Nông dân sợ gì Nhất

 Nổi sợ nông dân

Từ ngày, trời khiến sao mình mua cái vườn bơ với mục đích chia lô bán đất nhưng không hiểu sao lại dính vào cái nghiệp nông dân từ 11 năm nay nên cũng có những lo sợ hàng ngày khi làm vườn. Nổi sợ nhất là bị bể ông nước, nổi sợ thứ hai là thiên hạ đột nhập vườn để ăn cắp bơ và đồ nghề làm nông dân.

Ống đồng $100 mỗi foot

Tuần này, vừa đi Âu châu về là bị một cú nhớ đời. Thằng con vô vườn gửi hình ảnh kêu ống nước ngoài đường có vấn đề, nước tùm lum. Mình kêu nó dọn dẹp rồi hôm sau mình mình lên vườn nên đến nơi xem xét thì thất kinh. Lý do là có mấy tên nào tìm cách cưa ống nước bằng đồng để đem bán lạc xoong. Do đó nước bắn tùm lum, thằng con chưa trải nghiệm đời nhiều nên không hiểu sự vụ. Có lẻ mấy tên ăn cắp đang cưa ống nước thì thấy thằng con lại nên bỏ chạy.

Từ ngày vật liệu bằng đồng lên giá như điên khi mấy ông tàu thu mua khắp thế giới nên giá đồng lên như diều. Đưa đến có nạn ăn cắp ống nước bằng đồng, bán lạc xoong. Ai ở Cali chạy xe trên đường lâu lâu thấy có cái chuồng sơn màu xanh bằng lưới sắt là để phủ cái “back flow” cho một chung cư. Mình bị ăn cắp ống đồng khi người mướn nhà dọn ra.

Dấu tích họ cưa ống đồng. Hên là họ dùng cưa cà chớn nên không cưa đứt ngay

Back flow bị xiêu vẹo vì họ cưa không đứt nên tìm cách bẻ cho gãy

Đào lên để thay thế ống bị cưa, sau đó nối với ống nhựa cho dễ làm. Thấy ống cũ bằng gan nên thay luôn vì lỡ bị bể sau này là khóc. Phải làm lại từ đầu

Thằng con hỏi mình hôm qua lý do phải gắn Back Flow nên mình kể đây cho ai tò mò. Nước của thành phố, từ đường đưa vào vườn hay chung cư thường bị thành phố bắt làm một cái back flow để tránh nước trong vườn hay chung cư bị nhiễm nước dơ và chạy ngược ra đường. Trong trường hợp này cái back flow tự động khoá không cho nước dơ nhiễm vào ống nước của thành phố. Tương tự ở nhà, ống nước ngoài trời, thường phải gắn cái back flow trước vòi nước nên khi nước bị chảy ngược là tự động tắt để nước dơ của vườn không chảy vào hệ thống nước trong nhà. Đso là lý do, vì ống nước của vườn mình lên tới 100 psi nên cái back flow to dài, phải gắn ống bằng đồng để không bị hư hại vì ở ngoài trời mấy chục năm. Thêm áp suất của nước rất mạnh chỗ giao thoa, từ nước thành phố vào và nước trong vườn lỡ bị chảy ngược.

Mấy tên tính ăn cắp ống nước đồng và cái back flow, không hiểu sao, chắc bị thổ thần thổ địa chơi nên cưa chưa đứt ống nước, chúng lại tìm cách bẻ cho gãy nhưng không gãy. Chắc rằm này mình đem bông hoa vào vườn cúng thổ thần đất đai quá. Mình đi mua ống đồng để thay thì cứ mỗi foot (bộ) là $100, mà mất đâu 7 bộ, chưa kể mấy coupling và tiền công cho thợ. 

Trong cái rủi thì cũng có cái may. Lúc sửa chửa lại thì khám phá ra tên thợ ống nước khi xưa, gắn hệ thống nước cho chủ cũ, sử dụng ống nước chất lượng kém, rẻ tiền nên khi mình mua cái vườn về thì bị bể ống nước hoài mất thì giờ nhất là khi mùa hè, nóng thì ống nước bể như điên, phải tắt nước sửa chửa thì không có nước tưới cây khiến trái rụng như lá mùa thu. Cứ vào vườn là phải đi xem chỗ nào bị ống nước bể để sửa chửa hay hệ thống tưới drip bị coyote cắn phá nên Chán Mớ Đời.

Cuối cùng có người mách mình là chính phủ có chướng trình giúp nông dân nghèo, thiểu số, thậm chí có chương trình giúp nông dân di dân lậu. Kinh. Mình nộp đơn xin hổ trợ, chính phủ cho 50% ngân sách, mình có tay nghề, biết thợ làm nên xem như bỏ công làm lời đủ vốn của chính phủ cho. Thay vì làm hệ thống drip, mình làm hệ thống tưới bằng ống nước ngầm luôn nên coyote cắn không được nên chúng Chán Mớ Đời không thèm cắn ống vòi nước nữa nên giảm bớt vụ sửa chửa hệ thống tưới. Có thời giờ để làm chuyện khác, nâng cấp vườn như làm thêm đường trên cao để dễ xe có thể lên đó chở bơ xuống thay vì bắt thợ hái khiêng xuống từ đồi cao.

Để giải thích về tên thợ ống nước của chủ trước, thiết kế hệ thống tưới khi xưa, hắn ăn gian nên gắn toàn ống nước loại rẻ tiền và mỏng. Thường người ta dùng ống nước schedule 40, độ dày rất tốt, nay họ có schedule 80 gấp 2 lần màu xám, tên thầu khoán của chủ cũ, dùng schedule 25, rất mỏng cho các hệ thống tưới ở nhà thiên hạ nên ống nước bị bể hoài vì áp suất của vườn lên đến 100 PSI. Hắn có cho mình giá để hắn làm lại thì mình chạy làng. Mình phải nhỏ nhẹ với hắn vì hắn có chân trong hội đồng phê duyệt cho mình tiền. Được tiền rồi thì mình tự làm với mấy người thợ quen.

Mình có cái may là có nhiều người chả biết từ đâu hiện ra khi mua cái vườn. Họ đến giúp như đem đất vào đường để lấp mấy chỗ bị trũng, đem mulch vào để rải lên vườn, và mấy con đường. Trồng thanh long thì họ đổ mấy cột xi măng miễn phí đem lại cho rồi trồng cho mình. Chắc nhờ cái đức của đồng chí gái. Ngược lại thì có nhiều người vào ăn cắp trái bơ, lâu lâu đi vòng vòng thấy thiên hạ hái mấy bao to đùng sẵn bơ cho mình đem về. Có lẻ họ hái xong rồi dấu để đi làm về ghé lấy nhưng rồi quên chỗ nào hay họ muốn hái dùm cho mình.

Hôm qua, hai cha con và ông thần hay giúp mình, gửi thợ ông ta đến phụ mình sửa chửa lại hệ thống nước từ ngoài đường vào Back flow rồi MAster valve. Cứ chạy đi mua ống đồng là thấy xót của. Trong cái rủi có cái may. Lý do là mình phải đổ xi-măng để gắn cái lồng bằng sắt có khoá để thiên hạ không cắt ông nước được. Khám phá ra tên thợ ống nước của chủ cũ, thay vì gắn ống đồng, hắn gắn ống bằng gan, sau mấy chục năm thì hơi bị mục. Mình nhớ lúc mới mua có kêu thợ thay một phần ống bằng gan vì bị bể. Phải chạy đi mua ống bằng đồng nữa thêm $700 nữa. Nếu không thay thì trong tương lai bị bể ống gan nước là ngọng, phải đập phá xi măng, xây lại từ đầu nên cứ thay hết cho xong một đời nông dân. Đời nông dân có nhiều bể khổ lắm, các bác đừng có mơ tưởng về hưu làm vườn.

Làm xong trời tối như mực, lái xe về nhà là 9 giờ tối, tắm rửa xong là lên giường. Đời nông dân có nhiều điểu lạ.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Từ phá sản đến tỷ phú

Từ phá sản đến tỷ phú

Từ ngày trở về đời nông dân, xa lánh Thành Đô thì lại khám phá nhiều điều lạ. Mình dự định mua cái máy cày, không phải loại để cày bừa đất mà loại có thể sử dụng để đào lỗ trồng cây, đào mương, cày đường nhỏ. Có nhiều loại sản xuất của nhiều nước như Hoa Kỳ, Trung Cộng, Nhật Bản và Đại hàn. Thêm chính phủ Cali bắt năm 2035 phải chạy xe máy cày điện chớ không cho xe dùng diesel nên nông dân Cali bán rẻ khiến mấy ông thợ mình quen chạy đi mua xe cũ, chở về Mễ bán kiếm lời. Vườn mình thì không có điện vì mình là dân écolo cực đỉnh, hà tiện mệt thở nên do dự chưa biết mua loại gì. Có xe này thì làm việc nhanh chóng chớ xúc bằng tay kiểu Việt Nam xưa là Tết congo mới xong. Mình mướn người có xe đem tới rồi trả tiền cho họ để cày thêm một con đường nhỏ trên đồ nối cái vườn để hái trái và chăm sóc vườn tiện hơn. Nhưng có lể trong tương lai cần mua một chiếc.

Trước kia muốn làm việc, sửa chửa ống nước là phải bò lên dốc từ đường đất có nơi cả 100 mét.  Mệt đứ đừ, nay với đường mới chỉ mất độ xa nhất là 30 mét nên đỡ hơn cho tên nông dân già. 

Hoa Kỳ có công ty nổi tiếng mang tên John Deere có từ lâu đời. Buồn đời mình tìm tài liệu về sự thành hình của công ty này thì thất kinh. Lý do là người sáng lập công ty này khi xưa phá sản, xù nợ bỏ xứ ra đi, rồi đột phá tư duy làm cái lưỡi cày cực chất và khởi nghiệp từ lưỡi cày và ngày nay công ty này có giá trị trên 100 tỷ. Kinh

Để mình tóm tắt ở đây cho mấy bác xem, một nông dân không cần tham gia cách mạng, giết người cướp của có thể trở thành giàu có và mang lại lợi ích cho mọi người. 

Năm 1837, xem như chưa tới một thế kỷ, có một ông thợ lò rèn, tên John Deere, ở tiểu bang Vermont, te tua vì công việc không có, chủ nợ đòi nợ hàng ngày trong khi ở thành phố nhỏ, tiểu bang khỉ ho cò gáy thì khó kiếm tiền. Tiểu bang này ít người lắm, được cái là phong cảnh rất đẹp cho du khách chớ ở lâu thì Chán Mớ Đời 

Ông này có lò rèn nên mùa đông lạnh lẻo khiến bà vợ sản xuất được 5 đứa con mà tương lai khó nối nghiệp cha vì không có người đặt hàng.

Một hôm ngồi ngáp ruồi ông ta đột phá tư duy là nên đi theo dòng người Mỹ đi về miền viễn tây, “go west old man”. Thế là một công hai chuyện đi về miền Tây Hoa Kỳ trong chương trình của chính phủ Hoa Kỳ xâm lấn đất đai của người bản địa, đi tìm tương lai và xù chủ nợ luôn. Dạo ấy chưa có google để chủ nợ tìm kiếm. Thế là trong đêm tối, ông ta và gia đình biến mất khỏi thành phố buồn hiu.

Thế là ông John Deere ra đi đem theo đồ nghề làm thợ rèn đến vùng được gọi là American Frontier, một vùng kinh tế mới vừa được thành lập ở tiểu bang Illinois ngày nay. Nơi này đất rẻ người di dân đến đông nên thợ rèn có hy vọng có công việc làm ăn. Dạo ấy chưa có foods stamp hay các chương trình xã hội nên người Mỹ khi xưa đói thì lăn vô bếp. Chớ không có trò xuống đường biểu tình này nọ.

Không ngờ cuộc ra đi mở đường kiếm ăn của ông Deere đã thay đổi tất cả, đời ông ta và ngành nông nghiệp của thế giới. 

Lý do đất rẻ ở vùng này và màu mỡ chỉ tội có một điều là đất ngoài đồng rất tốt nhưng lại dính triết khác với đất ngoài đồng ở miền Đông Hoa Kỳ. Khi nông dân dùng lười cày khi xưa làm bằng gan để cày sới đất thì đất dính vào lưỡi cày như keo. Cứ cày vài bước lại phải ngưng để cạo bùn khỏi lưỡi cày. Nếu không lưỡi cày sẽ bị gãy nếu bị kéo mạnh tay. Chán Mớ Đời 

Do đó cày sới rất chậm và mất nhiều công cho nông dân. Đất vùng này màu mở nhất Hoa Kỳ nhưng nông dân không sử dụng được hoàn toàn. Nhìn sự khó khăn của nông dân vùng này, ông Deere chợt giác ngộ cách mạng, nhớ các lưỡi cưa của vùng Vermont, làm bằng thép bóng loáng cắt gỗ như máy cưa không bị dính vào lưỡi cưa. Thế là ông ta tìm kiếm, khám phá một lưỡi máy cưa cũ bằng thép nên đem về bỏ vào lò rèn, đập hun sắt cho cứng rồi tạo ra lưỡi cày bằng thép lán cón. Sau đó ông ta gắn lưỡi cày này vào khung bằng gỗ và lược cày đất màu mỡ như dao cắt bơ Bretel. Thế là ông ta thành công tạo một lưỡi cày bằng kim khí khác.

Nông dân sử dụng lưỡi cày này không phải ngừng để cạo đất bùn, không bị gãy như loại lưỡi cày bằng gan. Thế là tiếng lành đồn xa, các nông dân từ xa bò lại đặt hàng, lưỡi cày này không cần phải chùi rửa gì cả, không gãy, khiến công việc cày cấy nhanh chóng khiến ông ta làm việc như điên, không kịp sản xuất cho kịp nhu cầu của nông dân trong vùng. 

Năm 1838, ông ta bán được 3 lưỡi cày, 4 năm sau thì bán được 100 lưỡi cày đến năm 1857 thì sản xuất được 10,000 lưỡi cày mỗi năm. Vấn đề là ông Deere không chỉ sản xuất lưỡi cày mà ông ta rất quan tâm đến chất lượng của sản phẩm của ông ta. Đó là tư tưởng của sản phẩm của người Mỹ là chất lượng nên giá thành rất đắt. Ông ta tìm cách phát triển về lưỡi cày, làm cho tốt hơn với các loại thép khác.

Lưỡi cày của John Deere đã thay đổi ngành nông nghiệp Hoa Kỳ, đã giúp vùng Great Plains có thể trồng trọt được, đã giúp phát triển ngành nông nghiệp và khiến nông nghiệp Hoa Kỳ trở thành nồng cốt trên thế giới. Ngày nay, công ty này có đến trên 83,000 nhân viên khắp thế giới. Hình như họ đã rút các nhà máy sản xuất khỏi Trung Cộng , có lợi tức trên 50 tỷ hàng năm. Mình thấy nhiều mẫu xe của Trung Cộng tương tự như của John Deere.

Ông Deere không phát minh ra lưỡi cày nhưng làm cho nó tốt hơn bằng cách chế biến một loại kim loại khác là thép . Ông ta thấy vấn đề và tìm cách cải tiến và chú tâm vào chất lượng nên khách hàng tin tưởng khi mua. Cứ thấy xe máy cày màu xanh là biết của John Deere. Kẹt cái là ngày nay đồ Trung Cộng rẻ, hay sản phẩm của Nam Hàn và Nhật Bản cũng rất tốt nên khó chọn lựa. Nếu ai yêu nước thì mua đồ sản xuất tại Hoa Kỳ. Mình thì khi xưa ham rẻ mua đồ Trung Cộng nhưng với thời gian thì nghĩ mua đồ Nhật Bản cho chắc ăn.

Vụ chính phủ Cali và Biden chơi kiểu bắt máy cày chạy bằng điện là ngọng, có thể chạy bằng khí ga thì được như xe buýt chớ xe máy cày mà chạy bằng điện là khó. Thí dụ mình có máy cưa cây bằng điện nhưng cưa không nhanh và mạnh như cưa chạy bằng xăng hai thì. Chính phủ lại chơi cha bắt mua cưa bằng điện nay máy cày bằng điện thì cày cái gì . Cho thấy mấy ông thần ra luật vớ vẩn, chả bao giờ đi cày một ngày nên chả hiểu gì cả. Chỉ có nông dân là khổ.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Chết đuối tại Đà Lạt

 Chết đuối tại Đà Lạt 

Tuần này thấy thiên hạ tải hình ảnh một cô gái chết đuối ở Việt Nam, hình như ngoài Bắc khiến mình nhớ đến hai lần mục thị chết đuối tại Đà Lạt. Thiên hạ chửi là tại sao giới bàng quan, đứng nhìn không nhảy xuống hồ cứu cô ta này nọ khiến mình buồn cười vì nói rất dễ còn cứu được thì khó vì không ai muốn chết chung.

Am Cô Bảy (Sohier)

Đâu năm lớp 11B, mình quen hai tên học chung trong lớp tên Trần Văn Tiến, nhà ở ngay cuối đường Phan Đình Phùng, ngay mả thánh, nhà có xe hàng chạy Sàigòn Đà Lạt. Và Phạm Thành Nguyên, nhà ở trong hẻm Tăng Văn Danh. Hai tên này học Kỹ Thuật La San, chạy qua Văn Học sợ đi lính nên nhảy lớp, làm giấy tờ học bạ giả để thi tú tài. Có một ông thầy ở Văn Học ký chứng chỉ học bạ của năm chưa bao giờ học.

Hai tên này chắc khi xưa cúp cua nhiều đi bơi ở hồ Xuân Hương chỗ Thuỷ Tạ nên bơi rất chiến đấu nên mình bái chúng làm sư phụ dạy bơi. Mỗi tuần, mình chở chúng vào đập Đa Thiện để tập bơi. Tiến thì giỏi bơi nhái còn Nguyên thì chuyên bơi sải. Làm sao mình biết chúng bơi giỏi vì cuối năm 11 B trường Văn Học có tổ chức cắm trại ở hồ Than Thở, hai tên này về đầu môn sải và nhái. Mình có tật tên nào giỏi thì mình bái sư học đạo nên từ đó thân với hai tên này.

Khi xưa đám trẻ hay bò lại đây, leo lên cầu thang để nhảy cái tủm xuống hồ. Có tên nhảy cái đùng xuống, mặt nhăn nhó, hỏi sao, hắn kêu nhảy xuống mặt nước khiến dập dế.

Vào đập Đa Thiện tập bơi, mình dính phải hai môn phái ; sải và nhái. Tên Tiến dạy Nhái còn tên nGuyên dạy sải nên bị tẩu hoả nhập ma nên chả tập được môn nào cả. Vì tên này kêu bơi như vậy còn tên kia thì bơi như thế kia nên cuối cùng mình bơi kiểu ếch sải nên chỉ có chìm. Khi gặp lại tên Nguyên ở Gia-nã-đại, sau 11 năm, câu hỏi đầu tiên là hắn kêu mày biết bơi chưa, muốn bơi đua nhưng mình chỉ biết lắc đầu.

Chỗ này là đám con nít hay ra đây tắm và chết đuối. Chỗ  là nơi ông Phác, uống nước mắm nhảy xuống mò vớt thằng bé chết đuối. Và cũng là nơi cặp tình nhân, muốn thực hiện đồi thông hai mộ tập 2 tại Đà Lạt, để lại tuyệt tình thư rồi nắm tay nhau nhảy cái tủm xuống hồ. Kết quả cô gái si tình chết còn anh chàng thì sống sót vì giác ngộ cách mạng vào giờ phút chót, chết vì gái là cái chết liêu xiêu.

Được cái là tên học chung, tên Trí, con ông Marcel, gần garage Phan Xứng cũng muốn tập bơi, mà hắn lại có cái phao của phi công, khi bị bắn rơi, nhảy ra máy bay, rơi xuống biển thì dật cái nút thì phao tự động bơm hơi và giúp phi công nổi trên biển hay sông. Mình mượn hắn cái phao để cố đạp vòng vòng theo lời chỉ dẫn của hai tên kia. Hai tên này có lẻ Chán Mớ Đời nên bơi ra giữa hồ, đu càng vào mấy cây thông giữa hồ, chết vì ngập nước khi họ xây cái đập chận nước lại, để giúp cho Đà Lạt khỏi bị lụt khi mưa to.

Thường thì chỉ có mình và mấy tên bạn, lâu lâu có mấy tên quen khác vào chơi như Mai Thế Lương, học trường Thanh Ngọc với mình khi xưa. Hôm đó hắn đi với cậu hắn hay chú tên Khôi. Mình xưng em anh với cậu hắn tỏng khi hắn khi xưa xưng mày ta với mình. Khi nhà hắn trên đường THi Sách, dọn đi nơi khác thì hết chơi với nhau, nay gặp lại hắn cũng chả buồn chào mình. Được cái tên này khá bạo không mang quần lót, hay sợ về nhà mẹ đánh, nên cởi truồng bay xuống hồ bơi cho vui. Nói bơ thì hơi quá, nhưng hắn nhảy xuống cho vui vì nước lạnh rồi nhảy cái vèo như Vương Vũ phi thân lên bờ, nằm phơi chim.

Có lần mình gặp một cặp du khách, chắc du học vì nghe họ nói giống mấy hồ nào bên Hoa Kỳ, mà nhỏ xíu này nọ khiến mình tức. Dạo ấy mình bị nhồi sọ là cái gì của Việt Nam đều là nhất thế gian đến khi ra khỏi xứ Đà Lạt thì thấy Đà Lạt chả là cái gì cả. Nếu nói cho người Đà Lạt thì họ sẽ giận, vì họ không có cơ hội như mình chu du khắp nơi. Du khách ngoại quốc không cần đến Đà Lạt, họ muốn đi chỗ nào mà xứ họ không có như Phố Cổ Hội An.

Một hôm có 3 tên người Tàu, học trường Tân sanh, nhà ở cạnh rạp Ngọc Hiệp. Từ tiệm giày Hồ Út, người Quảng đến rạp Ngọc Hiệp, có mấy căn nhà của người Tàu, mình nhớ có một ông thầy mằng. Mình nhận ra một tên ở khúc này. Chúng thấy thằng Nguyên và Tiến bơi ra xa nên nổi máu anh hùng, muốn khẳng định là người Tàu, hảo Hán, bơi giỏi hơn người Việt nên 3 tên này bay xuống hồ như Michael Phelphs, bơi đua ra tới gốc cây.

Mình cảm phục trình độ bơi của họ hơn mình xa. Ước gì một ngày nào mình sẽ bơi được như chúng, không cần bằng hai tên sư phụ của mình. Bổng nhiên thấy hai tên tàu này bơi vô bờ còn tên ở lại bơi ngữa như mình khi sợ uống nước. Môn bơi ngửa là môn mình khá nhất. Vì sợ uống nước.

Mình bị tên bạn Đào VĂn Quý, nhà ở Tăng Bạt Hổ, chơi một lần tởn tới già. Hắn nghe mình tập bơi nên cũng đòi đi theo. Mình biết sơ sơ nên lấy le với hắn, hắn cũng nhảy xuống hồ rồi bị hụt chân nên hắn chụp đầu mình đè xuống nước để ngoi đầu lên mặt nước. Nhận đầu mình xuống nước. May thằng Nguyên thấy vậy kéo hắn vào bờ, mình ho sặc cả buổi nên từ đó không rủ thằng Quý đi bơi nữa và nó cũng tởn tới già. Mình có gặp tên Quý này lại một lần khi về Đà Lạt lần đầu tiên. Sau này không thấy mặt, gia đình nói không còn gặp hắn ở Đà Lạt nữa. Nhà hắn ở Tăng Bạt Hổ, ngay bên cạnh Nguyệt Vọng Lầu.

Hai tên tàu bơi vào bờ rồi đứng nhìn tên còn lại bơi ngửa vòng vòng cây thông, xổ một tràn tiếng tàu với nhau khiến mình với đám bạn đứng ngớ. Dạo ấy học môn sử với thầy Hà Mai Phương nên lây bệnh chống tàu của ông thầy. Thầy Phương vào lớp kêu đi mua đồ thì mua tiệm Việt Nam dù bán đắt hơn bọ tàu. Mình thuộc dạng không yêu nước nên cái gì rẻ thì mua. Một hồi thằng Nguyên kêu thằng tàu này có vẻ đuối sức. Mình nói nó bơi ra xem sao. Thằng Nguyên bơi ra rồi bơi vào kêu thằng này uống nước nhiều nên thở hòng học, không dám tới gần.

Thế là mình, thằng Nguyên, thằng Tiến và 2 tên tàu trường Tân sanh đứng nhìn tên thở hòng hộc ngoài hồ, bơi vòng vòng rồi từ từ chìm. Cả đám đứng nhìn mà như tê liệt, mình không biết bơi, hai tên tàu bơi ra hồ rồi bơi vào là đã oải rồi, không muốn làm anh hùng cái thế, thà để bạn chết còn hơn mình chết chung. Thằng Nguyên thì đã bơi ra xem, không dám đến gần sợ bị kéo xuống hồ luôn. Hồn ai nấy giữ. 3 ngày sau, họ vớt xác tên tàu nổi lên trên hồ, trôi dạt về đập. Thấy đám tang đủ trò trước tiệm của bố mẹ hắn. Sau vụ tụi này không dám đi bơi vì sợ tên tàu hận đời sao tới kéo chân xuống hồ để hắn đi đầu thai. 

Đến khi học thi tú tài thì mình bị đau ốm cả tháng không lành, học hành chả được gì cả. Số là ngày cuối cùng của năm học, hai thằng để kỷ niệm đời học sinh vì sang năm là lên đại học nên đi bộ dưới mưa, từ trường Văn Học lên đến khu Hoà Bình, ghé mua 2 ổ bánh mì Vĩnh chấn, vừa đi vừa ăn bánh mì mới ra lò rồi ngã bệnh cả tháng. Buồn đời mình và thằng Nguyên, cả hai đều đau chạy vào đập Đa Thiện, nhảy xuống bơi. Như phép lạ về ngủ một giấc hết đau, hai thằng cứ bò vào Đa Thiện mỗi ngày bơi đến khi đi thi tú tài, mình thấy tụi bạn mặt mày tái nhợt trong khi mình thì đen cục nhà cháy. May sao đậu nên được chính phủ Việt Nam Cộng Hoà cho đi du học. Đổi đời.

Nói cho ngay, đập Đa Thiện thì quá xa thành phố, có chạy về nhà thằng Trí mượn cái phao thì chưa chắc gặp được vì hắn đi đâu thì sao. Chắc bận làm vườn với bố hắn. Cho thấy 17 tuổi đầu mà đám tụi này chả biết gì về cấp cứu này nọ. Trường chả có dạy gì về trường hợp cháy nhà, phải làm sao, ai bị thương thì ứng xử như thế nào. Không như ở Hoa Kỳ, ở tiểu học, họ đã daỵ con nít những căn bản về cấp cứu tại nhà hay ở trường.

Sau này mình cho con đi hướng đạo, người ta dạy chúng và bắt lấy bằng cấp cứu nên mình cũng xung phong đi học lấy bằng này nọ. Những căn bản này rất quan trọng như có lần mụ vợ mình khi không tuộc huyết áp. Mình nhớ Khoa làm một lần ở Đông Phương Hội khi có một chú bị tuộc áp huyết. Nên lấy kim chích vào 10 ngón tay của mụ vợ, cho máu xịt ra giúp mụ đỡ lại ngay. Rồi xoa bóp dầu này nọ chớ không thì mệt. Trong ví mình luôn luôn có cây kim để lỡ có chuyện gì hay ai đó bị lộn xộn thì biết xử lý ngay.

Có lần mình xem video của người Tàu tải trên mạng. Thấy một chiếc xe khách chạy trên đường cán một đứa bé. Xe thắng lại rồi tài xế de xe cán thêm con bé một lần nữa như cán một chưa phê nên de lại cán thêm một cái cho sướng cái xe. Dân cư mạng giải thích là thà cán chết chỉ đền một lần còn để sống thì chủ xe phải nuôi cả đời nên họ dặn tài xế như vậy. Kinh. Có người kêu ngày nay ở Việt Nam có ai té nằm đường hay bị tai nạn cũng không dám hỏi han vì sợ đưa họ vào nhà thương , họ nổi hứng kêu mình đụng họ và bắt đền trả tiền nhà thương này nọ.

Có người kêu thấy người chết đuối, có điện thoại sao không gọi cấp cứu. Vụ này thì mình đoán là thời nay thiên hạ cứ lo quay phim để bỏ lên mạng xã hội được nhiều người theo dõi, câu like nên chả để ý đến việc cứu thiên hạ. Thấy thiên hạ đánh nhau cũng móc điện thoại ra quay tải lên mạng, thay vì can hay gọi cảnh sát nên Chán Mớ Đời.

Lần thứ hai thấy chết đuối ở Đà Lạt tại hồ Xuân Hương. Đúng hơn là lần thứ nhất vì năm đó học Seconde. Gần Thanh Thuỷ ngày nay, lý do là có chiếc cầu để du khách ra đây chụp hình toả sáng. Con nít hay đến đây để bơi nên chết đuối cũng nhiều.

Hôm đó không hiểu sao mình đi với Đào VĂn Quý, bò lại khu vực này. Trời hơi mưa và lạnh. Bổng nhiên thấy thiên hạ nháo nháo nên dừng xe xem tình hình. Đà Lạt là thần phố nhỏ nên chả có gì xảy ra nên khi có nhốn nháo là tò mò, dừng lại coi. Rồi từ xa có xe gắn máy chở ông Phác, ông từ trù trì am Cô Bảy hay còn gọi am Sohier, chạy lại từ cầu Ông Đạo. Ông Phác nhảy xuống, lấy chai nước mắm ra, tu cái ực như Trương Bữu. Đó là lần đầu tiên trong đời mình thấy ai uống nước mắm đậm đà nguyên chất. Sau đó ông ta bận xã lỏn bay xuống hồ lặn một hồi rồi nổi lên thờ cái phì như cá voi ở Cali. Rồi lại lặn tiếp rồi mấy phút sau nổi lên, bò vào bờ, lấy chai nước mắm, tu một hơi dài khiến mình thất kinh. 

Mình ăn soài tượng với nước mắm, phải pha đường cho bớt mặn mà ông thần này tu gần hết chai nước mắm 1 lít. Sau này mới hiểu là muối giúp ấm người. Khi xưa, mấy người đi đánh cá, đều uống nước mắm trước khi ra khơi. Có anh bạn làm nước mắm nguyên chất Lăng Cô, theo công thức của bà ngoại kể, khi xưa hè về Lăng Cô ở với bà ngoại thì chiều chiều, các người đi đánh cá ghé lại quán bà ngoại anh ta mua nước mắm để uống trước khi ra khơi. Có người hỏi hiệu nước mắm này trên San Jose, làm nguyên chất với cá của Cali, tên California Fish Sauce. Giá không có mềm vì anh ta bán cho người Nhật và siêu thị Nhật vì sử dụng Koji.

Ông ta lại bay xuống hồ rồi trồi cái đầu lên kéo theo thằng nhỏ ở truồng. Con nít tắm ở hồ Xuân Hương đa số ở truồng vì khi xưa làm gì có quần tắm như bên Mỹ. Có xà lỏn là may, sợ ướt về nhà bị la nên tên nào cũng cởi truồng tắm. Mình có tấm ảnh màu do lính Mỹ chụp khi xưa để tìm rồi tải lên đây.

Ông thần chở ông ta đến, ôm thằng bé, lấy hai chân quàng qua cổ ông Phác, ông này cầm hai chân thằng bé rồi chạy vòng vòng, đầu thằng bé trút xuống đất sau lưng ông Phác. Rồi độ hai phút sau thì thằng bé ọc nước hồ Xuân Hương ra. Hình như thằng bé chết vì người tím ngắt. 

Từ dạo đó mình nể ông Phác lắm, đi đâu gặp là chào. Lý do khi xưa ông ta làm cho ty công Chánh. Mình bị chó nhà ông Quán đớp một phát nên mỗi ngày phải đi lên viện Pasteur, ngay bên cạnh ty công Chánh để chích thuốc trừ dại. Có lẻ bị chó Berger cắn khi xưa nên nay mình hơi tàng tàng, phản động ác ôn. Ông cụ mình làm ty công Chánh nên dẫn mình theo xe ca chở công chức. Có ông đồng nghiệp với ông cụ viết chữ đẹp nên sau khi chích thuốc, mình phải ngồi vào bàn, đồ hay viết theo mẫu chữ của ông bạn đồng nghiệp của ông cụ. Mấy cuốn tập luôn nên sau này mình viết chữ cũng tạm dễ đọc.

Một hôm ông cụ hỏi ăn chè không, mình gật đầu liền. Ông cụ dẫn ra bên hông ty công Chánh và viện Pasteur. Thấy thiên hạ bu xung quanh bà bán chè đậu váng. Hóa ra có ai cá độ ông Phác ăn hết nồi chè thì được tiền chi đó. Thiên hạ xúm vô cá độ. Mình thì thèm chén chè thì không được ăn còn ông Phác lại đang nhắm mắt nhắm mũi để nuốt mấy chén mà bà bán chè múc sẵn để trên mâm. Chán Mớ Đời 

Sau này nghe bà cụ nói là mình đậu tú tài là nhờ bà cụ đem phiếu thí sinh lên am Mệ Cai đường Nguyễn Công Trứ, và am Cô Bảy (Sohier ) cúng. Nên trước khi đi Tây, mẹ mình có dẫn ra am Mệ Cai và am Sohier vái tạ.

Để chấm dứt mình bonus, kể thêm câu chuyện chết tại hồ Đà Lạt. Có lần, người ta khám phá ra một thi thể của một cô gái chết đuối tại hồ Xuân Hương. Có thư tuyệt mệnh để lại. Lý do là bố mẹ không cho lấy ông Bồ, nên hai người giận đời vì thấy mình quê, mới xem Romeo và Julliette ở rạp Ngọc Lan nên mới muốn làm câu chuyện đồi thông hai mộ lần thứ hai tại Đà Lạt.

Vấn đề là ông Bồ lại biết bơi nên khi nhảy xuống hồ thì chợt giác ngộ cách mạng là thà vào bưng đánh Mỹ cứu nước hơn là chết vì tình yêu. Chết vì tình yêu là cái chết liêu xiêu. Nên ông thần bơi qua hồ rồi chạy về nhà, sợ quá xin tiền gia đình trốn về Sàigòn. Sau bị bắt, báo chí đăng tùm lum nên sau này quen cô nào mà bố mẹ kêu không môn đăng hộ đối là mình chuồng trước cho khoẻ đời. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Nhà Hát Opera của Paris.

 Nhà Hát Opera của Paris.

Hôm trước, về Paris, đi chơi với cô em. Hai anh em, đi xe điện ngầm đến trạm Auber thì đi ra. Bước ra khỏi cửa, leo lên cầu thang thì thấy phía sau là nhà hát Opera của Paris. Mặt tiền của nhà hát này được che đậy bởi  một tấm phủ gần hết mặt tiền của nhà hát, quảng cáo thương hiệu Chanel. Năm ngoài về Paris hình như là một thương hiệu khác.

Bước ra khỏi trạm xe điện ngầm Auber là thấy tấm quảng cáo của Chanel che phủ mặt tiền của nhà hát Opera. Năm ngoái về, mình có đi xung quanh chụp hình nhưng lười lục ra tải lên đây

Khi còn sinh viên kiến trúc mình có vô đây một lần theo ông thầy dạy lịch sử kiến trúc Tân đại. Dạo đó mình thấy loại kiến trúc này thì không thích lắm, chỉ thích loại hiện đại nhưng về già thì mình thấy loại này có hồn, có gì đó hay hay như khi xưa mình chê nhạc sến rồi về già nghe vợ hát Bolero thấy phê như con tàu lắc lư.

Tấm ảnh dưới thấy cái lỗ hầm xe điện mà em bước ra, đứng chụp tấm ảnh trên. Còn phía trên là hồi đầu thế kỷ 20.

Có lẻ lần sau về, mình sẽ dự trù một ngày đi viếng lại nhà hát này luôn tiện, ngồi ăn trong tiệm ăn để tưởng tượng mình là Tây khi xưa, vào đây thẩm âm nhạc cổ điển này nọ. Hay là mua vé xem múa ballet ở đây là chuẩn nhất.

Hồi đầu thế kỷ 20, khi xe hơi chưa có, người ta đi xe ngựa, cứt ngựa rơi đầy đường hôi thối lắm. Nay tới đây là có vấn đề, xe buýt du khách đậu đầy, xe chạy loạn cào cào

Mình có viếng nhiều nhà hát ở Âu châu như ở thành Vienne của Áo quốc, La Scala của Milano, Torino, Prague, Budapest hay London thì phải công nhận nhà hát Opera của Paris quá đẹp. Năm nay thì có viếng nhà hát Opera ở Sydney thì kiến trúc hiện đại của thế kỷ 20 nên cảm nhận khác. Kiến trúc hiện đại thì nhà hát Opera Sydney là số một còn cổ điển thì Paris.

Nhà hát Opera bắt đầu bởi chế độ vua chúa. Khi xưa kiến trúc sư hay hoạ sĩ thì được nhà thờ trả lương để xây và vẽ nhà thờ, còn các nhạc sĩ thì mưu sinh với giới quý tộc. Tương tự ngày nay các one man Band phục vụ thiên hạ trong các tiệm ăn ở Bolsa. Để mấy bà làm nữ hoàng Bolero.

Khởi đầu ông vua Louis XIV thành lập Académie Royale de Musique (sau đổi tên nhiều lần, hiện là Opéra national de Paris). Đây là đoàn opera công lập đầu tiên trên thế giới. Ban đầu biểu diễn ở các địa điểm như:

•  Salle du Palais-Royal (1673–1763, bị cháy). Xưa thường làm bằng gỗ cho nhẹ nên dễ cháy lắm. Dân pháp hút thuốc như điên.

•  Salle des Tuileries (1763–1770).

•  Théâtre de la Porte Saint-Martin (1781–1794).

•  Salle Montansier (1794–1820, nay là Théâtre de la Gaîté-Lyrique).

•  Salle Le Peletier (1821–1873, bị cháy năm 1873). Hôm trước có đi ngang Comedie Francaise. Cạnh bên đường Rivoli, gần Louvre.

Giai đoạn này, cho thấy sự phát triển của opera Pháp với các nhà soạn nhạc như Lully, Rameau, Gluck, Meyerbeer. Vì thường mấy ông ăn spaghetti xong thì tư duy đột phá viết Opera. À kỳ đi vừa rồi mình có đến thành phố Lucca thấy tượng của nhạc sĩ Giacomo Puccini, họ làm cái tượng to đùng trong một quảng trường dễ thương. Mình đoán là khi bà Catherine de medici, qua Tây làm hoàng hậu Tây rồi sinh ra mấy ông vua Tây nên du nhập món hát Opera.

Tượng Giacomo Puccini tại thành phố nơi ông ta sinh ra Lucca

Sau cách mạng, thiên hạ chán quá vì giết nhau, ai thích nghe opera là phản động, văn hoá đồi trụy, giai cấp địa chủ cường hào ác bá, đem lên máy chém nên cuối cùng ông thần Napoleon nói tiếng Tây chưa rành như mình, buồn đời bỏ đảo Corse, đói quá nên gia nhập quân đội pháp. Buồn đời ông ta không sợ thằng Tây nào cả, thằng Tây nào chê ông ta lùn là ông ta đập từ tư lên làm hoàng đế. Ai không đồng ý thì ông ta cho ra chiến trường làm lao công chiến trường. Ông ta thất trận vì không thích nghe Opera như Duke Wellington bị đầy ra Côn Đảo Sainte Helene. Nên ngày nay ai muốn lên chức thủ tướng pháp thì phải ra đảo này cúng bác Bonaparte nên 2 năm qua pháp có đến 5 thủ tướng.

Ông thần Napoleon có 1 con trai nhưng chắc khi xưa ông ta bị giang mai nên sinh con yếu ớt chết sớm nên người cháu lên ngôi lấy huy hiệu là Napoleon đệ tam. Ông này không phải gốc bần cố nông nên có tư duy, kiến thiết Pháp quốc thành một đế quốc thực sự về kỹ nghệ và kinh tế. Ông ta kêu ông baron Haussmann, đập phá Paris, xây các đường ống cống, ông nước xây dựng Paris đẹp như ngày nay. Vui đời ông ta làm quen với giới quý tộc nên đi nghe Opera. Ai ngờ ông ta bị ám sát hụt, như ông tổng thống Lincoln cũng bò vào nghe nhạc bị chúng bắn vì ngồi một chỗ, ngay balcon, không có bảo vệ đứng trước hứng đạn.

Do đó ông ta kêu phải xây một nhà hát Opera hiện đại, có lối đi riêng cho ông ta để cận vệ có thể bảo vệ này nọ. Được cái người Pháp hay cái chỗ là những công trình lớn của quốc gia thì họ ra concours mời các kiến trúc sư đề xuất ý tưởng. Ai có ý tưởng hay và lạ sẽ được chấm như trung tâm văn hoá Pompidou, La Défense. Ông hoàng đế muốn nhà hát mới phải đẹp và hoàng tráng để lại dấu ấn của ông ta. 

Kiến trúc sư Charles Garnier trong văn phòng ông ta

Kiến trúc sư Charles Garnier, 32 tuổi thắng giải concours này bằng cách gom hổ lốn các loại kiến trúc với phong cách Beaux-Arts/Napoléon III (kết hợp Baroque, Phục hưng, cổ điển).

Đặc điểm nếu bác đi viếng chỗ này thì để ý cầu thang Grand Escalier (cầu thang lớn bằng cẩm thạch) rất hoàng tráng, chỗ này ông chồng phải đi như bá tước, có bà vợ móc tay đi bên cạnh, cho thiên hạ ngắm nhìn. Mình đoán lúc đó chắc có MC giới thiệu nông dân sơn đen và vợ là đồng chí gái đang bước lên cầu thang.

Rồi chỗ giải lao khi có nghỉ 30 phút giải lao để bà con uống nước hay đi tè gọi là Grand Foyer dài 54m, trần nhà vẽ bởi Paul Baudry. Thêm cái auditorium nghe nhạc chứa 2.200 chỗ, trần vẽ bởi Marc Chagall (1964, thay thế bản gốc bị hỏng).

Mặt tiền bị che hiện nay, chắc họ đang trùng tu các tượng phía sau

Thời tổng thống Mitterand lên thì xã hội chủ nghĩa nên bộ trưởng văn hoá pháp , Jacques Lang kêu phải xây dựng một nhà hát cho nhân dân và nông dân như mình có thể dự thính nghe opera, gọi Opéra Bastille (2.700 chỗ, kiến trúc hiện đại) nhân 200 năm Cách mạng Pháp. Nhờ ông thần Lang này mà người Pháp bình dân được nghe Opera, còn nhà hát Garnier, nay dành cho múa Ballet. Ngày nay, Việt Nam cũng bắt chước xây nhà hát Opera cho cán bộ nghe. Mình có tật đi xem kịch hay Opera là ngủ. Vợ con mình Chán Mớ Đời. Nông dân thì khó mà cải tạo được. Mình thích nghe cải lương hơn là ba loại nhạc của Tây đầm. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn