Giờ này, 40 năm trước

Nguyễn Hoàng Sơn

Nhìn thằng con 15 tuổi đầu, một thân một mình đi sang Âu Châu một tháng mà tỉnh bơ không lo sợ gì cả làm mình nhớ lại lần đầu lên máy bay đi Tây. Cả đời chưa bao giờ bước lên máy bay nên lo lo, sợ sợ, tiếng Anh tiếng u thì cà lăm. Dạo đó mình đi Air France, người cứ như trong rừng mới ra, chả biết đi đâu, cứ you đu sao I đu theo.

Lần đầu tiên trong đời ăn muỗng nĩa, cơm Tây nên chả biết cắt thịt ra sao. Rời Tân Sơn Nhất, bay đâu một tiếng thì đến Vọng Các, rồi đến Teheran, Ba Tư, rồi Tân Đề Li, Ân Độ và cuối cùng thì Paris. Hải quan các nước xem sổ thông hành VNCH của mình thì nó nhìn mình với ánh mắt khinh thường chẳng bù lại sau này có sổ thông hành Cộng đồng Âu Châu nhất là sổ thông hành Mỹ thì hải quan họ không hạch hỏi cười tươi như hoa, ngoại trừ ở VN.

Thật là buồn

Nguyễn Ngọc Thanh
(đáp lại bài Giết Người Trong Mộng của Nguyễn Hoàng Sơn)

Bác tưởng tượng ôi đúng một vời
Thật là nhàn cư vi bất thiện
Bác đi lên đi xuống lại vòng vòng
Hết nhìn rầy rồi lại nhìn ong
Nghĩ đến chim, bướm cùng chồn
Trong thâm tâm luẩn quẩn muôn vàn chuyện
Tôi xin kể đầu đuôi cho bác rõ
Để bác khỏi nghĩ chuyện lôi thôi
Hồi ấy, tôi bé con và ốm lắm
Lại nghèo đói túng quẩn tháng năm
Mỗi lần ra Hòa Bình ngắm dung nhan

Giết người trong mộng



42 năm qua, không một ngày nào mà hắn không nhớ đến dáng xưa của cô bé răng khểnh, ngồi bàn bên cạnh suốt 2 năm học tại Văn Học. Từ ngày rời quê hương đến nay hắn vẫn tìm mong gặp lại một lần trong đời đối tượng của hắn và ông trời Google đã không phụ lòng mong đợi, tìm kiếm của hắn. Mấy tháng trước tình cờ gúc gồ hắn tìm ra trang nhà của trường Văn Học Đà Lạt khi xưa rồi hồi hộp khi nhấn tên đối tượng, hình bóng mà hắn tôn thờ trên 42 năm qua và sau đó hắn chỉ biết ngậm ngùi cầm cây đàn dạo bản "giết người đi, giết người trong mộng đã quay về. Giết người đi,..." Hắn nhớ dạo ấy vì ông bố đi hành quân, thuyên chuyển quanh năm suốt tháng nên đã gửi hắn lên Đà Lạt, học trường Văn Học. Ôi chao con gái Đà Lạt má đỏ môi hồng đã làm hắn tưởng mình lọt vào thiên thai như ông Văn Cao khi xưa. Ngày đầu tiên vào lớp 8, hắn đã nhận ra cặp mắt long lanh của cô bé, đã theo hắn suốt cuộc đời của hắn sau này.
Hắn thích nhất giờ học toán với thầy Nguyên vì cả lớp sợ toán nên ai cũng chăm chú nhìn lên bảng để hắn lén lút tìm ánh mắt của cô bé răng khểnh. Mỗi lần ra chơi hắn cố thu ghém nhỏ bé lại một góc để nhìn cô bé bâng khuâng nhìn trời mưa bay Đà Lạt.

Tôi cố định trong sân trường đơn điệu,
Lặng nhìn trên hình chiếu của giai nhân,
Thả hồn theo một tiếp tuyến thật gần,
Theo em mãi suốt đời về vô cực

Hắn đánh bóng bàn rất tồi nhưng cứ loay hoay bên cái bàn để hy vọng hình ảnh thể thao gia của mình sẽ được lọt vào mắt xanh của cô bé răng khểnh. Hắn bắt chước Phạm Thiên Thư khi tan trường dù có đói cũng cố lết đi theo cô bé răng khểnh.

Tình tôi đó chẳng cần dùng công thức,
Tan trường về tôi cố sức song song,
Tới ngã tư liền bày tỏ nỗi lòng,
Em ngoe nguẩy từ từ tăng tốc độ.

Q ngồi cùng bàn hắn biết được mối tình hữu nghị đơn phương của hắn nên cứ mỗi lần thấy cô bé là hắn chỉ chỏ la hét tên cô bé, rồi cười đểu trá, mắt híp lại, cái mồm chu chu như lỗ đít gà đang đẻ trứng. Hắn đau khổ lắm vì bí mật của hắn đã được phơi bày, hắn thù tên Q vì những chọc phá đã làm tâm hồn hắn rướm máu nhưng hắn quyết không bỏ cuộc khi cô bé răng khểnh ngoe nguẩy, bên kia đường hối thúc con bạn đi nhanh lên.
Hắn vẫn cố giữ tình yêu đồng bộ, Hai năm dài đáp số giải không xong, Trường mời đoàn văn nghệ Tiên Rồng từ Sàigòn lên trình diễn "Con Đường Cái Quan" của Phạm Duy. Hắn run run khi cả lớp hắn được ngồi chung dãy ghế, tuy ngồi xa nhưng hắn thấy ánh mắt của cô bé vẫn sáng rực trong đêm tối.

Và nhận thấy em xinh xinh cực đại
Em khó hiểu thì tôi đành vô giải
Bài toán giải bằng phương pháp tương giao
Nhìn em cười tôi định nghĩa tình yêu

Hắn mê nhất là hoạt cảnh "Em đi chùa Hương", một bài thơ của Nguyễn Nhược Pháp được nhạc sĩ Trần Văn Khê phổ nhạc ở Paris, sau 75 Trung Đức có phổ thêm theo nhạc đương thời. Hắn tự nhủ khi tan trường sẽ đi theo để nghe cô bé thốt lên Em thấy một văn nhân, Hot boy như hắn.

Người đâu Thanh lạ thường!
Tướng mạo trông phi thường.
Lưng cao dài, trán rộng.
Hỏi ai nhìn không thương?

Hắn nhớ những lần thấy cô bé mang guốc, chậm rãi lên cầu thang vì sợ bùn mưa trơn trợt té như thì thầm với hắn

Em đi, chàng theo sau.
Em không dám đi mau,
Ngại chàng chê hấp tấp,
Số gian nan không giàu.

Và từ đó hắn quyết học đàn hát để cuối năm, sẽ hát trong buổi văn nghệ liên hoan nhưng giọng ca của hắn rất tồi dù có cố gắng, khắc phục, không được trưởng lớp cho hát để cô bé răng khểnh biết được tài năng nghệ sĩ của hắn. Hắn tức vì tên trưởng lớp ganh tài với hắn hay cũng để ý đến cô bé răng khểnh nên chỉ để tên đó hát "Cây Đàn Bỏ Quên", riêng tặng cho cô bé. Hắn căm thù nên chỉ biết

Tôi xoay mắt theo vòng tròn lượng giác,
Có thấy gì ngoài quỹ tích tình yêu,
Tình đơn phương trong tam giác ba chiều,
Lay hoay mãi trên chuyến đò vĩ tuyến

Rồi bố hắn bị thuyên chuyển về Nha Trang, hắn rời Đà Lạt không một lần nói chuyện với cô bé nhưng vẫn nhất quyết tiếp tục con đường ca hát và nhờ vậy sau 75, hắn được tuyển vào đoàn văn công, không phải đi nghĩa vụ. Hắn được giao hát bài để tiễn đưa các chàng trai lên đường thi hành nghĩa vụ quốc tế ở Kampuchia

Đêm nay là đêm cuối cùng
Mong gì đêm dài vô tận
Ngày mai hai đứa đôi đường
Hậu phương và mặt trận...

