cầu đường Hải Thượng, gần trường Việt Anh. Đường bộ, hẽm thì có phía sau trường Tân Sanh, cây xăng Ngọc Hiệp, ngay Chợ Nhỏ ở tiệm thuốc tiệm Tây Lâm Viên, một ở Ngã Ba Chùa, đi băng qua vườn ông Ba Đà, mướn đất của ông bà Võ Đình Dung, và con đường chỗ hãng cưa Xu Tiếng, ảnh của tấm bưu thiếp.

Nói chung từ MÃ Thánh đến trường Việt Anh, tất cả đất làm vườn trồng rau, dọc con suối thuộc về ông bà Võ Đình Dung. Ông Võ Đình Dung là người thầu xây nhà ga Đà Lạt ở đường Nguyễn Trãi và dãy phố khu Hoà Bình, chỗ tiệm bánh mì Vĩnh Chấn đến nhà trồng răng ông Phan gì Trình, bố của thằng Hy khi xưa học chung với mình. 

Chùa Linh Sơn và Linh Quang, cũng được ông bà tặng đất để xây. Ông ta có chân trong hội đồng thị xã Đà Lạt, gồm 3 ngươi Tây và 2 người Việt nên khi người Pháp quy hoạch thành phố, ông ta biết khu nào dành cho người Việt (indigènes) thì mua hết nên sau này được xem là người giàu nhất Đà Lạt. Mình có kể vụ này rồi.

Ảnh chụp in trên bưu thiếp nhìn từ phía đường Phan đình Phùng sang Hai Bà Trưng, thấy con đường đất để người dân đi ra phố.

Đây là phía sau tấm bưu thiếp, được in tại Hương Cảng, chỉ cần dán tem và viết địa chỉ bên phải và vài dòng cho người thân bên trái. Khi xưa, mỗi lần đi chơi đâu ở âu châu, mình mua vài tấm làm kỷ niệm vì không có máy hình, gửi vài tấm cho bạn bè, người thân ở Paris.

Xem hình này thì điểm đầu tiên nhận thấy là Domaine de Marie trên đồi bên kia, ngoài ra còn thấy trường tiểu học Đa Nghĩa mà khi xưa, mình có lên đây chơi vài lần. Khúc này ở đường Phan Đình Phùng gần hãng cưa Xu Tiếng và Ga ra Phan Xứng. Hai nhà này có người học chung với mình khi xưa; Nguyễn Văn Thảo, sau này mình có gặp tại Paris sau 75 và Phan Hiền Huy. Nghe nói anh chàng này ở hải ngoại nhưng chưa có dịp gặp lại.

Có người hỏi mình lý do khi xưa, dân Đà Lạt gọi ông ngoại của anh ta là “ông Xu Huệ”. Tại sao là “Xu”? Mình hiểu là khi xưa, thời tây mấy người Việt đi làm cho Tây, được làm đội trưởng, mà tây gọi là “surveillant”, người Việt gọi Nôm na là “cai” như ông Cai Thỏ. Nhiều khi đọc luôn tiếng tây khá dài vì tiếng Việt là đơn âm nên người Việt gọi “xu” cho tiện.

Ông xu Tiếng, khi xưa làm việc cho tây, học nghề xây cất, sau này làm nhà thầu xây cất. Chính ông ta đã thầu xây Nha Địa Dư, cạnh trường Grand Lycee. Ông ta là 1 trong hai nhà thầu khoán nổi tiếng Đà Lạt với ông Võ Đình Dung ở buổi giao thời của Đà Lạt.

Nha Địa Dư Đà Lạt, do thầu khoán Xu Tiếng xây cất. Ông này chết sớm, cô con gái kể là mới lên hai thì ông ta đã qua đời.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

Phía trên đồi trước Domaine de Marie, thấy khói cháy cỏ, mình đoán là lúc họ chuẩn bị cày miếng đất nằm giữa đường Ngô Quyền và đường Thi Sách, sau này mình hay lên đây đá banh với dân Số 4. Tết đến thì người Huế ở Số 4 hay tụ tập đây chơi bài chòi thì phải.

Ảnh này cho thấy rõ trường tiểu học Đa nGhĩa và nguyên khu Domaine de Marie. Hình này cho thấy con đường mòn nối liền đường Ngô Quyền, Thi Sách, đi mép bên trường Đa Nghĩa, rồi xuống đường Hai Bà Trưng, nối liền với con đường mòn đất qua Phan Đình Phùng. (Hình của Bill Robie)

Nếu mình không lầm nhà thầy Hồ Thanh Tâm, dạy sử mình năm lớp 11, gần xóm trong khu vực này. 

Tấm không ảnh này chụp từ Domaine de Marie, có thấy đường Ngô Quyền, Thi Sách, Hai Bà Trưng và một đoạn đường mòn từ Phan Đình Phùng trước trường Đa Nghĩa. Không thấy khu nhà thầy Hồ Thanh Tâm ở.

Tấm ảnh này chụp trên cầu đi vào chợ Trên, từ khu Hoà BÌnh, tiệm chụp hình Hồng Châu. Thấy cuộn dây kẽm, nhớ là chiều tối, cảnh sát kéo lại để tránh nằm vùng vào đặt chất nổ trong chợ sau Mậu Thân.

Mình có một kỷ niệm bị ông cụ khệnh cho một trận trên chiếc cầu này. Dạo đó, đi vào vườn trong Suối Tía. Không hiểu lý do ông cụ chọn đi đường này, mình cầm cái bình thủy, đựng nước. Có tên nào đi ngược lại, đụng mình, làm rơi cái bình thủy bể. Ông cụ cho một tát nhớ đời về tội xớn xác. Chỗ này chắc là cuối tuần vì trong tuần ít người. Thiên hạ bán lén, lâu lâu cảnh sát rượt chạy mệt thở, chỉ sau này thì cảnh sát cho bán líp ba ga, không rượt nữa.

