Cuộc Cách Mạng Boeing 747
Nhớ dạo về Sàigòn làm giấy tờ đi Tây, đi ngoài đường thấy các công ty hành không như Pan Am, Air France thấy phê, cứ tưởng tượng một ngày nào đó được ngồi trên chiếc phi cơ của mấy công ty này chắc sướng như đi Tây. Rồi cuối cùng mình được đi máy bay Air France qua Tây. Cái vé này cũng khẩm bạc cho bà cụ mình nhưng được đi tây là chả nghĩ gì thêm.
Trong chuyến bay từ Luân Đôn qua New York, mình được đi máy bay Boeing 747, to nhất các loại máy bay thời đó. Thấy sướng như đi Mỹ nhưng sau này không thấy loại máy bay này nữa trong khi đó Airbus của âu châu lại làm chiếc máy bay to đùng mà mình có dịp đi Hán thành. Buồn đời mình tìm tài liệu đọc về Boeing 747, lý do ngày nay không bay nữa.
Vào giữa thập niên 1960, vận tải hàng không quốc tế vẫn là một lĩnh vực xa xỉ cho người dân bình thường. Các chuyến bay xuyên đại dương chủ yếu phục vụ giới thượng lưu, chính khách và doanh nhân. Giá vé cao, năng lực vận chuyển hạn chế và chi phí vận hành lớn khiến việc bay quốc tế vượt xa khả năng tài chính của đa số dân chúng. Xem phim xi-nê thấy họ đẩy xe với gà nướng đủ trò thấy sang quá cở thợ mộc. Hình như khi tổng thống Bill Clinton và bộ trưởng Robert Reich được học bổng đi học bên Anh quốc, họ phải đi bằng tàu thuỷ.
Năm 1965, một vé bay xuyên Đại Tây Dương có giá tương đương nhiều tháng lương của một công nhân bình thường. Du lịch quốc tế khi ấy không phải là nhu cầu đại chúng, mà là đặc quyền của thiểu số cực giàu, lắm tiền.
Trong bối cảnh đó, ông Juan Trippe, Tổng giám đốc Pan American World Airways (thường được đọc vắn tắc Pan Am), hãng hàng không quốc tế hàng đầu thế giới dạo ấy (sau này bị phá sản) đã đưa ra một tầm nhìn mang tính cách mạng vào thời ấy. Sau này khi mình ở Âu Châu thì công ty hàng không Virgin của Anh quốc nổi tiếng vì vé máy bay sang New York rất rẻ khiến đám đông trẻ lên đường sang New York chơi cuối tuần rồi bay về. Có quen một tên tây, hắn làm việc ở New York, lâu lâu hắn bay về thăm cô bồ, nhìn hắn mình quá ngưỡng mộ khi đi nhảy đầm nghe hắn nói chuyện bên mỹ.
Ông Juan Trippe không chỉ là một nhà quản lý hàng không, mà còn là một nhà chiến lược có tầm nhìn toàn cầu. Ông tin rằng hàng không không nên chỉ phục vụ giới giàu có, mà phải trở thành phương tiện kết nối toàn nhân loại. Mục tiêu của Trippe rất rõ ràng: giảm giá vé bằng cách tăng mạnh sức chở hành khách, từ đó đưa chi phí bay quốc tế về mức mà tầng lớp trung lưu có thể trả để được đi du lịch xa. Mình có kể vụ Duty Free, ai buồn đời thì tìm lấy đọc để hiểu lịch sử hàng không.
Để đạt được điều này, ông đưa ra một yêu cầu chưa từng có tiền lệ trong lịch sử hàng không dân dụng. Trong một cuộc họp với các lãnh đạo Boeing, ông Trippe yêu cầu hãng chế tạo một máy bay có thể chở 400 hành khách vượt đại dương, gấp gần ba lần năng lực của Boeing 707, chiếc máy bay thương mại lớn nhất lúc bấy giờ.
