cháu bà nội tội bà ngoại

 Bà Ngoại ô sin

Đọc câu chuyện trên mạng xã hội của một bà Mỹ kêu hy sinh đời mẹ củng cố đời con rồi cuối cùng bà ta Chán Mớ Đời bỏ nghề làm ô sin cho con và kể lại câu chuyện thấy hơi quen quen. Như người Việt hay kêu “sống không cho ăn, chết làm văn tế ruồi “. Bà Alice kể hôm qua bà ta tự ý thôi việc, không báo trước cho chủ hai tuần như luật lệ quy định, bà ta không thu dọn bàn làm việc mà chỉ để xuống bàn miếng bánh gâteau, lấy cái ví của mình và bước ra khỏi nhà của cô con gái. Không ngoáy đầu lại. 

Bà ta cho biết chủ của bà là chính cô con gái tên Jessica. Từ 6 năm qua bà tưởng tiền lương là tình yêu của con cháu dành cho bà nhưng từ hôm qua bà ta giác ngộ cách mạng là nền kinh tế hiện đại của gia đình bà ta, tình thương không giá trị bằng cái iPad. 

Bà Alice cho biết trên giấy tờ của chính phủ, bà là y tá về hưu với số tiền hưu trí ít ỏi nhưng trên thực tế bà làm việc toàn thời gian như lái xe đưa cháu đi học, nấu ăn rồi dạy hai đứa cháu làm bài tập. Như bà Clinton nói về câu ngạn ngữ phi châu “cần một làng để nuôi nấng và dạy một đứa bé nên người”, bà ta tự xem là ngôi làng tại Hoa Kỳ với một bà già chăm sóc hai đứa cháu và nấu ăn cho cả hai dùm con gái, được bồi dưỡng bởi cà phê và thuốc chống đau nhức. 

Con gái bà làm trong ngành tiếp thị, con rể làm trong ngành tài chánh. Cả hai đều theo đuổi giấc mơ Hoa Kỳ nên bị stress khi tiền chăm trẻ lên đến $2,500/ tháng. Khi đứa con thứ hai được sinh ra, con gái và con rể nhìn bà ta như van lơn cầu cứu như thầm nói thương con thì phụ giúp con. “Tụi con không có khả năng trả một người bảo mẫu” nhất là tụi con không tin người lạ, chỉ tin mẹ thôi. Với tình mẫu tử bao la như biển trời lai láng, bà ta hy sinh đời mẹ củng cố đời con thế là chấp nhận làm ô sin không lương. 

Mỗi ngày bà ta thức giấc vào 5:45 sáng, lái xe 20 phút đến nhà con gái, làm điểm tâm cho cháu, thay quần áo rồi chở cháu đến trường. Trở về nhà bà ta giặt áo quần lau chùi nhà cửa rồi đi đón cháu, chở chúng đi đá banh, học đàn piano, giúp chúng làm bài tập. Đến chiều tối mới lái xe về nhà, uống thuốc đau nhức rồi đi ngủ để mai dậy sớm tiếp tục hy sinh đời mẹ củng cố đời con. Bà ta không cho cháu xem truyền hình trước khi làm xong bài tập, ăn uống đàng hoàng không có pizza hay đồ ăn biến chế và đối xử tốt với nhau. Đúng là một bà ngoại gương mẩu của thế kỷ 21.

Ngoài ra còn có bà nội của mấy đứa, bà sui gia ở Florida. Bà ta sống ở Florida gặp chúng mỗi năm hai lần. Bà ta thuộc dạng giai cấp thượng lưu, đi căng da mặt hàng năm, chơi pickleball, đi du thuyền hàng năm với bạn bè. Kiểu cháu bà nội tội bà ngoại. Bà sui không biết là cháu bà bị dị ứng với thuốc nhuộm tóc của bà và không bao giờ chùi dọn khi cháu bà ta ói trên xe. 

Hôm qua là sinh nhật của đứa cháu ngoại đầu Noah. Bà Alice đã dự trù từ lâu, tiền hưu ít, lạm phát nhất bà ta muốn tặng cháu cái gì có ý nghĩa. Sau một ngày làm việc không công ở nhà con gái, bà ta về nhà thức khuya đan cái mềm cho cháu. Và làm cái bánh tây sô cô la mà thằng cháu ưa thích. 

Lễ sinh nhật dự định vào lúc 4 giờ chiều nhưng bà Alice đã bắt đầu chùi dọn từ 7 giờ sáng và trang trí căn nhà để đợi khách đến. 4:15 chiều chuông reo, bà ra mở cửa, bà sui bay vào nhà như cơn lốc kèm theo mùi nước hoa đắt tiền. Bà ta rống lên kêu mấy hoàng tử của bà nội đâu, hai đứa cháu trong phòng chạy ra la hét bà nội bà nội.

Bà ta đưa cho chúng hai gói quà, chúng xé toạc giấy bao trong khi con gái và con rể kêu mẹ cho chúng nhiều quá. Mỗi đứa được một cái iPad để chơi game. Bà sui kêu không biết mua gì cho chúng nên hỏi ông chủ tiệm và được biết đây là món quà con nít thích nhất đương thời. Hai đứa bé như điên dại reo la mừng nức nở trong khi hai vợ chồng kêu mẹ làm hư chúng này nọ một cách xã giao thì bà sui kêu đó là bổn phận của bà nội. Sông có thể cạn núi có thể mòn song chân lý ấy không bao giờ thay đôi. 

Bà Alice đứng ở nhà bếp, cầm cái mền mà bà ta bỏ nhiều tháng để đan xong. Bà cảm thấy vô hình, không có trong cặp mắt của mọi người. Bà ta bước đến thằng cháu Noah, kêu cũng có quà cho cháu. Bà đan cho cháu cái mền và làm cho cháu cái bánh tây, chúng ta hát chúc mừng sinh nhật cháu nhé. Thằng bé không nhìn lên, chăm chú chơi game trong cái IPad và nói khoan đã bà ngoại, để con chơi xong đã. Bà Alice kêu bà mất cả ba tháng để đan cho con, thằng bé kêu đâu có ai thích cái mền đâu bà ngoại, tiếp tục chăm chú chơi game. Bà nội cho tụi con IPad, chán bà quá.

Bà Alice đứng lặng thinh, nhìn cô con gái, hy vọng cô ta nói điều gì để thằng cháu cảm ơn bà ngoại. Ngược lại cô con gái kêu thằng bé chỉ mới 9 tuổi, nó thích cái IPad hơn là cái mền của mẹ đan. Liam, thằng bé bảy tuổi, chen vào, miệng đầy kẹo bà nội cho:“Con ước bà nội sống ở đây. Bà không bắt tụi con làm bài tập. Bà dễ thương.” Bổng nhiên có gì nghẹn nghẹn trong lòng, cay cay trong mắt bà Alice, như tiếng đứt của sợi dây căng suốt 6 năm nay. Bà ta nhìn đôi bàn tay gầy guộc, đã rửa chén, giặt áo quần, làm ô sin cho con, hai bàn tay đã ôm hai đứa cháu vào lòng khi chúng bị ốm. Bà ta nhìn bà sui với bộ đồ hàng hiệu mà bà ta có ước bao nhiêu cũng không bao giờ mua sắm được. Bà nhìn cô con gái đang nhâm nhi ly rượu, thong thả vì biết bà ta sẽ rửa chén sau khi tiệc tan.

Bà ta gấp cẩn thận cái mền do chính mình đan, đặt nó lên bàn và kêu con gái. Cô con gái quay lại hỏi: “gì vậy mẹ? Mẹ cắt bánh đi, tụi nhỏ đói rồi.” “Không.” Đó là lời bà Alice khiến cô con gái cau mày “Gì cơ?” Bà nói không, thật ra mẹ đã xong rồi. Cô con gái hỏi “Xong cái gì? Xong cái bánh à?”. Bà Alice nổi điên kêu “Xong hết.” Rồi cởi tablier để cạnh cái mền. Rồi với giọng lạnh lùng, bà ta nói mấy đứa cháu nói rất đúng, mẹ chán mới đời. Mẹ là người ô sin. Mẹ mệt lắm rồi làm đầy tới nhân dân cho mọi người. Ngay lúc đó bà Sui gia kêu Alice đừng làm thế, chắc bà bị hậu mãn kinh, chán đời sau khi nghỉ hưu.

Bà Alice nói chúc bà vui vẻ, tôi nghĩ bà là người nhà nên chắc chút nữa giúp con dâu bà thanh toán đống chén dĩa và đống đồ giặt trên lầu. Rồi bà ta bước ra cửa. Lúc đó cô con gái bắt đầu nhận thấy sự việc nên hét lên “Mẹ đi đâu vậy? Con có buổi thuyết trình ngày mai! Ai đưa tụi nhỏ đi học? Ai trông chúng?” Bà Alice kêu mẹ không biết, hay con bán 1 cái IPad để mướn người ô sin chuyên nghiệp hơn hay kêu bà nội ở lại giúp.

Lúc này thằng bé ngước lên khỏi màn hình, cảm nhận được có sự khác biệt trong cách ăn nói của người lớn. Rồi hỏi “Bà ơi? Mai bà có đến không?” Bà Alice nhìn cháu nhẹ nhàng nói: “Không cháu. Ngày mai con sẽ được tự do khỏi luật lệ của bà. Chúc may mắn.” Bà bước ra chiếc xe, ngồi vào ghế lái. Và chỉ hít thở.

Điện thoại reo không ngừng suốt hai mươi bốn giờ. Cô con gái nhắn tin từ giận dữ đến van xin “Mẹ phá hỏng sinh nhật Noah rồi.”“Con xin lỗi, con không cố ý.”“chồng có cuộc họp, tụi con không xoay xở được, làm ơn mẹ.” Bà Alice không trả lời. Sáng dậy lúc 9 giờ sáng sau 6 năm trời làm ô sin không công để được lãnh sự lạnh lùng của con gái cũng như cháu ngoại. Bà ta pha cà phê, ngồi nơi hiên nhà, ngắm nhìn trời đất. Bà ta chợt nhận ra không còn đau vai nữa vì không phải đeo ba lô nặng của hai đứa cháu ngoại.

Bà ta nhận ra một điều tuy hơi muộn, nhưng hy vọng chưa quá muộn. Ở nước Mỹ, chúng ta đã nhầm lẫn “gia đình” với “lao động miễn phí”. Chúng ta tự thuyết phục mình rằng yêu thương nghĩa là để bản thân bị vắt kiệt cho đến khi chỉ còn lại cái xác rỗng. Bà Alice yêu các cháu, sẵn sàng chết vì chúng nhưng bà không thể tiếp tục sống như một người ô sin cho chúng nữa. Bà tự nghĩ có thể sẽ tham gia nhóm chơi Pickleball như bà nội của hai đứa cháu làm.

Đọc câu chuyện này khiến mình thất kinh nhớ lại câu chuyện giữa đồng chí gái với con gái. Con gái và thằng bồ tính làm đám hỏi, đám cưới gì sang năm. Nó hỏi đồng chí gái có babysit nếu nó sinh con. Mụ vợ nổi hứng gật đầu. Kiểu này cho mụ sang New York làm ô sin, mình thì bay qua âu châu, đi bộ rong chơi một đời nông dân.

Còn mấy bác làm ô sin cho con, hy sinh đời ông bà củng cố đời cháu nội cháu ngoại có ý kiến gì?

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Cuộc Cách Mạng hàng không Pan Am

 

 Cuộc Cách Mạng Boeing 747

Nhớ dạo về Sàigòn làm giấy tờ đi Tây, đi ngoài đường thấy các công ty hành không như Pan Am, Air France thấy phê, cứ tưởng tượng một ngày nào đó được ngồi trên chiếc phi cơ của mấy công ty này chắc sướng như đi Tây. Rồi cuối cùng mình được đi máy bay Air France qua Tây. Cái vé này cũng khẩm bạc cho bà cụ mình nhưng được đi tây là chả nghĩ gì thêm. Nhớ hôm được sổ thông hành ở bộ Nội Vụ, sau đó chạy lại toà lãnh sự Pháp để được cái chiếu khán xong thì mình có bò lại công ty Air france để hỏi giá đi tây. Bước vào thấy máy điều hoà không khí, mát rượi, thấy sang và hạnh phúc quá đổi. Nông dân thị xã Đà Lạt về thủ đô là phải biết.

Chiếc máy bay Boeing 747 đầu  tiên

Trong chuyến bay từ Luân Đôn qua New York, lần đầu tiên mình được đi máy bay Boeing 747, to nhất các loại máy bay thời đó. Thấy sướng như đi Mỹ nhưng sau này không thấy loại máy bay này nữa trong khi đó Airbus của âu châu lại làm chiếc máy bay to đùng A380 mà mình có dịp đi Hán Thành. Lần cuối được đi A380 là khi bay sang Dubai. Buồn đời mình tìm tài liệu đọc về Boeing 747, lý do ngày nay không bay nữa.

Vào giữa thập niên 1960, vận tải hàng không quốc tế vẫn là một lãnh vực xa xỉ cho người dân bình thường. Nông dân như mình khi xưa, nói đi Tây như chuyện lên trời. Năm 2025, ứng dụng TripIt cho biết mình bay năm nay 79,896 dặm xem như 3.2 lần vòng quanh trái đất, viếng 13 quốc gia và 48 thành phố. Các chuyến bay xuyên đại dương chủ yếu phục vụ giới thượng lưu, chính khách và doanh nhân. Giá vé cao, năng lực vận chuyển hạn chế và chi phí vận hành lớn khiến việc bay quốc tế vượt xa khả năng tài chính của đa số dân chúng. Xem phim xi-nê thấy họ đẩy xe với gà nướng đủ trò thấy sang quá cở thợ mộc. Hình như khi tổng thống Bill Clinton và bộ trưởng Robert Reich được học bổng Rhodes đi học bên Anh quốc, họ phải đi bằng tàu thuỷ.

Người sáng lập ra công ty Pan Am, Juan Trippe

Năm 1965, một vé bay xuyên Đại Tây Dương có giá tương đương nhiều tháng lương của một công nhân bình thường. Du lịch quốc tế khi ấy không phải là nhu cầu đại chúng, mà là đặc quyền của thiểu số cực giàu, lắm tiền.

Trong hoàn cảnh đó, ông Juan Trippe, Tổng giám đốc Pan American World Airways (thường được đọc vắn tắc Pan Am), hãng hàng không quốc tế hàng đầu thế giới dạo ấy (sau này bị phá sản) đã đưa ra một tầm nhìn mang tính cách mạng vào thời ấy. Sau này khi mình ở Âu Châu thì công ty hàng không Virgin của Anh quốc nổi tiếng vì vé máy bay sang New York rất rẻ khiến đám đông trẻ lên đường sang New York chơi cuối tuần rồi bay về. Có quen một tên tây, hắn làm việc ở New York, lâu lâu hắn bay về thăm cô bồ, nhìn hắn mình quá ngưỡng mộ khi đi nhảy đầm nghe hắn nói chuyện bên mỹ. Mình cứ nhìn hắn mà nuốt nước miếng trong đầu lại kêu u chau u chau. Trong khi cô bồ hắn mặt vênh lên trên trời khi được mấy cô bạn ngưỡng mộ nhưng rồi hai người này cũng chả lấy nhau.

Ông Juan Trippe không chỉ là một nhà quản lý hàng không giỏi, mà còn là một nhà chiến lược có tầm nhìn toàn cầu. Ông tin rằng hàng không không nên chỉ phục vụ giới giàu có, mà phải trở thành phương tiện kết nối toàn nhân loại, đại chúng hoá việc du lịch bằng phi cơ. Mục tiêu của Trippe rất rõ ràng: giảm giá vé bằng cách gia tăng sức chở hành khách, từ đó đưa chi phí bay quốc tế về mức mà tầng lớp trung lưu có thể trả để được đi du lịch xa. Mình có kể vụ Duty Free, ai buồn đời thì tìm lấy đọc để hiểu lịch sử hàng không.

Để đạt được điều này, ông đưa ra một yêu cầu chưa từng có tiền lệ trong lịch sử hàng không dân dụng. Trong một cuộc họp với các lãnh đạo Boeing, ông Trippe yêu cầu hãng chế tạo một máy bay có thể chở 400 hành khách vượt đại dương, gần ba lần năng lực của Boeing 707, chiếc máy bay thương mại lớn nhất lúc bấy giờ.

Đề xuất này khiến các giám đốc Boeing suýt bị sặc cơm trong miệng, như bò đội nón, bị coi là liều lĩnh, thậm chí điên rồ. Những thách thức kỹ thuật và rủi ro tài chính là vô cùng lớn. Một thất bại có thể kéo theo sự sụp đổ của cả Pan Am lẫn Boeing. Hôm trước, mình đọc một bài kể về công ty hàng không Nhật Bản ANA, cũng sử dụng chiến lược này với Airbus sau này. Mình nhất trí, nhớ đi Nhật Bản với bà cụ, mình đi hạng thương gia, thấy rất sướng cuộc đời. Vấn đề là đối với phụ nữ khi mình giới thiệu họ việc gì mà họ ưa thích là khổ. Mình mua vé hạng thương gia cho mẹ nên phải mua cho vợ. Vấn đề là mụ vợ nay cứ đòi đi máy bay hạng thương gia. Chán Mớ Đời 

Tuy nhiên, ông Juan Trippe đã đưa ra một quyết định mang tính lịch sử: Pan Am cam kết đặt mua trước 25 chiếc máy bay, dù chúng chưa được thiết kế. Cam kết tài chính khổng lồ này đã buộc Boeing phải chấp nhận thách thức chế tạo máy bay khổng lồ. Dạo ấy chưa có Airbus ra đời. Chỉ khi mình sang Pháp thì mới thấy xuất hiện Airbus, mình có tên bạn tây học ra trường rồi về Toulouse làm cho Airbus.

Để chế tạo chiếc máy bay mới, Boeing xây dựng một nhà máy hoàn toàn mới tại thành phố Everett, tiểu bang Washington, công trình có thể tích lớn nhất thế giới vào thời điểm đó. Kết quả của nỗ lực này là Boeing 747, chiếc “jumbo jet” đầu tiên trong lịch sử ra đời.

Khi xưa đi Máy Bay là như đi trên trời, họ cho ăn mệt nghỉ. Nay đi thương gia đường bay dài thì tha hồ ăn. Họ có hai bữa chính nhưng giữa hai bữa nếu đói thì cứ gọi chiêu đãi viên, họ đem đồ ăn ra như Phô-mát, Sandwich này nọ.

Ra mắt năm 1968, chiếc máy bay Boeing 747 gây chấn động giới hàng không toàn cầu. Máy bay có thân rộng hai lối đi, tầng trên đặc trưng, chiều cao tương đương tòa nhà sáu tầng và trọng lượng cất cánh tối đa hơn 330 tấn. Ukraina có chiếc máy bay to nhất thế giới và bị phá huỷ bởi Puchin trong cuộc chiến.

Dù bị hoài nghi, chuyến bay thử nghiệm đầu tiên vào ngày 9 tháng 2 năm 1969 đã chứng minh 747 không chỉ bay được, mà còn bay rất êm và hiệu quả. Hình như bộ quốc phòng của Hoa Kỳ có mua mấy chiếc để  sử dụng bắt đài radar trên không.

Ngày 22 tháng 1 năm 1970, chuyến bay Pan Am số 1 từ New York đến London đánh dấu lần đầu tiên Boeing 747 vận hành thương mại. Không gian khoang hành khách rộng rãi, tiện nghi vượt trội và khả năng di chuyển tự do trong cabin đã thay đổi hoàn toàn trải nghiệm bay. Những chiếc 747 đời đầu thậm chí còn có phòng sinh hoạt chung, quầy bar, cầu thang xoắn và giường ngủ cho các chuyến bay dài. Xem xi-nê họ hay chiếu cái cầu thang lên tầng trên nơi các bọn nhà giàu ăn uống, vui chơi.

Tuy nhiên, giá trị lịch sử lớn nhất của 747 không nằm ở sự sang trọng, mà ở năng lực vận chuyển. Việc phân bổ chi phí cho hàng trăm hành khách giúp giá vé giảm rất nhiều, mở ra cơ hội du lịch quốc tế cho tầng lớp trung lưu. Chỉ trong vài năm, Boeing 747 nhanh chóng được các hãng hàng không lớn trên thế giới đưa vào khai thác. Các tuyến bay quốc tế mở rộng nhanh chóng, tần suất tăng cao.

Nhớ năm 1986, mình sang Hoa Kỳ lần đầu tiên, công ty TWA hạ giá, mỗi vé $50 cho 10 chuyến bay tại Hoa Kỳ nên mình mình bay đi viếng 10 thành phố của Hoa Kỳ. Sau đó công ty này phá sản. Chán Mớ Đời 

Hệ thống hạ tầng hàng không toàn cầu buộc phải thích nghi: đường băng được gia cố, nhà ga mở rộng, thiết bị mặt đất được thiết kế lại. Đồng thời, giao lưu kinh tế, văn hóa và xã hội giữa các châu lục tăng tốc chưa từng thấy. Các nhà sử học gọi giai đoạn thập niên 1970 và đầu 1980 là “thời kỳ hoàng kim của kỹ nghệ hàng không”, trong đó Boeing 747 giữ vai trò trung tâm.

Sự thành công của 747 cũng dẫn đến những hệ quả không lường trước. Khi bay trở nên phổ biến, các hãng hàng không cạnh tranh khốc liệt về giá khiến nhiều công ty bị phá sản như Pan Am, TWA,… Để tối đa hóa lợi nhuận, họ tăng mật độ ghế ngồi, loại bỏ các không gian sinh hoạt chung và giảm dần mức độ tiện nghi. Dần dần, trải nghiệm sang trọng từng gắn liền với 747 biến mất, nhường chỗ cho mô hình vận tải hiệu quả nhưng chật chội. Và rẻ như ngày nay bay từ Paris đến Venise chỉ có 49 Euro nhưng nếu đem theo hành lý này nọ là họ chém không nương tay. Cũng như mình bay từ Los Angeles đến Paris có $200.

Từ cuối thế kỷ XX, vai trò chở hành khách của Boeing 747 dần được thay thế bởi các máy bay hai động cơ tiết kiệm nhiên liệu hơn. Tuy nhiên, 747 tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong vận tải hàng hóa toàn cầu. Năm 2023, Boeing chính thức kết thúc dây chuyền sản xuất 747 sau 54 năm, với tổng cộng 1.574 chiếc được chế tạo.

Di sản của Boeing 747 không chỉ là một thành tựu kỹ thuật. Đó là sự thay đổi căn bản trong cách con người tiếp cận khoảng cách. Nhờ tầm nhìn của ông Juan Trippe, du lịch quốc tế đã trở thành một phần bình thường của đời sống hiện đại. Chiếc 747 không làm phá sản ngành hàng không như lo ngại ban đầu. Ngược lại, nó đã định hình lại toàn bộ ngành, biến điều từng không thể thành quen thuộc, và đưa thế giới lại gần nhau hơn.

Ngày nay, đi máy bay có nhiều loại, rẻ, đắt tiền tuỳ theo khách hàng. Tháng 8 vừa rồi mình về âu châu, đi hãng Norse thì một vé từ Los Angeles - Roma hay Paris, giá có $200, thêm thuế này nọ nhưng nếu mình cần đem theo hành lý thì phải trả thêm $80, ăn uống thì phải trả thêm, ngồi ghế nào được lựa chọn thì trả thêm, cuối cùng như các chuyến bay khác. Keo kiệt như mình thì chỉ trả như vậy rồi vô Lounge Centurion ăn rồi đem đồ ăn và nước lên máy bay ăn và uống.

Nghe nói họ có dự định sản xuất loại máy bay bay cực nhanh và rộng lớn. Nếu họ qua được cái ải EPA, năng lượng xanh đã hạn chế đủ loại máy bay, cấm máy bay, đánh thuế đủ loại thì trong tương lai, có thể chúng ta sẽ thấy nhiều loại máy bay như Los Angeles bay về Việt Nam chỉ mất 5 tiếng thay vì cả ngày. Hay nhanh hơn. Một tiếng là tới Sàigòn. Nhưng chắc là cả ngàn hành khách.

Mình nhớ mãi lần đầu tiên đi máy bay qua tây với hãng hàng không Air France, quá cảnh tại Vọng Các, Tân Đề Li , Téheran. Cứ mỗi lần quá cảnh, họ kêu xuống máy bay rồi dẫn đi vòng vòng đến chỗ nào ngồi đợi họ bơm xăng máy bay, dọn dẹp rồi tới giờ lên lại máy bay. Mình nông dân cứ nhìn xung quanh, miệng há mồm, cứ u châu u châu hay hè hay hè. Mới đó mà đã 52 năm kinh. Cũng thời gian này mình đến Paris để hỏi Paris có gì lạ không Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Siêu nhà thờ banh ta lông

 Siêu Nhà thờ Mỹ đóng cửa

Nhớ lần đầu tiên qua Hoa Kỳ, anh bạn học cũ chở mình trên xa lộ thì tình cờ thấy nhà thờ kiếng ở Garden Grove do kiến trúc sư Philip Johnson thiết kế nên mình xin cho ghé lại xem. Nhà thờ này do ông mục sư Robert Shuller đứng ra quyên góp tiền để xây rồi khi về già thấy phải bán đi, xem như một đời gầy dựng bị tiêu tan theo mây khói. Nhà thờ này được giáo hội công giáo quận Cam mua nghe đâu 67 triệu nhưng mình đoán tiền chi phí chắc khẩm tiền. Nhà thờ làm bằng kính nội mùa hè tiền máy điều hòa không khí là khóc một dòng sông. Mình kể đây là nhà thờ Tin Lành vì tôn giáo này mạnh nhất xứ Hoa Kỳ nhưng cũng chia thành nhiều hệ phái nên người ngoại đạo như mình y tờ   

Nhà thờ kính do kiến trúc sư Philip Johnson thiết kế

Ông mục sư này có viết cuốn sách: “tough time never last, tough people do”. Sau này mình sang làm việc tại Hoa Kỳ thì khám phá ra có nhiều nhà thờ to lớn, siêu khủng hơn có thể chứa cả trăm ngàn người. Ở quận Cam có mấy nhà thờ to đùng như ở Saddleback nhìn chới với rồi thêm hàng năm có lễ hội gì mang a tên Harvest ở sân vận động Anaheim nghe nói mấy chục ngàn người tham dự để tỏ lòng kính chúa. Mấy người quen Mỹ cứ rủ mình tham dự, trở về đạo. Mình kêu đồng chí gái là thượng đế của mình, không thể thờ hai chúa nếu muốn là tôi trung. Thiên hạ tặng mình tân ước đầy nhà. Đọc được nữa trang là mình ngủ. 

Sau thế chiến thứ hai, có hiện tượng babyboomers, người Mỹ đẻ mệt thợ nên các thành phố mới được thiết kế ra ngoại ô theo kiểu mẫu, các căn nhà ngoại ô riêng biệt không như chung cư, là biểu tượng cho giấc mơ Hoa Kỳ với căn nhà và chiếc xe hơi. Các nhà thờ đi theo con chiên nên xây các nhà thờ rộng lớn ở ngoại ô có chỗ đậu xe cho con chiên vì ai cũng có xe hơi. Nếu không có chỗ trong nhà thờ thì cả nhà ngồi trong xe nghe lời giảng về Chúa như đi xem xi nê lộ thiên. Nhà thờ kiếng ở Garden Grove có loa phóng thanh trong các bãi đậu xe. Chỉ mở radio theo tần số là nghe được lời giảng của thiên chúa như đi xem xi nê lộ thiên. Từ ngày sang Mỹ mình chỉ xem phim lộ thiên một lần cho biết. 

Đâu năm 1955, ở Minnesota họ thiết kế lần đầu tiên một trung tâm thương mại có mái lợp giúp người ta đi mua sắm, ăn uống trong shopping Mall Khiến thay đổi lối sống của người Mỹ. Từ đó các nhà thờ được xây cất nguy nga to lớn có thể chứa cả 100,000 người. Các mục sư trở thành danh tiếng như các nhân vật nổi tiếng của Hồ Ly Vọng. Và tiền bạc cúng dường vô như nước, nhiều nhà thờ có thu nhập hơn mấy chục triệu và hủ hóa các mục sư nổi tiếng. Nhạc đạo được thay thế nhạc vào đời như show nhạc khiến con chiên đi lễ như đi nghe buổi hòa nhạc. 

Các siêu khu thương mại ngày nay banh ta lông, đóng cửa nay họ phải đập để xây chững ở khu thương mại ở thành phố mình đang ở. Hay ở thành phố Westminster. 

Tiền bạc vào như nước khiến hủ hóa nhiều ông cố đạo và bị cám dỗ như chính chúa giê su thử thách họ. 

Sau này có nhiều mục sư bị kiện hiếp dâm con chiên vị thành niên ngay mới 12 tuổi đầu.

Nhà thờ kiếng có dạo ông Shuller về hưu thì để con trai nối nghiệp. Nghe kể ông này tự trả lương 2 triệu một năm, có bà thơ ký nào được chín trăm ngàn. Con chiên bắt đầu phản động và từ bỏ nhà thờ khiến nhà thờ te tua cuối cùng bán 67 triệu đô cho giáo hội công giáo vùng này và các con chiên người Việt đi đây đông như dân tỵ nạn. Có lần một linh mục nhờ mình giúp một tay vẽ chỗ thờ Đức mẹ Là Vang hay chi đó nhưng mình không có phần mềm để vẽ nên ban tổ chức không cần. 

Các xì căn đan khiến con chiên bị mất niềm tin. Được biết ngày nay 30% giới trẻ không đi nhà thờ. Kinh tế gây lạm phát mà đồng lương cố định nên dân tình bớt cho nhất là thấy tiền mình cúng bị các mục sư xài bậy nên họ bớt cho. Nghe kể ai đi nhà thờ thường được rút tiền trực tiếp từ tiền lương từ hãng nghe đâu 10%.

Khi COVID đến thiên hạ xem lễ tại nhà qua Zoom hay truyền hình nhưng vấn đề là họ bớt cúng cho nhà thờ. Tiền vào thì ít lại mà tiền chi tiêu lại lên nên nhiều nhà thờ phải bán. Mình có quen bà Mỹ, chuyên gia địa ốc, chuyên bán và mua nhà thờ. Mỗi thứ tư đi ăn sáng với bà ta là nghe đọc cả chục nhà thờ rao bán và có chục mục sư tìm mua. 

Vậy con chiên giảm không đi nhà thờ? Nghe nói ngày nay họ thích gặp nhau, tại nhà ai đó để học giáo lý độ 20-30 tại nhà ai đó. Họ có dịp chia sẻ nổi khổ của họ hay được mọi người cho ý kiến để vượt qua sóng gió ở đời. Thay vì tham dự buổi trình diễn ngơi ca Đức Chúa như buổi hòa nhạc.  Con người thích nhỏ bé lại, không muốn mấy ông mục sư giảng như các buổi hòa nhạc mà cô động gần nhau hơn.  

Về Âu châu thấy nhà thờ công giáo te tua vì Chúa đã bỏ loài người đúng hơn là loài người đã bỏ chúa chạy theo các người gây ảnh hưởng trên mạng xã hội khiến nhiều nhà thờ được trưng dụng làm tiệm sách, cà phê , khu thương mại. Mình không hiểu nguyên do nhưng có lẻ người ta tìm đến chúa hay tôn giáo khi đau khổ để tìm được năng lực vượt qua nổi thống khổ. Nay đời sống người Âu châu cao hơn trước nên con người chạy theo tôn giáo khác như bảo vệ môi trường. 

Xã hội của Âu châu được gầy dựng từ 15 thế kỷ qua từ khi hoàng đế La Mã Constantin nghe lời về vợ trở về đạo. Từ hơn thế kỷ nay chủ nghĩa xã hội đang thay đổi niềm tin về mặt tinh thần của người Âu châu. Khi người ta đau khổ thì mới cầu nguyện để tự tạo niềm tin ngày mai tươi sáng hơn.  

Con người hợp tác với nhau để tạo dựng một cộng đồng hay một quốc gia dựa trên một câu chuyện. Điển hình khi còn bé mình được dạy là con rồng cháu tiên, ông Lạc Long Quân lấy bà Âu Cơ sinh ra 100 cái trứng từ nở ra 100 người con thì tìm sái cổ đến khi lớn lên ở trung học thầy vạn vật dạy về tinh trùng DNA thì được biết là hai con thú khác nhau không thể thụ thai. Buồn đời mình hỏi thầy giáo làm sao ông Lạc Long Quân và bà Âu Cơ sinh ra được 100 người con ăn welfare mệt thở. Ông thầy chỉ viết thuở dài. 

Là nông dân mình muốn có nước mưa để tưới vườn nhưng trời Cali nắng chan chan nên phải cầu xin thượng đế đái cho một trộ nhưng thượng đế đã bỏ Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen nên mình không muốn trở về đạo vì chả có ích gì cả. Như khi xưa có một nhạc sĩ bị người yêu đá nên phải vào nhà thờ cầu nguyện chúa nhưng người ta lại bỏ con rồi chúa ơi. Nên vẫn là người ngoại đạo. 

Tôn giáo là một nền kinh doanh rất ư phát triển tại Hoa Kỳ khi mình sang Hoa Kỳ. Nghe đâu kỹ nghệ bán niềm tin hàng năm lên trên 50 tỷ Mỹ kim. Đêm buồn đời tỵ nạn không ngủ mở truyền hình là thấy nhiều đài tôn giáo với các màn biểu diễn Đức tin sẽ giúp chúng ta. Người ta gọi những người khuyết tật lên sân khấu rồi ông mục sư rờ một cái là như phép lạ người đang nằm đứng  kêu alleluyah. Cảm ơn thượng đế. Có lần mình thấy ông thánh Tôm Vũ, ngồi trên du thuyền xung quanh toàn là gái tây to cao tóc vàng đẹp như baywatch dụ dỗ thiên hạ đi học nghề mua nhà. Hình ảnh 2000 năm trước hiện lại trên đài truyền hình. Chúa giê sự bị đóng đinh, hai tên ăn trộm lừa đãi thiên hạ hai bên. 

Internet ra đời nên thiên hạ có nhiều lựa chọn nên không đi nhà thờ như một cách tiếp cận người quen, xã hội thay vì phải xem các chương trình được mua bởi các mục sư giảng đạo hay thánh mua nhà bán nhà đầu tư. 

Ngày nay với mạng xã hội và kỹ nghệ tân kỳ Người ta có quyền tự tạo dựng một thiên đường cho chính mình. Dùng AI phục dựng bản thân trở thành một tiên nữ hay đẹp trai như Tôm Crui. Mình thấy trên mạng những người mướn nhà to béo được biến thành những mỹ nữ của thế hệ AI khiến thất kinh. Chỉ lướt xem họ làm gì. 

Có thể từ từ mỗi người dùng AI tự lập một tôn giáo và chính chúng ta là thượng đế mà ngày nay họ gọi là những “Social Influencer” nghe nói có người có đến cả triệu người theo dõi. Khỏi phải tốn tiền mướn hay xây nhà thờ vì nhà thờ là Internet. Mình thấy có người lấy bài mình hay những tấm ảnh của mình sưu tầm trên mạng và của thiên hạ gửi cho mình đăng tải trên bờ lốc được họ tải lại rồi xin tiền (gift). Từ từ cúng được tiền nhiều nếu họ kiếm được hình ảnh độc đáo. 

Có dạo mình thấy ảnh phụ nữ đẹp kinh hồn sau này mới khám phá ra do Ây Ai làm vì thấy nhiều tên quảng cáo dùng AI làm hình ảnh này và kêu thiên hạ bỏ tiền họ dạy. Nên xóa hết. 

Thế giới đang thay đổi nên tôn giáo niềm tin cũng thay đổi. Sang Ý Đại Lợi thấy ít ai đi nhà thờ thấy tội. Tiền bạc của con chúa dâng tặng khi xưa để xây dựng các thánh đường màu không tiền tu bổ. Trong chuyến đi bộ hành hương 325 km vừa qua, đi ngang và viếng không biết bao nhiêu nhà thờ. Thấy chút gì đó đã thay đổi như các ditích lịch sử của đế chế la mã đang tàn lụi.  Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Nữ quyền và Tương lai của Quyền lực

 

 Nữ quyền và Tương lai của Quyền lực

Thấy video các cô các bà femen bên Pháp, chạy ra đường, đứng phanh ngực, vẽ và viết gì trên thân thể của họ khiến mình thất kinh. Khởi đầu có thể người ta kêu mấy bà khùng nhưng theo mình những hành động này có thể đưa đến sự xáo trộn, thay đổi trật tự xã hội trong tương lai như sự rung động một cánh bướm nhỏ mà có thể gây bão ở xa. Điển hình bà Rosa Park thời trẻ từ chối nhường ghế trên xe buýt cho người da trắng gây bạo loạn, xuống đường đưa đến luật Dân Sự, bãi bỏ sự kỳ thị chủng tộc tại miền nam Hoa Kỳ. 

Sức mạnh lớn nhất trong lịch sử loài người không phải vũ khí, không phải tiền, không phải quân đội mà là những câu chuyện. Những câu chuyện định hình cách ta nhìn thế giới như những bài báo hay bài học sử địa khi xưa ở trường học đã cấy trong não bộ của những đứa bé về một nhân vật trong lịch sử hay những chuyện thần tiên hay cổ tích. Những câu chuyện quyết định ai được đứng trên bục cao… và ai bị buộc phải im lặng. Những câu chuyện quyết định tiếng nói nào được lắng nghe và tiếng nói nào bị xoá đi.

Điển hình ông Karl Marx đột phá tư duy ra chủ nghĩa thế giới đại đồng, đã khiến biết bao nhiêu triệu người khắp năm châu chết lên thiên đàng thế giới đại đồng.

Khi nhỏ mình nghe những câu như “nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô” rồi nhìn xung quanh hàng xóm, con gái thì chăm em, đi học về nấu ăn, giặt đồ,… trong khi con trai thì được miễn. Điển hình nhất là ngoài chợ mình thấy thằng Sính, con ông bà Sở, lái xe ra chợ ăn thịt bò chiên uống cà phê ở quán chú Lìn, trong khi cô em tên B lo làm, vác bao gạo chạy mệt thở. Trưa thì ăn với bà Sở, thức ăn đem từ nhà ra. Với nền văn hoá việt trên vai, mình đi du học bên tây thì bị cú sốc về văn hoá vì văn hoá đối xử phụ nữ ở xứ người khá hơn ở Việt Nam. Cho thấy câu chuyện kể ở một xứ nào đó có thể khác với một câu chuyện kể ở một xứ nọ.

Nữ quyền chỉ mới được thành hình từ một thế kỷ qua và đã thay đổi lối sống của con người trên thế giới, giữa người phụ nữ được thoát khỏi vòng kim cô từ ngàn xưa, trói buột họ trong những không gian văn hóa làm vợ, làm mẹ sinh con đẻ cái, nấu ăn giặt giũ một ô sin cho người chồng với khẩu hiệu đàn ông xây nhà phụ nữ xây tổ ấm. 

Nghe nói Trung Cộng mới ra luật mới là khi ly dị người vợ không có thể lấy hết tài sản của người chồng. Luật lệ bảo vệ đàn ông như xưa như thời phong kiến mà người cộng sản hô hào đánh đổ, thay vì bảo vệ người phụ nữ. Cho thấy sau 100 năm thành lập đảng cộng sản bên tàu vẫn chưa muốn người phụ nữ được bình đẳng với đàn ông. Khi xưa người vợ lúc nào cũng tuân lệnh chồng vì nếu bị ông chồng bỏ thì không có tài sản, lấy gì sống. Các luật lệ từ xưa đến này đều được ban hành nhằm bảo vệ tài sản cho người đàn ông. Có nhiều xã hội mà đến ngày nay như ở các xứ theo đạo hồi giáo. Nếu người chồng qua đời, người vợ không được thừa hưởng gia tài của người chồng như ở âu châu mà thuộc về người con trai, và người vợ phải theo người em chồng hay anh chồng để nâng khăn sửa túi để được bảo đảm cuộc sống kinh tế đến khi mãn đời.

Giới trẻ ngày nay đặt ra một câu hỏi đơn giản: “Nếu đàn ông và phụ nữ gần như giống nhau về mặt sinh học, tại sao đàn ông thống trị hầu hết các xã hội?” Học đường đã chứng minh không phải vì đàn ông thông minh hơn, không phải vì phụ nữ yếu hơn. Không phải vì “tự nhiên” sắp đặt như vậy. Chế độ Macho đã tự giải thể. Nên mình làm ô sin cho mụ vợ. Hôm nay đồng chí gái đi trình diễn kêu mình về sớm chở mụ đi, tay cầm cây đàn của mụ và tay kia cầm cái ba-lô với đủ nhạc cụ, trợ cụ.

Chế độ phụ hệ là một câu chuyện mà nhân loại đã kể cho nhau cho đến khi tất cả tin rằng nó đúng, là sự thật trên đời. Trong hàng ngàn năm chúng ta học ở trường lớp; Sức mạnh cơ bắp quan trọng hơn trí tuệ, chiến tranh được coi trọng hơn chăm sóc, tài sản được đề cao hơn cảm xúc. Và thế giới được thiết kế bởi những người có cơ bắp, không phải bởi những người có khả năng tạo ra sự sống. Cho thấy không có bằng chứng sinh học nào biện minh cho bất bình đẳng giới. Chỉ có thói quen lịch sử cha truyền con nối. Mình nghe kể khi xưa ở làng, mỗi lần có việc ở làng thì phụ nữ bỏ công ra nấu nướng cho đàn ông ăn. Nhà nào có con trai nhiều thì đem thúng đi lãnh thức ăn đem về, còn phụ nữ thì “viết vô”. Chán Mớ Đời 

Rồi một điều phi thường đã xảy ra. Một câu chuyện tồn tại hàng thiên niên kỷ bắt đầu nứt vỡ. Máy móc thay thế sức mạnh cơ bắp, giáo dục thay thế bạo lực và có lẽ phát minh mang tính cách mạng nhất không phải là động cơ hơi nước… mà là viên thuốc tránh thai nhỏ bé. Sinh sống tại Đà Lạt suốt 18 năm mình thấy bà cụ mình mang bầu 13 lần, sinh 9 lần, xẩy thai 3 lần. Lần đầu tiên trong lịch sử, phụ nữ có thể tự kiểm soát thời điểm sinh con. Và khi phụ nữ có thể quyết định khi nào sinh con, họ có thể quyết định họ muốn trở thành ai.

Theo mình đây là bước ngoặt quan trọng ngang với Cuộc Cách mạng Nông nghiệp. Thế giới hiện đại không chỉ khiến bình đẳng trở nên khả thi mà trở nên hợp lý. Nói cách khác khi thế giới thay đổi, chế độ phụ hệ trở nên vô lý. Cho nên đàn ông vẫn khơi khơi giữ những gì nghe ông bà tư duy gia trưởng sẽ bị lộn xộn trong cuộc sống lứa đôi. Đưa đến nạn ly dị rất nhiều. Thời nay vợ chúa chồng ô sin.

Nhưng phụ nữ khoan vổ ngực kêu đàn ông là ô sin muôn đời cho họ vì công nghệ mới cũng có thể tạo ra bất bình đẳng mới. Chúng ta hoan nghênh sự tiến bộ của nữ quyền, nhưng chúng ta nên cẩn thận vì cuộc cách mạng tiếp theo, cách mạng AI và công nghệ sinh học có thể tạo ra những bất bình đẳng chưa từng có.

Thuật toán có thể củng cố thành kiến giới tính, mạng xã hội có thể thao túng cảm xúc phụ nữ nhiều hơn. Tự động hóa có thể thay thế các ngành nghề chủ yếu do phụ nữ đảm nhiệm cũng có thể giới tinh hoa công nghệ, phần lớn là nam, có thể thiết kế tương lai theo hình ảnh của chính họ vì thể kỷ vừa qua cha ông họ bị nữ quyền lấn áp quá. Mối đe doạ lớn nhất đối với phụ nữ ngày nay không phải là “phụ hệ truyền thống”… mà là phụ hệ thuật toán, một thế giới nơi các hệ thống vô hình định đoạt cơ hội của chúng ta trước khi chúng ta có cơ hội lựa chọn. Và trong thế giới đó, bất bình đẳng giới có thể trở nên khó nhìn thấy hơn và khó chống lại hơn.

Nếu phụ hệ là một câu chuyện, được kể từ mấy ngàn năm qua thì nữ quyền là một phản-câu-chuyện. Không chỉ là phong trào chính trị, mà là một hành động tưởng tượng. Con người thống trị trái đất vì chúng ta có thể hợp tác quanh những câu chuyện chung. Mình nghe kể trong trại cải tạo, một quản giáo dạy các sĩ quan, giáo sư của Việt Nam Cộng Hoà về lịch sử Việt Nam như sau: “ông Lạc Long Quân lấy bà Triệu Ẩu, sinh ra 100 người con, sau đó hai vợ chồng ly dị, chia mỗi người 50 người con. 50 người đi xuống miền Nam, đói quá nên đi lính đánh thuê cho đế quốc mỹ,…” có một ông sĩ quan đưa tay lên kêu dã sử không thể nào lấy chính sử thế là ông ta bị quản giáo kêu chống phá cách mạng nhốt ca-sô một tháng, không biết sống chết ra sao.

Đây chính là sức mạnh lớn nhất của nữ quyền. Nó đang viết lại câu chuyện chung của nhân loại. Trong hàng ngàn năm, câu chuyện là: Đàn ông lãnh đạo, Phụ nữ đi theo như bài hát khi xưa đi trại hè: “anh em chúng mình đi trước, đàn bà theo sau.” Ngày nay, câu chuyện đang đổi khác: Phụ nữ lãnh đạo, Đàn ông hợp tác, Nhân loại cùng tiến lên. Nhưng câu chuyện không tự thay đổi. Nó thay đổi vì có người dám kể một câu chuyện mới.

Điển hình là Karl Marx và Hegel kể một câu chuyện mới, xây dựng thế giới đại đồng, con người không bốc lột nhau. Ông ta dám kể câu chuyện mới nên phải chạy sang Anh quốc tỵ nạn tương tự các thành phần chống đối các chính quyền độc tài trên thế giới. Họ can đảm kể cho mọi người khác một câu chuyện khác. Như trường hợp mấy ông cố đạo qua Việt Nam, họ gặp người Việt và kể một câu chuyện mới, bất chấp bị quân lính nhà Nguyễn bắt giam hay sát hại. Ở Việt Nam, họ kêu vua là thiên tử, dân chúng phải tuân lời, dù vua bảo chết cũng phải trung thành và chết. Đây có mấy ông cố đạo bạch quỷ đến kêu ai cũng bình đẳng trước thiên chúa và mấy trăm ngàn người Việt trở về đạo. Bị nhà Nguyễn sát hại.

Khi xưa đi kiếm vợ, mình kể chuyện về một tương lai mà mình mơ thực hiện. Cô nào nghe đến cũng lắc đầu bỏ chạy mất dép như cô bạn đầm kể khi ghé thăm Cali vợ chồng mình tháng qua. Cô ta kể khi xưa, tao nghe mày nói sau này muốn mua nhà cho thuê, nên ta nghĩ mày điên, nay gặp lại thì phải công nhận đồng chí gái mày điên thật nên mới lấy mày. Chán Mớ Đời 

Thật ra câu chuyện đó mình nghe thiên hạ kể lại khi còn ở Đà Lạt. Họ nói ông Võ Quang Tiềm, dượng của mẹ mình, khi xưa từ Huế vào Đà Lạt, làm nghề thợ may. May áo quần cho mấy người được pháp tuyển mộ làm đường rầy cho xe lửa Phan Rang-Đà Lạt. Ông ta phải gánh đồ đi 3 ngày ba đêm mới xuống vùng đèo Ngoạn Mục để bán cho thợ. Sau này có tiền ông ta bán rượu, rồi khi người Việt chạy tản cư, ông ta ở lại Đà Lạt, mua rẻ mấy nhà thiên hạ bỏ chạy khi tản cư. Khi người Đà Lạt hồi cư thì họ phải mướn nhà của ông để ở nên từ đó ông có nhiều nhà. Tương tự câu chuyện về ông Võ Đình Dung nên mình chỉ lập lại thôi chứ chả biết sẽ làm gì, chỉ muốn có nhà cho thuê như ông Tiềm hay ông Dung. Rồi đi chơi theo chế độ làm theo năng suất hưởng theo nhu cầu.

Có thể con người trong tương lai 50 năm tới khác biệt với người hôm nay. Có thể người đồng tính muốn có con, cứ lấy tinh trùng rồi kiếm trứng của cô nào rồi cho phòng thí nghiệm tạo ra người con của mình. Có thể chọn tinh trùng người da đen, người á châu, thông minh hay khoẻ mạnh từ các lực sĩ,… đưa đến câu hỏi là“Ai sẽ kiểm soát tương lai, con người hay thuật toán?”

Ai sẽ viết tương lai hay chỉ đàn ông, hay tất cả chúng ta? Nếu chương tiếp theo của lịch sử được viết trong những phòng họp công nghệ, bởi những người giống nhau, nghĩ giống nhau, sống giống nhau…thì chúng ta không nên ngạc nhiên nếu tương lai chỉ thuộc về một nhóm nhỏ. Nhưng nếu phụ nữ, nhà hoạt động, nhà đạo đức học, và những tiếng nói đa dạng cùng ngồi vào bàn nếu họ định hình AI, sinh học, chính trị và kinh tế thì tương lai có thể hoàn toàn khác.

Lấy thì dụ những người thuộc MAGA, họ sẽ làm AI theo tư duy của họ, nhóm the ông Biden bà Harris sẽ làm AI theo kiểu cứ vô tư như người Hà Nội.

Qua lịch sử loài người, chúng ta nhận thấy quyền lực được tạo ra từ câu chuyện. Nữ quyền khởi đầu từ thế kỷ 20, dạy chúng ta rằng câu chuyện có thể được viết lại. Và hôm nay, khi chúng ta đứng trên ngưỡng cửa của thế kỷ biến đổi nhất lịch sử, câu hỏi quan trọng nhất không phải là công nghệ, mà là đạo đức: “Câu chuyện nào sẽ định hình 100 năm tới?”

Câu trả lời phụ thuộc vào việc chúng ta có đủ can đảm cùng nhau để tưởng tượng một thế giới, nơi bình đẳng không còn là câu chuyện ta mơ ước, mà là câu chuyện ta sống mỗi ngày. Mình sẽ tạo dựng một xã hội AI mang tên “không sợ vợ”. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn