Hôm nay, nói chuyện với bà cụ ở Đàlạt. Bà cụ kể khi sinh mình ra được vài tháng thì bị mật vụ của chính phủ Ngô Đình Diệm còng đầu lên đồn ở đường Trần Bình Trọng. Mình đoán là trung tâm cảnh sát dã chiến sau này.
Được biết là bà cụ vào Đàlạt năm 15 tuổi, bị tổ chức Việt Mình thu nạp. Mình nghe ông cậu bà con kể là trong nhà biết nên tối, khoá cửa lại nên không mở cửa đi đâu được. Bà cụ mình leo lên gác, dỡ ngói, leo lên mái nhà, rồi đi rãi truyền đơn ở sau lưng nhà bà Võ Quang Tiềm, đường Trương Vĩnh Ký, trường học Đoàn Thị Điểm,...
Sau này, họ bắn chết ông Sáu Thơm, mật thám trước tiệm Đức Xương Long. Hình như con trai bà Quản Tiêu, tiệm Anh Võ là hung thủ. Sau ông này đi ra chiến khu rồi chết. Mình lại nghe kể người bắn ông 6 Thơm, tên Khiều Sơn, biệt danh Kế Sơn nay còn sống ở Bắc Cali. Mình có xin điện thoại để gọi hỏi thêm chi tiết nhưng số không còn hiệu lực. Sau vụ ám sát này thì mật thám bắt cả đám. Mẹ mình kể là người giúp việc cho bà Võ Quang Hàm, có ông chú làm mật thám. Một hôm, cô người làm bị la, nên báo với ông chú biết nên tóm cô con gái của bà Hàm, rồi từ cô này cả nhóm bị bắt.
Mẹ mình kể có 20 người bị đem ra Cam Ly bắn chết. Trong đó có một bà, bị 8 viên đạn mà không chết, tên Nguyễn Thị Lan, ở Số 4, nghe nói mới qua đời. Buồn cười, khi mẹ mình sang Mỹ chơi, có đưa đến thăm cô bạn tù ngày xưa. Ngồi nói chuyện, cô bạn tù hỏi khi xưa ai khai chị để mật thám bắt. Mẹ mình kêu: ”em chứ ai”. Rồi kể vụ cô giúp việc ở nhà cô bạn tù, bị la nên tức giận đi báo cáo cho mật thám, tóm cô chủ.
Trong nhóm bị bắt, có chồng cô bạn tù, và ông Lê Xuân Ái, bạn của tướng Tôn Thất Đính. Hình như ông Lê Xuân Ái là anh của ông Lê Xuân Lợi, bố của Lê Xuân Thảo đánh bóng bàn. Một số bị bắt, bị đưa ra Hà Nội, sau này đình chiến có người ở lại Hà Nội như ông Lê Xuân Ái, sau 75 mới trở về Đàlạt. Chồng cô bạn tù với bà cụ, bị giam tại ở trại Thanh Liệt, Hà Đông (camp de surveillance Administrative) trở về Đàlạt, hai người quen nhau trong tù, lấy nhau, nay ở Cali. Sau này con trai ông Ái đi lính, được ông Đính đỡ đầu, dù có cha theo Việt Cộng. Bà mẹ là bà Xã Tri, ở dốc Nhà Làng, cạnh dãy nhà của ông 8-Mao, cảnh sát, xây rồi bán lại cho thiên hạ. Dì Bơn có mua một căn, ngày chỗ đường hẻm đi lên đường Duy Tân.
Thật ra, lính tây không xử tử 20 người Việt ở tù vì tội giết ông Sáu Thơm. Mật thám của tây xử tử để trả thù cho vụ đặc công Việt Minh, đột nhập vào nhà tên mật thám Tây Lai, tên Victor Haasz, tại tư gia số 17 rue des Roses. Ngày 11 tháng 5 năm 1951, nhóm đặc công Việt Minh, đột nhập vào tư gia của tên mật thám để ám sát. 3 tiếng đồng hồ sau, thì mật thám đem 20 người tù hình sự, không liên quan gì với Việt Minh, đem ra Cam Ly xử tử. 14 người đàn ông và 6 phụ nữ. Một bà sống sót đã kể trên.
Mình đọc ở đâu đó, tây sử dụng người Tây Lai rất nhiều trong ngành mật thám, vì bị người Việt cũng như người Pháp không thừa nhận nên họ làm rất giỏi nghề công an với lòng căm thù. Bà Võ Thị Sáu, nghe nói khùng khùng nên Việt Mình xúi cầm lựu đạn giết tên Tây lai nào đó, làm mật thám, có nhiệm vụ đi chợ, mua thức ăn cho đồn công an. Võ thị Sáu, đợi hoài không thấy nên ném lựu đạn vào chợ, giết một mớ người dân vô tội, được phong là anh hùng, bị đày ra Côn Đảo, và bị xử tử luôn. Nay được phong anh hùng Võ Thị Sáu, được các cán bộ cao cấp thăm viếng nhiều, cúng quà để được cô Sáu phù hộ lên chức trong mùa đại hội đảng.
Cuộc xử tử 20 người Đàlạt này đã gây chấn động ở Pháp và Đông Dương. Báo chí lên tiếng chỉ trích sự trả thù, xử tử không do toà án quyết định. Ông cò Henri Jumeau và ông quản đạo Trần Đình Quế, bị lộn xộn nhiều nhất vì có người kêu chính phủ Bảo Đại ra lệnh giết, dù bằng miệng. Bà Trần Lệ Xuân, con gái luật sư Trần Văn Tuyên, sau này lấy ông Ngô Đình Nhu, ở cùng đường với cò Haasz lên tiếng, kêu nếu cò Haasz mà là tây thật thụ thì chắc họ đã bắn 40 người thay vì 20 người. Việt Minh lợi dụng vụ xử tử này để tuyên truyền, kết nạp thêm đồng chí.
Cuối cùng tên Henri Jumeau cũng bị ra toà nhưng bị lên án nhẹ khiến chính người pháp tại Đàlạt cảm thấy xấu hổ vì 20 người bị bắn, không dính dáng gì đến chính trị. Cũng có pháp kiều đồng tình với cò Jumeau vì chỉ trích chính quyền Vichy đã làm thành thông lệ cho người Việt ám toán người Pháp. May bà cụ mình ở trong tù, không bị bắn nếu không thì Mực Tím sơn đen, không ra đời.
Thủ tướng Nam-kỳ Nguyễn Văn Tâm, lên Đàlạt tìm cách dẹp loạn Việt Minh vì có ảnh hưởng đến du lịch Đàlạt và tiếng tăm của triều đình Bảo Đại. Sau vụ này ông Bảo Đại phải về Nhà Trang ở vì an ninh. Ngày 28 tháng 6, 1951, mật thám của ông Nguyễn Văn Tâm, bao vây nhà của nữ y tá Trần Như Mai, nơi nương náu của một tổ Việt Minh. Sau đó, có một cảm tử quân của Việt Minh đầu thú, chỉ cho mật vụ biết hai chỗ ẩn náu khác của nhóm cảm tử quân. Mật thám của Tây đã có người len lỏi, nằm vùng vào các tổ Việt Minh. Sau đó họ bắt được ông Trần Văn Hoàng, thư ký khách sạn Palace.
Mình nghe chú đi tù với mẹ mình, bố là thợ mộc, sau bị đưa ra Hà Đông nhốt, kể là thời đó, thanh niên thiếu nữ mà không theo họ thì bị giết. Có vài người ở khu phố Hoà Bình, bị giết vì không theo họ, không nhớ tên. Sau này đọc tài liệu về cách tổ chức của người cộng sản thì mới được biết cách huy động cướp chính quyền của người cộng sản. Nghe kể ở trong tù mà nghe radio tường trình trung phong Bửu Ngự đá lọt, phá lưới đội Hà Nội là vui. Hạnh phúc ở tù chính trị rất nhẹ nhàng. Chú Bửu Ngự, hàng xóm mình, khi xưa đá banh rất chiến. Mình nhớ chú đá cho đội lão tướng Đàlạt. Trời gió, đá phạt góc, gió thổi bay vô khung thành luôn. Chú mới qua đời đâu 2 năm trước. Lần cuối gặp chú ở tiệm ăn chay Tịnh Tâm Bồ Đề. Nghe nói Thím Ngự này đã trả nhớ về không.
Ở Nga Sô, đảng viên cộng sản chỉ có 1% dân số nga thời đó mà vẫn cướp chính quyền, nhất là được tư bản tài trợ tiền. Có dịp mình sẽ kể vụ này tương tự cách mạng tháng 8, Việt Minh có số người ít nhất, nhưng nhờ học tập cách người cộng sản do Trostky và Lenin, đưa ra nên đã cướp được chính quyền. Rồi không ai theo thì họ giết như nghệ sĩ Văn Cao kể khi xưa, đại uý đặc công, được lệnh vào động thuốc phiện nào để giết một ông theo đảng Đại Việt, Việt-gian thân Nhật ở Hải Phòng. Có lẻ vì vậy, sau này ông ta ăn năn nên không nghe lời Việt Cộng nên bị trù dập. Tác giả bài Tiến Quân Ca, quốc ca của Việt Cộng.
Truyền đơn của Việt Minh “mỗi tổ tạo nên Việt Nam” một trong những truyền đơn mà mẹ mình được giao phó đi dán ở khu Hoà Bình. Kinh
Sau khi sinh ra mình được vài tháng, bà cụ bị mật vụ của chính phủ Ngô Đình Diệm bắt. Lý do là họ bắt được một bà nằm vùng ở Phan Thiết, khi xưa có quen với bà cụ mình. Bà này bị bắt, bị mật vụ đánh tơi bời hoa lá nên nhớ ai thì nói, thế là họ còng đầu bà cụ, bà cụ lại vác theo mình vào đồn cảnh sát. May dạo ấy ông cụ mình đi lính về thăm nhà nên chạy lên đồn công an, bảo lãnh bà cụ, kêu đưa về Sàigòn. Về được vài hôm thì bà cụ mình về lại Đàlạt. Khi nộp đơn xin du học, mình hơi lo về lý lịch không trong sạch của bà cụ (đối với Việt Nam Cộng Hoà ). Có lẻ nhờ ở tù khi mới ra đời nên ông trời ị trúng đầu mình nên không cho mình kinh qua địa ngục trần gian sau 75.
Hôm trước nói chuyện với anh bạn học cũ ở Yersin, anh ta kêu địa ngục trần gian là Đàlạt sau tháng 4/75. 20 năm với Việt Cộng là địa ngục rồi. Anh ta kể 3 anh em tao, ngồi ngoài sân, nói chuyện về đá banh thôi mà thấy xe công an là bỏ đi vô nhà vì sợ bị bắt, hội họp trên 3 người. Anh ta rơi lệ khi thấy mẹ mình ngồi ngoài đường buôn bán.
Sau 75 thì mấy bà khi xưa quen bà cụ, đi tập kết, trở về. Bà khai bà cụ làm lớn lắm. Bà cụ kêu nếu bố mình không đi tù Việt Cộng thì chắc mấy người em của mình, đều được học đại học thay vì đi đan len, hay học may. Có lẻ bà cụ, cả đời không được đi học nên mong các con mình sau này học đại học không thực hiện được. Mình may mắn tốt nghiệp, sau này 3 người em cuối, Việt Cộng bỏ vụ xét lý lịch nên tốt nghiệp đại học, còn phần giữa dính ngay lý lịch ông cụ, chỉ biết ngồi Đan len, dù đậu vào đại học. Chán Mớ Đời
Chiến tranh Việt Nam làm mọi gia đình bị lộn xộn. Bên nội mình thì có một ông chú bị tây bắn lầm chết khi còn trẻ, đi học về, bị tây phục kích Việt Minh. Một ông chú khác bị B52 dập chết trên đường vào nam, giải phóng gia đình mình khỏi sự phồn vinh giả tạo. Ông bà nội mình bị đấu tố vì trung nông. Thiếu Phú nông nên họ nâng cấp ông bà lên để đấu tố, nghe cô ruột mình kể, có người con nuôi, bố mẹ chết năm đó Ất Dậu nên đem về nuôi, sau này đấu tố ông bà quyết liệt như kẻ giết bố mẹ của mình.
Bố mình, du kích bao vây nhà ở quê để xử tử vì đi lính Ngự Lâm quân của ông Bảo Đại, may mắn nhảy qua rào trốn được trong đêm. Ở quê, ông bà nội cứ tưởng là đã bị du kích giết đêm đó nên cứ lấy ngày đó làm ngày giỗ ông cụ đến tháng 4 năm 1975.
Sau này, cứ nghe bản nhạc : Người anh Vĩnh Bình” của nhạc sĩ Nguyễn Đức Quang là mình hình dung lại đêm du kích về, cầm đuốc, trước sân, kêu bố mình ra để xử tử. Bố mình kể là chỉ kịp thưa bà nội hai tiếng: “con đi” rồi nhảy qua hàng rào nhà bà cô bên cạnh rồi lần mò trong đêm, chạy về Hà Nội. 40 năm sau, bố mình ra trại cải tạo, mới có dịp gặp lại song thân, chăm sóc bà nội được vài năm ở quê, trước khi bà qua đời. Qua Tết, cô em mình sẽ cho làm lại hàng rào này, để nhớ đến đêm bố mình trốn thoát nhưng sau 75, lại bị Việt Cộng nhốt tù 15 năm.
Mẹ mình, 15 tuổi vào Đàlạt, giúp việc cho người bà con, nghe Việt Minh dụ vào tổ chức của họ bị bắt. May có ông Võ Quang Tiềm, nhờ ông thị trưởng Cao Minh Hiệu can thiệp, thả về. Gia đình mình mang ơn gia đình ông bà Nguyễn Văn Phúng, tiệm Hiệp Thạnh và gia đình ông bà Võ Quang Tiềm, nếu không thì ngày nay, chắc te tua.
Phần mình thì trời ị trúng đầu, rời khỏi Việt Nam trước 75, không nếm mùi Việt Cộng xây dựng chủ nghĩa xã hội. Chán Mớ Đời
Mình hỏi mẹ mình, mấy người bạn khi xưa đi tập kết về, lại không kể công cách mạng. Mẹ mình nói: “Tuổi trẻ dại khờ.”
Nguyễn Hoàng Sơn
Chú thích: 1 trong những người ở tù với mẹ mình ghi lại:g Chú có mặt chứng kiến vụ nay.. và gặp được anh hai Tú ở số 4 D, lái xe chớ cũi o Camly thấy
đầu tiền chính anh ta chứng kiến và kệ lai trước khi họ..chở lên bình viện Đa Lat kễ. Lai. ..
Xe anh vừa đến rừng rất sớm thay người đàn bà bi thuong nang với tay kêu cứu !!
Nhận ra chị tên Lan ( dân số 4 ) người duy nhất sống sót .. chỉ là người bị đập xuống xe đau tien dân no và chồng chat 19 người chết sau đó.
Một trong Hai tên CA con tên Mai và Ly ( dân công an thoi Pháp)
Thoi ấy thoi Bão Đai ..
Thuyền v Tâm thủ hiến Nam Việt và ty nay trường ty tục gọi Cò Quang .!
Sau thoi gian ấy ca bọn ập bi đoi đi và hai tên CA cũng bị tù sau đó ?
Số từ chính trị bi ra Ha Đong miền Bắc o trại giam Thanh Liệt "camp surveillance administrative Hà----Đông Thanh Liệt North VN.
Nhó anh Lê x Ái và Hoàng bi can toi.. bình vận trường VB nên bị trục xuất Saigon. cư trú chĩ đinh.
Bỗ túc phấn chung kiến thuc tế.
Thanh Liệt có in tập thoi kháng chiến VM nầy. Chú hien có giữ 1 tập..
.. phẩn ong Khiểu Sơn biet đánh Kê Sỏn bắn Sau Thỏm hiện năm nhà thương SF.
Và gia Đinh con trai sĩ quan pháo binh
Phấn kiến và kệ lai trước khi họ..