Hắn nhớ đêm đó, trước giờ trình diễn thì được thủ trưởng báo tin là hắn sẽ được bồi dưỡng 1 cân đường khiến hắn quá vui mừng vì thời bao cấp cả năm chưa chắc đã có đường nhưng khổ là hắn phải chia với cô văn công hát chung. Hắn cứ hình dung, có đường thì sẽ làm gì, đưa cho mẹ để nấu chè hay làm bánh,... Vì mãi tư duy đột phá về nửa kí đường nên khi ra sân khấu hắn hát

Đêm nay là đêm cuối cùng
Mong gì đêm dài vô tận
Ngày mai hai đứa chia đường
Mỗi người một lạng
Tổ trưởng bảo hắn là chống phá cách mạng nên đuổi hắn ra khỏi đoàn văn công nên gia đình cho hắn vượt biển. Đến định cư tại Hoa Kỳ, hắn vẫn nhớ đến cô bé răng khểnh, đến bài thơ "mối tình toán học" (vô danh) nên ghi tên học môn toán sau này được nhận làm giáo sư đại học ở xứ cao bồi, dạy môn toán. Thay vì giảng dạy sinh viên thì hắn để sinh viên lên bục giảng còn hắn ngồi dưới lớp để mơ về cô gái răng khểnh.

Hắn lặng hồn nhìn ảnh cô bé răng khểnh ngày xưa và nay. Bỗng đâu mây đen bao phủ bầu trời của tâm hồn hắn. Cô bé ngày xưa, nay trông giống con gà mái mệ. Mụ vợ hắn cười nức nở, hỏi sao còn tương tư nữa không. Hắn đập cái đàn, bỏ vào lò sưởi như Bá Nha khi xưa được tin Tử Kỳ chết rồi cùng mụ vợ đi câu cá làm sushi ăn.

Em cũng biết "tung, hoành" chia hai lối
Để tình là những đường thẳng "song song"
Điểm gặp nhau "vô cực" chỉ hoài công
Đường "nghịch số" thôi đành chia hai ngả


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 
Nguyễn Hoàng Sơn 

Giảm tội ác

Nguyễn Hoàng Sơn

Dạo mình sinh sống ở Âu châu thì nghe giới truyền thông nói về tội ác ở Hoa Kỳ hay xem qua phim ảnh. Các chuyên gia tiên đoán là những thập niên tới tội ác tại Hoa Kỳ sẽ gia tăng có thể gấp đôi. Dạo ấy dân Âu châu mê xem phim tập truyền hình của Mỹ "Serpico" nói về tham nhũng và tội ác ở New York hay mấy phim của Clint Eastwood đóng như viên cảnh sát Dirty Hary Callaahan ở miền tây Hoa Kỳ nhất là Godfather của Francis Coppola.

Lúc mình sang làm việc ở New York, năm 1987 thì rất ngạc nhiên khi thấy dân chúng bầu ông David Dinkins, một người da đen làm thị trưởng thay thế ông Ed Kock gốc Do Thái, cũng thuộc đảng dân chủ.

Dạo đó là không dám đi đến vùng Harlem, Bronx nơi dân gốc da đen ở rất nhiều. Nhớ dạo đó quen anh Nguyễn Quỳnh,

Giấc mơ Mỹ hay là ảo vọng

Nguyễn Hoàng Sơn

Hôm qua, mình đến lấy nhà thuê lại để giao cho một gia đình khác dọn vào. Gia đình mướn trước đó thì khăn gói về lại xứ của họ Mễ Tây Cơ.

Mình hỏi sao không chịu ở lại để xây dựng giấc mơ Hoa Kỳ thì anh chồng bảo ở xứ này chỉ thấy toàn biên lai và biên lai. Anh ta đi làm hai nhà hàng mà chẳng dư dả gì cả, chỉ tậu được hai chiếc xe, đem về Mễ.

Thế kỷ 21 cho thấy không gian không còn ngăn cách như xưa nhờ các phương tiện di chuyển khá nhanh. Người ta ước đoán 230 triệu người trên thế giới sống xa quê hương, nơi chôn nhau cắt rún của họ, định cư tại 18 nước giàu có, trong số đó có 46 triệu sinh sống tại Hoa Kỳ. Năm 2013, thống kê Hoa Kỳ cho thấy 13% dân số của Hoa Kỳ sinh tại một quốc gia thứ 2 và 24% của dân số thuộc giới trẻ có cha mẹ là người ngoại quốc di dân.

Giấc mơ Hoa Kỳ

Nguyễn Hoàng Sơn

Sáng nay, tờ báo địa phương có đăng một bài với tựa đề Giấc Mơ Hoa Kỳ vẫn còn hiện hữu: kể câu chuyện của một người gốc Chí Lợi đi cư sang Mỹ cách đây 50 năm, nay về hưu và tuyên bố giấc mơ Hoa Kỳ vẫn còn hiện hữu. Có lần mình coi đài truyền hình phỏng vấn một ông gốc Ấn độ bảo là ở xứ Mỹ này nếu chăm chỉ, siêng năng thì không thể nào thất bại và nói dân chúng khắp thế giới muốn di cư sang Hoa Kỳ vì muốn tạo dựng giấc mơ Hoa Kỳ.

Mình có cô con gái học lớp 10 nên mấy tuần nay đang điều nghiên xem niên học tới phải chọn học môn gì nên hai cha con có bàn về ngành học sau này. Ngày xưa mình đi học thì có mấy ban như A, B và C nên học sinh có thể chọn ban để học môn mình thích như B thì nặng về toán học, C về sinh ngữ và Văn chương,... Ngày nay ở Hoa kỳ thì có đủ thứ môn, học sinh cứ chọn môn học, đủ tín chỉ thì ra trường trung học.

Em là con gái trời bắt chảnh



42 năm qua, cô bé vẫn không quên được ngày nhập học ở trường Văn Học, cứ ngỡ là ngày hôm qua. Từ đường Hàm Nghi, cô bé đi băng qua khu Hoà Bình rồi thả dài xuống dốc Duy Tân, trong đầu vẫn nhớ giọng của thầy B, khi xưa giảng bài "Tôi đi học" của Thanh Tịnh " Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm lấy tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này đã quen đi lại nhiều lần, nhưng lần này tôi tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

Năm ấy cô bé lớn rồi, học đệ nhị nên không cần mẹ dắt đi học, cô bé đi một mình đến trường. Cô bé là tráng của hướng đạo Lâm Viên nên lúc nào cũng sẵn sàng cho mọi tình huống. Mẹ cô bé hay trêu mỗi lần thấy cô ăn 2 tô phở gà vì gái 17 bẻ sừng trâu cũng gẫy, "cô bé lớn thật mau, mai mốt mẹ ăn trầu".

Con đường cô bé đi lại lắm lần

Khi đến trường thì ngay đầu đường Hoàng Diệu, cô bé đã thấy nơi cái quán đối diện trường, một đám nam sinh đứng lố nhố, hút thuốc huýt gió mấy cô nữ sinh khiến chân cô bé như khuỵu lại, lòng run run. Cô bé bất chợt thấy một cặp mắt vô hình, cứ nhìn sau lưng mình khi bước lên cầu thang. Cái cầu thang này sao cao thế mà biết bao nhiêu đôi mắt của bọn con trai từ phía sau, như những viên đạn của những câu chọc ghẹo sẵn sàng bắn vào, chọc thủng tim cô bé. Cô bé nhẹ nhàng kéo vạt áo dài và ống quần lên, kẻo vướng đôi guốc lỡ té trên cầu thang thì khốn.

Cô bé bước lên thang cấp với lòng hồi hộp:

Em lên thang cấp mắt chàng theo sau
Em không dám đi mau sợ té xuống đường
Chàng kêu hấp tấp số lận đận không giàu


Nhưng đôi mắt ấy cứ theo cô bé vào lớp đến cuối ngày khi tiếng chuông báo tan lớp cô bé thở phào nhẹ nhỏm. Ngồi bên cạnh là Nga, học sinh lâu năm của trường, giải thích cho cô bé những thắc mắc về giáo trình, các thầy cô không quên nhắc đến ba roi mây của thầy CBA. Nga dặn cô bé là ráng đừng bị trứng ngỗng vì gái trai đều bị kêu vào văn phòng để được gắn huy hiệu của cái roi mây nhớ đời.

Một hôm, Nga bước vào lớp, cười bảo cô bé là có một tên trồng cây si và nhờ đưa cho cô bé lá thư. Cô bé run run, hồi hộp mở lá thư.

Đà Lạt, một chiều thu 

Kính gửi cô bé vô vàn kính yêu

Từ ngày phát hiện ra cô bé, lòng tôi vô cùng hồ hởi phấn khởi và thương nhớ trường kỳ. Ngồi trong lớp học Toán, tôi chăm chú nhìn cô bé cạnh bên. Cô bé là người mà tôi luôn gọi là BẠN TỐT NHẤT. Tôi chăm chú nhìn mái tóc dài và mượt của cô bé và ước gì cô bé là của tôi. Nhưng cô bé không xem tôi như thế và tôi biết điều đó. Tôi muốn nói với cô bé, tôi muốn cho cô bé biết rằng tôi không muốn chỉ là bạn. Tôi yêu cô bé nhưng tôi quá nhút nhát, khù khờ quá, tôi không hiểu tại sao nên nhờ Nga đưa thư dùm...

Mắt cô bé hoa lên, tay run run ôm chặt lá thư vào người, nghe lòng say say. Cô bé lâng lâng như chiếc máy bay lên thẳng rồi theo tiếng chuông reo, ra về. Mọi lần tan trường, đi lên dốc đường Duy Tân, bụng đói nên thấy con đường này sao cao vời vợi nhưng hôm nay cô bé thấy con đường quá ngắn. Miệng cô bé cứ lâm râm

Trả lại em yêu, khung trời Văn Học
Con đường Duy Tân cây dài bóng mát
Buổi chiều khuôn viên mây trời xanh ngát
Vết chân trên đường vẫn chưa phai nhạt..."


Nhưng khổ thay con đường Duy Tân này không có đến một cọng cỏ, cây dài bóng mát như bài hát, chắc tác giả bựa hay tàng tàng như Bùi Giáng.

Lòng cô bé say say, đôi má nóng nóng ran ran không ngờ có người để ý đến cô bé dù không biết tên khù khờ là ai. Cô bé khẽ hát "em còn bé lắm, anh ơi. Nam mô a di đà!" rồi tủm tỉm, mỉm cười một mình.

Hè năm đó là mùa hè đỏ lửa, lính chết nhiều ở các mặt trận An Lộc, Bình Long Anh Dũng, Quảng Trị với dòng sông Thạch Hãn,... Nhiều nam sinh lo lắng, không biết có bị đôn quân, một không khí ảm đạm phủ lên mái trường nhỏ bé nhưng đông học sinh của phố núi cao. Cô bé muốn đóng góp phần mình trong cuộc chiến, nhằm xoa diệu những đau thương, tàn phá của chiến tranh.

