Hôm nay, ngồi xem lại một vài tấm ảnh Đà Lạt, thấy mấy tấm chụp trước Mậu Thân, hình ảnh một khúc đường của Phan Đình Phùng từ đầu đường, ngã ba Duy Tân đến cầu Cẩm Đô. Khúc này mình ít quen ai và ít khi đi ngang, ngoài trừ đến tiệm thuốc bắc của ông Huỳnh Ôn nên tải lên đây cho các bác xem. Biết đâu lại có bác nào ở khu vực này, cho biết thêm tin tức về Đà Lạt thời xưa.
Sau này, khi lò dầu hôi được CHợ Lớn sản xuất thì thiên hạ hết xài bếp than, mẹ mình khi xưa bán bếp than làm bằng đất sét nhưng từ từ phải chuyển qua bán lò dầu hôi. Lúc đó mới thấy, kỹ nghệ mới sẽ sinh ra công việc làm khác nhưng lại loại bỏ một số nghề cũ. Đốt than thì người ta cần ngo. Ngo Đà Lạt là do người Thượng ở trong Cam Ly, kiếm trong rừng đem ra chợ bán, đổi lấy gạo muối. Khi người ta xài dầu hôi thì nghề làm than cũng tịt ngòi cũng như mấy bà Thượng hết đem ngo ra bán ngoài chợ.
.
Khúc này có tiệm thuốc bắc của ôgn Huỳnh Ôn, đẹp trai, hay bận áo Par-dessus, đội mũ phớt Borsalino, đi khám bệnh. Mỗi lần mẹ mình ở cử hay mang thai là uống thuốc tể của ông ta. Mình đen vì khi có mang minh, mẹ mình uống thuốc tể Huỳnh Ôn. Sau này, bà vợ lớn sinh được một cô con gái, nên cưới chị Bảy về sinh con trai cho ông ta.
Đây là khúc đi qua trường Tân Sanh. Chiếc xe mì này hình như có dạo hay đi vào buổi chiều ở đường Hai Bà Trưng. Người con trai lớn hơn mình một vài tuổi, đi trước, lấy cái đồ gõ cóc óc, kêu mì đây. Có lẻ vì vậy mà người ta kêu “mì gõ”, đi ngoài đường, đẩy suốt đường, và gõ thay vì kêu mỏi mồm. Sau Mậu Thân thì hết thấy họ đẩy xe đi, có lẻ vì giới nghiêm hay mất an ninh. Cuối tấm ảnh là khu nhà bà Giáo Trình, cho vay tiền, có con dốc đi lên từ đường Phan Đình Phùng, đối diện khách sạn Cẩm Đô mà dân Đà Lạt hay gọi Dốc Nhà Làng. Không hiểu lý do, ai biết thì cho em xin. Từ nhà mình ra chợ, phải đi qua con đường này và leo dốc Nhà Làng. Đi ngang nhà ông Giáo Trình, hay gặp nên phải chào bà. Chỗ này có ông cống chảy từ trên Mình Mạng xuống nên đen xịt và thối nhất là về mùa nắng.
Nhà hàng và khách sạn Cẩm Đô, ở ngay ngã ba Phan Đình Phùng và cầu Cẩm Đô, trước kia còn được gọi cầu Ông Cửu Huyền. Nhà hàng này của anh ông bà Thiên An Đường (tiệm thuốc bắc Con Cua). Sau này qua Pháp, mình có ghé thăm vài lần, được ăn lại món mì hoành thánh Cẩm Đô. Dân Đà Lạt khi xưa, mới qua Pháp thì mình có ghé thăm ở trại tạm cư là gia đình tiệm thuốc tây Mình Tâm, bạn của mẹ mình khi ở tù thời tây và nhà hàng Cẩm Đô.
Hình này cho thấy bên phải là ba căn nhà mới được xây cất trước khi mình đi Tây của tiệm chụp hình Mỹ Dung, của ông bà Đoàn và người thứ 3 không nhớ tên. Hình như của tiệm thuốc tây Minh Tâm. Có lần bò vào đây nghe mấy ông thần Yersin tập hát. Chỉ nhớ Trình chơi trống, em anh chàng Chương, con ông bà Đoàn, khi xưa học chung với mình, du học ở Hoa Kỳ. Nay là rể của cô chú Phấn, bạn của mẹ mình.
Đây là khúc tiệm thuốc Bắc Ngô Như Khương. Cái quán bán báo này thì mình nhớ nhiều. Mình hay bị sai ra đây mua báo cho ông cụ. Họ có bán kẹo cao su thơm như múi mít. Nhai nhai rồi thổi cái bong bóng thật to. Mấy đứa em thấy thèm xin, lấy từ mồm ra, đày nước miếng cho chúng nhai ké rồi anh em thay phiên nhau nhai kẹo cao su.
Nhà hai tầng phía cuối là dãy nhà của nhà Đinh Anh quốc, học chung khi xưa. Ông nội của anh chàng này là xếp của ông cụ khi đi lính Ngự Lâm Quân cho ông Bảo Đại. Khi xưa, ông cụ mình hay dẫn mình đến đây gặp vị chỉ huy cũ. Nhà Anh quốc ở lầu trên, ở dưới thì cho người ta mướn làm tiệm hớt tóc Như ý. Trước tiệm Ngô Như Khương, có xe mì, sau này dời về bên hông của khách sạn Cẩm Đô, rất nổi tiếng. Mỗi lần đau, mình hay đến ăn mì có hẹ nên hết đau.
Thôi ngưng ở đây. Hôm nào buồn đời, mở thêm mấy tấm ảnh khác rồi kể tiếp. Xộn gom
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
