Những bức ảnh Tết Mậu Thân

 Mình có viết về những hình ảnh Tết Mậu Thân, đã ghi khắc trong trí nhớ của mình từ dạo ấy đến giờ. Mỗi lần mình ở trong nhà, bên Mỹ mà nghe tiếng máy bay trực thăng là trong đầu óc mình, các hình ảnh ảnh Mậu Thân lại trở về. Những hình ảnh bắn súng từ trực thăng bay trên đầu xóm mình về phái Số 4, bom dội từ các khu trục cơ Skyraiders xuống Số 4 vẫn đeo theo mình đến giờ. Sau Mậu Thân, hình hư mình bị buột phải lớn nhanh, tuổi thanh xuân hồn nhiên bị cướp mất. Từ đó mình bắt đầu nghi ngờ hàng xóm, người lớn, ai là nằm vùng.

Tuần trước, có người nào nhắn tin, hỏi mình, bài viết về Tết Mậu Thân nhưng tìm không ra nên mình viết lại. Lâu lâu, Facebook nhắc về bài nào thì mình mới đọc lại. Khi đọc lại thì mình hay cập nhật hoá những chi tiết mà mình đã nghe hay ai kể lại sau khi mình viết rồi tải lên lại. Ai có tò mò thì chịu khó tìm trên bờ lốc vì ngay chính em cũng tìm không ra, dù biết mình đã có viết về vụ nào đó.

Mình chỉ có 3 tấm ảnh Mậu Thân tại khu Hoà BÌnh. Một là chiếc xe Jeep bị cháy, một chiếc xe nhà binh của quân đội Mỹ đậu trước rạp Hoà BÌnh và khu photo Hồng Châu bị cháy sau Mậu Thân, có chiếc xe Traction đen, và người đứng bên cạnh xe, hao hao giống ông cụ mình. Lý do dạo ấy, ông cụ mình có chiếc công xa, hiệu Traction. Dạo ấy Đà Lạt chỉ có một chiếc xe loại này còn lưu dụng. Tiệm hủ tíu Nam Vang có một chiếc nhưng đã bán trước đó.

Chiếc xe jeep bị cháy ngay khu hoà bình. Gần cầu thang chợ, trước photo Hồng Châu
Burned Jeep at Hoà BÌNH SQUARE.

Có người còm: Năm 1968 , ông Kỳ là Phó tổng thống, không còn làm Chủ tịch UBHP trung ương .
Sáng mùng 1 Tết MT , chiếc xe jeep chở vài người lên khu HB tìm quán phở ( có thể là phở Bằng ở đường Hàm Nghi )  , bị vc núp trên lầu photo Hồng Châu bắn xuống , mấy ông liệng xe chạy xuống cầu thang chợ ( sát bên Mộng Đẹp ) .

Xem còm này thì có lý hơn. Việt Cộng núp trong mấy căn phố của dãy photo Hồng Châu bắn chiếc xe Jeep do đó mới nằm ụ tại đây. Bố cô bạn học xưa, sống sót nhờ chạy về phái cầu thang giữa khách ăn Mộng Đẹp và La Tulipe rouge

Tuần trước, có người nhắn tin, cho biết chiếc xe Jeep bị cháy, có thể là chiếc xe đã chở bố của họ trong ngày 1/2/1968 và ông ta bị tử nạn khi cũng đồng đội, vào trung tâm Hoà Bình để họp về phòng thủ trường Tham Mưu. Khiến mình tò mò tìm thêm tài liệu và kể bài kế tiếp bài này.

Sự vụ lệnh của đề đốc Chung Tấn Càng, chỉ huy trưởng trường Chỉ Huy và Tham Mưu, Đà Lạt, đã ký giấy phép cho 3 sĩ quan: thiếu tá Nồng Văn Thắng, đại uý Vũ Xuân Sinh, đại uý Trần Hương Trung vào ngày 1/2/1968. 1 trong 3 người này là bố của một chị bạn học khi xưa ở Yersin. Năm ngoái về Sàigòn, họp mặt thì chị ta nói nhỏ cho mình biết.

Permission signed by admiral Chung Tấn Cang, allowed the 4 officers to get out their camp so they could attend the meeting to protect Đà Lạt against the enemies, signed on February 1st, 1968. Last year, in Sàigòn during a reunion, one of my classmates told me one of the officer was her father, the person described by Skip, rolling down the stairs to avoid the shooting range of the Việt Cộng.
Bên hông tiệm ăn Mekong, quân cảnh Hoa Kỳ đậu để kiểm soát các hành vi các lính mỹ tại Đà Lạt.

American MP used to park here to check on GIs in Đà Lạt.
Tiệm ăn Mekong bên tay trái, đối diện tiệm cầm đồ Bùi Thị Hiếu, ngay góc Tăng Bạt Hổ, nơi cô Vi KHuê vào ngày mồng 3 tết Mậu Thân.

Mekong restaurant where my headmaster’s wife wrote about the day before the Việt Cộng attacked Đà Lạt.

Theo hồi ký của cô Vi Khuê, ngày mồng 3 Tết Mậu Thân, cô và Thầy Chử Bá Anh, còn gặp bạn bè tại tiệm ăn Mekong. Lúc đầu, mình đọc bài của cô thì mình thắc mắc vì trên nguyên tắc, tổng tấn công của Việt Cộng là ngày mồng 1 Tết. Lý do nào thầy cô vẫn vui vẻ ở nhà hàng Mekong ngày mồng 3.

Theo âm lịch thì ngày mồng 4 tháng giêng năm Mậu Thân (1/2/1968)

Lunar calendar February 1st, 1968 was the 4th of January the Monkey year.

Trong giấy phép của đề đốc Chung Tấn Cang ký, đề ngày 1/2/1968. Mình truy ra ngày âm lịch của ngày này là ngày mồng 4 tết Mậu Thân. Lý do mình thắc mắc vì ngày mồng 1 là đã nghe trên đài Sàigòn, ông Nguyễn  Cao Kỳ, uy ban hành pháp trung ương, kêu gọi các công chức, cảnh sát, quân đội về phép thì đến trình diện tại địa phương. Do đó, mình nghĩ Việt Cộng đã tấn công Đà Lạt rồi. Nay đọc lại hồi ký của cô Vi Khuê và giấy phép của đề đốc Chung Tấn Cang thì mới giải mả được thắc mắc của mình từ bấy lâu nay.

Đọc bài của mình thì một ông mỹ, Steve Broaring, từng tham chiến tại Đà Lạt, có gửi cho mình bài viết của một binh sĩ mỹ, có mặt hôm ấy. Ông ta ngụ tại khách sạn Mộng Đẹp, của ông Nguyễn LInh Chiểu, cạnh chợ Mới Đà Lạt. Ông Chiểu này, thầu khoán xây dựng chợ mới Đà Lạt. Sau đó ông ta xây khách sạn Mộng Đẹp. Ông này mất dạy cho là xây thêm một tầng, dù không được phép. Theo mình hiểu là kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, thiết kế cảnh quang của KHu Hoà Bình, có thể nhìn xuống hồ Xuân Hương, cũng như mọi nơi tại Đà Lạt, có thể nhìn thấy tháp chuông của Khu Hoà BÌnh. Do đó hạn chế khách sạn Mộng Đẹp, nhà hàng La Tulipe rouge, chỉ được xây 3 tầng nhưng ông này chơi cha nên xây 4 tầng rồi chạy chọt mấy ông lớn để bỏ qua. Đó là sau đệ nhất Việt Nam Cộng Hoà, trước đó thì luật lệ rất kỹ luật, ít tham nhũng hơn.

Hôm qua, đọc tin tức mấy chỗ đang xây tại sân cù Đà Lạt, không có giấy phép. Kinh

Theo hồi ký của ông mỹ thì ông ta leo lên sân thượng của khách sạn Mộng Đẹp để quan sát. Theo mình đoán thì thằng bé đạp xe đạp chạy lên dốc Lê Đại Hành, Việt Cộng núp trên mái nhà của rạp Hoà BÌnh, kêu nó dừng lại sau đó, bắn chết. Khi chiếc xe Jeep chạy lên khu Hoà Bình, nếu họ không dừng lại để xem đứa bé bị bắn chết cạnh chiếc xe đạp thì có thể không bị B40 bắn trúng. Theo ông Mỹ thì tài xế lãnh đủ còn 3 người kia chạy xuống cầu thang chợ chỗ cái cầu, chỗ Photo Hồng Châu. Có lẻ bị thương nên qua đời như ông tài xế, rên rĩ.

The aerial picture showing the distance from the Mong Dep (MOdern hotel) where Skip stayed during the attack. He mentioned he went up to the roof of Modern hotel to take a look. So i guess he could see whole area of the square.
Đây hình chụp khách sạn Mộng Đẹp, nơi mấy ông mỹ ngụ lại trong mấy ngày Tết. Theo hồi ký của ông mỹ thì ông ta leo lên sân thượng của khách sạn với đèn đường rọi sáng tương tự có thể trên khách sạn cũng có đèn. Từ đó ông ta có thể quan sát toàn khu Hoà bÌnh. Theo mình ông ta đứng chỗ này, bắn M14 làm chết một Việt Cộng nằm trên mấy bậc thang cấp trước rạp Hoà Bình.

Based on his story, i guess Skip was on the top of the hotel, Lighting from the street could shed some lights on the hotel’s roof . 

Mình kể vụ này, khi đọc bài kể của ông mỹ thì mới hiểu tại sao ông ta lên sân thượng của khách sạn này, và có thể thấy những diễn biến xung quanh khu Hoà BÌnh vì tầng cuối được xây thêm bất hợp pháp.

Hình chụp năm 1968, có thể trước Mậu Thân vì chỗ Photo Hồng Châu chưa bị cháy. Chỗ khách sạn Mộng Đẹp trên sân thượng có thể thấy hết khu Hoà BÌnh. Theo lời ông Skip thì ông ta bắn chết một Việt Cộng nằm trên thang cấp. Mình đoán là trước rạp Hoà BÌnh, có thể phía tiệm đồng hồ Tiến Đạt. Độ 50-70 mét, ngắn hơn sân vận động.

Mới đọc lại thì thấy sau khu Hoà Bình, đường Hai Bà Trưng, có dãy nhà cư xá Pasteur với trường Nữ Công Gia Chánh, nhà mình thì quá mờ để nhận rõ. Ai có phần mềm làm rõ hình thì làm dùm em.

This picture taken in 1968. I guess before the Tet offensive because the Hong Chau photo area wasn’t burnt yet. Behind the downtown, I can see Hai Ba Trung Street, houses near by my home. Too far away. 

Hi Sony:
Your last posting on the Dalat History site intrigued me. I'm glad you translated the photo captions to English. That is one article I wish I could read in its entirety.
For the record, the aerial photo I took of the downtown area you included in the article was taken after Tet,1968, November or December. I didn't arrive in SVN until mid-March, 1968.
By the way, attached is photo of my 1949 Willys CJ-3A Jeep.
Bill

Ông này, tên Bill Robie, người chụp hình ảnh Đà Lạt rất nhiều, cho biết ông ta được phái về Đà Lạt vào trung tuần tháng 3 năm 1968, kể lại trong trang nhà của đại đội hay tiểu đoàn của ông ấy về Tết Mậu Thân tại Đà Lạt như sau:

I explained in Vietnamese what Warren Skip Galinski described what happened those days when he stayed at the Modern hotel. I don’t know what Mr. Galinski was doing in Đà Lạt. Any ideas?