Mình hay thấy một bà hay ông người chàm, ngồi đây trên cầu, kêu thiên hạ dừng lại để nghe họ xem bói thì phải. Mấy bà ngoài chợ sợ họ lắm, kêu sợ bị họ thư. Kêu người hồi (hồi giáo).

Chỗ này, nơi mấy thang cấp, thường thấy mấy bà sơ của Domaine de Marie, đứng đây bán đồ cũ của người Mỹ viện trợ để nuôi trẻ mồ côi. Sau này mấy sơ bán thẳng cho mấy bà bán áo quần trong chợ, để bán lại cho dân Đà Lạt.

Đặc biệt chiếc cầu này được thiết kế bởi kiến trúc sư Ngô Viết Thụ với cầu thang bên vũ trường La Tulipe Rouge. Chiếc cầu nổi dài, hình chữ K, rất đặc biệt thay vì thẳng. Ngoài ra còn thiết kế mấy dãy phố dưới cầu thang chợ, hai bên hông của Chợ Đà Lạt. Mình có mấy tấm ảnh bản vẽ cũ.

Tấm ảnh này đề ngày 12 tháng 2 1972 do Blaine Jessee chụp. Mình đoán là mùa chợ Tết vì thường họ mướn chỗ này để bán hàng. Hàng năm, thành phố có vẽ mấy cái ô để dân Đà Lạt mướn chỗ để bán mấy ngày Tết. Bà cụ mình hay mướn một chỗ để một chị người làm ra bán, sau này có hai gia đình hàng xóm, mướn chỗ rồi lấy hàng bà cụ bán, kiếm tiền ăn Tết.

Hình này ở khu Hoà Bình, chụp từ dãy phố nhà hàng Chic Shanghai chiếc xe màu xanh, nếu mình không lầm là của ông bà Võ Quang Tiềm, dùng để chở rượu. Mình hay thấy ông tài xế, hình như là cháu của ông Tiềm, hay lái chiếc xe này. Bà Tiềm là chị em bạn dì hay cô cậu với mệ ngoại mình.

Dạo bà cụ mình vào Đà Lạt, được bảo trợ bởi ông bà Phúng, em của bà Tiềm. Sau đó mẹ mình theo việt minh bị bắt chung với cô Minh, con ông bà Võ Quang Hàm, hình như cháu của ông Tiềm, tiệm thuốc tây Minh Tâm. Ông Tiềm là người bảo lãnh bà cụ ra tù. Khi ông cụ mình giải ngủ, học thi vào làm công chức cho ty công chánh, ông Tiềm kêu ra nhà ngủ lại, bắt học thi thay vì để ở nhà, ông cụ lại tính chuyện sản xuất.

Thấy chiếc xe Ladalat của hãng Citroen. Dạo ấy công ty này đầu tư vào Việt Nam, dàn xe hình như được sản xuất tại Việt Nam còn máy móc thì đem từ Pháp sang. Nếu không có vụ 30/4/75 thì ngày nay Việt Nam có lẻ đã sản xuất xe chiến đấu hơn xe của đại hàn.

Chiếc xe đò chạy Sàigòn - Đà Lạt mà khi xưa, mình có đi mấy lần. Bến xe ở gần Ấp Ánh Sáng, cạnh bên cây xăng Caltex. Khi đi thì đến bến xe để đi, còn khi về từ Sàigòn thì nhà Mệ Ngoại mình ở Hàng Xanh nên ra đường chính, kéo ghế ăn tô hủ tiếu rồi đứng đợi bên đường rồi quơ tay để xe Nam Sơn ngừng rồi chạy về Đà Lạt. Mình cũng hay đu lên xe kiểu này vì xe không dám đậu lâu, sợ bị cảnh sát phạt vì đón khách bên đường, xem như ăn gian chủ xe. Tài xế và lơ xe, bắt khách dọc đường thì bỏ túi tiền riêng nên rẻ hơn là mua vé.

Mình đoán là chụp xe chạy lên dốc đường Lê Đại Hành, vì ông ta cũng chụp  tấm ảnh từ rạp Ngọc LAn xuống hồ Xuân Hương, thấy cái mái nhà của cây xăng Caltex

Dạo ấy Đà Lạt ít xe, hoặc là vào giờ thiên hạ đi học hay đi làm hết. Chủ cây xăng Caltex này là ông chủ nhà hàng Chic Shanghai, được thị trưởng Trần Văn Phước cho đất, để ông ta bỏ tiền xây cây xăng. Ngoài ra ông ta cũng bỏ tiền ra để xây khu rạp xi nê Hoà Bình khi họ dời chợ Cũ xuống chợ mới. Phía trong chợ cũ, được thiết kế lại làm rạp chiếu bóng Hoà Bình, xung quanh thì có dãy tiệm bán đồ như mấy tiệm Tiến Đạt, Anh Lân,…

Đây là ảnh chụp từ dãy phố của ông Đội Có, người xây hồ Đội Có, mình có kể rồi, nhìn sang tiệm sách Hoà Bình, nơi hàng năm phải ra đây mua sách của mấy ông tây bà đầm bắt mua để đọc. Tiệm này cũng do mấy chú Ba làm chủ, bên cạnh có tiệm bánh Thanh Nhàn, của hai bác Bửu Ngự, hàng xóm. Nhìn xéo qua thì có tiệm sách Liên Thanh, cạnh bên tiệm giầy Bata. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn