Sombre Dimanche

Nhớ hồi nhỏ, nghe người lớn nói chuyện về một bản nhạc mà nhiều người nghe đã phải tự tử nên sợ quá không dám nghe. Sau này qua tây, mùa đông nhớ nhà, nằm trong căn phòng ô sin nghe Khánh Ly hát "chiều chủ nhật buồn nằm trên căn gác…" chán đời mở radio France Culture thì được nghe đến chương trình về lịch sử bản nhạc do một nhạc sĩ gốc Hung Gia Lợi làm mà người Pháp đặt cho cái tên "Sombre Dimanche".

Phát ngôn viên kể là bản nhạc này nổi tiếng và bị cấm tại nhiều quốc gia, do nhạc sĩ gốc Hung tên Rezső Seress phổ nhạc bài thơ của nhà thơ László Jávor vào năm 1933. Thật ra là lúc nhạc sĩ Rezső Seresss mới làm bản nhạc tại Pháp thì không có nhạc xuất bản nào nhận xuất bản, đến năm 1933 thì được in với lời của thi sĩ Javor, nói về người tình đã qua đời và ông ta mong muốn được chết theo, khác với ca từ của nhạc sĩ, mới được chú ý và bị cấm sau đó nhất là người ta quên những ca từ của nhạc sĩ luôn.

Lý do cấm là nghe nói bài này tạo nên một phong trào tự tử ở thủ đô Budapest và trên thế giới. Khởi đầu tại Berlin, một thanh niên yêu cầu ban nhạc chơi bản nhạc này trong một quán nghe nhạc, sau đó về nhà, tự bắn vào đầu, để lại một lá thư tuyệt mệnh với những ca từ của bản nhạc này. Rồi có mấy vụ tự tử ở các xứ khác xẩy đến với những ca từ của bản nhạc này bên cạnh. Người ta nói có lẻ vì thời gian này có khủng hoảng kinh tế, người ta lâm vào trường hợp bi đác, không tiền, không công ăn việc làm, lại nghe bài hát buồn nên khiến người ta quyên sinh.

Duty Free

Đi chơi, phải quá cảnh tại các phi trường quốc tế, mình rất sợ đồng chí gái cứ rảnh chạy đi mua đồ rồi bắt mình khiêng. Cô nàng kêu Duty Free nhưng Free ở đây thì lại đắt hơn ở ngoài phi trường gấp 3 lần.

Lần đầu tiên mình thấy chữ Duty Free khi trên đường đi Tây, máy bay dừng lại ở phi trường Vọng Các, Tân Đề Li và Teheran nhưng không hiểu gì, thêm phần lo sợ bị lạc nên cứ kiếm mấy tên hành khách trong máy bay, ngồi gần mình, họ đi đâu thì mình lò dò đi theo nhưng công an khu vực. Sau này đi làm ở London, lâu lâu bay về Paris vào cuối tuần để thăm mấy người em mới biết Duty Free, có nghĩa là miễn thuế. Lần đầu tiên về Việt Nam, mình có mua một bịch thuốc 555, để tặng ông cụ và công an khu vực.

Khi xưa, hành khách bay qua Đại Tây Dương bằng máy bay chong chóng nhỏ, thậm chí có máy bay đậu trên nước thì họ đáp xuống phi trường gần nhất để lấy nhiên liệu. Gần nhất là phi trường Shannon, Ái Nhỉ Lan từ Hoa Kỳ và cũng từ phi trường này tạo dựng một nền thương mại Duty Free khắp nơi trên thế giới khi du khách đi máy bay.

Ông Brendan O’Regan, người Ái Nhỉ Lan có công, khởi đầu ngành thương mại Duty Free và phi trường quốc tế Shannon. Ông này được bằng tiến sĩ danh dự nên người ta hay gọi ông ta là tiến sĩ nhưng thật tế thì ông ta khởi nghiệp là người bán rượu ở quán rượu.

Dạo ấy, hành khách đa số là người giàu có, các tài tử nổi tiếng ở Hoa Kỳ và Âu châu, ngồi trong các máy bay nhỏ bé, bị nhồi lên nhồi xuống trên không trung nên khi xuống phi trường đợi tiếp nhiên liệu thì họ cần có đồ ăn thức uống nên ông O’Regan mở tiệm ăn ở phi trường, đặt tên là lạ cho mấy món ăn, để hấp dẫn du khách giàu sang như Kerry Lamb, Dublin Prawns,.. Có thức uống đặc biệt mà ông ta làm cho thực khách là Irish Coffee, cà phê Ái Nhỉ Lan mà ngày nay khắp thế giới dùng sau khi ăn cơm.

Dạo mình sang Ái Nhỉ Lan chơi, nghe đến Irish Coffee nên uống thử, ai dè là rượu mạnh pha cà phê và cream rất đặc. Tây thì sau khi ăn cơm, họ uống rượu mạnh như Courrvoisier rồi thêm ly cà phê, đây chắc họ lười nên pha hằm bà lằn mọi thứ cho tiện.

Ông ta còn mở một tiệm nho nhỏ bên cạnh tiệm ăn để bán những vật lưu niệm và rượu mạnh. Thời ấy, cái gì cũng bị chính phủ đánh thuế và ông ta khám phá một mánh: số là từ thế kỷ 17, các thuỷ thủ của xứ Anh đều được miễn thuế khi họ lên thuyền ra khơi, đi tìm thuộc địa cho hoàng gia Anh hay buôn bán, có lẻ để giúp họ ngủ lâu để tránh say sóng. Các con tàu rời Anh quốc đưa người di cư sang Hoa Kỳ, chở bia và rượu nhiều hơn thức ăn, bia được dùng thay nước uống và có chất bổ, lại giúp thiên hạ ngủ quên đời. Mình nhớ khi đi từ Hy Lạp sang Creete bằng tàu thuỷ, lên tàu vô cabin mình chơi một viên thuốc say sóng, tối thức dậy làm một viên khác, ngủ đến sáng.

Năm 1950, ông O’Regan bay sang Hoa Kỳ, và trở về bằng du thuyền SS America. Ông ta nhận thấy là rượu được bán trên du thuyền này rẻ hơn ở phi trường, vì đang ở hải phận quốc tế. Do đó khi về nước, ông ta yêu cầu chính phủ miễn đóng thuế rượu ở phi trường vì máy bay được xem là những du thuyền trên không trung. Chính phủ Ái Nhỉ Lan kêu miễn thuế cho tụi nhà giàu? Tương tự chính phủ Việt Nam thích đánh thuế visa du khách nhưng lại quên là nếu không đánh thuế thì du khách viếng Việt Nam nhiều hơn và tiêu xài, tạo công ăn việc làm cho người dân thay vì chỉ làm giàu cho mấy tên cán bộ ở các toà lãnh sự.

Cuối cùng ông ta thuyết phục được chính phủ là nếu không đóng thuế thì du khách, thay vì chỉ ghé ngang, chờ đợi máy bay lấy nhiên liệu, sẽ ở lại, đi du lịch ở xứ Ái Nhỉ Lan. Ông ta bán được thì sẽ đóng thuế, trong khi đó du khách sẽ đi thăm viếng các nơi, mua đồ khác và đặc biệt là có đô la vì du khách đến sẽ trả bằng ngoại tệ. Ông ta mở tiệm miễn thuế đầu tiên ở phi trường vào năm 1951 trước khi mình ra đời.

Lúc đầu người ta chú trọng bán rượu mạnh và thuốc lá, họ có bán thêm mật ong, mấy đồ đặc sản địa phương như mình thấy ở phi trường Liên Khương hay Tân Sơn Nhất. Chính phủ rất lo ngại vì đám Mafia có thể buôn lậu vì giá bán chỉ 1/3 ở ngoài, nên bắt ông ta phải kiểm điểm hàng hoá mỗi ngày.

Loại sô-cô-la này được bán chạy nhất tại các phi trường quốc tế. Mình có kể lý do rồi. Ai buồn thì tìm đọc trên bờ lốc của mình. Sô cô la này xuất phát từ Thuỵ Sĩ nhưng do một công ty mỹ làm chủ, nay họ muốn chuyển nơi sản xuất qua Bratislava nên phải gỡ bỏ cái huy hiệu ngọn núi của xứ Thuỵ Sĩ

Các thương hiệu khác bắt đầu để ý đến cách quảng cáo ở phi trường trong gian hàng của ông O’Regan, nên dần dần người ta thấy đồng hồ Omega Thuỵ Sĩ, máy chụp hình, nước hoa Chanel #5,… được bày bán nhất là sô cô la Toblerone của Thuỵ Sĩ, do ông Tobler + thêm cái tên Ý “Torrone”, có nghĩa Nougat, hoá thành Toblerone mà ngày nay người ta chỉ thấy loại sô cô la này ở phi trường. Điểm đáng lưu ý là loại sô cô la không bị đánh thuế nhiều như rượu hay thuốc lá nhưng rất được thành công về thương mại. Có lẻ người ta đi chơi hay công tác, bận bịu nên khi ra phi trường thì nhớ đến con cái ở nhà nên mua làm quà đem về. Mình mà còn dư tiền bản xứ thì đem ra mua hết mấy loại này đem về cho vợ như năm ngoái leo núi Machu Picchu.

Thương vụ này quá thành công, ai cũng muốn ghé Ái Nhỉ Lan để mua đồ miễn thuế, khiến các phái đoàn thương mại trên thế giới phải đến quan sát và phi trường Amsterdam mở một thương hiệu miễn thuế vào năm 1957 rồi DFS mở tiệm đầu tiên ở Hoa Kỳ, ở Hạ Uy Di vào năm 1962 và ngày nay số lượng buôn bán ở phi trường trên thế giới lên đến $70 tỷ đô la, trong số đó có đến 5 tỷ đô la là kẹo bánh sô cô la. Người ta nói là có nhiều người mua sô cô la ở phi trường hơn là người dân ở Ấn Độ.

Nếu ông O’Regan mà làm “patent” cho ý tưởng bán miễn thuế thì ông ta đã trở thành tỷ phú.

Nếu xét về giá cả thì hơi quái đản, thuốc lá mỹ mua ở Âu châu lại rẻ hơn ở Hoa Kỳ, như Whisky của mỹ được bán 2/3 giá ở Hoa Kỳ. Rượu Pháp được bán ở Ý, lại đắt hơn ở Hoa Kỳ, tương tự sô cô la Toblerone, giá gấp đôi ở Hoa Kỳ. Ngoài ra các hàng mỹ phẩm rất đắt.

Khi phi trường Shannon mở tiệm Duty Free đầu tiên thì buôn bán đắt nhưng khi khắp nơi trên thế giới cũng bắt chước nên thị trường cạnh tranh, tiền mướn ở phi trường cao hay lương nhân viên cao nên rốt cuộc mua hàng ngày nay ở phi trường thật ra cũng không rẻ, thà mua ở trong thành phố rồi đến phi trường, đưa sổ thông hành để lấy lại thuế, có lẻ rẻ hơn thêm lấn cấn với cái túi.

Mấy năm trước đi Pháp, mình có mua cho đồng chí gái cái ví LV, bỏ trong vali, gửi đồ xong xuôi lại phòng quan thuế để lấy lại tiền thuế thì họ hỏi cái ví đâu, nói bỏ trong vali rồi nên bù trớt. Mất 15% thêm bị vợ nhằn.

Chán mớ đời

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tại sao tôi viết? *

Có lần hãng gửi mình đi học ba ngày về cách sử dụng cuốn Planner của giáo sư Stephen Covey, nổi tiếng với cuốn sách "the 7 habits of highly effective People" . Họ khuyên các học viên, mỗi ngày nên viết ít dòng về những việc đã làm trong ngày, mỗi năm đặt ra những mục đích để thực hiện về gia đình, sức khoẻ, công việc,… mình bắt chước làm việc đó từ mấy chục năm nay. Nay con cái lớn, về hưu nên viết bơ lốc cho qua ngày.

Có dạo tình cờ mình coi một video và đọc một cuốn sách về luyện trí nhớ vì muốn giúp cho mấy đứa con ghi nhớ khi học thi thì tác giả bảo là phải viết xuống để khỏi quên nên mình bắt đầu viết lặt vặt khi đọc một bài viết bằng tiếng Pháp thì ghi lại tiếng Pháp, bài tiếng Đức thì ghi lại tiếng Đức,...vì lâu ngày không sử dụng thì sẽ bị quên lãng. Như Phan Đình Diễm và Phạm Công Bình bảo là trong đầu mình Bộ nhớ chỉ có 4 gig nên nhiều khi viết ra để mình xoá bớt để bộ nhớ để có tài khoản, tiếp thu thêm các chuyện ngày nay và mai sau.

Mình coi một cuốn phim trên kênh Sundance kể về một sinh viên Mỹ đi sang xứ Ukraine thuộc Liên Sô cũ để tìm cái làng, nơi ông nội của anh ta đã sinh sống khi xưa qua nhật ký của ông Nội viết lại thời thơ ấu tại đó và đem theo một món quà dành cho một người đàn bà quen với ông ta ở làng. Khi đến nơi thì anh ta hỏi thăm thì không ai biết cái tên của cái làng của ông Nội đã sinh ra. Hướng đẫn viên du lịch phải chạy vòng vòng để tra hỏi thì tình cờ gặp một người đàn bà sống đơn độc với những hình ảnh đồ vật xưa tại một nơi hẻo lánh thì được biết là trong thế chiến, một tuần sau khi ông Nội của người sinh viên trốn thoát sang Mỹ thì quân đội Đức Quốc xã đến bao vây và tàn sát hết mọi người trong làng này vì gốc Do Thái, chỉ có hai người sống sót là bà ta và một người đàn ông đã mất tích từ ngày đó…

Tháng 2 này mình sẽ đi viếng Thái Lan. Không ngờ xứ này có đến 1,526 viện bảo tàng

Sau này chế độ cộng sản Sô Viết chiếm đóng xứ này và đổi tên của địa danh này. Nên từ dạo đó mình hay viết trong nhật ký về Đà Lạt , VN, quê ông cụ ở Sơn Tây,.. bằng Anh ngữ để con cháu sau này muốn tìm hiểu thêm thì đọc vì phần ông cụ của mình thì cũng mù tịt, sau này có về thăm quê, đọc gia phả thì có chút khái niệm về quê cha đất tổ.

Mình đang xem một phim Ba LAn, đoạt giải Oscar, nói về lịch sử của vùng Ukraine, Ba Lan sinh sống với nhau. Hoá ra vấn đề lịch sử giữa các nước này khá phức tạp. Ba Lan lấy Ukraine nhưng khi chiến tranh thứ 2 nổi lên thì họ đánh nhau, giết chết nhau thêm anh Nga bò vào. Đó chưa kể là có những vùng đất của Đức quốc, bị Ba Lan lấy khiến một cuộc di cư đầy nước mắt lại xẩy ra như trường hợp bà Inge mà mình quen. Phải về xứ Đức, mà họ không biết gì vì tổ tiên sống tại phần đất mà Ba LAn mới chiếm đóng. Hay những người sinh trưởng mấy đời tại Algerie, bị đuổi.

Hè vừa rồi bổng nhiên liên lạc được với một số bạn học cũ khi xưa ở Văn Học, Yersin thì bao nhiêu kỷ niệm thời mới lớn từ đâu kéo về nên mình ghi lại và hy vọng mấy người bạn học cũ có những kỹ niệm nào kể lại để cùng nhau lội ngược về dòng sông tuổi thơ ở Đà Lạt. Nhị Anh nói cứ viết để cho con cháu sau này đọc nên mình như người tù cải tạo, viết tờ khai lí lịch nên phải thành khẩn khai báo, kể thành thật để tránh cảnh con cháu sau này, lớ ngớ nhưng nhờ vậy mới mình có cơ hội hiểu về chính mình hơn. Đi lại con đường đời đã đi qua, nhớ lại những kỷ niệm xưa và biết đâu 20 năm tới khi đầu óc bắt đầu thu nhỏ, mình lại có dịp đọc lại những gì đã viết sẽ giúp mình minh mẫn một tí, không phiền người thân.

Tuần rồi trong tờ báo The Economist có đăng một bài nói về những người song ngữ. Họ nhận thấy những người biết nói hai ngôn ngữ thì trí nhớ của họ khi về già tốt hơn là những người chỉ biết một sinh ngữ. Mình biết được 5 ngoại ngữ nên hy vọng sẽ không bị lẫn trí sau này. Khi nói một sinh ngữ thì con người hay cá thể thay đổi tuỳ theo phong tục tập quán, điển hình người gốc Hy Lạp thì khi nói tiếng Anh thì họ rất trầm tĩnh nhưng khi nói tiếng Hy Lạp thì họ trở nên hùng hồn, hay ngắc quảng người đối thoại vì tiếng Hy Lạp chỉ cần nghe đến động từ thì người đối thoại hiểu ý người đang nói. Nhiều khi đi ăn tiệc, có mỹ ngồi chung thì thấy mấy người bạn gốc Mít như mình, ăn nói từ tốn, không bú xua la mua như khi chỉ toàn là mít.

Tiếng Đức thì động từ để cuối cùng của câu nên mọi người phải lắng nghe hết câu trước khi trả lời. Nghiệm lại bản thân thì khá đúng vì khi mình ở Tây thì cách suy nghĩ của mình khác, nay ở Mỹ lại khác. Khi nói chuyện hay viết email cho đám bạn tây thì mình suy nghĩ theo cách khác. Mình nhớ dạo sang Ý sinh sống 9 tháng, khi về lại Paris thì mình nhận thấy đám bạn Tây, mỗi lần gặp nhau ăn uống thì chúng nó đều nói về sex trong khi dân Ý thì nói chuyện toàn là đá banh, cứ chủ nhật đi xem đá banh, thằng nào cũng có cái radio kè kè bên tai để nghe tiếp vận các trận khác trong khi đang hò hét trên sân vận động của tỉnh nhà mà ca sĩ Toto Cutugno diễn đạt rất rõ trong bản nhạc "L’ Italiano” với điệp khúc “lasciatami cantare…".

Trong bài báo có nói là những người song ngữ có thể nói hai ngôn ngữ nhưng chưa chắc là sở hữu được hai văn hoá (bicultural). Nói chung thì bên Âu Châu, người Việt ít hơn nên dù muốn dù không, người tị nạn vẫn phải gia nhập vào nền văn hoá của người bản xứ. Ngược lại bên Mỹ nhất là vùng Bolsa, thủ đô người Việt tị nạn thì có nhiều người sang đây 30 năm nhưng không rành tiếng Anh lắm, sinh hoạt khu Bolsa nên không cần biết nhiều Anh ngữ. Mình có bà chị dâu sang đây 30 năm, làm ăn khá giả nhưng coi tv Mỹ thì không hiểu cho nên chưa bao giờ đi xem nghe nhạc hoà tấu, opera hay coi kịch của người Mỹ. Lâu lâu có chương trình văn nghệ do các trung tâm băng nhạc người Việt tổ chức ở các sòng bài thì đi xem hay đi nhảy đầm, hát karaoke trong các tiệm ăn do người Việt làm chủ.

Dần dần các sinh hoạt ấy biến thành một loại Văn hoá ghetto. Nhạc thì toàn những bài khi xưa trước 75, được biến tấu theo những điệu tân thời; "Đôi mắt người Sơn Tây" hát theo điệu Lambada rồi đến Hip hop, techno,... Rồi tới mùa tango, cha cha hay Bolero như hiện nay. Nói chung là rượu cũ bình mới, không có gì gọi là sáng tạo cho nên mình hay từ chối tham dự các sinh hoạt này nên hay bị đồng chí gái la nên cực chẳng đã phải đi nhưng lại thấy người Việt hấp thụ Văn hoá Tây nhưng lại sử dụng theo kiểu người mình. Có gì hơi chướng chướng như ăn thịt ba chỉ, nữa nạc nữa mở. Nhiều khi 25% nạc còn lại là chất béo. Chán Mớ Đời 

Hồi ở Âu Châu, mình cũng có đi nhảy đầm nhưng nhảy đầm của Tây được xem như một sinh hoạt văn hoá xã giao, mình mời các cô các bà trong buổi tiệc nhảy một bản hay hai để xã giao nhưng khi sang Mỹ thì lại sợ bị đánh vì dám mời cô nào được tên nào kết dù chỉ xã giao như bài báo đã nêu ra có người song ngữ, biết nói hai thứ tiếng nhưng chưa chắc đã là song văn hoá, tương tự ăn cơm Tây với đũa thay vì với dao nĩa. Tối hôm qua đi ăn cưới thì đồ Tàu dọn ra trên đĩa nhưng người mình lại ăn bằng đũa, khó và cơm chiên.

Mình mê nhất đạo diễn nhật Akira Kurosawa qua những phim 7 samurai, Rashomon,..nhưng ông này bị dân Nhật phê phán, chê bai vì tiêm nhiễm văn hoá Tây phương. Ông ta làm phim Ran, dựa theo King Lear của Shakespeare hay Kagemusha,...Nhờ những phim của ông ta mà thế giới mới biết đến Kabuki hay No của Nhật Bản. Ông ta có vài phim được thế giới bình chọn là hay nhất và các sinh viên điện ảnh phải coi trong khi các đạo diễn khác được yêu thích ở Nhật bản nhưng cả thế giới ít ai biến đến. Thế giới ngày nay như ông Thomas Friedmann viết trong cuốn "the world is flat" cho rằng văn hoá nào không thay đổi theo thời gian trong cuộc cách mạng tin học nếu không sẽ tự đào thãi.

Mình có gia nhập vài diễn đàn với nhóm bạn Tây, Mỹ, Ý, Việt,..thì nhận thấy khi viết tiếng Việt thì mình phải thận trọng dùng những từ vì trong văn hoá VN, người ta dùng những từ ám thị để diễn tả về bộ phận sinh dục,..điển hình Dương vật là Chim, buồi còn âm vật thì dùng bướm,...Thật ra mình viết về những kỷ niệm với các bạn xưa để hy vọng họ chia sẻ những kỷ niệm khác hay đứng ở một góc độ hay lăng kính nào đó nhìn về những gì xảy ra khi xưa để mình có một cái nhìn khái quát, rộng rãi hơn nhưng bị nhiều người gọi là ăn nói thô tục, không có văn hoá. Nông dân như mình thì cần gì văn hoá, cả ngày chỉ lo bẩy sóc, bón phân cây.

Trong các diễn đàn của người ngoại quốc thì không thấy bị chê trách. Có lẻ vì đầu óc Cartesien thiên về khoa học nên họ phải sử dụng từ ngữ đúng để thông tin trong khi người mình bị những hủ tục xưa cấm kị. Mình hay đọc những bài của nhiều người nghiên cứu về Văn hoá VN thủa xưa. Mình nhớ bài hát quan họ Bắc Ninh về yêu nhau cởi áo cho nhau, về nhà mẹ hỏi qua cầu gió bay,... Mình thường tự hỏi trong một chế độ phong kiến, nam nữ thụ thụ bất thân thì tại sao lại có những bài hát như vậy.

Sau này đọc những bài viết nghiên cứu của viện Viễn Đông Bác Cổ, kể rằng các làng huyện khi xưa điển hình ở Bắc Ninh, có những phong tục rất thoáng như các tục hát úp đèn và đánh chen, hát thờ thần và hát nằm hay điểm ngực. Đại loại trong làng có những cái tục này hàng năm như làng tổ chức cúng thổ thần làng thì mướn các đào nương về hát ở đình thì con trai chạy ra phía sau con gái đứng hờ tay trước ngực rồi đến khi đèn tắt thì bóp ngực, đàn ông đàn bà cũng thi đua bóp sau 3 phút thì đèn đuốc được đốt lại thì ai nấy nghiêm chỉnh trở về địa vị của mình.

Nhiều người thù cai tổng, trương tuần,.. Thì cứ độ họ đứng đâu thì lúc đèn bị chụp là họ tìm đến đánh trả thù mấy tên quan này. Mấy cặp trai gái thích nhau thì dẫn đi xa cái đình giao hoan,..có mấy tấm tranh vẽ về các phong tục đó. Tục hát nằm thì trai làng này sang làng kia hát quan họ xong thì đám con gái làng kia đi theo về vào trong nhà có những tay hát chuyên nghiệp được mướn hát để dạy đám trong làng. Họ nằm hát trong bóng tối rồi ai thích ai thì cứ kéo nhau ra khỏi nhà để tỏ tình như Trăng sáng vườn chè. Theo phong tục của làng nếu không làm như vậy thì thần hoàn về quở và năm đó trâu bò, heo trong làng bị dịch, làm ăn thất mùa,…

Mình nhớ có lần mình viết chữ c... hay l... thì các bà nhảy đảnh đảnh lên như các cụ khi xưa nghe truyện Kiều, tả Thuý Kiều đang tắm hay leo rào sang nhà Kim Trọng nên sau đó phải thay vào các từ như chim, bướm nhưng vẫn bị chụp mũ là ăn nói bậy bạ trong khi trên các diễn đàn khác của đám bạn ngoại quốc thì người ta dùng các từ chính xác để diễn tả tư tưởng của họ. Nếu đám bạn còn tuổi vị thành niên thì còn hiểu nhưng nay đa số là bà Nội ông ngoại hết nhưng lại sợ một cái gì vô hình, có người thì bảo là sợ thầy cô la. Thầy cô cũng sờ bướm rờ chim như ai thì có gì đâu phải lo ngại. Cái tập tục đã vô hình trung trở thành một cái chuồng vô hình mà ta tự giam hảm vào.

Cứ tưởng tượng, một người là chứng nhân cho một sự việc, muốn ghi lại trong chớp nhoáng, phải trăn trở là mình không được viết về chính trị, sợ diễn biến hoà bình, an ninh mạng, không được viết thô tục, bướm, chim, kỵ huý, tên vua mấy đời hay tên con chó, con mèo của hoàng hậu như câu truyện “thằng nào bảo thái” của trạng Quỳnh,… thì rốt cuộc chẳng muốn viết gì cả.

Người Tây họ cũng có những thói quen do Tín ngưỡng của họ áp đặt. Mình nhớ có lần mới sang Tây thì một gia đình Tây không quen nhưng gửi thư mời mình đến nhà họ ăn Giáng sinh với gia đình họ. Ông Tây này một thời đi lính sang VN nên có hỏi hội cựu chiến binh Đông Dương muốn mời một gia đình tị nạn trong ngày thế giới mừng chúa ra đời dùng cơm với gia đình họ. Mình thân với gia đình này đến khi họ về hưu và dọn về Biarritz. Có lần mấy đứa con gái của họ hỏi mình cho xem tranh vẽ thì mình đem các tranh vẽ ngoại cảnh và khoả thân đến thì bà mẹ la không cho thằng con trai 7 tuổi xem. Dặn mình không nên vẽ khoả thân.

Người mình như con thú, sống trong cái chuồng Nho Giáo cho nên khi ra hải ngoại hay lớn lên ở trong nước vẫn sinh sống, tư duy như con thú trong cái chuồng vô hình kia như bám víu vào một cái vô hình gì đó gọi là phong tục như Dustin Hoffman trong phim Papillon, dù không còn bị cùm chân tay như xưa, bám víu vào căn nhà trên đảo, nuôi con heo trồng rau trong khi Steve Mcqueen lại muốn trốn thoát hòn đảo ngục tù.

Cái buồn cười là mình có hỏi nhiều người về phong tục hay lí do tại sao thì không ai biết cả. Đa số người lớn tuổi chỉ nghe ngày xưa ông bà nói vậy rồi chế lại hoặc hiểu sai. Mình nhớ có lần đọc một cuốn sách của một ông đại diện dòng Tôn thất. Ông ta khuyên ngày xưa dân An Nam mình ăn trầu theo câu tục ngữ "miếng trầu là đầu câu chuyện" và khuyên người mình sang Mỹ thì khi gặp nhau nên mời nhau cái kẹo cao su vì ngày nay không ai ăn trầu cả. Mình có đọc một tài liệu của Tây khi còn đô hộ VN, nói về phong tục ăn trầu vì có lẻ người VN khám phá ra trong chất vôi và lá trầu đã giúp họ không bị hư răng. Người ta nhuộm răng đen vì có chất bảo trì các răng để khỏi bị hư vì chất nhuộm như một chất men bao phủ lấy hàm răng không bị bacteria phá hủy. Tiếc mình không học về nha khoa nếu không sẽ nghiên cứu cái chất nhuộm răng này và làm cho trắng để bán.

Chúng ta dù muốn dù không cũng đã thay đỗi như cái cây được bứng từ VN đem ra hải ngoại để trồng và lớn dần trong phong thổ xứ người còn những người bạn ở VN thì cũng thay đổi dù vẫn ở trong nước nhưng 40 năm qua, họ như những cái cây được uốn nắn, phân bón bởi người làm vườn khác VNCH khi xưa nên cũng thay đổi rất nhiều cho nên khi mình về gặp lại người thân cũng thấy ngỡ ngàng khi nói chuyện với nhau, họ dùng những từ sau 75 trong khi mình thì dùng những từ trước 75, sẽ mai một trong tương lai.

Như ai đã từng nói " một người tự do là một người từ chối một bửa tiệc mà không cần phải kiếm cớ để từ chối". Ngày nay sống ở hải ngoại nhất là gần tuổi về hưu nhưng tại sao chúng ta vẫn cứ tạo ra một cái chuồng vô hình, giam hảm chúng ta như một tên Nô lệ? Có lẻ chúng ta vẫn sợ hãi? Vì cái chuồng vô hình kia? Hay vì chúng ta có thói quen sinh hoạt trong cái chuồng ấy quá lâu chăng? Như con chim sợ đàn bỏ rơi? Tại sao ta không muốn làm con chim đại bàng hay con ó để bay cao để thấy các phương trời xa lạ thay vì bay thấp lè tè để chỉ nhìn cái đuôi phía sau của con chim đang bay trước mình?

Khi xưa mình học Diderot, Montesquieu, Jean Jacques Rousseau,.. nhưng có lẻ câu nói của Voltaire đã ám ảnh mình suốt cuộc đời là "Tôi không đồng ý với những gì Anh nói nhưng tôi sẳn sàng chết để bảo vệ cho Anh được cái quyền nói". Mình đọc Đâu đó cho là câu này do bà viết về tiểu sử của ông Voltaire nói, 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Sơn đen

Con tàu Mayflower giúp thành lập Hoa Kỳ

Hôm kia, lên vườn thì gặp ông Ron, nuôi ong ở vườn mình. Mỗi lần gặp nhau thì mình mời ông ta đi ăn để cảm ơn ông ta vì không có ông ta nuôi ong thì hoa vườn bơ của mình sẽ không đậu trái và để đáp lễ, ông ta hay tặng mỗi năm vài thùng mật ong nguyên chất, không pha gì cả vì khi ông ta bán rồi, dân tình có thể pha thêm để lấy lời. Muốn biết mật ong chính hiệu, không pha là bị đặc quẹo khi trời lạnh. Người Tàu họ pha mật ong với si-rô gạo còn người Mỹ pha với si-rô bắp nên không máy nào phác giác được.

Ông ta kể mới đi du thuyền với nhà thờ của ông ta tốn $5,000 cho hai vợ chồng đi Alaska. Tưởng tượng đi chơi mà mỗi ngày phải nghe mấy ông cố đạo giảng kinh thánh, sáng thức dậy, nghe mục sư giảng rồi chiều trước khi ăn uống. Ông kể sang năm sẽ đi Puerto Rico,… bổng nhiên ông ta nói mình trở về đạo Thiên Chúa Giáo khiến mình buồn cười, nói là đối với tôi, nhất vợ nhì trời nhưng đạo của ông thì bảo nhất Chúa nhì vợ nên tôi không thể theo đạo của ông được vì “trung phu bất sự nhị thê”. He he he.

Nói chuyện với ông Ron khiến mình nhớ đến con tàu Mayflower vì nếu không có con tàu này thì có lẻ đã không có nước Hoa Kỳ ngày nay. Trước khi con tàu Mayflower cặp bến Plymouth thì chính quyền anh quốc, đúng hơn là các công ty đầu tư đã gửi sang Hoa Kỳ trên 8,000 người, thường được gọi là thực dân (colonialist), những người di dân đến những vùng mới chiếm để làm việc, giúp công ty thu lợi nhưng khí hậu khắc nghiệt đã giết hết 7,000 di dân do đó các thương gia anh quốc không dám đầu tư vào những chuyến đi mỹ châu nữa.

Có dạo mình đã kể về ông Martin Luther, người Đức, đã không đồng ý với nhà thờ Vatican và lập nên một nhà thờ mới mà người ta gọi Cơ Đốc Giáo. Ở Anh quốc, người dân cũng theo Thiên Chúa Giáo nhưng khi ông vua Henri VIII mà ngày nay có cái tượng của ông ta trên cầu Pont Neuf ở Paris. Thời sinh viên mình hay đến đây vẽ tượng của ông vua này. Vui nhất là khi có ông nghệ nhân người Lỗ Ma ni tên Christo và bà vợ người Pháp tên Jeanne-Claude bọc chiếc cầu này bằng vãi. Ông này có cái tật lạ là cấm mấy bà quý phi không được tắm trong vòng 3 tháng trước khi giao hoan với ông ta, có lẻ vì vậy mà dân tây ít tắm?

Ông này muốn ly dị bà vợ chính để lấy bà khác. Nhà thờ cho phép ông ta có nhiều bồ nhưng không cho ông ta ly dị nên ông ta kêu tao là vui thì muốn làm gì làm. Không cho tao bỏ vợ thì tao lập nhà thờ khác. Chúa nào cũng là chúa. bỏ nhà thờ Vatican và lập nên nhà thờ Anh Quốc, xem như ông ta đứng đầu nhà thờ. Thêm Anh quốc thất mùa 4 năm liên tiếp khiến dân tình đói khổ. Việc này làm cho một số người dân ở Anh Quốc bất bình vì trộn lẫn tôn giáo và chính trị, tạo nên một phong trào ly khai, thành lập một nhà thờ khác thường được gọi Separatists. Hình như người việt gọi là Thanh Giáo. Bác nào biết thì cho em hay.

Nhóm này bị chính quyền áp bức nên họ vượt biển, trốn sang xứ Hoà Lan, đất nước này dung thứ Đạo Tin Lành. Dạo ấy Âu Châu được thanh bình nên xứ Hoà Lan giàu có nên chứa những người ly khai của Anh Quốc trốn sang vì cần người lao động. Mấy người này không tìm được sự mong muốn vì họ phải làm việc cật lực mỗi ngày trong các hãng xưởng đến 12 giờ, không có thì giờ nhiều cho sinh hoạt lãnh vực tinh thần nên rủ nhau xuống thành phố Leiden, nhỏ hơn phía Tây Nam của thủ đô Amsterdam.

Bản đồ vẽ lại con đường mà các người Thanh giáo Anh quốc đến Leiden

Tại đây, họ cũng không bằng lòng vì con họ sinh ra tại Hoà Lan, tự nhiên là công dân nước này, nói tiếng Hoà Lan, sợ bị đồng hoá, mất gốc như đa số người Việt mới di cư lo sợ con mình mất gốc. Họ muốn tổ chức một cộng đồng nói tiếng Anh với tập tục Anh quốc, thờ Thiên Chúa như ý của họ, khi trốn khỏi Anh Quốc.

Khác với những người lưu vong khác, họ không muốn mất đi văn hoá, bản thể của họ. Họ muốn giữ gìn những phong tục, nghi lễ, con em học tiếng Anh tại trường học thay vì tiếng Flamish, Hoà Lan. Họ không tìm được miền đất hứa của họ tại Hoà Lan nên muốn di cư sang Hoa Kỳ. Ngày nay ở vùng Lancaster của tiểu bang Pennsylvania, có một giáo phái tự gọi Amish, đến từ các vùng Đức ngữ của Thuỵ Sĩ, bị ảnh hưởng của chủ nghĩa Calvin, vẫn sống giản dị như cha ông của họ như dạo mới đặt chân lên Hoa Kỳ.

Tháng 9 vừa rồi mình đi Uzbekistan thì khám phá một giáo phái người đức, cũng bị. Đàn áp nên chạy sang đây đem theo cách trồng khoai tây, và các kỹ thuật canh nông giúp dân Uzbekistan trồng trọt phát triển về canh nông. Đó là một hình ảnh người tỵ nạn, di dân đóng góp văn hoá và kỹ thuật vào một quốc gia đã cưu mang họ.

Vấn đề là họ không có tiền để tài trợ chuyến đi nên kiếm vòng vòng và được một thương gia đại diện cho một hiệp thương của Anh quốc, đồng ý hổ trợ 1 chiếc thuyền cho họ nhưng với điều kiện là đi chung với nhóm Colonialist do hiệp hội gửi đi. Qua mỹ thì săn bắn, lấy da thú gửi về trừ nợ. Kiểu vợ mình đi vượt biên, qua mỹ đi làm trả nợ cho người mượn đi cùng tàu. Cuối cùng họ đồng ý đi chung với những người mà họ xem không yêu Chúa bằng họ nên lên chiếc tàu cũ, quên tên rồi hình như Speedtest về Anh quốc để đi chung với chuyến tàu Mayflower, chở mấy người Colonialist. Đến nơi thì chiếc tàu Speedtest xụm bà chè mà chiếc tàu Mayflower chỉ có thể chở được 102 người.

Ngày nay, người Việt cũng đi chui qua các nước khác ở âu châu để làm công, kiếm tiền gửi về nuôi gia đình. Có trên 30 người Việt chết trong xe đông lạnh. Hay những người các xứ khác đang chạy qua Ba LAn hay người ở Trung Mỹ, tìm cách vượt tuyến vào Hoa Kỳ, để tìm công ăn việc làm, gửi tiền về nuôi vợ con hay cha mẹ.

Họ điều đình 1/2 là colonialist và 1/2 là người di cư đi tìm Tân Thánh Địa Jerusalem, vùng đất hứa của họ mà sau này người ta gọi nhóm người này là Pilgrim (người hành hương). Chỉ có 51 người của nhóm Separatists đi nên đa số bỏ lại con cái, chỉ có 18 cặp vợ chồng, và các người độc thân được đi theo, trong đó có một ông độc thân tên John Howland, bị té xuống tàu trong cuộc hải trình nhưng may được cứu vớt, sau này lấy cô Elizabeth Tilly, sinh ra 10 người con, dẫn đến 88 người cháu mà mấy trăm năm qua từ cặp vợ chồng này có đến 2 triệu hậu duệ với tư duy Chúa cho bao nhiêu nhận bấy nhiêu. Trong đó có Franklin Roosevelt, gia đình Bush,….

Hành trình chiếc tàu Mayflower. Khởi đầu 2 chiếc tàu: speedwell từ Leiden chạy về Anh quốc để cuối cùng nhập chung với chiếc tàu Mayflower từ hải cảng Plymouth

Thông thường các tàu chở các nhóm colonialist đi sang mỹ châu vào mùa xuân, để họ cặp bến vào mùa hè, chuẩn bị cho mùa đông giá lạnh nhưng vì trục trặc tàu bè nên cuối cùng con tàu Mayflower rời bến vào tháng 9. Mục tiêu đến là thành phố Jamestown, tiểu bang Virginia mà mình có đưa bà cụ đến thăm viếng chỗ này trên dòng sông Hudson nhưng tàu chạy lạc đến phía bắc, cách Jamestown đến 250 dặm nhưng thuyền trưởng quyết định cặp bến Cap Cod vì có lộn xộn, tranh chấp giữa người Separatists và colonialist. Một bên kêu bên kia là vi phạm những điều răn cấm của Chúa, không đọc kinh,… đủ trò.

Khi đọc lại lịch sử thành hình của Hoa Kỳ mới hiểu thêm về người Mỹ da trắng, rất ngoan đạo và đưa đến sự cực đoan. Ngày nay, họ lo ngại các giống dân khác, trong tương lai sẽ đông hơn họ, biến họ thành thiểu số, theo đó là quyền lực và tài sản. Nói chung khó bàn về lịch sử tôn giáo vì sợ đụng chạm đến lòng tin của người ngoan đạo, bất kỳ tôn giáo nào.

Khi con tàu Mayflower cập bến Cap Cod thì bộ lạc da đỏ sinh sống tại vùng này, hình như tên Wampanoag, dạo ấy bị một trận dịch, bệnh do người colonialist mang sang, chết như gần tuyệt giống, người ta đoán là bệnh đậu mùa. Tương tự như thổ dân Inka ở Nam Mỹ bị các người di dân Tây Ban Nha lây bệnh làm tuyệt giống luôn. Không biết có chính sách nào để làm tuyệt chủng các thổ dân sở tại hay không? Ai có tài liệu thì cho mình xin.

Các colonialist không bị lây bệnh của người dân sở tại. Dạo ấy các colonialist sang mỹ châu, họ bắt dân da đỏ đem về làm nô lệ bán cho âu châu nhưng ít thấy trường học dạy về vụ này. Trong đó có một anh chàng tên là Tisquantum thì phải, thuộc bộ lạc này, bị bắt và bán cho người Tây Ban Nha. Sau này anh chàng trở về mỹ châu làm thông dịch viên cho các colonialist, khám phá ra bộ lạc của anh ta chết hết vì bệnh đậu mùa. Người ta đoán có trên 2.5 triệu người da đỏ bị bắt và bán tại âu châu.

Tàu Mayflower cặp bến hình như ngày 1/11 thì phải, khám phá ra dân địa phương chết hết. Họ thấy mấy cái đụn đất cát thì đào lên thì thấy hột bắp, giúp họ ăn cầm bửa. Mùa đông lạnh, đói khát, giết đi phân nữa người cặp bến. 18 cặp vợ chồng đi theo tàu, tìm thánh địa mới chỉ còn có 4 cặp. Mình có đọc một tài liệu về người di dân thời xưa, vợ chồng lấy nhau để cùng nhau sống sót, chớ không phải vì tình yêu như trong phim Hồ ly vọng. Kiểu tình yêu trên vùng kinh tế mới.

Bộ lạc Wampanoag chết gần hết nên họ liên lạc với nhóm người di cư để làm đồng minh, chống lại các bộ lạc khác. Họ cho anh chàng tên Tisquantum, chỉ cách trồng bắp,… năm sau được mùa nên các người di cư mới họp mặt ăn mừng, tạ ơn trời đất vào ngày họ đặt chân lên mỹ châu. Đến thời tổng thống Lincoln, ký sắc lệnh là ngày thứ năm cuối của tháng 11 là ngày lễ quốc gia Thanksgiving. Bao nhiêu thứ khác là được báo chí thêu dệt như khi người di cư đến Hoa Kỳ thì dân da đỏ ra tiếp đón, cho ăn gà tây gà tàu, chỉ là do Hồ Ly Vọng và các con buôn bán gà tây phịa ra… nói cho ngay cũng tốt chớ con nít ở tiểu học như con mình khi xưa, học về ngày lễ tạ ơn hàng năm. Dạy chúng người di dân giết nhau, khiến người bản địa bị chết vì bệnh đậu mùa, bỏ đói, không có thức ăn, như dạy chúng căm thù đồng loại. Chán Mớ Đời .

Được tin một tù trưởng da đỏ bị đau, ông William Bradford, đầu đàn của nhóm người di cư, cử một ông biết về y dược đến chăm sóc, giúp vị tù trưởng khỏi bệnh. Để trả ơn, ông ta thố lộ bí mật là các tù trưởng khác tính tấn công trang trại của người di cư, để lấy lại đất. Ở Jamestown, họ còn giữ cái đồn do các colonialist xây dựng để chống các cuộc tấn công của người da đỏ. Các người di cư cử đàn ông đi đánh bất ngờ, giết được mấy người tù trưởng khi đang hội họp. Họ cắt đầu của người tù trưởng nổi tiếng, cắm trên cái lau, để trước trang trại của họ để làm uy nên không bị tấn công từ đó. Mình có đưa mẹ mình đến xem chỗ này. Bà cụ chụp hình, đeo kính mát vào cứ như Việt kiều.

Năm sau, ông thương gia người Anh, Weston, đại diện cho hiệp hội thương gia người Anh cho chiếc tàu Fortune sang, để lấy nợ. Các người di cư trả nợ bằng bắp, lông thú,… nhưng chưa đủ tiền của hiệp hội bỏ ra nên ông ta tính sẽ không tiếp tục giúp nhóm người di cư nữa. May thay lúc ấy, âu châu đang có chiến tranh về tôn giáo nên lông thú bổng nhiên có giá cao nên các người di cư tiếp tục săn thú bán da thú cho âu châu, có tiền, mua lúa giống.

Người âu châu thích lông thú,…nên gửi đâu 10,000 colonialist sang mỹ châu để săn thú,…kiếm tiền làm giàu. Tương tự ngày nay, người Việt ở Việt Nam đi lao công bên Liên Sô, hay làm ô sin ở xứ Đài, gửi tiền về nuôi cha mẹ, xây biệt thự.

Lúc mấy người di cư ra đi thì không ai biết, ngoại trừ nhà thờ Anh quốc, xem như rảnh nợ, không bị quấy rối nữa, kiều người việt thì xưa đi vượt biên, giúp Hà Nội khỏi lo về các người chống đối chế độ. Không ngờ họ đến bờ Mỹ châu với chiếc tàu cũ kỷ Mayflower, sau khi tàu này trở về Anh quốc thì không thể đi biển nữa, được bán lạc son.

Lịch sử cho thấy Hoa Kỳ được hình thành bởi một số người di cư, muốn tìm một thiên đường, một thánh địa mới, một Jerusalem mới để họ có thể thờ phụng Chúa, thể hiện đức tin của họ nhưng loay hoay lại dính vào các thương buôn rồi tạo dựng thành thuộc địa Anh quốc đến khi vua xứ Anh đòi tăng thuế nên người di cư với mầm mống ly khai của cha ông họ để lại, đã đứng lên đánh đổ chính quyền Anh quốc, tạo dựng xứ Hoa Kỳ.

Nhìn lại thì đồng chí gái hay mấy người em mình trốn khỏi Việt Nam bằng đường biển đến Pulau Bidong như mấy người di cư trốn Anh quốc sang Amsterdam hay Leiden rồi sau đó mới sang đến Hoa Kỳ. Còn mình thì có lẻ nghe Hoa Kỳ là xứ tự do nên bắt chước nhóm colonialist, bỏ âu châu sang đây để thay đổi cuộc đời.

Xong om

Nguyễn Hoàng Sơn 

Thuốc phiện thời thực dân

Hôm trước, tình cờ đọc tài liệu của viện Viễn Đông Bác Cổ của Tây thì khám phá ra vụ buôn bán thuốc phiện trong thời thực dân cai trị, đã đem lại cho chính quyền thực dân 27%, đến những năm cuối cùng 37% ngân sách Đông Dương. Xem như 1/3 ngân sách. Kinh hồn.

Điều lạ là vào những năm thực dân cai trị, thì được biết chỉ có 30,000 Pháp kiều sống tại Việt Nam, trên tổng số 18 triệu dân của 3 kỳ hay 0.2% mà họ làm trời làm đất ở xứ mình, bắt dân mình làm cu li cho họ. Bên Miên thì có độ trên 1,000 người da trắng và bên Lào đâu gần 700 người.

Hồi nhỏ đọc truyện Duyên Anh, nói về Nhật Lùn bắt Tây làm tù binh ở Thái Bình, trong vài hôm là xong thì mình lấy làm lạ không hiểu lý do. Lính Nhật đến Việt Nam không bao lâu thêm rất ít mà trong vài đêm đã làm chủ tình hình ở Đông Dương. Họ đánh thắng Nga Hoàng rồi chiếm đóng Trung Quốc đông người,…

Make America Great Again

Ông Trump đắc cử tổng thống với slogan “Make America Great Again” khiến mình tò mò, tìm đọc xem Hoa Kỳ đã từng được xem “great” và đã mất tước vị ấy từ bao giờ mà uỷ ban bầu cử của ông ta cứ lập đi lập lại mãi câu thần chú này đến nay.

Khi mấy đứa con học ở trung học, mình hay lấy sách của chúng học đọc để lỡ chúng hỏi thì còn ú ớ trả lời, sợ chúng khám phá ra cái bản chất ngu lâu dốt sớm của bố chúng. Sách lịch sử mà chúng học thì cho thấy văn minh lịch sử Tây Phương phát xuất, đúng hơn là khởi nguồn từ nền văn minh Hy Lạp với những triết gia, với những tên khó đọc đến nay. Lịch sử của những vùng lân cận trước đó như Ai Cập, đã gây ảnh hưởng rất nhiều cho nền văn minh Hy La thì được xoá bỏ, không đề cập hay được dạy.

Mấy đứa con được dạy là lịch sử Hoa Kỳ chỉ bắt đầu từ khi Kha Luân Bố đặt chân lên Mỹ Châu, người ta dạy chúng là Kha Luân Bố khám phá ra Châu Mỹ, làm như trước khi ông này đặt chân lên bờ, mỹ châu là vùng đất không người, hoang dã nhưng có lẻ ông ta dạo ấy, hoang mang thì đúng hơn vì ông ta đinh ninh đi tìm Ấn Độ bằng hướng Tây thì lại đến xứ này. Nói cách khác người dân sở tại tìm ra ông ta và đám tuỳ tùng thì đúng hơn vì trước khi Kha Luân Bố đặt chân lên Châu Mỹ thì vùng đất này cũng đã có lịch sử nhân văn giàu có của nó qua các nền văn minh Inka, Aztec rất cao hơn cả âu châu hay những người da đỏ đã sống trên vùng Bắc Mỹ từ bao giờ, không phải vùng đất không có người sinh sống như khi phi thuyền Apollo đáp xuống mặt trăng, không một bóng người.

Philadelphia 2018

Lâu lắm mới trở lại thành phố Philadelphia, nơi mình có nhiều ác mộng của một thời ngu dại.

Thành phố này là một thành phố lịch sử của Hoa Kỳ khi các nhà đại nông của 13 tiểu bang tụ họp lại ngày 4 tháng 7 năm 1776, ký kết bản tuyên ngôn độc lập khỏi ách thuộc địa của vương quốc Anh, hùng mạnh nhất thế giới thời bấy giờ.

Cách đây trên 3,000 năm tại Babylon, thành phố lớn nhất của vùng Mesapotamia, được xem là trù phú nhất, nghe đâu có cả triệu dân cư mà năm 6 ème, học địa lý và lịch sử của vùng Tiểu Á này giúp mình nhận thức là đại ngu, cảm thấy ngu ngu ngố ngố tương tự khi học thời đồ đồng ở Việt Nam. Tại vùng này có một bản tuyên ngôn ra đời, thường được gọi là bộ luật Hammurabi (Hammurabi’s Code) được ban hành trong một xã hội, về mặt sử học được xem là văn minh nhất thời ấy.

Các sử gia hay gọi những hiến chương, tuyên ngôn là những trật tự tưởng tượng do con người tạo dựng và người ta chấp nhận tuân theo ngay cả các thế hệ tương lai. Điển hình là kinh ước có từ trên 2000 năm nay người ta vẫn tin vào những câu chuyện được kể trong kinh thánh là có thật. Ông nuôi ong trong vườn mình, mới mua tặng mình một cuốn sách về chúa Giê Su, do một ông mục sư nổi tiếng ở vùng này viết. Ông ta muốn mình trở về đạo mà mình đã lỡ thờ đồng chí gái. Tôi trung chỉ thờ một chúa. Chán Mớ Đời

Người Việt và rượu bia

Nhớ về Việt Nam, gặp người quen hay bạn học cũ thì có điều mình rất ghét là khói thuốc lá và mùi hôi của nó nhưng phải chịu trận nếu không người ta nói mình chảnh. Tưởng tượng vào phòng hát karaoke, không có máy lạnh, khói thuốc ngập phòng.

Năm ngoái lần đầu tiên đi uống cà phê với mấy người bạn học cũ, có đồng chí gái đi theo. Mấy ông thần ngồi chung bàn, hút thuốc lá như điên, cứ hết điều này sang điếu nọ, khói bay mịch mù, mấy cô bạn học cũ ngồi chịu trận, đồng chí gái thở không nổi nên phải cáo từ về sớm. Nghĩ thấy thương phụ nữ ở Việt Nam, phải chịu đựng khói thuốc hàng ngày trong nền văn hoá gia trưởng, đàn ông là trên hết.

Nhớ dạo thằng con mới ra đời, ở với ông ngoại. Ông ngoại hút thuốc như điên, lúc nào cũng như đang xông khói, đồng chí gái nói ba ra ngoài sân hút thuốc, bị ông ngoại la mắng nên chỉ biết ôm con vào phòng.

Ở Hoa Kỳ, lâu lâu bạn bè đến nhà chơi, mấy ông thần rũ nhau ra sân hút thuốc lá, vị chi hôm sau mình đi lượm tàn thuốc quăn bừa bãi.

Các cơ quan ngoại quốc và bộ y tế Việt Nam có hợp tác chung để nghiên cứu vấn nạn hút thuốc lá tại Việt Nam. Kết quả cho thấy có 50% đàn ông vị thành niên, 5% phụ nữ hút thuốc. 85% người Việt hút mỗi ngày. 75.9% hút nữa gói mỗi ngày và 37.6% hút trọn gói.

Thuốc ngừa thai

Hồi nhỏ, mình hay hóng chuyện người lớn. Lâu lâu có khách đến nhà, ngồi ngoài phòng khách với bà cụ thì mình hay đứng sớ rớ sau cái cửa để hóng chuyện. Nghe người lớn nói chuyện gì về vòng xoắn, phương pháp Ogino, loạn cào cào nhưng chả hiểu gì cả. Chỉ biết cứ 3 năm là bà cụ mình ở cử 2 lần, nằm lò than, xoa bóp long nảo đủ trò, tổng cộng có 11 người con. Ngày mình đi tây thì bà cụ có mang cô út được 8 tháng.

Sau này qua Mỹ mình gặp bác Thanh, một trong hai cô mụ của nhà bảo sanh Hiền Chi, ở đường Phan Đình Phùng, Đàlạt (cô mụ kia tên Tuý, chuyên đỡ đẻ bà cụ mình). Bác Thanh, mẹ của một tên bạn học, kể là Má mày nói cứ ở cử xong là ba mày chích một cái là dính bầu. Hoan hô vòng xoắn, hoan hô Ogino. Chán mớ đời.

Đến năm 11 B, học Vạn Vật với thầy Phan Nam. Một hôm, thầy giảng về sinh lý, vẽ cái bướm to đùng trên bảng nhưng cắt ngang khiến thằng nào thằng nấy trong lớp, chăm chú, miệng không ngớt kêu u chầu u chầu. Có lẻ hôm đó là ai cũng chăm chú nghe thầy giảng bài. Đến lúc thầy vẽ cái màn trinh thì nói khi dương vật xâm nhập vào nội thành thì sẽ làm vỡ cái màn trinh Thuý Kiều khiến một tên trong lớp không nén được sự tò mò buột mồm hỏi: có chắc không thầy. Ông thầy trợn mắt, gân cổ kêu chắc thì hắn hỏi lại thầy đã thử chưa khiến ông thầy đứng như Từ Hải, mặt đỏ như xôi gấc. Đó là những gì mình học về sinh lý ở trường cho thấy sự nghèo nàn của giáo dục ở Việt Nam trong khi con mình mới học lớp 5, cô giáo đưa giấy tờ bắt ký cho phép trường chiếu phim giải thích về sinh lý cho mấy đứa bé.

Chủ nghĩa dinh dưỡng

Cái khổ khi đọc tin tức, sách báo về thức ăn, dinh dưỡng ở Hoa Kỳ nhất là trên mạng, đọc giả khó mà suy đoán hay tìm thấy kết luận về các thông tin. Các nhà nghiên cứu đưa ra các giả thuyết về dinh dưỡng và bệnh tật khiến người ta càng bị hoang mang vì các thông tin đối nghịch.

Ngày nay, người ta cho biết 71% người Mỹ từ 18-24 tuổi không đủ tiêu chuẩn để gia nhập quân đội vì bệnh béo phì,… đó là mối lo ngại của bộ quốc phòng nếu trường hợp Hoa Kỳ có chiến tranh với một quốc gia khác như thế chiến thứ 2. Ngược lại khi thế chiến thứ 2 khởi đầu thì 30% thanh niên mỹ không qua khỏi lượt khám sức khoẻ vì suy dinh dưỡng.

Người ta quy vấn nạn béo phì, bệnh tật của người Mỹ ngày nay cho luật liên bang về thức ăn, dinh dưỡng cho người Mỹ, do uỷ ban thượng viện, thường được gọi là uỷ ban MacGovern do của thượng nghị sĩ mang tên này đề xướng.

Những biện pháp của uỷ ban đưa ra lúc đầu bị các kỹ nghệ nông nghiệp, công ty về thực phẩm chống đối qua các đại biểu quốc hội được họ bảo kê. Cuối cùng quốc hội Hoa Kỳ thoả thuận đưa ra giải pháp; chính phủ liên bang sẽ bảo trợ cho nông nghiệp, nhằm hạ giá thực phẩm để người Mỹ có thể mua thực phẩm để bồi dưỡng, do đó người ta thấy gà mỹ xuất cảng, bán tại Việt Nam rẻ hơn là gà được nuôi tại Việt Nam, tương tự các sản phẩm nông nghiệp khác.