Cô bé muốn tham gia hội Hồng Thập Tự, làm nữ cứu thương, lái xe cứu thương đi khắp chiến trường Cao Nguyên, vùng hai chiến thuật như Agnes Von Kurowsky ngày nào, đã tìm thấy và săn sóc Ernest Hemingway ở chiến trường Ý đại Lợi năm nào nhưng mà không được, cô này vào giờ chót lại từ chối tình yêu để lấy một tên giàu hơn. Cô bé thà bán phở cả đời nhưng không thể phụ gã khù khờ ấy.

Cả buổi chiều hôm đó, cô bé không học bài được cứ ngâm nga "thức trắng đêm nay viết dòng nhật ký của hai đứa mình,.." nhưng mỗi lần lấy cuốn tập mới mua ở nhà sách Liên Thanh, bên cạnh tiệm thì cô bé không biết viết gì cả vì cô bé không biết gã khù khờ ấy là ai, nhưng con Nga không chịu nói, nó lại đòi phải bao nó ăn ở quán cạnh trường Việt Anh.

Con ma đầu này lợi dụng ma cũ bắt nạt ma mới, nhưng cô bé vẫn muốn biết mặt gã khù khờ kia, chắc mai phải xin tiền mẹ, nói mua sách để đãi con mất dạy này. Cô bé chợt ngộ ra ý của câu thơ: Người đi một nửa hồn tôi mất, Một nửa hồn tôi bỗng dại khờ.

Hôm sau khi đến trường thì cô bé từ đường Hải Thượng, thay vì đi thẳng đến bên lề trái của đường Hoàng Diệu đến quán Bà Cai, nơi đám nam sinh tụ họp để bầu bình đám con gái không may trời bắt đẹp hay xấu, cô bé băng qua đường đi bên hàng hoa Dã Quỳ đến cầu thang. Cô bé hồi hộp, thấy có gì khác lạ như Thanh Tịnh đã kể vào một buổi mai hôm ấy, trên con đường dài đi lại lắm lần, à cô bé chợt hiểu; hôm nay cô bé có người để ý.

Mọi lần đi ngang cái quán Bà Cai thì cô bé sợ lắm nên cứ cúi đầu, nhìn xuống đường. Hôm nay cô bé biết có người để ý, có gã khù khờ đang nhìn theo những bước chân, nghe tiếng guốc của cô bé vang lên trên lề đường như bản phiên khúc mùa xuân, âm thầm của cô bé, đang tôn vinh cô bé là Thánh Nữ của đời hắn nên cô bé không nhìn xuống đường mà vênh vênh cái mặt lên, nhìn về một cỏi xa xăm vô định vì biết gã khù khờ sẽ bảo bọn con trai câm mồm để xem cô bé diễn hành qua khán đài danh dự. Cô bé mạnh dạn leo lên các thang cấp rồi vào lớp không thèm nhìn đám con gái, đang lấm lét nhìn cô bé như thèm muốn được có người ái mộ.

Con Nga bỗng nhiên hỏi cả bàn đứa nào đánh rấm thế, không một ai trả lời. Một lúc sau nó lại hỏi đứa nào đạp kít chó thế thì mọi người đều tự giác, từ từ đưa chân lên xem guốc, dép của mình có đạp nhầm mìn Claymore ngoài đường. Cô bé như bị đứng tim, ngộp thở, bụng thóp lại vì thấy dấu tích của bãi mìn của con chó Bà Cai. Hồi nảy vì vênh vênh váo váo không nhìn xuống đường như mọi khi.

Cô bé chưa biết làm gì thì có ai lay lay vai cô bé bảo: "Này con khóc, dậy cho nó bú, anh phải đi ngủ mai có họp sớm trong sở. Bộ ngứa chân hay sao mà cứ lấy chân chà chà vào người ta thế". Cô bé choàng tỉnh trong tiếng khóc của con Nân. Hú vía!
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 
Nguyễn Hoàng Sơn 

É Il Tempo se ne va

Nguyễn Hoàng Sơn

Votre fille a seize ans, que le temps passe vite Madame……
George Brassens


Hôm kia đưa cô con gái đi thi lái xe sau 6 tháng tập lái mỗi ngày và chạy đến nha kiều lộ, chạy theo xe các xe của thí sinh khác, để tập lái khoảng đường phải lái khi đi thi. Ơ bên Mỹ, nhất là Cali, con nít chỉ mong tới 16 tuổi để thi bằng lái xe. Bằng lái xe như một chứng bằng của Tự Do, không lệ thuộc vào bố mẹ, muốn đi đâu thì đi. Vì lẻ đó dù biết là kẹt xe nhưng người Mỹ, ở Cali, hàng ngày đều mất 2-3 tiếng trên xa lộ để trả giá cho Tự Do thay vì đi xe lửa như ở Âu châu.

Tối về hí hững, tuyên bố con có thể đi đưa đón anh, đi học xa mỗi khi có lễ thì bị đồng chí gái vô vàn kính yêu bảo không được lái một mình đi xa, cần thêm thời gian.

Đi Tây Ban Nha

Nguyễn Hoàng Sơn

Năm thứ 3 thì mình được lớp cử lo tổ chức đi Barcelona một tuần như hàng năm nên phải lo tìm nhà trọ, vé xe lửa,... Cả lớp quyết định đi Barcelona vì gần biên giới Pháp nhất là kiến trúc, nghệ thuật của vùng này rất nổi tiếng. Sau này khi làm cho hảng I. M. Pei ở New York thì mình có trong đội thiết kế một công trình cho thế vận hội được tổ chức ở Barcelona năm 1992. Barcelona được coi như thủ phủ của vùng Catalunya của Tây ban Nha rất mạnh về kinh tế nhờ hải cảng quốc tế và liên hệ với nước Pháp và âu châu dễ dàng trong khi thủ đô Madrid thì ở trung tâm của đất nước không có gì để phát triển kinh tế nên dân vùng Catalunya này muốn tự trị. Họ nói thổ ngữ riêng của họ và coi thường dân Madrid như dân miền Bắc Ý khinh miệt dân miền Nam cho nên khi đội đá banh Barcelona đấu với Real Madrid là rất sôi động thường được gọi là El classico. Mình dẫn vài đàn em đi thăm Văn phòng kiến trúc của nhóm Taller de Ảrquitectura do ông Ricardo Bofill cầm đầu, dạo ấy là khá nổi tiếng, xong có đi xem dãy nhà Xanadu,

Mù chữ

Nguyễn Hoàng Sơn

Mình hay thắc mắc về lý do văn chương Việt Nam ít được người ngoại quốc biết đến, được dịch ra tiếng nước ngoài ngoại trừ "Truyện Kiều" và "Cung Oán Ngâm Khúc" do bác Huỳnh Sanh Thông dịch khi còn sống. Có thể văn chương Việt Nam quá thấp kém, chưa có ai thể hiện được dân trí lớn của người Việt? Sau 75 có truyện của các nhà văn như Duyên Anh, Dương Thu Dương, Nguyễn Huy Thiệp được dịch qua Pháp ngữ nhưng không gây tiếng vang. Nghe nói có hai mẹ con ở Úc Đại Lợi đang dịch cuốn "Nỗi buồn Chiến Tranh" của Bảo Ninh.

Xét lại lịch sử của Việt Nam, tổ tiên ta làm nô lệ cho người Tầu đến năm 939 mới dành được độc lập, coi như trong suốt gần 10 thế kỷ dân ta bị mù chữ. Khi dành độc lập rồi thì có một thiểu số biết chữ hay nói cách khác là biết đọc và viết chữ Hán. Nghe kể các sứ thần được vua Việt Nam gửi sang Tầu, chỉ viết chớ không biết nói khi gặp vua hay quan tướng Tầu,...