Đề xuất này khiến các giám đốc Boeing suýt bị sặc cơm tỏng miệng, như bò đội nón, bị coi là liều lĩnh, thậm chí điên rồ. Những thách thức kỹ thuật và rủi ro tài chính là vô cùng lớn. Một thất bại có thể kéo theo sự sụp đổ của cả Pan Am lẫn Boeing. Hôm tước, mình đọc một bài kể về công ty hàng không Nhật Bản ANA, cũng sử dụng chiến lược này với Airbus sau này. Mình nhất trí, nhớ đi Nhật Bản với bà cụ, mình đi hạng thương gia, thấy rất sướng.
Tuy nhiên, Trippe đã đưa ra một quyết định mang tính lịch sử: Pan Am cam kết đặt mua trước 25 chiếc máy bay, dù chúng chưa được thiết kế. Cam kết tài chính khổng lồ này đã buộc Boeing phải chấp nhận thách thức chế tạo máy bay khổng lồ.
Để chế tạo chiếc máy bay mới, Boeing xây dựng một nhà máy hoàn toàn mới tại thành phố Everett, tiểu bang Washington, công trình có thể tích lớn nhất thế giới vào thời điểm đó. Kết quả của nỗ lực này là Boeing 747, chiếc “jumbo jet” đầu tiên trong lịch sử ra đời.
Ra mắt năm 1968, 747 gây chấn động giới hàng không toàn cầu. Máy bay có thân rộng hai lối đi, tầng trên đặc trưng, chiều cao tương đương tòa nhà sáu tầng và trọng lượng cất cánh tối đa hơn 330 tấn. Ukraina có chiếc máy bay to nhất thế giới và bị phá huỷ bởi Puchin trong cuộc chiến.
Dù bị hoài nghi, chuyến bay thử nghiệm đầu tiên vào ngày 9 tháng 2 năm 1969 đã chứng minh 747 không chỉ bay được, mà còn bay ổn định và hiệu quả. Hình như bộ quốc phòng của Hoa Kỳ có mua mấy chiếc để sử dụng bắt đài radar trên không.
Ngày 22 tháng 1 năm 1970, chuyến bay Pan Am số 1 từ New York đến London đánh dấu lần đầu tiên Boeing 747 vận hành thương mại. Không gian khoang hành khách rộng rãi, tiện nghi vượt trội và khả năng di chuyển tự do trong cabin đã thay đổi hoàn toàn trải nghiệm bay. Những chiếc 747 đời đầu thậm chí còn có phòng sinh hoạt chung, quầy bar, cầu thang xoắn và giường ngủ cho các chuyến bay dài. Xem xi-nê họ hay chiếu cái cầu thang lên tầng trên nơi các bọn nhà giàu ăn uống, vui chơi.
Tuy nhiên, giá trị lịch sử lớn nhất của 747 không nằm ở sự sang trọng, mà ở năng lực vận chuyển. Việc phân bổ chi phí cho hàng trăm hành khách giúp giá vé giảm rất nhiều, mở ra cơ hội du lịch quốc tế cho tầng lớp trung lưu. Chỉ trong vài năm, Boeing 747 nhanh chóng được các hãng hàng không lớn trên thế giới đưa vào khai thác. Các tuyến bay quốc tế mở rộng nhanh chóng, tần suất tăng cao.
Nhớ năm 1986, mình sang Hoa Kỳ lần đầu tiên, công ty TWA hạ giá, mỗi vé $50 cho 10 chuyến bay tại Hoa Kỳ nên mình mình bay đi viếng 10 thành phố của Hoa Kỳ. Sau đó công ty này phá sản. Chán Mớ Đời
Hệ thống hạ tầng hàng không toàn cầu buộc phải thích nghi: đường băng được gia cố, nhà ga mở rộng, thiết bị mặt đất được thiết kế lại. Đồng thời, giao lưu kinh tế, văn hóa và xã hội giữa các châu lục tăng tốc chưa từng thấy. Các nhà sử học gọi giai đoạn thập niên 1970 và đầu 1980 là “thời kỳ hoàng kim của kỹ nghệ hàng không”, trong đó Boeing 747 giữ vai trò trung tâm.
Sự thành công của 747 cũng dẫn đến những hệ quả không lường trước. Khi bay trở nên phổ biến, các hãng hàng không cạnh tranh khốc liệt về giá khiến nhiều công ty bị phá sản như Pan Am, TWA,… Để tối đa hóa lợi nhuận, họ tăng mật độ ghế ngồi, loại bỏ các không gian sinh hoạt chung và giảm dần mức độ tiện nghi. Dần dần, trải nghiệm sang trọng từng gắn liền với 747 biến mất, nhường chỗ cho mô hình vận tải hiệu quả nhưng chật chội. Và rẻ như ngày nay bay từ Paris đến Venise chỉ có 49 Euro nhưng nếu đem theo hành lý này nọ là họ chém không nương tay. Cũng như mình bay từ Los Angeles đến Paris có $200.
Từ cuối thế kỷ XX, vai trò chở khách của Boeing 747 dần được thay thế bởi các máy bay hai động cơ tiết kiệm nhiên liệu hơn. Tuy nhiên, 747 tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong vận tải hàng hóa toàn cầu. Năm 2023, Boeing chính thức kết thúc dây chuyền sản xuất 747 sau 54 năm, với tổng cộng 1.574 chiếc được chế tạo.
Di sản của Boeing 747 không chỉ là một thành tựu kỹ thuật. Đó là sự thay đổi căn bản trong cách con người tiếp cận khoảng cách. Nhờ tầm nhìn của ông Juan Trippe, du lịch quốc tế đã trở thành một phần bình thường của đời sống hiện đại. Chiếc 747 không làm phá sản ngành hàng không như lo ngại ban đầu. Ngược lại, nó đã định hình lại toàn bộ ngành, biến điều từng không thể thành quen thuộc, và đưa thế giới lại gần nhau hơn.
Ngày nay, đi máy bay có nhiều loại, rẻ, đắt tiền tuỳ theo khách hàng. Tháng 8 vừa rồi mình về âu châu, đi hãng Norse thì một vế từ Los Angeles - Roma hay Paris, giá có $200, thêm thuế này nọ nhưng nếu mình cần đem theo hành lý thì phải trả thêm $80, ăn uống thì phải trả thêm, ngồi ghế nào được lựa chọn thì trả thêm, cuối cùng như các chuyến bay khác. Kéo kiệt như mình thì chỉ trả như vậy rồi vô Lounge Centurion ăn rồi đem đồ ăn và nước lên máy bay ăn và uống.
Nghe nói họ có dự định sản xuất loại máy bay bay cực nhanh và rộng lớn. Nếu họ qua được cái ải EPA, năng lượng xanh đã hạn chế đủ loại máy bay, cấm máy bay, đánh thuế đủ loại thì trong tương lai, có thể chúng ta sẽ thấy nhiều loại máy bay như Los Angeles. Về Việt Nam chỉ mất 5 tiếng thay vì cả ngày. Hay nhanh hơn. Một tiếng là tới Sàigòn.
Mình nhớ mãi lần đầu tiên đi máy bay qua tây với hãng hàng không Air France, quá cảnh tại Vọng Các, Tân Đề Li , Téheran. Cứ mỗi lần quá cảnh, họ kêu xuống máy bay rồi dẫn đi vòng vòng đến chỗ nào ngồi đợi rồi tới giờ lên lại máy bay. Mình nông dân cứ nhìn xung quanh, miệng há mồm, cứ u châu u châu hay hè hay hè. Mới đó mà đã 52 năm kinh. Cũng thời gian này mình đến Paris để hỏi Paris có gì lạ không Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét