Những khách sạn đầu tiên Đàlạt xưa

Người Pháp xây dựng Đàlạt để làm khu nghỉ dưỡng cho người của họ, sang thuộc địa làm việc, khỏi mất thời gian trở về cố quốc để nghỉ hè và dưỡng thương. Người tây phương hay bị bệnh sốt rét khi đến đông Dương nên phải về nước hàng năm để nghỉ dưỡng hoặc qua Nhật Bản hay Hương Cảng cho gần.

Do đó người Pháp xây dựng đầu tiên tại Đàlạt những nhà khách (auberge) rồi để làm điểm nhấn, cho thiên hạ biết thế nào là “grandeur de France”, họ cho xây khách sạn 5 sao lớn nhất Đông Nam Á thời ấy, khách sạn LangBian Palace, để toàn quyền Doumer và gia đình đến nghỉ. Sau đó quá tải nên họ xây thêm Hotel du Parc, rẻ hơn phía sau khách sạn Palace cho đoàn tuỳ tùng nghỉ dưỡng.

Khách sạn LangBian hoạt động song song với hội quán thể thao (Cercle sportif) với sân quân vợt, hội quán trò chơi nước, ngay Thuỷ Tạ (La Grenouillere), có lẻ ít người tham gia nên bị lỗ.

Đây là khu vực người Pháp xây dựng đầu tiên tại Đàlạt, những căn nhà và khách sạn nhỏ và khách sạn LangBian và cái nhà thờ nho nhỏ đầu tiên tại Đàlạt, phía sau chỗ đường Nhà Chung

Lúc đang xây khách sạn LangBian. Nếu nhìn bên tay trái phía trên thì có khách sạn Desanti, trên đường Yersin, sau này ông chủ này được mướn làm quản lý cho khách sạn LangBian. Khách sạn lỗ nên bị hai vợ chồng đầu bếp ở vùng Pau bên tây, được mời sang làm giàu tại Việt Nam kiện tụng vì không được trả lương..

Thấy đường Yersin, có khách sạn Desanti, và các bungalow bên cạnh.

Nhà nghỉ tại Djirinh, chắc chỗ mấy ông tây bà đầm nghỉ lại để đi săn

Thật ra thì người Pháp cũng không phải ai cũng giàu có, chịu chơi như công tử Bạc Liêu, khách sạn này bị lỗ rất nặng, đến nỗi quản lý khách sạn phải thưa kiện vì không được trả tiền. Mình có ngụ tại khách sạn này một lần khi về thăm Đàlạt với gia đình. Khi xưa chạy ngang thấy là lạ nên về lần đầu, ghé lại đây ở để thấy phía trong. Rất cũ, sàn nhà bằng gỗ cũ nên đi nghe kọt kẹt nhưng rất đẹp vào buổi sáng, đứng ở balcon , nhìn ra hồ Xuân Hương, mặt trời đang lên trong sương mù. Quá đẹp. Lần sau về, cô em không cho ở khách sạn, bắt về nhà ở.

Các căn nhà nghỉ được xây dựng khi Đàlạt mới được xây dựng là trung tâm nghỉ dưỡng cho Đông Dương. Cạnh đường Nguyễn trường Tộ, cạnh nhà hàng Đào Nguyên (cercle sportive).

Vài năm sau, thấy cây trồng cao lên một tí.

Hình nhìn từ góc bên đồi , thấy hồ Lớn (Grand lac) có con đường và đập chạy băng qua đến đường Đinh Tiên Hoàng

Khách sạn LangBian phía sau (bắc) đối diện đường Yersin

Khách sạn Langbian phía Nam, nhìn về hồ Xuân Hương. Lần mình về ngụ tại đây với gia đình, ở lầu 3, bên trái, có balcon 

Khu ăn sáng của khách sạn Palace 

Chụp trên đường nguyễn Trường Tộ, phần khách sạn xây lúc đầu đã được dẹp bỏ sau khi Khánh thành khách sạn Langbia

Khách sạn Công Viên (hôtel du Parc) được xây sau khách sạn LangBian, trên đường Yersin, cạnh khách sạn LangBian, rẻ hơn. Mình có ngụ tại đây, một lần khi về Đàlạt. Cũ nên sàn nhà đi nghe lệ bẹp cũng Chán Mớ Đời lắm

Hôtel du Parc chụp trên đường Yersin, phía sau khách sạn LangBian.

Hình này cho thấy khách sạn LangBian và Hôtel du Parc.

Hotel du lac được xem là khách sạn đầu tiên tại Đàlạt 

Trung tâm người Việt sinh sống cũng có những nhà nghỉ cho người Việt cũng như người Pháp ngụ lại khi lên Đàlạt.

Khu Hoà Bình, thấy có nhà hàng Chic Shanghai, có đề chữ Hôtel

Chỗ này chụp trước tiệm Nam Sơn , thấy đề cho thuê phòng, xem như Homestay thời xưa. Mang tên LangBian Bar , mình đoán là chỗ nhà hàng Nam Sơn sau này. Điều làm mình nhớ nhất là những tấm cửa làm bằng gỗ để đóng cửa vào ban đêm. Cửa hàng của mẹ mình khi xưa cũng được thiết kế theo kiểu này đến khi người ta chế ra các cửa sắt, kéo vô kéo ra. Xong om

Khách sạn và nhà hàng Chic Shanghai tại khu Hoà Bình, bên cạnh là tiệm vàng Huỳnh Ngọc hình như cua bà Tư Bổ, tiệm Vĩnh Hưng của ông bà Võ Quang Tiềm.

Đường Mình Mạng, có lữ quán Sàigòn . Nhớ khi xưa bạn bà Hai, hàng xóm của mình, lên Đàlạt chơi thì ngụ tại lữ quán này. Con gái của lữ quán này cho biết là bố mẹ cô ta cũng là chủ nhân của tiệm hủ tiếu Nam Vang, đối diện. Có ông nằm vùng kể cho mẹ cô ta biết là được lệnh đem gà men vào tiệm để đặt chất nổ vì sinh viên Võ Bị cuối tuần hay ghé đây ăn. Buồn đời, thấy mấy đứa nhỏ đứng chơi ở ngoài tiệm nên ông ta không để lại chất nổ. Bên cạnh là tiệm bi-da Hồng Ngọc, lấy của mình không biết bao nhiêu tiền. Chán Mớ Đời 

Đi xuống thì bên phải có 3 khách sạn Tịnh Tâm và Hoà Bình và Nam Việt

3 khách sạn trên đường Mình mạng, chụp từ đường Phan đình Phùng, sau 75. Không biết dạo ấy còn được hoạt động nhà nghỉ hay không.

Khách sạn Thuỷ Tiên ở số 7 đường Duy Tân, được xem là cao nhất Đàlạt vì có 5 tầng, ngay góc Trương Vĩnh Ký.

Đây là khách sạn Duy tân, trên đường Lê Quý Đôn, góc Hùng Vương. Bố mẹ mình tổ chức 40 năm đám cưới tại đây

Cổng vào khách sạn, không biết lúc mưa to, không biết có bị lụt hay không vì nằm thấp hơn mặt đường. Khách sạn này thiết kế theo kiểu motel bên mỸ. Nghe nói tại đây có vũ trường. Hình như các tiệm ăn nổi tiếng Đàlạt xưa đều có vũ trường để câu khách.

Hình cửa vào khách sạn Mộng Đẹp, ở cạnh cầu tháng xuống chợ mới Đàlạt 

Thời mỹ, họ cho quân đội mỹ mướn tháng luôn, đặt tên là Modern, không cùng nghĩa với Mộng Đẹp nhưng nghe tựa tựa

Khách sạn này của ông thầu khoán Nguyễn Linh Chiễu, người xây thầu chợ mới Đàlạt. Ông ta ăn gian xây thêm một tầng, không xin phép.

Khách sạn Mộng Đẹp, thời mỹ mình nhớ chỗ này có bao cát, dây kẽm gai, ra vào có lính mỹ canh gác. Cũng vì chỗ này mà một trực chăng mỹ, đưa lính trinh sát 302 đi hàng quân, bay lại đây để chào mấy cô gái lấy mỹ, bị rớt ngay đầu đường Lê Đại hành, trước cửa tiệm cà phê Hạnh Tâm. Mình có kể vụ này rồi.

Ở vùng Chi Lăng có khách sạn Catinat Đàlạt, thời mỹ đổi tên là Ann’s House, cho mỹ mướn

Theo tờ chương trình này thì có khách sạn Hoà Bình, ở đường Nhà Thương (rue de l’hôpital). Rạp xi-nê Eden là tiền thân của rạp Ngọc Lan, sau này họ có xây thêm khách sạn Ngọc Lan, cho Mỹ mướn, bị đặt chất nổ. Mình nghe bạn học cũ kể thủ phạm là Nguyệt Thu, học chung tường khi xưa. Kinh

Đây khách sạn Catinat Đàlạt thời tây

Ngoài ra ở đường Phan Đình Phùng có khách sạn Cẩm Đô và khách sạn Mimosa. Mình có 2 tấm ảnh của khách sạn nhưng tìm chưa ra vì nhiều hình quá. Chán Mớ Đời 

Khách sạn Mimosa ở đường Phan Đình Phùng, ngay cái dốc lên đồi Hàm Nghi, góc nhà thờ Tin Lành. Mình nhớ chỗ này vì hồi nhỏ có học hè ông giáo Kim, ngay đây, đối diện cái giếng nước. Còn khách sạn Cẩm Đô, cùn với tiệm ăn tàu, do anh của ông tiệm thuốc Bắc An Thiên Đường, Con Cua ở đường Duy Tân. Khi ông này sang tây vơi người em gái, có đi kiếm mình vì quen bà cụ mình. Rất dễ thương, có mời mình đến nhà chơi, nấu cho mì Cẩm Đô. Hình như đã qua đời. Mình có học với Huỳnh Quốc hÙng, cháu của ông.

Hình chụp từ cầu Cẩm Đô. Mình đoán sau 75. Bên tay phải là nhà hàng và khách sạn Cẩm Đô của anh tiệm thuốc bắc Con Cua. Sau ông ta định cư tại Pháp, mình có ghé thăm vài lần trước khi qua Hoa Kỳ định cư. Chỗ bên phải có tiệm mì Cẩm Đô nổi tiếng Đàlạt xưa.

Lúc mình đi Tây thì nhớ ông bà Võ Quang Tiềm đang xây 50 phòng khách sạn ở dưới chợ thì phải.

Mình chỉ nhớ có mấy khách sạn này, ai còn nhớ những chỗ khác thì cho biết , em sẽ bổ túc vào bài.

Nguyễn Hoàng Sơn