Mình tóm tắc hồi ký của ông Warren “Skip” Galinski, tiểu đội 2, 101st RRC, TDY tại Đà Lạt. Mình không biết ông ta có nhiệm vụ gì, chỉ biết là ông ta kêu ít khi sử dụng vũ khí. Ông ta cho biết là xong quân vụ, đang đợi rời Đà Lạt ngày hôm sau. Ông ta ngụ tại khách sạn Mộng Đẹp (Modern), cạnh CHợ Mới. Tối đó, ông ta thấy người Việt bắn pháo bông, đốt pháo mừng xuân. Mình nghĩ chắc ngày mồng 1 hay Giao thừa thôi vì mồng 1 thì Sàigòn đang bị tấn công.

Ông ta nhớ, ai đó đánh thức ông ta dậy giữa đêm. Mọi người đều cẩn trọng vì quân đội Mỹ bị pháo kích, tấn công. Mình đoán là tại phi trường Cam Ly vì có ông mỹ đóng tại phi trường Cam Ly kể là Việt Cộng tấn công phi trường . Ông ta ngồi dậy và nói với họ là họ điên vì chưa bao giờ có đánh nhau tại Đà Lạt. Đà Lạt là trung tâm nghỉ dưỡng của hai bên. Vừa nói xong thì nghe đạn bắn trúng khách sạn. Ông ta lên sân thượng của khách sạn để xem tình hình. Vài phút thì ông thật ấy hướng phi trường Cam Ly bị pháo kích. Việc này thì ông Howard đóng quân tại Cam Ly có nói cho mình biết hôm ấy. Sau này, tiểu đội của ông ta được lệnh phản công, lái trực thăng, đánh phá các mục tiêu của Việt Cộng tạm chiếm như nhà thờ Tin Lành, ở đường Huỳnh Thúc Kháng hay Phạm Phú Thứ.

Hình chụp khách sạn Mộng Đẹp từ khu Hoà Bình. ông Chiểu cho xây khách sạn cao hơn 2 tầng nên choáng hết cảnh quang của phía hồ Xuân Hương. Theo lời kể của ông Skip thì ông ta đứng trong một trong những cửa sổ của khách sạn, mình đoán là tầng chót để bắn hạ một Việt Cộng tại khu Hoà Bình. Chiếc xe Jeep màu xanh da trời là của ông cụ mình. Đà Lạt dạo ấy chỉ có một xe Jeep màu xanh này.

Based on his account, i guess Skip was shooting from one of those windows to kill the Việt Cộng. The hotel’s owner cheated by building extra story which hide the landscape of the lake from the Hoa Binh square. For that reason Skip could stay on the roof and observed what was going on up the square. The blue Jeep, owned by my parents. There was one Jeep with that color at that time in Dalat. During the debacle, the Charlies confiscated it.

Khi trời sáng, ông ta khám phá ra Việt Cộng đã có mặt xung quanh khu khách sạn. Mình đoán là sau Mậu Thân thì quân đội mỹ, mới mướn hoàn toàn khách sạn này, vì có lính mỹ canh và hàng rào kẽm gai xung quanh chỗ này. Lính mỹ hay ngồi nơi mấy cửa sổ của khách sạn, hay dọc cầu thang, xem người Việt đi lên xuống cầu thang. Có cô nào xinh xinh thì la ó khiến mình bực mình mỗi lần ra chợ, đi ngang đây, thấy cảnh này. Có lần em gái của mợ mình đến Đà Lạt chơi, đi xuống cầu thang này với mình và anh Việt, con dì Ba Ca thì lính mỹ la ó chụp hình bú xua la mua. Cô Sương, sinh viên luật khoa tại Sàigòn, đi lại đám lính mỹ, nói tiếng Mỹ như mít. Mình phục quá cỡ. Sau đó, cô trở lại nói là lính mỹ kêu chụp hình nhưng không có phim vì cô hỏi khi nào rữa hình thì gửi cho cô ở Sàigòn. Chán Mớ Đời

Khi xưa, lâu lâu thấy xe nhà binh mỹ chạy ngang đường Hai Bà Trưng, binh lính mỹ thấy mấy đứa ở xóm Địa Dư chạy theo nên hay quăn kẹo cao su cho chúng. Chúng hả hê tranh nhau trong khi mình thì không bao giờ. Dù rất thèm. Lâu lâu có tiền thì đi qua rạp Ngọc Hiệp, có cái quán nhỏ trước tiệm ăn Kim Linh, mua kẹo cao su nhai. Mở tấm giấy bạc ra, đưa lên mũi hít như cho tháng 3. Thơm nức nở. Từ từ mới bỏ thỏi kẹo vào mồm. Nhai sơ sơ, rồi nhả ra, đưa cho mấy đứa em thay nhau nhai, mũi chảy lòng thòng, rổi hít cái rẹt vào. Kinh 

Trong khách sạn có vài sĩ quan mỹ, họ liên lạc với MACV (Military Assistance Commend, Vietnam), được biết là không chỉ Đà Lạt bị tấn công mà khắp nam Việt Nam. Việt Cộng không tấn công khách sạn thì không nên đá động gì cả, không được đánh đấm gì cả nếu không bị tấn công. Được lệnh, lính Mỹ trong khách sạn, ngồi đợi, phòng thủ trong trường hợp bị tấn công.

Trong lúc này thì Việt Cộng bắt đầu bắn chết người Việt. Ông ta nhớ một đứa bé, đạp xe đạp từ dốc Lê Đại HÀnh lên khu Hoà bÌnh. Đứa bé trai này bị Việt Cộng kêu dừng lại. Đứa bé bỏ xe đạp ngoài đường rồi ngồi nơi lề đường theo lời quát tháo của Việt Cộng. Thằng bé cứ nhìn chiếc xe đạp, cuối cùng thì chạy lại ngồi bên cạnh xe đạp, chắc sợ mất. Vài phút sau, Việt Cộng bắn chết đứa bé vì cãi lời cách mạng hay để lấy chiếc xe đạp đem về chiến khu tải đạn.

Howard did give me his chief’s email so he can explain much better the situation at that time but no responses from him. I explained why Skip called the Jeep White mice due to the Disney cartoons.

Một lúc sau khi đứa bé bị bắn thì ông ta thấy một chiếc xe Jeep, mà ông ta gọi là White Mice (chuột trắng, mình đoán xe Jeep này có hình thù như con chuột nên gọi như vậy. Trong mấy phim hoạt hoạ của Disney hay vẽ các chiếc xe Jeep này theo hình thù con chuột), chạy lên đường Lê Đại HÀnh. Mấy người trong xe, chắc không biết Việt Cộng đã làm chủ tình hình ở khu Hoà Bình nên cứ chạy xe tự nhiên như người Hà Nội. 

Có 1 lính mỹ, đứng canh chừng, ngay khách sạn Mộng Đẹp, giơ tay báo hiệu cho họ và họ vẫy tay lại theo tình hữu nghị quân đội Mỹ-Việt. Xe chạy đến gần xác chết của đứa bé thì ngừng lại để xem xét. Đùng 1 quả B40 bắn vào chiếc xe Jeep. Ông ta thấy 3 người trong xe nhảy ra xe và chạy xuống đường Lê Đại Hành rồi Việt Cộng bắn theo. Theo lời kể của ông thì mình không biết là địa điểm chính xác nơi thằng bé và chiếc xe Jeep bị bắn. Chỉ đoán là nơi chiếc xe Jeep bị cháy.

Hôm ở Sàigòn có cô bạn học chung Yersin khi xưa, cho biết 1 trong 3 người nhảy xuống là bố của cô ta, người lăn xuống cầu thang chợ. Mình cập nhật nơi đây.

Có lẻ người tài xế lãnh trọn trái B 40. Ông ta bị thương, la cầu cứu nhưng Việt Cộng thay vì bắn chết, cứ để ông ta rên rĩ đến khi tắt thở. Trong khi 3 người kia chạy xuống cầu thang chợ như hồi ký của cô Vi Khuê kể lại qua lời của bà Sơ. Không hiểu mấy người ở khu phố photo Hồng CHâu có mục kích vụ này hay không. Nếu có thì cho em hay. Cảm ơn trước. Chỉ muốn định xác địa điểm xe bị bắn.

 Trong ngày, MACV cho biết sẽ phản công với quân đội Việt Nam Cộng Hoà. Lính mỹ cư ngụ tại khách sạn Mộng Đẹp cho biết là Việt Cộng nằm trong khu Hoà BÌnh. Ông ta ở Việt Nam 18 tháng nhưng chưa bao giờ sử dụng vũ khí. Hôm đó lần đầu tiên, ông ta bắn và giết một Việt Cộng, đang nhắm bắn về phía ông ta từ cầu thang. Mình đoán là mấy thang cấp chỗ Khu Hoà Bình hơn là cầu thang đi xuống chợ vì quá gần. Lúc đầu ông ta bắn trật vì không quen bắn. Đó là lần đầu tiên ông ta thấy sức công phá của súng M14 khi viên đạn trúng người lính Việt Cộng. Ông ta vẫn bị ám ảnh hình ảnh giết người lần đầu tiên. Ông ta khó ngủ vì cứ thấy hình ảnh Việt Cộng nhắm bắn ông ta.

Mình không biết những người theo Việt Cộng, bắn đứa bé có bị ám ảnh cả đời như ông lính Mỹ kể trên.

Ông Howard có cho mình email của xếp ông ta để mình liên lạc hỏi thêm tin tức về Mậu Thân nhưng không có hồi âm. Lớn tuổi nên họ cũng lười.

Mình không hiểu, tại sao chiếc xe jeep bị cháy, lại nằm gần chỗ Photo Hồng Châu. Có thể, người ta lấy xác ông lái xe rồi kéo để ở đây, cho xe cộ di chuyển ở khu Hoà Bình, điều tra rồi sau đó mới kéo xe đi. Cũng có thể là nơi chiếc xe bị bắn cháy và đứa bé bị bắn chết. Nếu ở trên sân thượng của khách sạn Mộng Đẹp thì có thể thấy được hết vì chỉ cách độ 100 mét.

Bức ảnh này cho thấy chiếc xe nhà binh mỹ, không bị bắn cháy. Đậu trước rạp HOà Bình, có cảnh đồ bể bị bắn tùm lum 

There was a GMC of American Army, stationed in front of the movie theater. Don’t know why? Any idea?  Howard gave me his boss’ email to contact but he didn’t answer.

Nay đã giải mả được hình ảnh chiếc xe Jeep, có một chiếc quân xa của Hoa Kỳ, đậu trước khu Hoà Bình. Mình đoán là không bị bắn cháy, có thể lính mỹ đậu ở đó vì trên véranda của rạp Hoà BÌnh, mình thấy mờ mờ 2 người ngồi sau bao cát. Nếu mình không lầm thì sau 68, có mấy bao cát để trên sân thượng chỗ này và lính Việt Nam Cộng Hoà phòng thủ.

Còn hình photo Hồng Châu thì mình đoán khi phản công, trực thăng hay thiết giáp Việt Nam Cộng Hoà bắn cháy. Hình như mình có nghe ai nói là Việt Cộng, đốt khu này với cây xăng trước khi rút lui. Ai có tin gì thì cho mình biết để cập nhật hoá để nhìn lại lịch sử Đà Lạt xưa.


Nguyễn Hoàng Sơn