Showing posts with label Đây đó. Show all posts
Showing posts with label Đây đó. Show all posts

Du lịch Ý Đại Lợi

 Đi Ý *

Trong các nước mà mình đã từng sinh sống, mình thích nhất nước Ý Đại Lợi vì thực phẩm, kiến trúc, gái gú, văn hoá,... Nếu không đi Mỹ thì mình đã nhận nơi đây làm quê hương. Mình nhớ hồi ở Đà Lạt, có coi phim "Made in Italy" ở rạp Ngọc Lan, vui thần sầu. Mình không nhớ tên ông thầy dạy thế vài lần về môn sử thì phải. 

Cứ gần hết giờ là ông thầy người Nam kể chuyện phim của Ý Đại Lợi, ông có tài kể chuyện phim thuộc trường phái Tân Hiện Thực "người ăn cắp xe đạp" (ladri di biciclette, của Vittorio de Sica). Nghe ông ta kể khiến mình mơ ngày nào viếng thăm Ý Quốc nhất là mê xi nê Ý, hậu đệ nhị thế chiến. Dạo còn sinh viên, cuối tuần đi coi xi nê Ý ở thư viện Centre Pompidou hay Cinémathèque ở Trocadero. 

Sau đại chiến thứ 2, điện ảnh của Ý Đại Lợi bổng nổi lên một làn sóng mới, các đạo diễn trẻ thay phiên nhau cho ra đời những phim rất hay, nói về đời sống sau chiến tranh của người Ý Đại Lợi. Rất nghèo vì là phe thua cuộc. Tương tự sau này, tại Đài Loan, có làn sóng các đại diễn trẻ làm nữhng phim kể về thừoi sau 1949, khi quân đội của Tưởng Giới Thạch thua trận, bỏ chạy sang hò đảo này. Mình xem hầu hết các phim của Ý Đại Lợi và Đài Loan của các đạo diễn trẻ này.

Năm đầu vào trường kiến trúc, lễ khoá mùa xuân, lớp có tổ chức đi chơi một tuần ở Siena gần thành phố Firenze vùng Toscana (Ý). Mình muốn đi nhưng lại kẹt giấy tờ vì dạo ấy Saigon vừa mất cho nên sổ thông hành VNCH không còn giá trị. Đang xin tỵ nạn chính trị nên chưa có giấy tờ đi nước khác, may có thằng bạn quen một tên VN có quốc tịch Pháp nên mượn thẻ căn cước của hắn để qua biên giới. Lúc tới biên giới mấy đứa bạn tây, đầm đều run cả nhưng thấy ngồi chung nên quan thuế cũng không dòm ngó gì cả. Tính ra là mình có 4 sổ thông hành, VNCH, Pháp, Cộng đồng Âu Châu nay thì dùng Mỹ.

Đây là Piazza Del Campo của thành phố Siena. Mình đi Ý Đại Lợi lần đầu tiên là thành phố này. Mình nhớ nhất là ngồi ngoài trời nơi tiệm ăn thứ 3 từ phải qua trái (trong hình). Khi bồi bàn đem ra hai đĩa spaghetti cho mình và ông thầy. Đúng lúc con chim nào bay ngang làm một bãi ngay cái đĩa spaghetti của ông thầy. Tại Ý Đại Lợi, chim Bồ câu, hay bay vòng vòng ở các quảng trường. Ngày nay, đến Venise, toàn là chim và chim. Lại giúp một nhóm người làm tiền, bán thức ăn cho chim, để chim bu lại chụp hình. Chán Mớ Đời 

Trong lớp, chia ra nhiều nhóm thân nhau đi viếng thành phố này trong ngày nhưng mình lại thích đi với ông phụ giáo còn trẻ. Mỗi ngày ông này đi vẽ nên mình ngồi bên vẽ để học cách vẽ của ông ta. Mình có hai kỷ niệm vui nhất về ông này. Lần đi Siena, sau một ngày vẽ thì hai thầy trò kéo nhau đi ăn tiệm ngay ở Piazza Del Campo, ông này lại muốn ngồi ngoài trời nên khi người bồi bạn vừa bưng đĩa spaggetti nóng hổi ra, chưa kịp ăn thì một con bồ câu bay ngang thả bom ngay xuống đĩa spaggetti làm phải tốn tiền kêu đĩa khác. Một lần khác ông ta rũ mình đi La Mã chơi vì có người em bạn dì tên Marc Porel, cho mượn nhà trong vòng một tháng. Ông Marc Porel này là tài tử xi nê, nổi tiếng một thời đóng với Alain Delon, bồ với Ursula Andress nổi tiếng trong vai Bond Girl với Sean Connery trong phim Dr. No, sau này chết vì ma tuý. 

Trong xe lửa từ Paris đến La Mã, ông ta kể cho mình nghe những mánh mung của dân Ý móc túi du khách. Khi xe lửa vào ga Termini của thủ đô La Mã, ông ta dặn mình là cẩn thận, tụi móc túi đã để ý đến mày rồi. Hai thầy trò lấy xe buýt về tới nhà, ông này rờ tay vô túi quần thì cái bóp của ông ta không cánh đã bay làm mình muốn cười nhưng không được. Đi ra đồn cảnh sát Ý để báo cáo, để đến toà đại sứ Pháp xin giấy tờ tạm để về nước thì gặp 2 cặp người Mỹ, bị mất chiếc xe chở bằng tàu thuỷ từ mỹ sang, ngay cả vali lẫn tiền bạc, sổ thông hành thấy tội thể thảm. Từ đó, khi đi Ý Đại Lợi, mình phải mua báo địa phương, cầm trong tay, để làm như mình là người sống tại địa phương. Nay thì người Tàu đông như quân Nguyên. Có một phố tàu tại thủ đô La-Mã. Kinh

Ga xe -lửa của La-Mã, nơi mình và ông thầy vừa bước ra khỏi đây, leo lên xe buýt là mất cái ví. Chán Mớ Đời nay thì nạn móc túi nhiều hơn trước. Lần trước, đến thăm La-Mã với đồng chí gái, mình ở gần nhà ga này để tiện lấy xe lửa đi chơi.

Dạo đó dân Ý nổi tiếng về ăn cắp, du khách đi xe lửa, ngủ couchette, họ thổi thuốc mê để lấy đồ. Mình nghe kể chuyện ăn cắp như; có người lái xe hơi dừng ở đèn đỏ thì thấy trong kính chiếu hậu có người đứng tè vào xe mình nên mở cửa chạy ra chửi bới thì có tên khác nhảy lên xe vọt chạy đi. Có cặp vợ chồng Pháp đi chơi nhưng sợ bị mất xe nên bà vợ vào viếng viện bảo tàng trước trong khi ông chồng ngồi coi xe, buồn ngủ hay sao lúc bà vợ đi ra thì thấy mất bốn cái bánh xe. Trong mấy phim có tài tử danh tiếng Toto đóng có mấy cảnh dân Napoli ăn cắp tại Nhà ga, xe buýt.... Sau này mình đi Giang Hồ thì tới thành phố nào cũng mua tờ báo địa phương kẹp nách nên được yên thân, ngụ ý là mình thuộc dân địa phương.

Mình có vẽ cảnh này tại Venise, sau này trở lại chỉ chụp hình với đồng chí gái trên chiếc cầu này.

Mình đi Ý lần thứ hai vào năm sau khi lớp tổ chức đi Venise. Phải công nhận thành phố này quá thơ mộng, tối sau ăn cơm cả đám rủ nhau ra Piazza San Marco, uống nước rồi nhảy Valse trong tiếng vĩ cầm do các nghệ nhân chơi. Sau này mình đi viếng thành phố này mỗi năm khi còn ở Âu Châu, lần chót đến là năm 2006 khi đưa vợ con đi Âu Châu thăm bạn bè cũ nhưng cái không khí khi xưa hình như không còn nữa, không còn ai chơi vĩ cầm nơi các tiệm ăn hay cà phê. Du khách đông hơn xưa nhiều và khác xưa. Tây ba lô nhiều.

Ở đây có vụ là dân bồi bàn gian lận khi thối tiền. Mình thấy rõ ràng tên bồi bàn đếm nhưng khi đến tay tên bạn thì thiếu hai tờ nên khi đi Ý là mình phải đếm lại trước mặt tên bồi bàn nếu không là bị gian ngay. Lần cuối thì dùng thẻ tín dụng nên hết sợ. Dạo đó nước Ý còn dùng tiền Lire nên một quan Pháp ăn đâu 15,000 tiền Ý như thể mình về VN, lấy đô la đổi ra tiền đồng, đếm mỏi tay. Có mấy cái đảo nhỏ xung quanh thành phố này, có một đảo tên Lido mà mỗi năm có tổ chức giải xi nê quốc tế và Biannale về kiến trúc. Ngoài ra có 2 đảo Murano, Burano,.. rất dễ thương, ít du khách hơn, nhà cửa bớt đồ sộ vì khi xưa là làng đánh cá và làm ve chai, nay có mấy tiệm thổi ve chai thành ly tách, bình hoa,…

Thành phố Brescia, Ý Đại Lợi. Nơi mình đến ăn giáng sinh đầu tiên tại Ý Đại Lợi. Sau này đi La MÃ nhiều hơn vì vui và dễ vẽ tranh bán cho du khách. Tại Brescia, mình chỉ bán được có một tấm. Chán Mớ Đời 

Giáng sinh năm 1980 thì được một cô bạn Ý quen ở Luân Đôn mời sang chơi. Nhà cô này cách thành phố lớn Brescia khoảng 50 km. Mùa đông nhưng mình cũng phải đi vẽ để bán tranh trả tiền tàu lửa. Sau bạn trai của cô này có một bà chị kiến trúc sư ,nên mình hỏi quen hãng kiến trúc nào mướn người vẽ thì cô ta giới thiệu một giáo sư ở đại học Torino (Turin), thủ phủ của hãng xe hơi Fiat nên mình đến Torino làm việc, nhân tiện kiếm tài liệu để làm luận án ra trường. Mình làm việc được 6 tháng rồi đi giang hồ 3 tháng hè từ nam chí bắc Ý Đại Lợi, vẽ tranh bán. Sau này, cô bạn lấy một tên người anh, dọn sang Luân Đôn, còn tên bạn trai, lấy cô bạn cô Elena mà mình có gặp khi đi chơi chung khi xưa.

Đi từ Bắc xuống miền Nam Ý rồi qua đảo Sicily, có ghé lại thăm vài tên bạn ở chung ký túc xá nên có rất nhiều kỷ niệm vào thời gian ấy. Nhớ đi xe đò từ Agrigento đến cái làng Corleone, nổi tiếng qua phim Bố Già thì mình buồn chả biết làm gì nên vẽ hí hoạ anh tài xế, cuối cùng anh này cho mình đi không bù lại mình tặng cái hí hoạ của anh ta. Thật ra cái làng Corleone, ở phía Tây của hòn đảo này nhưng ông Francis Coppola lại lấy một làng khác, cạnh Agrigento để quay phim này. Nhờ đó mà nay du khách viếng khắp nơi.

Làng này nhỏ nên chỉ có hai tiệm ăn mà một tiệm đóng cửa hôm đó nên mình phải vào tiệm còn lại. Mới vào cửa thì tên hầu bàn hỏi mình là sinh viên thì mình gật đầu. Khi xem thực đơn thì không thấy đề giá tiền nên hỏi người hầu bàn thì hắn nói đừng có lo, trường trả nên mình kêu đủ món, ăn cho nhanh vì có nhóm sinh viên Mỹ đi du lịch cả xe buýt sẽ ghé lại ăn tối. Ăn xong thì lo chuồng ngay vì thấy vài tên sinh viên Mỹ bắt đầu vào mà không chịu ngồi chung bàn với mình nên ký tên rồi ra cửa. Sau này kể cho tụi bạn sinh viên Ý thì không tên nào tin cả, nên đến mấy chục năm sau, gặp lại tụi nó vẫn bắt mình kể lại chuyện đó.

Nước Ý là một nước, gồm các tiểu vương quốc mới thống nhất bởi ông Garibaldi trên 150 năm nay, còn trẻ hơn Hoa Kỳ nên rất phức tạp. Mỗi vùng nói thổ ngữ địa phương tương tự như ở Thụy Sĩ, ở nhà thì họ nói thổ ngữ còn đi học thì nói và viết tiếng Ý. Gặp người lớn tuổi nhiều khi họ không biết viết hay nói tiếng Ý. Miền Nam Ý rất khác xa với miền Bắc cho nên có sự kỳ thị giữa Nam Bắc nhất là về khí hậu. Miền Nam nóng hơn nên khi mình ghé lại thăm mấy tên sinh viên ở chung ký túc xá thì trưa là đi ngủ, chiều khoảng 5-6 giờ là ăn bánh mì nướng trét dầu olive, sang thì thêm chút cà chua. Không có máy điều hoà không khí như ở Hoa Kỳ.

Xong thì đi rão phố trong làng vào lúc đó thì nam nữ ăn bận rất là chải chuốt, đi đầy đường mà làng thì chỉ có một con đường chính, cứ đi dăm ba phút lại về chốn cũ nhưng thật ra rất lâu vì cứ đi vài bước thì bạn mình gặp người quen là đứng lại giới thiệu mình, rồi họ hỏi tông ti họ hàng của mình cũng mất 15 phút để trả lời rồi lại đi vài thước lại Ciao, Ciao bắt tay hỏi chuyện. Nhớ đến “Ciao” (đọc như “chào” của tiếng Việt) mà người Ý hay chào hỏi khi gặp nhau, dân Tây cũng bắt chước. Lúc mới sang Tây không biết nên khi thấy tụi Tây cứ kêu “Ciao” thay vì “Salut” thì mình tưởng chúng biết tiếng Việt nên khâm phục. Không ngờ tây đầm biết văn hoá Việt Nam để chào mình. Chán Mớ Đời 

Dân Ý tương tự như người Huế, ra đường phải chải chuốt, nghèo nhưng ăn bận sang lắm. Dân Ý nghèo hơn với Pháp nên người dân di cư sang Mỹ hay đi lao động ở các nước âu châu miền bắc như Pháp, Bỉ, Đức, Á Căn Đình,... Ở Bỉ có một ca sĩ mà người Việt rất mến mộ, gốc Ý tên Salvatore Adamo với mấy bài như "Tombe la neige", La Nuit,...Có lẻ mình là thằng Á Đông đầu tiên đặt chân đến mấy làng này nên cả làng xôn xao, ùa ra hỏi chuyện. Hai ngày sau là mình quen hết làng, lại được họ mời về nhà ăn uống rất khuya.

Dạo còn ở VN mình thích bản nhạc Back to Sorriento mà ông Phạm Duy có phổ lời Việt, nên có ghé lại vùng Napoli để viếng núi lửa Vesuve, đảo Capri và thành phố này. Có dạo cả thế giới thích dịch các bản nhạc dân ca của vùng này như Bambino, O sole mio,...hình như Elvis Presley có dịch ra It's now or never. 

Mình có ngồi vẽ chỗ nào tương tự chỗ này, cạnh một biệt thự. Đến trưa thì chủ nhà đi ra, mời mình vào ăn cơm trưa với gia đình họ. Chiều mình phải quay về Sorriento vì đảo này không có lữ quán thanh niên.

Ở đảo Capri, đang ngồi vẽ thì có gia đình Ý kêu vào ăn cơm, ngồi xem biển đẹp lạ lùng làm nhớ tới bản nhạc “Capri c' est fini” mà mình hay bắt chước Hervé Vilard rống như bò “.

Capri, c'est fini,

Et dire que c'était la ville

De mon premier amour,…

 Mình viếng thành phố Napoli để vẽ những nơi mà Sophia Loren và Marcello Maestroiani từng đóng trong phim của Vittorio De Sica. Xứ này nghèo nên họ ăn Pizza hay spaggetti al dente, nấu hơi sống để lâu đói. Sau này dân vùng này di cư sang Mỹ nên làm pizza bán khiến món này trở thành phổ thông. Khi lính Mỹ đổ bộ vào Ý để đánh quân Đức quốc xã thì đi lùng kiếm pizza nên từ dạo đó các vùng khác ở Ý mới bắt đầu biết và ăn Pizza. Gregory Peck có đóng một phim, quên tên rồi kể về thời lính Mỹ đổ bộ tới Napoli rất cảm động.

Đảo Sicily phải công nhận đẹp thật, bao nhiêu công trình của Hy Lạp và đế quốc La Mã vẫn còn, phong cảnh thì khô cằn, chỉ có trồng cây olive, bị ảnh hưởng của Văn hoá Á rập vì bị đô hộ khá lâu tuy không bằng Tây Ban Nha. Có điều lạ là đàn bà ai cũng bận đồ đen cả vì để tang người thân 3 hay 5 năm, sau đó thì có người khác trong gia đình bị giết thì lại để tang, cứ thấy trên tường dán các tờ cáo phó mà rầu. 

Mình có vẽ đền này, quá đẹp.

Mình nhớ lần đầu tiên đến Siracusa, đang ngồi vẽ thì có hai cô bé xinh lắm đến ngồi bên cạnh xem mình vẽ, kêu mắt mình một mí đủ trò nhưng mình chả dám hỏi han gì cả, sau đó có một cô hỏi chuyện thì mình trả lời nhưng cứ dáo dác xem xung quanh có anh em của mấy cô này không vì sợ bị lupara (bắn). Có lẻ bị ảnh hưởng của Á Rập nên ra đường con gái phải có anh trai đi theo. Vẽ xong là chạy không dám ở nán lại. Sau này gặp tụi bạn thì tụi nó nói chỉ là đồn đại. Con gái vùng Sicily có lẻ bị lai Á rập nên tóc đen, khác với mấy cô ở vùng Veneto, tóc vàng nhiều hơn, rất là đẹp.

Dạo còn ở Âu Châu thì mỗi Giáng sinh mình đều đi La Mã chơi với một gia đình Ý quen. Gia đình anh bạn này thì thuộc thành phần nghệ sĩ, đánh đàn... Ông bố thì khi xưa chơi ban nhạc, về hưu làm đàn accordeon để bán, cô chị thì dạy dương cầm, ông chồng cũng đánh đàn cho ban nhạc. La Mã có cái truyền thống, tục lệ là vào đêm giao thừa, mọi người quăng liệng các đồ cũ qua cửa sổ nên ngày đó không thấy ai đậu xe ngoài đường vì người ta liệng lavabo, cầu tiêu,... Trai gái tặng quà quần sì màu đỏ cho hên. Nói chung mình thích dân ý miền Nam hơn. Kiến trúc ở đây thì quá đẹp khó mà kể hết.

Sau khi ra trường, mình bỏ 6 tháng đi chơi vòng Âu châu với cô bạn Mỹ. Từ Hy Lạp mình đi tàu về Ý, có ghé lại vùng Bari và Foggia thăm vài người bạn quen khi còn ở ký túc xá. Vùng này là nền Văn minh Etrusque, có lẻ đẹp hơn văn hoá La Mã, có dịp sẽ kể. Vào nhà người bạn ở lại thì hắn đem mấy cái đồ gốm, khảo cổ mấy ngàn năm đào ra cho cô Mỹ xem. Cô này xem xong nói ở Mỹ là phải ở trong viện bảo tàng, tên bạn kêu, đồ này nhiều quá nên ai cũng lượm về. Xứ Mỹ mới thành lập trên 200 năm trong khi các đồ gốm này đã có trên 2,500 năm. Trong phim Roma, đạo diễn Federico Fellini có quay các cảnh đào hầm để xây xe điện ngầm thì cứ gặp cái di tích lịch sử của thời La Mã nên phải dời đường rày đi chỗ khác nên tốn tiền và mất thời gian.

Nếu ai chưa đi Ý thì nên đi nhất là thành phố trên biển Venise vì có câu xem Venise rồi chết, hình như đạo diễn Visconti có làm một phim có tựa đề này. Hai thành phố khác mà mình muốn đưa vợ đến thăm là Firenze và Roma. Hi vọng năm 2016 sẽ đi âu châu được vì 2014 thì có gia đình mấy người em sang chơi còn 2015 thì về Đà Lạt thăm ông bà cụ. 

2016, mình có đưa vợ con đến Venise. Quá đẹp! Mình tính năm nay đi lại, để xem sao. Vợ mình mê Venise và La-Mã, không thích Florence.

(Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Du lịch xứ Tây Ban Nha

 Có vợ chồng anh bạn đi bộ hành hương 2 tháng trời từ biên giới Pháp quốc đến Santiago de Compostella, Tây Ban Nha, khiến mình tính thực hiện chương trình này nhưng chưa biết có nên hay không. Tháng 4 này mình sẽ leo 7 ngày 6 đêm đến Machu Pichu, ở xứ Peru. Tháng 6 thì leo đỉnh Whitney, được xem là ngọn núi cao nhất nội địa Hoa Kỳ.

Lý do mình còn phân vân vì Tây Ban Nha mình đã đi qua nguyên cả nước này khi còn sinh viên. Thêm mình không phải công giáo, nên không cảm hứng lắm về đi hành hương mấy nhà thờ. Nhà thờ này thì mình đã có viếng thăm khi xưa. Có nhiều nơi trên thế giới, mình muốn thăm viếng. Nếu đi thì mình sẽ đi hành hương Shikoku, viếng 88 cái chùa bên Nhật Bản, đi bộ hết là 1,200 cây số. 

Đi bộ 2 tháng qua biết bao nhiêu cái chùa. Mình thích viếng chùa Nhật Bản hơn vì rất đơn sơ. Không lai láng như chùa tàu hay Việt Nam. Có chùa Thầy ở quê mình thì rất đẹp, kiến trúc rất bình dị nhưng rất đẹp, còn chùa bây giò thì Chán Mớ Đời. Về Đà Lạt, thấy trên đường Đinh Tiên Hoàng có cái chùa sơn vàng, thiết kế xấu, rất phản cảm. Đợi đồng chí gái nghỉ hưu, hai vợ chồng đi tuần trăng mật lại, đi bộ 1,200 cây số.

Hôm qua, nói chuyện ở hội Toastmasters về chuyến du hành tại Ý Đại Lợi, khởi nguồn cho cảm hứng giang hồ ở âu châu khi xưa, thời sinh viên của mình. Sau này, có viếng thăm âu châu nhưng với vợ con nên không có màn đột suất, hứng là đi, thích là làm. Lấy vợ là mất ngẫu hứng của đời trai. Chán Mớ Đời 

Khi đi học anh ngữ 2 tuần tại Luân Đôn, mình quen vài sinh viên đến từ Tây Ban Nha, Ý Đại Lợi, và Pháp quốc. Nói chung thì mình thích sinh hoạt với mấy sinh viên Tây Ban Nha và Ý Đại Lợi hơn là đám tây đầm. Tây đầm thì mình gặp nhiều ở Paris. Mình vẫn liên lạc với vài người đến nay. Con cháu họ sang nhà mình chơi mấy tuần vào mùa hè, còn mình thì gửi con qua đó.

Sau khi viếng Ý Đại Lợi thì hè năm sau, mình lên đường, mang ba-lô, mang danh du khách “Việt Ba-Lô”. Có thể nói khi xưa, sinh viên gốc mít đi chơi rất hiếm, nhất là Ba-lô. Cứ xem mình là Sơn-Ba-Lô. Có thể dạo ấy mình là dân Việt-ba-lô đầu tiên ở âu châu.

 Trên đường giang hồ, rầy đây mai đó, mình gặp nhiều nhất sinh viên từ Đức quốc, các nước Bắc Âu. Có lần sau khi tốt nghiệp, mình có đi Ý Đại Lợi với cô bạn Valérie. Cô này mình có gặp lại khi viếng thăm Hy Lạp mấy năm trước. Cô ta lấy chồng kiến trúc sư, người Hy Lạp nên dọn về Athens ở, có 3 con. Nay già hết đẹp như xưa nhưng vẫn còn dáng đẹp. Ông chồng rất đẹp trai như tượng Hy Lạp. Họ tính cho con họ qua Cali chơi, ở nhà mình nhưng dính covid nên chả biết khi nào. Có lần mình gặp một cô gái đến từ Úc Đại Lợi, đi một mình. Hỏi ra thì cô ta đi với cô bạn rồi lạc nhau nên phải đi một mình. Dạo ấy đâu có internet.

Nói chung, mình ít gặp tây đầm đi ba lô lắm. Thậm chí khi mình đi xuống vùng miền nam nước pháp cũng chỉ thấy toàn là đức, và bắc âu nên phải xổ tiếng anh mút mùa lệ thuỷ. Nhớ có lần đi viếng các lâu đài dọc dòng sông Loire, gặp hai chị em người đức, rủ đạp xe đi chung. Đành mướn xe đạp, đạp theo mấy cô này học gạch. Vùng này bằng nên mướn xe đạp đi viếng khá thú vị. Có nhiều kỷ niệm đẹp khi đi viếng vùng này. Muốn trở lại nhưng đồng chí gái không thích xứ tây. Bán được nhiều tranh nhất ở vùng này vì vẽ các lâu đài thì du khách bu lại mua như quân Nguyên, không kịp vẽ. Trung bình vẽ một bức là 2 tiếng đồng hồ. Ngồi 6 tiếng bán được 3 bức, được độ $200. Có dạo mình muốn bỏ nghề kiến trúc, theo nghề hoạ sĩ. Lấy vợ thì bỏ nghề kiến trúc sư, lẫn nghề hoạ sĩ, làm thợ hồ, rồi làm nông dân chuyên chính vô sản. Chán Mớ Đời 

Khi xưa, mình đi chơi với mấy cô bạn, đa số là dân mỹ thuật nên khi mình ngồi vẽ thì mấy cô cũng vẽ hay đọc sách. Còn mụ vợ thì xứ lạ quê người, không dám đi đâu hết, ngồi bên rồi cứ kêu xong chưa, xong chưa nên mình đành bỏ đam mê theo Đảng vì mụ vợ cho ta mùa Xuân, dẫn đi viếng, mua sắm. Chán Mớ Đời. Có thể mình sẽ vẽ lại khi đi du lịch năm nay. Chuẩn bị đem theo để vẽ Machu Pichu. Có lẻ mình sẽ vẽ khi đi hành hương 88 cái chùa Nhật Bản. Kiểu này thì chắc không phải hai tháng mà 4 tháng.

Mình lấy xe lửa từ Paris đến Girona của xứ Tây Ban Nha. Nói cho ngay, lộ trình mình thì dựa trên các địa danh có lữ quán thanh niên. Dạo ấy, tây ba-lô sử dụng Guide des Routards nên trước khi đi thì mua cuốn này rồi dựa theo đó mà lập hành trình. Xe lửa chạy ban đêm nên mua couchette để ngủ qua đêm. Đi Ý Đại Lợi cũng vậy, cứ lên xe lửa ban đêm, nằm couchette xong thì sáng hôm sau nghe hải quan xứ Ý Đại Lợi hay Tây Ban Nha lên toa, hỏi sổ thông hành, hay thẻ căn cước tây. Dạo ấy chưa có Liên Hiệp Âu Châu. Chỉ cần có căn cước là qua biên giới. Dạo ấy, Tây Ban Nha chưa vào Liên Hiệp Âu Châu nên kiểm soát tại biên giới nghiêm ngặt hơn.

Nhớ năm thứ nhất vào trường quốc gia mỹ thuật, trong lớp tổ chức đi viếng Sienna, Ý Đại Lợi, cạnh Florence, vùng Toscana. Mình là dân vô tổ quốc vì Việt Cộng chiếm miền nam. Bổng nhiên sổ thông hành Việt Nam Cộng Hoà xem như một kỷ niệm. Đang xin vào tỵ nạn, chưa có giấy tờ nên chưa được đâu cả. Muốn đi chơi với tụi bạn nhưng không có giấy tờ. Hỏi lòng vòng thì có một tên tây gốc mít ở ký túc xá (cité universitaire ) mà mình hay đánh quần vợt với hắn. Hắn kêu lấy thẻ căn cước của tao đi. Thế là mình mượn căn cước của hắn tên Henri Lê, vượt biên Ý Đại Lợi lần đầu tiên. Phải dặn bọn tây đầm, khi chúng hỏi căn cước thì tao là Henri Lê. Chán Mớ Đời 

Mình muốn viếng Barcelona nhưng phải ghé lại Girona trước vì rất đẹp. Cũng thuộc vùng Catalunua, mà dân chúng vùng này muốn tự trị. Lúc mình đến vùng này thì thất kinh vì thấy toàn là CỜ Sọc Đỏ khắp nơi. Hỏi dân địa phương, chúng mày ủng hộ Việt Nam Cộng Hoà? Hoá ra không phải. Cờ tự trị của vùng này, màu vàng có (4) sọc đọc khiến mình suýt khóc vì thấy lại cờ vàng sau bao nhiêu năm.

Đại khái, vùng này kinh tế rất mạnh vì gần âu châu hơn. Nay nhờ Liên Hiệp Âu Châu nên chắc cũng đỡ hơn xưa. Bao nhiêu thuế đưa về Madrid để nuôi các vùng nghèo khác nên dân chúng vùng này, muốn tự trị. Tương tự ở Việt Nam, Sàigòn rất năng động về kinh tế, đóng thuế để nuôi Hà Nội và các vùng ít phát triển khác.

Mình có vẽ chỗ này nhưng du khách mua mất. Khi vẽ cảnh này mình liên tưởng đến cầu thang chợ Đà Lạt. Nghĩ nếu có dịp về Đà Lạt, mình sẽ thiết kế bên hông đi vào là Tulipe Rouge và khách sạn Mộng Đẹp như cầu thang này. Nay về thì Chán Mớ Đời 

Tại đây, mình vào đóng tiền lữ quán thanh niên xong, có giường rồi thì bò ra phố, ngồi vẽ. Chiều lại thì đi xem đấu bò, mà người dân đây gọi La Corrida. Đấu trường hình tròn, khán giả ngồi xung quanh để xem bò rừng, được thả ra, chạy vòng vòng thở khì khì. Ngày nay, dân chúng nhân bản hơn, cấm các vụ đấu bò này, đấu trường bò được sử dụng và thiết kế lại các trung tâm mua sắm. Mình có viếng corrida của Barcelona, mấy năm trước với đồng chí gái. Mình có viết về Barcelona, ai tò mò thì mò trên bờ lốc của mình.

Theo quan niệm ngày nay, giết thú vật là tàn ác nhưng dạo ấy mình thấy tên matador, tên đấu bò bận đồ uy nghiêm, cầm kiếm và khăn choàng ra chào thiên hạ. Thật ra thì họ đã cho mấy tên trước đó, cởi ngựa, cầm mấy cây thương đâm chích vào còn bò rừng trước để làm bò bị thương, yếu sức trước. Sau đó, tên đấu bò rừng, đi ra, rồi cầm tấm vải màu đỏ đưa trước mặt con bò rừng, lượn qua lượn lại trong tiếng ole của khán giả. Hắn cầm mấy cây giáo ngắn đủ màu để cho khán giả thấy từ xa, đâm vào mình con bò rừng, cuối cùng thì rút thanh kiếm để giết con bò rừng. Nói chung thì du khách nhiều, dân địa phương ít vì ngày thường.

Khi chưa có xe hơi, người ta di chuyển bằng ngựa hay xe ngựa. Đến khi xe hơi được thông dụng thì người ta tàn sát khá nhiều ngựa hoang. Nhớ năm 8 ème, cuối năm, bà cô dẫn lên phòng hội, cho xem phim tây “Les chevaux de Camargue “, nơi này có rất nhiều ngựa hoang. Sau này sang tây, mình phải viếng thăm chỗ này, nơi người Việt định cư lâu đời nhất và trồng lúa gạo. Mình cũng mướn ngựa để cởi như cuốn phim ngày xưa. Không biết cửi ngựa nên bị sốc, đau đít, đau bụng kinh hoàng, tởn tới ngày nay. Lúc trả ngựa, mình không mua hình của tên phó nhòm nào chụp khi mình băng qua suối chi đó nên bị chúng chửi.

Bổng nhiên mình thấy đám học sinh đến từ Áo quốc, vùng Linz mà mình gặp hồi trưa ở lữ quan thanh niên khi đóng tiền lữ quán. Hoá ra là đội kèn đồng, biểu diễn trong phút giải lao, ò e đùng đùng. Kiểu thằng con mình khi còn học trung học.

Chiều về lữ quán thanh niên ăn cơm thì đám kèn đồng này bò lại hỏi chuyện, ăn cơm chung bàn rồi rủ đi nghe nhạc flamenco. Thấy mấy cô xinh xinh tóc vàng rủ đi là mình đi ngay. Hôm đó là lần đầu tiên mình nghe dân Tây Ban Nha hát flamenco. Cực đỉnh! Chỉ là dân trong quán kiểu hát cho nhau nghe, đánh đàn guitar quá hay. Có cô tên Sonja, kêu mày tên Son thêm Ja là tên tao. Mình ở lại mấy hôm, ngày đi vẽ, tối đi chơi với cô nàng. Sau này khi mình ở Thụy Sĩ, cô nàng có ghé thăm một tuần. Nay thì thành bà ngoại, gìa khú đế, chắc không dám gặp lại.

Sau đó, mình đi quá giang xe, xuôi về nam đến Barcelona. Thật ra mình đã đến thành phố này trước đây với đám bạn học chung 1 tuần lễ nên không lạ. Không ngờ, sau này mình có dịp thiết kế một công trình cho thế vận hội Barcelona khi làm việc cho công ty kiến trúc I.M. Pei ở Nữu Ước.

Trung tâm thương mại quốc tế mà mình có dịp thiết kế khi làm việc cho công ty I.M. Pei. Phía sau xa xa thấy chỗ lên thuyền. Lâu lâu đi lại những nơi mình đã từng thiết kế những công trình thấy cũng vui. Mình hãnh diện nhất là trung tâm thương mại ở Tokyo khi mình làm việc cho ông kiến trúc sư Raffael Vignoly. Có đem bà cụ và vợ con đến chụp hình tại đây. Nhiều khi cũng tiếc tiếc cuộc đời kiến trúc sư, đã thiết kế vài công trình đẹp nổi tiếng trên thế giới. Chỗ này thì dạo mình đi Barcelona với đồng chí gái, phải dẫn ra đây.

Thành phố này có đặc tính riêng về văn hoá nên kiến trúc hay văn hoá rất đẹp. Nếu ai đi viếng thành phố này, nên ra xem bờ biển của họ thiết kế cho người bộ hành, rất đẹp. Về Nha Trang hay Đà Nẵng là Chán Mớ Đời. Nhà cửa xây rất đẹp. Thấy quảng cáo trên báo, có trận đấu kinh điển giữa đội Barcelona và Real Madrid, mình bấm bụng mua vé cá kèo ngồi tít trên cao, xem cầu thủ nhỏ như con kiến. Đến Madrid, mình cũng mua vé lên coi Real MAdrid ở sân vận động Bernabeu hơn 100,000 khán giả. Kinh hoàng.

Barcelona có một nền văn hoá khác với các vùng khác của Tây Ban Nha. Nói chung trí thức hơn, có quy cũ, không lơ tơ mơ như các vùng nghèo khác. Đến Barcelona thì phải chê Madrid còn đến MAdrid thì chê Barcelona thì dân địa phương sẽ thích mình và cho ăn, làm bạn suốt đời. Mình còn giữ liên lạc với hai người quen trong chuyến đi này. Mấy vùng phía nam, bị ảnh hưởng rất nhiều của 400 năm đô hộ của người hồi giáo ả rập. Văn hoá hồi giáo lên đến vùng Poitiers của Pháp nhưng bị ông Charles Martel đánh đuổi.

Khi xưa, học lịch sử của tây, không thấy nói đến ông vua Hannibal, người ả rập, đem quân đánh chiếm âu châu, đem theo voi, vượt dãy núi Alpes, để đánh với quân La MÃ. May quân La MÃ thắng nếu không cả thế giới ngày nay đều theo đạo Hồi Giáo.

Sau Barcelona thì mình đi xuống Tarragona, còn lại một chút lịch sử của đế quốc La Mã. Trong thời đế quốc La MÃ, Tây Ban Nha rất giàu có, xem như trù phú nhất đế quốc nên mấy ông hoàng đế đa số là từ vùng này ra. Nhờ sản xuất dầu olive cho cả đế chế tiêu thụ. Khi xưa, họ dùng dầu olive như xà bông, ăn,…

Chả gặp ai có ấn tượng cả. Mình ở lại một đêm rồi đi tiếp cho kịp lộ trình vì đã ở thêm mấy ngày tại Girona quá chương trình vì mê gái Áo. Chán Mớ Đời .

Hôm sau, mình đi xuống Valencia. Thành phố nổi tiếng món nước uống Horchata và món ăn La Paella mà đồng chí gái rất thích. Khi xưa, đi tán mụ vợ, mình dẫn ăn tiệm Tây Ban Nha, kêu món này, mụ thích lắm nên nhất trí đăng ký quản lý đời mình. Tại đây mình gặp một cô người đức, rủ đi nghe nhạc, ban hợp ca của Hồng quân hát bài “Valencia”, cực đỉnh. Dạo ấy, mình ghét liên xô nhưng phải công nhận ban nhạc hợp ca của họ hát quá hay.

Sau đó, quá giang xe thì họ đỗ mình tại Murcia, một thành phố không có trong lộ trình của mình, không có lữ quán thanh niên. Đi xe quá giang thì họ thả đâu thì xuống. Mình lò mò lại quán cà phê, nghỉ chân, rồi hỏi một ông già ngồi cạnh, có biết chỗ nào ngủ qua đêm hay không, kiểu Homestay ngày nay. Ông ta hỏi người gì thì kêu người Việt. Ông ta hỏi Việt Cộng hay quốc gia thì kêu quốc gia. Thế là ông ta mời về nhà ở. Hoá ra ông ta thuộc loại franquiste, rất chống cộng.

Trong cuộc nội chiến của xứ này mà nhà văn Ernest Hemingway viết rất nhiều. Có hai khối: 1 theo cộng sản và một theo phát xít do ông Franco cầm đầu. Có đến một địa danh lịch sử, hình như Burgos. Khi ông đại tá trả lời điện thoại. Con ông ta bị phe cộng sản bắt, gọi điện thoại, kêu ra hàng nếu không sẽ giết con ông ta. Ông ta nói con trai là hãy chết như một người công giáo, rồi cúp điện thoại, không hàng.

Cuộc chiến tàn khốc, đến nổi ông Picasso có vẽ bức tranh mang tên cái làng Guernica, bị dội bom, nay trưng bày tại bảo tàng viện ở Madrid. Mình đang gom các hình ảnh Mậu thân để hôm nào buồn đời mình vẽ theo ý của Guernica.

Ông này vợ chết nên tối ăn vớ vẫn. Chiều chiều, ông ta dẫn mình đi bộ trên một con đường nhỏ, mình đếm có 32 cái bar, cứ đi độ 5 thước là hai bên đường có quán rượu. Cứ vào chỗ nào ông ta quen, kêu một ly bia nhỏ rồi trên quầy có mấy món Tapas. Mình có kể vụ tapas này rồi. Thấy món gì lạ thì ăn thử. Lúc đi về, cũng ghé vào thêm mấy cái bar bên kia đường. Về tới nhà mình say nên đi ngủ. Ở với ông ta 2 ngày, chả vẽ véo gì cả vì không có gì hấp dẫn lại uống bia nên cáo từ.

Hôm sau, mình quá giang xe, ra quốc lộ đứng, bổng nhiên có một chiếc xe lạn tới tính hút mình, may nhảy tránh được. Nghe tên lái xe chửi thề gì đó không rõ. Vừa kịp hoàn hồn lại thì thấy chiếc xe Renault màu đỏ gụ, chạy đến thì dơ tay vẫy. Xe ngừng, vác ba lô, cầm giá vẽ chạy như điên, sợ chúng bỏ chạy. Leo lên xe thì nghe cô gái ngồi trước nói tiếng tây. Mình xổ lại tiếng Tây khiến hai chị em cô này vui như pháo tết. Lái xe từ miền nam nước pháp, xuống chỉ gặp toàn là Tây Ban Nha, nay gặp mít bán nhà. Hoá ra hai chị em vùng Toulouse đi chơi, xuống thăm tên bạn học người Tây Ban Nha. Thế là họ rủ đi với họ đến Algericas, tương tự mũi Cà Mau của Việt Nam.

Sau bao nhiêu ngày xổ tiếng Tây Ban Nha và tiếng anh mệt quá. Nay bổng nhiên được xổ tiếng tây lại, sướng quá. Mình theo họ đến mũi cà mau của Tây Ban Nha. Xe đến nơi đâu 12 giờ khuya, đi vòng vòng kiếm nhà tên bạn. Hoá ra hắn đang ở vũ trường, bò lại vũ trường gặp. Mệt nhưng nghe tiếng nhạc lạ lạ nên nhảy vào nhảy bú xua la mua. 2, 3 giờ sáng mới bò về nhà. Tên bạn Tây Ban Nha, chỉ cho cái phòng để hai chị em và mình bò vào ngủ dưới đất.

Sáng hôm sau, mình rón rén, ra chào tên chủ nhà để ra đi. Tên này bảo đi đâu, thì tiếp tục đi. Hắn kêu không đi đâu hết ở lại thêm ít ngày. Cuối cùng mình ở đến 1 tuần lễ. Ban ngày, thật ra đến trưa mới ngủ dậy, hắn mới dẫn đi chơi, thăm viếng xung quanh , chả có gì ngoài bến tàu đi qua Phi Châu, chỉ mất độ 2 tiếng đồng hồ là qua hải cảng Tangier của Ma-Rốc. Sau khi ra trường thì mình có qua xứ này. Có kể rồi.

Ăn trưa xong thì ngủ vì xứ này phải ngủ trưa vì nóng kinh hoàng, khó làm việc mà họ gọi là “la Siesta” đến chiều tối mới dậy đi chơi, ăn uống rồi nhảy đầm tới sáng. Có hôm hắn dẫn vô chỗ nào có nhạc Flamenco. Cả đám ngồi nghe. Bàn bên cạnh thấy mấy cô gái, nhìn mình hoài nên bắt chuyện. Ngồi nói chuyện đến khi mấy cô kiếu từ thì mình quỳ xuống hát một bài sevillana: “ Algo se muere en el alma”. Nói về sự ra đi của một người bạn hay tình nhân chi đó, khiến tâm hồn rơi lệ, ngay cả cây đàn guitar cũng khóc khi nói lời từ biệt. Nếu hiểu tiếng Tây Ban Nha thì rất cảm động.

Y va dejando una huella que no se puede borrar

No te vayas todavía, no te vayas, por favor

No te vayas todavía que hasta la guitarra mía

Llora cuando dice adiós

Un pañuelo de silencio a la hora de partir

Porque hay palabras que hieren y no se deben decir

El barco se hace pequeño cuando se aleja en el mar

Y cuando se va perdiendo que grande es la soledad

Ese vacío que deja el amigo que se va

Es como un pozo sin fondo que no se vuelve a llenar

Cả đám cười quá cỡ vì diễn đạt được thời điểm, hoàn cảnh dù giọng hát của mình chua như dấm thêm giọng mít. Bài hát này mình học từ một cô gái Tây Ban Nha. Mấy cô hẹn lại hôm sau, dẫn mình đi chơi. Hôm sau, gặp lại thì sao thấy cô gái không đẹp như tối hôm qua. Chắc uống bia nhiều. Chán Mớ Đời 

Ở đây một tuần, mới biết đám này thuộc con nhà giàu, có một tên từ Madrid đến với cô bồ và một cô nữa. Họ rủ đến nhà họ ở ngoài biển. Tên bồ sắp đi du học bên mỹ nên anh chị bịn rịn quá đổi. Có một cô Tây Ban Nha hỏi mình muốn tắm chung không. Nhất trí ngay. Chán Mớ Đời 

Sau đó mình đi về thành phố Granada, thuộc vùng Andalusia, xứ đấu bò. Chỗ này còn lại các dinh thự của Ả Rập để lại sau 400 năm chiếm đóng vùng này. Cảnh trí quá đẹp. Dạo ấy mình còn mơ về được Việt Nam, sẽ vẽ một biệt thự tương tự.

Mình mê nhất là Alhambra, mình hầu như đều vẽ hết mấy chỗ này nhưng bán hết cho du khách. Dạo ấy, chưa có điện thoại thông minh như ngày nay nên thiên hạ mua tranh làm kỷ niệm, giúp mình kiếm tiền đi giang hồ.

Mỗi ngày, bò đi vẽ đến chiều, cảnh quang quá đẹp. Mình mê vẽ Alhambra nên không tìm kiếm mấy tên tây đầm ba-lô. Cứ sáng ăn sáng xong, vác đồ vẽ đi vẽ. Trưa nghỉ trưa, ra kiếm chorizo, một loại dồi trường rất cay, mua thêm bánh mì và phô mát ăn rồi vẽ tiếp. Bán sạch bách hết tranh vẽ. Chiều tối thì ghé tiệm ăn uống Garpacho, cho mát người rồi ăn Paella vớ vẩn. Bánh mì của Tây Ban Nha không ngon bằng bánh mình tây.

Mình gặp lại 2 cô bạn Catherine, Marie từ Paris vì có hẹn trước khi rời Paris. Đi chơi với hai cô này, rồi đi quá giang xe lên Sevilla. 3 đứa đứng vẫy tay, không có thằng Tây Ban Nha nào chịu ngừng nên mình nói hai cô ra đứng đường, bận xà lỏng cho vẻ khêu gợi còn mình đi sau. 2 phút sau là có xe ngừng đón hai cô đầm đi, còn mình lủi thủi đứng đợi, đi sau. Ai ngờ gặp một tên bác sĩ về nhà, ở dọc đường, rủ vô nhà nó ở qua đêm , dẫn đi xem các vùng xung quanh với bạn gái của hắn. Thế là mình đi luôn, không gặp lại 2 cô đầm như đã hẹn. Về Paris bị hai cô này dũa. Một cô đã nghe nhức đầu thêm một cô khác nên sợ chạy luôn. Catherine thì năm kia có ghé nhà mình chơi với ông bồ người Bồ Đào Nhà. Lấy chồng Tây sớm nhưng bỏ nhau. Mẹ cô này, sinh tại Việt Nam, ở Nam Định khi bà ngoại làm gíao viên tại đây, còn ông ngoại làm thuế cho tây ở Việt Nam.

Thành phố này không đặc sắc lắm nhưng mới đây mình thấy công viên mới được thiết kế. Nếu đồng chí gái thích thì sẽ dẫn đi lại thành phố này để xem.

Ở đây 3 ngày rồi mình khăn gói lên đường trực chỉ Sevilla. Địa danh nổi tiếng về đấu bò và cô gái Tây Ban Nha Carmen mà ông nhạc sĩ tây làm vỡ Opera nổi tiếng Carmen. Trời nắng nhưng vẫn phải đi vẽ. Tối về thì ghé vào tiệm ăn, rồi đến quán Flamenco xem họ hát và nhảy flamenco.

Ở đây 3 ngày nắng kinh hồn, rồi bò lên Cordoba. Mình thích nhất là thành phố này. Khi xưa, thời người ả rập cai trị ở đây, các tôn giáo được sống chung hoà bình, có cái mosque của đạo hồi giáo được biến cải thành nhà thờ thiên chúa giáo. Các người đạo Do Thái cũng sống chung hoà bình đến khi thiên chúa giáo chiếm lại Tây Ban Nha thì họ bắt phải trở về đạo. Ai không chịu thì bị đuổi ra khỏi Tây Ban Nha. Người do thái chạy về Ma-Rốc hay di cư phía bắc âu châu.

Mấy người theo đạo Hồi Giáo, chạy trốn lên núi, sống lang thang tránh công an của thiên chúa giáo mà sau này người ta gọi là Zitanos. Họ hát những bài hát có âm hưởng hồi giáo mà người ta gọi là Flamenco. Hình như mình có kể vụ này.

Sau đó thì hết ngày giờ nên mình phải đi xe lửa về thủ đô Tây Ban Nha, Madrid. Mình được cô bạn, quen thời đi luân Đôn, mời về nhà ăn cơm. Dẫn đi chơi. Cô nàng kêu thiên hạ làm cái affiche đấu bò, họ in tên đấu bò Nguyễn Hoàng Sơn rồi tặng mình. Sau này mình treo lên tường, cô nào đến nhà, hỏi thì kể khi xưa, sang Tây Ban Nha, nghèo không có tiền, nên đi làm đấu bò matador, khiến mấy cô cảm động, bỏ chạy hết.

Ở Madrid, mình đi viếng viện bảo tàng, vẽ tùm lum. Một hôm, gặp hai cô Tây Ban Nha rất xinh, đứng xem mình vẽ rồi bắt chuyện, rủ đi chơi, họ dẫn đi viếng nhiều chỗ rất lạ mắt mà du khách khó biết ngoài người bản địa. Hai cô dẫn mình đi xem Val Del Dios. Nơi phe thắng cuộc, đã xây đài tưởng niệm của các franquiste đã nằm xuống, còn những kẻ thua cuộc thì không bao giờ được nhắc đến. Nghe nói, ngày nay, người dân Tây Ban Nha muốn phá bỏ khu vực này. Hình ảnh tôn sùng kẻ thắng cuộc, khát máu chi đó tương tự ở Hoa Kỳ, người Mỹ đặt lại vấn đề, quân đội miền Nam, ủng hộ chế độ nô lệ hay Kha Luân Bố.

Về trường, mình có thiết kế một đài kỷ niệm chiến tranh Việt Nam tại mũi Cà Mau, Việt Nam, đoạt giải nhất. Nhờ đồ án này mà mình ra trường sớm hơn 1 năm. Mình có đi xe buýt đến Burgos để viếng thăm, gần Paris. Rất đẹp.

Cô bạn quen ở Luân Đôn, nói có nhớ cô Maria ở Bilbao không rồi gọi điện thoại, cô này rủ qua tỉnh nhà cô ta chơi. Thế là mình vác ba lô đi. 

Trước đó thì ghé Santiago De Compostella, rồi đến Bilbao. Dạo ấy, vùng Basque này có nhóm đòi tự trị nên bỏ bom, đặt chất nổ đủ nơi. Thành phố nằm ngay bãi biển nên khá đẹp. Ở đây, hai ngày rồi mình đi về pháp cho kịp nhập học tháng 9. 3 tháng hè qua nhanh với nhiều kỷ niệm một thời trai trẻ. Nay bị vợ kềm chế. Muốn đi đâu, vợ lắc đầu, kêu đi 3 ngày thôi. Chán Mớ Đời 

Về lại Paris, mình cứ lơ ngơ đến mấy cô gặp tại Tây Ban Nha, cứ viết thư hồi âm, đủ trò nhưng không có dịp gặp lại. Lần sau sẽ kể đi Bồ Đào Nha, bên cạnh Tây Ban Nha, được gọi là bán đảo Iberia.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 




ADU, SB 9, và SB 10

Đầu năm nay 2022, hai đạo luật về địa ốc SB 9 và SB 10 sẽ bắt đầu hiệu lực. Hai đạo luật tiểu bang này được thông qua nhằm cải tiến tình trạng khan hiếm nhà cửa tại California. Dân số lên đến gần 40 triệu người, thường được tập trung tại miền bắc xung quanh San Francisco và miền nam xung quanh Los Angeles. Còn miền trung Cali thì chỉ ruộng và ruộng, ít dân cư. 

Theo thống kê, tiểu bang Cali cần tối thiểu thêm 3.5 triệu căn hộ và 2 đạo luật SB 9 và SB 10, sẽ giúp Cali có thêm 3.5 triệu căn hộ trong vườn 4 năm tới. Hơi hoang đường nhưng khiến mình thích nên tính đi làm nghề vẽ và xây nhà lại.

Theo thống kê thì năm 2020, vùng Los Angeles có đến 65,000 người vô gia cư. Hôm qua, mình ghé lại Bolsa để mua cháo cho vợ. Xe vừa vào bãi đậu xe, phía sau thấy số người vô gia cư gia tăng khá nhiều. Khi xưa, thấy một hay hai người, nay đông hơn quân Nguyên. Cho thấy, vụ đại dịch đã làm nhiều người mất nhà.

Theo mình hiểu việc khan hiếm nhà cửa tại tiểu bang Cali vì luật lệ xây cất năm 2000. Từ khi tiểu bang chuyển hướng chính trị, bầu cho đảng Dân Chủ. Luật lệ bắt buộc phải đóng tiền đủ thứ để bảo vệ môi trường,..khiến xây cất rất mất công, mất thời gian khiến nhà cửa lên giá như điên. Mình nhớ xây căn nhà 2 tầng, 4 phòng ngủ 3 phòng tắm, ga-ra 2 xe chỉ mất có 6 tuần lễ trong khi thủ tục giấy tờ phải mất đến 7 tháng trời. Từ đó, mình bỏ nghề xây nhà cửa vì lâu lắc. Mượn tiền để xây nhà mà chúng bắt phải đợi cả năm thì chết.

Giá xây nhà ở Cali đắt gấp 3 lần các tiểu bang khác.

Thật ra, các luật mới về xây cất, giúp kỹ thuật xây dựng tốt hơn, nhà cửa sẽ bảo đảm khi bị động đất,… vấn đề là các thủ tục hành chánh gây thêm phiền phức, mất thời gian. Mình đi Seminar, gặp mấy ông giám đốc than trời. Họ muốn đầu tư, xây công ty, mướn thợ, tạo thêm công ăn việc làm cho một thành phố Moreno Valley lên đến 40,000 công việc. Vấn đề thành phố, không cho phép. Bắt phải mướn một chuyên gia về môi trường xem xét có loại kangooroo chuột chi đó hay cắc kè,… một loại thú hoang mà không ai biết hay nghe đến bao giờ.

Các nhà đầu tư, mua đất để xây nhà, chi phí quá cao nên khi bán thì chỉ có dân trung lưu , có chút tiền mới mua được. Còn dân nghèo thì đành chịu, đi thuê chung cư. Luật xây cất, công nhân lao động, bắt buộc đủ trò khiến tiền lệ phí giấy tờ lên đến 15-20% tổng số xây cất nhà cửa.

Vấn đề này đưa đến vấn nạn khác là họ phải mua các khu đất ở gần rừng, giá rẻ, đất hoang để phát triển, gây nhiều vấn đề về hoả hoạn, cháy rừng tại Cali.

Từ 20 năm qua, Cali không thấy xây cất chung cư hay nhà cửa cho dân nghèo. Khó làm! Ai cũng hiểu vấn đề nhưng không nói ra. Trước năm 2000, mình xin phép xây cất, ngay tại chỗ. Chỉ vào thành phố, đem bản vẽ rồi tên kỹ sư của thành phố, xét rồi đóng dấu. Nếu sai nhiều thì hắn kêu về sữa lại rồi hẹn ngày khác.

Nay thành phố, sợ bị thưa kiện nên giao cho mấy công ty kỹ sư tư nhân để họ xét duyệt. Bọn này thì mình không gặp mặt được, cứ viết thư kêu sửa cái này, cái kia để câu thêm giờ, kiếm thêm chút tiền. Thủ tục xin giấy phép kéo dài, mất thời gian. Tốn thêm tiền vì thành phố ở giữa kiếm chút tiền, làm thủ tục đưa cho kỹ sư tư nhân xem xét hồ sơ.

Khi ông Trump lên thì có ra chương trình Opportunity Zone, hầu giúp tái thiết lại các khu phố cổ nhân đụng phải các luật lệ xây dựng mới của tiểu bang và địa phương nên cũng ngọng.

Để giải thích thêm vụ khan hiếm nhà cửa tại Cali. Khác với các tiểu bang khác, Cali được xây dựng, phát triển sau đệ nhị thế chiến thứ 2. Dạo ấy, xe hơi được xem là phương tiện, giải phóng con người. Ở các tiểu bang khác, đi đâu phải leo lên xe buýt, xe Tram, xe lửa hay máy bay. Hệ thống hạ tầng cơ sở khá ổn định.

Ở Cali, các công ty bán xe hơi khuyến khích mua xe hơi, để được tự do nên các thành phố, hạ tầng cơ sở, kiến thiết đô thị được dựa trên việc di chuyển xe hơi. Đi các tiểu bang khác thì chạy xe trên xa lộ cả tiếng đồng hồ không thấy một bóng con bò. Cali trở thành biểu tượng của người Mỹ, vùng đất hứa nên ai nấy cũng dọn về đây ở, nhất là vùng Silicon Valley, khởi đầu cuộc cách mạng công nghệ điện toán.

Xa lộ Cali được xây đến 5, 6 làn mà vẫn chật cứng. Thiên hạ dọn về đây ở vì khí hậu và công việc. Tiểu bang lại khuyến khích xây nhà cửa, biệt thự nên cần đất. Trước đây ở Los Angeles, mỗi miếng đất là 3,000 sq.ft., xây một căn hộ 2 phòng ngủ 1 phòng tắm. Không cần ga ra, chỉ cần có chỗ đậu cho một chiếc xe.

Nay xây nhà phải có ga-ra 2 xe và chỗ đậu cho ít nhất hai chiếc xe khác. 5 năm gần đây, mình thấy người ta xây các chung cư nhiều hơn là nhà. Trong các thành phố, họ đập phá hay sử dụng các khu kỹ nghệ để làm chung cư.

Cách đây 2 năm, luật ADU ra đời nhằm giải quyết vấn nạn nhà cửa ở Cali. Đạo luật này cho phép chúng ta xây trong lô đất của mình thêm 1 ADU (accessory Dwelling Unit), một căn hộ khác và 1 JADU (junior accessory dwelling unit), hoán đổi ga-ra thành căn hộ nhỏ. Luật ADU bổng nhiên biến vùng đất Cali từ 1 căn hộ thành khu có thể xây 3 căn hộ trong một đêm. Luật này ra đời cũng khiến dân Cali nức nở nhưng vẫn gặp phải vấn đề thủ tục hành chánh. Người dân đi xin phép xây cất thì bị chính quyền địa phương, thành phố bác đơn xin xây thêm ADU. Thế là ngọng. Một ông thầu khoán kể là khách hàng ở thành phố Thousand Oaks, xin xây thêm ADU nhưng bị bác đơn hết.

Từ đó họ mới cho ra luật SB 9 và SB 10. SB 10 giúp các thành phố có thể thay đổi các vùng lại để gia tăng các căn hộ. Điển hình là các thành phố bắt mỗi lô đất phải 10,000 sqft. Họ có thể bớt lại sự đòi hỏi.

SB 9 thì cho phép chúng ta có thể chia lô đất đang ở thành 2. Và có thể xây 2 căn hộ. Xem như từ 1 căn nhà, chúng ta có thể biến thành 4 căn. Cái hay là họ không đòi hỏi phải thêm chỗ đậu xe, nhất là ga-ra. Trước đây, trung bình 1 căn nhà 3,4 phòng ngủ thì tiêu chuẩn ga-ra 2 xe. 5 phòng thì 3 xe nên tốn tiền. Nay chỉ cần từ nhà đến bến đậu xe buýt chỉ cần không quá nữa dậm là không cần phải có chỗ đậu xe hay ga-ra.

Vấn đề sẽ xẩy ra là trong các khu dân cư sẽ có vấn đề đậu xe. Ngày nay, vào các khu dân cư bình dân là thấy xe đậu đầy nhất là vụ đại dịch, thiên hạ học hay làm việc ở nhà. Ban ngày đã không có chỗ đậu xe. Đêm về là một vấn đề hay sáng nào mà thành phố cho xe đi quét đường.

Dạo này, mình dự seminar và đọc tài liệu về ADU và SB 9, 10 khá nhiều để có cái nhìn rõ ràng hơn.

SB 9 biến các lô đất tại Cali thành vùng R-2. Chủ nhà có thể chia lô đất của mình ra làm 2, không dưới 1,200 sqft. Hai lô đất bằng nhau hay 40% của lô rộng nhất. Thành phố có thể đòi hỏi thêm một chỗ đậu xe.

SB 9 không áp dụng vào các chương trình đập phá hay sửa chửa các chung cư dành cho người nghèo. Hay những công trình cần phải phá đập hơn 25% hay những nhà nằm trong khu phố cổ, lịch sử. Mình có sửa chửa một căn nhà trong phố lịch sử. Mệt lắm.

SB 9 cho thấy nhiều vấn đề sẽ xẩy ra: chỗ đậu xe, an ninh cho dân cư vì càng đông thì khó kiểm soát, đưa đến trộm cướp phạm pháp. SB 9 xem như đã xoá sổ các vùng dân cư biệt thự.

Xem hình giữa nhà cửa hiện nay, biệt thự. Người ta có thể chia ra làm hai, gọi là Duplex, rồi thêm JADU, thêm một ADU (bên phải) hay chia ra làm hai, thành 2 duplex mỗi lô và thêm mỗi lô một JADU. Xem như 6 căn hộ.

Đây là bản vẽ cho ADU được xây mới. 1 phòng ngủ, 1 phòng tắm.
Bản vẽ hoán dổi ga-ra 2 xe thành căn hộ, 1 phòng ngủ và 1 phòng tắm.
Bản vẽ hoán chuyển ga-ra 2 xe trên lầu. Xem như vẫn giữ 2 xe đậu trong ga-ra.

Xem về tài chánh, có nên làm hay không? (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 

Giấc mơ Hoa Kỳ của em

 Hôm qua, mình đi gặp chủ nhà bán 4 căn hộ tại thành phố Torrance gần biển và mình đề nghị cho vay lại. Mình lấy cuốn sổ ghi mấy căn nhà mua được chủ cho vay lại để đưa cho chủ nhà xem. Mình da vàng, họ đâu biết mình nên cần giới thiệu họ những căn nhà mình đã mua và chủ cho vay lại thay vì mượn tiền ngân hàng. Hôm nay, sẽ gặp bà vợ, người có quyết định, hy vọng sẽ mua được. Thiên hạ thấy nhà bị móng nức thì sợ, ngân hàng không cho vay nên hy vọng mình sẽ mua được.

Bổng thấy bài báo cũ của tờ báo lớn nhất Quận Cam, Orange County Register 20 năm trước, viết về giấc mơ của mình. Cuộc đời mình thì không muốn dây dưa với người đời nhưng cứ hay bị lôi ra ánh sáng. Mình làm vườn, trồng bơ yên thú về hưu, trong vườn chỉ thấy sóc và coyote. Lâu lâu đài truyền hình, thiếu người, nhờ mình lên đài nói về tài chánh. Lên đài, có người kêu mình bận đồ xấu. Làm vườn thì có bận đồ đẹp thì vẫn là tên làm vườn, gốc bần cố nông. Mình lục ra bộ đồ $12 mua chợ trời 35 năm về trước vì bà bầu sô truyền hình, kêu phải bận đồ cho sạch sẽ một tí. Giày thì mượn của thằng con. Chán Mớ Đời 

Khi xưa, ở Thuỵ Sĩ, Ý Đại Lợi, cũng có báo chí địa phương phỏng vấn đăng hình vì đoạt mấy giải về nghệ thuật vớ vẩn trong thành phố. Sau này, lấy vợ, mình bỏ ba vụ này, lo làm ăn, làm nghề thầu khoán, vẽ nhà xây cho thiên hạ. Đồng chí gái định hướng kinh tế thị trường là trên hết. Sau chán xây nhà làm vườn bơ khỏe đời. Mai có người đến vườn để xem vì muốn mua cây nhà  nếu bán thì sẽ giả từ đời nông dân, vác ba lô đi chơi.

Cách đây, gần 20 năm, năm 2002. Mình ở thành phố Westminster, mấy đứa con đi học trường tư ở lớp mẫu giáo nên kiếm nhà ở vùng Villa Park hay Orange Hills để khỏi phải trả tiền trường tư cho mấy đứa nhỏ. Khu Việt Nam ở đông thì có học sinh giỏi nhưng cũng có một số băng đảng, bắn nhau như xi-nê Hongkong. Mình có khách hàng trẻ, vào quán cà phê, bị bắn không chết, liệt toàn thân từ cổ xuống chân. Ra toà, được trả 2 triệu. Mình làm một cái annuity trong vòng 20 năm. Chắc nay đã qua đời.

Anh chàng này kể vui lắm. 2 triệu thời đó là nhiều, độ 6 triệu ngày nay. Lúc bị bắn thì anh chị trong nhà chửi bú xua la mua, không thèm nhìn. Bạn gái cũng như con chim đa đa vội vàng bay xa. Đến khi toà phán bảo hiểm đền 2 triệu thì bạn gái bu lại, anh chị trong nhà xúm lại, yêu thương chân tình. Mượn tiền mua nhà bú xua la mua. May mình thành lập annuity chớ đưa nguyên 2 triệu thì bay hết.

Thấy vụ này nên mình muốn dọn về khu mỹ trắng, hơi an ninh một chút. Ai ngờ khu mỹ trắng thì cũng có tệ nạn khác. 30% học sinh trung học, chơi sì ke. Trời thương nên con mình cũng gặp bạn tốt nên qua khỏi. 

Mình thì thích Villa Park nhưng mụ vợ không chịu, kêu toàn dân già không. Số mình không được ở khu nhà giàu, sang trọng. Có mấy tên muốn bán nhà cho mình trong khu này, và cho vay lại nhưng mụ vợ nhất định không chịu. Thôi thì theo vợ cho yên bình, gia đạo yên vui. Sau này mụ lại nghe ai kêu Villa Park nhưng quá trễ  khi xưa họ rai bán cho mình độ $900,000 nay thì $3,000,000. Số không giàu thì chịu  mụ vợ nghe lời mình thì khỏe rồi nhưng tổng bí thư kêu không thì đành Chán Mớ Đời  

Một hôm, đọc báo thấy có bán một căn nhà giá $369,000, chủ cho vay lại, chỉ đặt cọc có $3,000. Tò mò mình gọi hỏi thì tên chủ nhà, hẹn gặp tại căn nhà. Đến nơi thì mình thất kinh vì căn nhà te tua. Số là có 3 căn nằm xát bên nhau. Chủ thầu xây dối, không nện đất cho kỹ nên móng nhà bị lún. Kiện nhau ra toà, chủ nhà vớt tiền nhưng không sửa chửa, cho mướn. Sinh viên mướn nên phá te tua, ăn uống nhảy đầm cả tuần. Hàng xóm chửi trời.

Tên chủ buồn đời bán lại cho một tên đầu tư khác. Tên này đăng báo kiếm người ngây thơ như mình đến mua. Khu nhà thì giá trị độ $500,000 nhưng hắn bán $369,000. Mình tính bỏ thêm $50,000 để sửa chửa lại thì bán có thể lời độ 70,000. Nên đưa hắn $3,000 làm giấy tờ mượn $366,000. Xem như đặt cọc 1% thay vì 20% như thông lệ. 

Mình kêu kỹ sư địa chất đến rồi tìm phương án để nâng phần móng nhà bị lún. Cuối cùng mình chọn cách đóng cọc xuống rồi từ từ nâng cái móng bị lún lên. Giúp cân bằng lại. Sau đó thì cho thay cửa sổ, cửa cũ lại hết, sơn phết hoành tráng. Tính để bán. Mụ vợ đi làm gần đó, trưa ghé lại kêu dọn về đây ở. Thế là mộng lời $70,000 của mình bay theo con chim đa đa.

Nền nhà bị lún một bên. Mình dùng mấy cọc sắt nện bằng máy xuống đất đến khi không thể xuống nữa, lót miếng sắt dưới móng nhà, rồi từ từ đội lên cho bằng toàn diện căn nhà.

Ngày gần dọn thì mụ vợ cứ khóc, kêu thương cái nhà đang ở. Mình nói nhà này cuối tháng, người mướn nhà sẽ dọn vô nhưng mụ vợ cứ khóc. Mình nói thôi để cho thuê căn nhà mới ở lại đây cũng được. Mình thích vụ này hơn vì căn kia tốn tiền gấp hai. Cuối cùng thì mụ vợ phải gạt nước mắt mùa thu để dọn nhà.

Lấy tấm thép lót dưới cái móng nhà rồi đội lên từ từ đến khi nào nguyên căn nhà được phẳng hết. Mình làm mấy cọc này gần như xung quanh nhà.

Về đây thì mình đi xin cây cỏ của tên thợ cắt cỏ. Chủ nhà kêu nhổ mấy cây cỏ đẹp thì hắn đem lại cho mình để trồng. Mới dọn về mình thất kinh. Lý do là cái phòng đựng quần áo cho mụ vợ, to hơn cái phòng ô-sin của mình ở tại Paris. Thời sinh viên bên Tây.

Tên nhà báo kêu hai vợ chồng đứng tạo dáng, cười như điên. Tấm thảm, mình xin của khách hàng đem về lót đẹp như tây. Chán Mớ Đời 

Hàng xóm, bu lại, khen mụ vợ đủ thứ. Họ cảm ơn mình đủ trò. Kêu là căn nhà này là cái gai trong mắt của dân khu này. Nhà thuê nên không chăm sóc, trồng hoa như hàng xóm, cây cối um tùm. 

Một hôm, bà hàng xóm, gõ cửa, dẫn theo ông mỹ nào. Giới thiệu là nhà báo Nick Harder của nhật báo Orange COunty Register. Hắn muốn phỏng vấn mình về sửa chửa lại căn nhà bị lún,… mình thì tình ngay, giải thích cách sửa chửa thôi. Ai ngờ ông thần này về viết bài báo, kêu giấc mơ Hoa Kỳ của tên an-nam-mít bú xua la mua. Thiên hạ quen gọi điện thoại, kêu đủ trò.

Chúng chụp hình mấy bức màn đồng chí gái may treo. Lên hình thấy cũng hoành tráng lắm. Đồng chí gái có cái hay là biết may, quần áo, màn cửa gì khi xưa đều may cả. Chỉ có khi về căn nhà đang ở hiện tại thì mụ vợ đâm lười, kêu thiên hạ làm. Chán Mớ Đời 

Được cái là sau đó, mấy người có nhà bị lún, đọc báo kêu mình tới tấp, sửa chửa nhà cho họ mệt thở. Từ đó, mình trở thành chuyên gia sửa chửa nhà lún. Ở Quận Cam này, nhất là các vùng gần biển, đất cát nên hay bị nức xi-măng, đủ trò. Mình đi mua nhà bị nức rẻ, rồi sửa chửa lại cho thuê. 

Ở đây được 10 năm thì mụ vợ chán, muốn đổi nhà. May mình tìm được căn khác chỉ cách căn này đâu 4 cây số. Cho thuê căn này. Số trời cho mình giữ căn này.

4 căn hộ mà mình đang thương lượng để mua, sẽ đứng tên hai đứa con, tập cho chúng quản lý nhà cho thuê luôn tiện trừ thuế. Cũng lâm vào tình trạng này. Móng bị nức, ngân hàng không cho vay, nên họ phải cho vay lại, mình mua. Xong om.

Mới đó mà đã trên 20 năm. Kinh. Căn nhà này mình cho thuê mỗi tháng $5,000. Giá trị thì nhân gấp 4 lần giá mua khi xưa. Mình đang bán mấy căn nhà ở vùng xa xôi để mua mấy căn gần, ở những thành phố ít ăn trộm. Xong vụ này, mình sẽ tái tài trợ lại mấy căn nhà này để mua thêm nhà cho thuê cho mấy đứa con. Từ từ mình chuyển qua cho chúng rồi đi chơi với mụ vợ đến khi không còn lết nữa. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 



Tại sao bán nhà rồi thuê lại ở?

 Mình nhận được nhiều tin nhắn riêng, hỏi về vụ bán nhà để đi du lịch, hưởng nhàn 1 tí trước khi vào viện dưỡng lão, vẫn ở nhà mình đã bán. Thế hệ mình còn bị ảnh hưởng của Nho giáo nên lo cho bố mẹ, ở chung nhà để chăm sóc khi bố mẹ về già. Ngược lại thế hệ con mình thì khác, ảnh hưởng tư duy của người Mỹ nên khi chúng lập gia đình, dọn ra ở riêng.

Ở Hoa Kỳ, ai có Phước thì được con cái mướn người làm để chăm sóc khi về già, nhất là khi bị lẫn. Bố Mẹ vợ mình may mắn, được mấy người con chung tiền, mướn hai người để chăm sóc 24/24. Bà Betty, tương tự, cũng được con cháu dùng tiền của bà ta để lại, để mướn hai cô người Phi Luật Tân để chăm sóc, 24/24 tốn đâu $3,000 mỗi tháng, và nuôi họ trong nhà luôn. Vào viện dưỡng lão thì tốn trên $5,000/ tháng.

Chính phủ có chương trình trả tiền cho người đến nhà vài tiếng trong tuần để chăm sóc, giặt quần áo đi chợ,…. Ít tốn cho chính phủ hơn. Về khuya thì mệt, phải có người trong gia đình chăm sóc. Con cháu ở riêng thì có vấn đề. Chúng đi làm nên không thể thức khuya để chăm sóc cho mình. Nhiều người thương cha mẹ, đành gạt lệ, đưa bố mẹ vào viện dưỡng lão rồi quên luôn. Đồng chí gái đi hát trong mấy viện dưỡng lão thấy hoàn cảnh của họ tội lắm. Họ thèm được con cháu đến thăm. Không còn tiền thì con cháu cũng ít gặp.

Vào viện dưỡng lão là trắng tay, mất tất cả. Lúc đầu con cháu còn vào mỗi tuần sau chúng bận, dần dần thăm viếng thưa đi. Chúng ta còn lại sự cô đơn và nổi nhớ.

Nhiều người về hưu không muốn bán nhà hay dọn nhà. Nhớ dọn nhà ở mấy lần, cứ thấy đồng chí gái khóc nhớ thương căn nhà đã ở mấy năm qua, thậm chí 2 đứa con cũng tương tự. Hoa Kỳ có chương trình gọi là “reverse mortgage “. Một công ty hay ngân hàng xem và định giá căn nhà của mình đang ở, trị giá là bao nhiêu. Họ sẽ mua căn nhà của mình, và cho mình ở đó cho tới khi đi theo ông bà hay vào viện dưỡng lão.

Tương tự bảo hiểm nhân thọ, nếu mình còn trẻ thì họ mua giá rẻ còn già, gần xuống lổ thì họ trả cao hơn và mình cứ ở trong nhà của mình. Khi mình qua đời thì họ lấy căn nhà. Con cháu không được gì.

Mấy người như bà Betty, về già, bán mấy căn nhà cho mình rồi cho vay lại. Bà ta kể dùng tiền mình trả, để đi viếng bắc cực, đi xem mấy con gấu trắng, dẫn cháu gái đi Nam Phi,.. trả tiền cho 3 đứa cháu nội học đại học, đi du lịch những nơi bà ta muốn từ hồi bé đến khi sức khoẻ không cho phép nữa.

Sau này, yếu đi thì dùng tiền mình trả cho bà ta hàng tháng, để mướn hai cô người phi để chăm sóc bà ta đến khi về đất Chúa luôn. Bà ta qua đời, mỗi đầu tháng, mình vẫn trả tiền cho con của bà ta. Thật ra từ khi bà ta bị lẫn 7 năm trước, mình đã bắt đầu trả cho con bà ta rồi. Cứ viết ngân phiếu cho cái Trust của bà ta, con bà là người giám hộ nên bỏ ngân phiếu vào trương mục của bà ta, rồi lấy tiền ra để trang trải chi phí. Cần nhất là viết ngân phiếu cho Trust của bà ta. Nếu không sau khi bà ta chết, con cháu có thể nói mình không trả rồi bắt trả lại hết số tiền.

Bây giờ, lấy thí dụ trường hợp mình. Cách đây 30 năm, mình và đồng chí gái mua một căn nhà trước khi hai đứa đăng ký quản lý đời nhau. Mình mua một căn nhà giá $180,000, cộng tiền mượn nợ, sơn phết, sửa chửa đủ trò xem như tổng cộng $200,000. Mình mượn nợ 30 năm, xem như nay đã trả hết. Giá nhà ngày nay ở miền nam Cali trung bình là 1 triệu đô.

Bây giờ, hai vợ chồng về hưu, muốn đi du lịch, viếng thăm các xứ Âu Châu hay Á CHâu,… thực hiện giấc mộng từ khi hai vợ chồng quen nhau. Muốn thực hiện những chương trình mà khi xưa bận con cái, đi làm  nên không thực hiện được.

Vấn đề ngày nay mình có thời gian nhưng lại không có tiền nhiều. Thậm chí có nhiều người thương con nên tái tài trợ căn nhà để trả tiền cho con đi học đại học và nay vẫn còn cái nợ đến 15, 20 năm. Do đó không còn bao nhiêu sau khi trả nợ ngân hàng hàng tháng. Bao nhiêu giấc mộng, đều gác lại, thêm nữa, con mình đem cháu lại gửi,…rồi hát nổi buồn gác trọ cho qua thời gian.

Sức khoẻ mỗi ngày mỗi giảm, cho nên ít ai thực hiện được giấc mơ của mình mai sau. Chỉ có một thiểu số, thành đạt, họ có hưu trí cao, và 401K hay có nhà cho mướn nên về già họ sống thoải mái hơn, có thể đi chơi mút mùa lệ thuỷ như vợ chồng anh bạn của mình, mới đi hành hương bên Tây Ban Nhà 2 tháng vừa qua. Anh ta mới về đã kêu mình chuẩn bị tập luyện để tháng 4 năm 2022, hai đứa leo núi lên đỉnh Machu Pichu ở Peru.

Bây giờ, về hưu chúng ta có căn nhà giá trị 1 triệu đồng mà không sử dụng số tiền được. Người Việt gọi là của chìm nên xài không được. Chúng ta ngồi trên đống tiền nhưng không với tay lấy được. Mượn nợ ngân hàng thì tiền hưu trí ít nên ngân hàng không cho vay. Con cái nhiều khi chúng không muốn mình mượn nợ ngân hàng để xài, vì chúng nghĩ đó là tiền của chúng.

Mình có quen một ông, dạy nghề cho mình. Ông ta kể; sau bao nhiêu năm tiết kiệm, tậu được một gia sản, nay ông ta muốn mua một chiếc xe xịn thì mấy đứa con cản, kêu già rồi nên đi xe cũ vì chúng nghĩ ông ta xài tiền của chúng.

Hiện tại là 65 tuổi, vài năm nữa vào viện dưỡng lão thì họ bắt phải trả tiền, phải xài hết tiền của tài sản của mình cho hết thì mới chính phủ mới trả. Do đó phải bán nhà để trả tiền viện dưỡng lão. Nếu mình chuyển tên cho con mình thì phải làm trước khi vào viện dưỡng lão trên 5 năm. Không tiền thì họ cho ở viện dưỡng lão tồi, có tiền thì ở viện dưỡng lão tương đối khá hơn.

Đây là số tiền đóng thuế nếu là nhà cho thuê, không được hưởng quy chế 121. Do đó phải làm 1031 exchange để giữ nguyên số tiền 1 triệu

Có người chuyển tên nhà cửa cho con cái trước để được ở miễn phí. Viện dưỡng lão miễn phí thì te tua lắm mà chơi kiểu này thì có vấn đề như mình đã kể: có ông Mễ, nghe lời ai đó, sang tên căn nhà cho thằng con. Thằng con lăn đùng ra chết, cô con dâu bán cho mình. Mình nhờ đồng chí gái cải tạo từ thành phần ác ôn trở thành người chồng nhân dân, nên lấy tiền thuê nhà rẻ vì an sinh xã hội của ông ta rất ít ỏi. Nay ông ta về Mễ thì mình bán để mua căn nào gần nhà hơn.

Do đó không nên chuyển tên cho con mình. Chỉ sang tên vào Living Trust, rồi kê khai con mình thừa kế và viết di chúc, cho đứa nào cái gì. Tốt nhất là chia đều thì anh em chúng sẽ không lộn xộn như bố mẹ mình viết di chúc để lại 10 đứa đồng đều. Con lúc nào cũng nghĩ thương cha mẹ hơn mấy người anh, em của họ nên họ phải được nhiều hơn hết nên hay gây tranh cãi rồi anh em giận nhau. Mình có quen một bà mỹ, chồng làm luật sư gai đình, cho biết là cứ chia đều mọi thứ cho mấy đứa con, nếu không sẽ có chuyện. Anh em sẽ kiện nhau, rồi từ nhau.

Bạn bè của đồng chí gái kể nhiều chuyện gia đình bạn người Việt, kinh hãi lắm. Anh em, chị em đưa nhau ra toà về tội xài tiền của mẹ cha.

Reverse mortgage thì mình khuyên không nên thực hiện vì ngân hàng rất mất dạy. Mình có làm cái gì lộn xộn, chúng lấy lại nhà mình thấy thiên hạ kiện tụng nhiều lắm về vụ này.không rành luật ngữ thì dễ bị chúng cướp nhà.

Mình đã kể mấy vụ là bán nhà hùn tiền với con để mua căn nhà vĩ đại rồi vợ chồng chúng ly dị, mình phải dọn ra với con trai hay con gái, chia đôi tài sản. Mất vốn luôn. Do đó, tuyệt đối, không bán nhà, chung vốn mua nhà với con.

Đồng chí gái thì kêu: tiền mình thì mình xài, sau này còn bao nhiêu thì để lại cho tụi con. Không nên cho chúng bây giờ.

Một cách khác: là bán căn nhà rồi đi share phòng. Cái này thì tuỳ người, không tự do lắm nhất là mình trồng mấy cây ăn trái, hoa tùm lum, nay phải bỏ để ra đi. Về già ít ai muốn thay đổi chỗ ở ngoại trừ bất khả kháng.

1/ Nếu bán nhà thì xem tiền bạc và thuế vụ ra sao: chúng ta mua $200,000, bán $1,000,000. Xem như là lời $800,000. Hoa Kỳ có luật thuế vụ, được gọi là section 121 exclusion. Với luật này thì mỗi người có thể miễn thuế $250,000 tiền lời. Hai vợ chồng thì được miễn thuế $500,000. Lời $800,000 trừ được $500,000, còn lại $300,000 phải đóng thuế. Đóng thuế liên Bang là $20%, tiểu bang 5.1%, Medicare tax 3.8% (cái này do Obama ký nên họ gọi là ObamaCare). Xem như bay mất 30%. Hay $90,000. Còn lại $210,000. Hình như tiểu bang Cali thì được trừ đến $300,000/ người vì nhà cửa quá đắt so với mấy tiểu bang khác.

Mình sợ mất tiền nên bỏ vào ngân hàng, vào quỹ tiết kiệm vì không dám chơi cổ phiếu. Ngân hàng trả tiền lời 1%. Vì chi mỗi năm mình được $2,100 hay mỗi tháng độ $180.00. Làm cái gì với số tiền này. Uống được một ly cà phê mỗi ngày. Mình hay thấy mấy ông bò ra tiệm cà phê, ngồi cả ngày, đợi ai phải đi sớm , thanh toán tiền cà phê, không còn chịu chơi, hào sảng như xưa. Nhiều người chịu không được đời sống đặt đỏ ở Cali, đành phải dọn sang Florida,…

Bây giờ nếu mình bán và cho vay lại. Thuế vụ gọi là “Installment Sale”, nghĩa là mình bán nhưng không lấy tiền liền, mình lấy từ từ trong vòng 30 năm. Do đó mình chỉ trả tiền thuế hàng năm vào số tiền mình nhận được mỗi năm từ người mua.

Điển hình, bà Betty, ông Leon, bà Barbara, Ông Bob, ông John, bà Monique, ông Magdy,… là những người bán nhà rồi cho mình vay lại.

Nhà mua giá $200,000, bán với giá thị trường $1,000,000 với tiền lời hiện tại 3%. Mỗi năm mình được trả $4,216/ tháng hay $50,592/ năm. Nếu mình thương lượng với một người mua nhà mình để cho thuê. Mình ra điều kiện, phải cho mình thuê lại dài hạn 5, 10 năm đến khi mình phải vào viện dưỡng lão.

Mỗi năm, mình chỉ đóng thuế trên $10,000 nhận được (lời $300,000 chia cho 30 năm cho mượn nợ) nhưng nếu mình thuê lại nhà như trường hợp ông Bob, bán cho mình rồi thuê lại thì trừ $500 tiền thuê nhà, còn lại $3,716/tháng. Mình thấy mấy người bán nhà cho mình, cho trả góp trong 30 năm, không ai khai thuế cả vì trên nguyên tắc mỗi năm, họ phải gửi cho mình số tiền mình đã trả trong 12 tháng qua. Gọi 1098. Ông Larry cho biết, khi ông ta cho mượn nợ thì không khai thuế.

Lấy thí dụ; chị quen kể mình. Nhà có 3 phòng, chị ta cho thuê share phòng cái ga-ra, và 2 phòng kia. Bây giờ bán nhà, mướn lại 1 phòng như hiện tại, có hai người share phòng. Chị ta và ông chồng chỉ trả có $500, mỗi tháng người mua nhà trả thêm $4,216 hay $50,592/ năm. 4 ngàn đô mỗi tháng 2 vợ chồng có thể đi du lịch thoải mái. Đi du thuyền sang lắm $1,000/ người. Được ăn thoải mái.

Khi nào vào viện dưỡng lão thì số tiền kia $4,216, do người mua nhà trả, sẽ trả cho con cháu mình. Xong om

Tính ra là $50,592/ năm nhân cho 30 năm là mình và con cháu sẽ nhận được thêm $1,517,774. Mình không phải bỏ căn nhà đã bồi đắp, xây dựng khi sang mỹ đến giờ. Nếu con mình ly dị thì số tiền đó sẽ không lọt vào tay con rể hay con dâu.

Số tiền sau này, khi mình không còn ở căn nhà nữa, có thể sử dụng để cho mình ở viện dưỡng lão khá khá một tí, hay con cháu có thể lãnh trong vòng 30 năm. Nếu không, chúng sẽ nhận được tiền khi mình qua đời, đem đi Las Vegas, nướng hết là xong việc. 30 năm với $4,216/ tháng, có thể con cháu nuôi cháu ngoại, cháu nội,…

Có chị quen, ở gần nhà kể mấy năm trước, bán căn nhà vì to quá, không đủ sức chăm sóc vì ông chồng lăn ra chết. Thằng con rể mỹ, xin tiền để làm business chi đó. Chị ta không cho, kêu tiền hưu cua mẹ nên nó không cho tới nhà để gặp cháu ngoại. Cuối cùng nhớ cháu quá, cho nó mấy trăm ngàn, nghĩ là trước sau cũng thuộc về con mình. Thằng rể làm ăn hay quá, bay trắng mấy trăm ngàn. Chị kể vừa khóc, kêu biết vậy tui nghe lời anh, bán cho vay lại, vẫn ở nhà đó, con không biết là mình đã bán để xin tiền. Nay chị ta mất tiền, đi share phòng với tiền hưu ít ỏi. Cho thấy khi tính về tiền bạc, chúng ta phải dùng đầu óc thay vì tình cảm. 

Chớ mình ôm khư khư căn nhà, về già, nhà cũ phải thay mái nhà, sửa chửa ống nước bị bể, tốn tiền với tiền hưu ít ỏi. Bán đi cho khoẻ để người mua lo, mình lấy tiền hàng tháng, cho chồng về thăm quê hương, bay bướm với mấy em chân dài một lần cho thoả thích mộng làm trai già :) Khi vào viện dưỡng lão hay qua đời thì con cháu lãnh phần còn lại để nuôi cháu mình. Xong om

Chúng ta quen lối, để lại cho con nhưng thật ra chúng cũng đâu cần. Khi mình qua đời, chúng bán lấy tiền xài. Đâu muốn ở nhà của mình vì cũ. Tốt nhất là cứ hưởng thụ chút gì trước khi tiêu diêu miền cực lạc, còn dư thì con cháu hưởng. Đó là Phước phần của chúng.

Có người hỏi là nếu trường hợp người mua nhà, không trả tiền thì sao? Lúc mua thì người mua nhà đã ký giấy nợ. Nếu họ không trả thì mình làm thủ tục để xiết nhà. người Mỹ gọi foreclosure. Xong om

Trường hợp nhà còn nợ ngân hàng, thì mình tiếp tục trả nợ ấy. Người mua trả tiền mình để mình tiếp tục trả ngân hàng. Đến khi hết nợ ngân hàng thì mình sẽ nhận đủ số tiền mà người mua nợ, nhiều tiền hơn để tiêu xài. Xong om

Nguyễn Hoàng Sơn 

 

Bác sĩ đi dạy làm nail

 Hôm nay, mình được chương trình “khéo dùng Tiền” của đài truyền hình Little Sàigòn nhờ phỏng vấn bác sỹ Tâm Nguyễn về đề tài quản trị kinh doanh thương mại gia đình. Anh bác sĩ này sang Hoa Kỳ năm 1 tuổi mà nói tiếng Việt rất giỏi. Mình hỏi lý do không hành nghề y sỹ mà lại đi mở trường dạy thẩm mỹ.

Anh ta cho biết là học y khoa vì nguyện vọng của bố mẹ, không vì lý tưởng hay đam mê. Không có lý tưởng đam mê nên không chịu khó học và phải chạy qua xứ Trung Mỹ để học hai năm đầu y khoa, rồi trở về Hoa Kỳ học tiếp. Tốt nghiệp y khoa xong thì anh ta khóc, xin bố mẹ cho làm thương mại, phụ giúp gia đình để phát triển cơ sở trường dạy nghề nail của bố mẹ đã thành lập từ khi sang Hoa Kỳ đến giờ.

Hình chụp từ trang nhà của Advanced Beauty College

Trong khi hỏi chuyện anh ta khiến mình nhớ đến bản thân mình. Khi xin đi du học, mình được trường đại kỹ thuật nhận vào phân khoa kỹ sư dệt. Dạo ấy, mình thấy ở Biên Hoà, các công ty dệt ra đời nhiều, bắt đầu bắt kịp tơ sợi của Thái Lan. Cậu Nghị, trưởng nam của ông bà Đàng, tiệm Long Hưng, xin dùm mình. Đến Pháp, trễ niên khoá nên đợi qua hè năm sau thì Sàigòn mất.

Tại Paris, mình đi lòng vòng thấy kiến trúc đẹp nên thi vào trường quốc gia mỹ thuật, bà rá được nhận. Gửi thư về cho gia đình thì bố mình thất vọng, ông cụ chỉ muốn mình trở thành kỹ sư còn bà cụ thì muốn mình học y khoa. Bao nhiêu kỳ vọng vào thằng con trai đầu biến theo mây khói.

Anh ta kể có anh bạn đồng môn người Ấn Độ, cha mẹ là bác sĩ, anh chị đều là bác sĩ nên bị áp lực của gia đình, phải nghe lời gia đình nên theo học y khoa nhưng vì không thích nên chán nản và cuối cùng đi đến quyết định; quyên sinh. 

Cách đây vài năm, có một sinh viên gốc việt, bị mẹ ép học y khoa, cuối cùng bóp cổ bà mẹ và đi tù. Giới trẻ này nay ở hải ngoại, họ đang đứng ở gạch nối Việt-Mỹ, đại loại là thịt ba chỉ, nữa nạc nữa mỡ. Được huấn luyện từ bé vâng lời bố mẹ theo Nho giáo, không cãi cha mẹ, trong khi đó lại sinh hoạt trong môi trường người Mỹ.

Mình nhớ khi đồng ý cho con gái học về thương mại thì nó nhắn tin, cảm ơn bố mẹ không bắt nó học y khoa hay nha khoa như bạn học gốc á châu của nó. Ngày nay, mình nghĩ nó đã thực hiện được phần nào giấc mơ của nó, sinh sống tại nhiều nơi, nói nhiều ngoại ngữ. Trong 4 năm đại học, nó ở, học và làm việc tại 4 quốc gia, đi chơi tổng cộng 14 nước khác. Nay qua Nữu Ước đi làm như bố nó 35 năm về trước.

Mình có cái may mắn những hoài bảo của mình từ bé đến nay đều thực hiện được nên mình không bắt con cái phải làm những gì mình chưa làm được.

Thật ra, nếu con cháu mình thích học y khoa thì nên khuyến khích vì là một nghề cao quý nhưng chỉ theo ngành đó vì lợi tức hay địa vị thì không nên. Con mình sẽ đau khổ cả một đời, khi làm việc ngành mà không thích thì Chán Mớ Đời. Cứ tưởng tượng 40 năm làm việc mà mình không thích nghành nghề thì khó tưởng tượng sẽ hạnh phúc, yêu đời. Nghe anh Tâm kể là dược sĩ ngày nay được trả $45/ giờ thay vì $60/ giờ như xưa. Lý do là đông người học ngành nghề này. Có cặp vợ chồng quen, có người con học dược khoá, nay ra trường kiếm được việc bên tiểu bang Nevada mừng hết lớn.

Thật ra ngay chính cá nhân mình, theo học kiến trúc vì nghĩ mai sau về lại Việt Nam, có thể đóng góp vào sự tái thiết Việt Nam sau chiến tranh. Ra trường, mình đi làm tại các quốc gia khác để học hỏi thêm, nhất là các công ty kiến trúc nổi tiếng như Suter und Suter tại Thuỵ Sĩ, Copernord ở Ý Đại Lợi, Norman Foster & Associates ở Luân Đôn, vẽ phi trường Stansted và I.M. Pei tại Nữu Ước, vẽ công trình cho thế vận hội Barcelona.

Năm 1993, 1994, mình được mời về Việt Nam dự hội thảo tái thiết lại Việt Nam thì khám phá ra khó làm việc ở Việt Nam. Về lại Hoa Kỳ, mình bỏ kiến trúc, đi thầu xây nhà rồi xây nhà bán hay cho thuê. 

Mình khám phá sự đam mê về đầu tư. Bỏ công đi học về đầu tư, thị trường chứng khoán, địa ốc,…

Anh Tâm và cô em tiếp tục cơ sở thương mại của bố mẹ lập ra, nhưng đi vào thị trường mỹ hơn nên đổi tên thành Advanced Beauty College thay vì “Tâm” rất là Việt Nam. Học viên gồm người Việt, Phi Luật Tân, người Tàu, Ấn Độ,… đó là cách đi vào dòng chính của Hoa Kỳ. 

Làm thương mại tại Hoa Kỳ, cần có một “Mission” như kim chỉ nam của thương hiệu, giúp họ đi theo đường lối này, như một hiến pháp của công ty.

Nếu muốn khuếch trương thương hiệu rộng lớn thì phải đi vào dòng chính, mở vòng tay với các cộng đồng khác. Anh Tâm cho biết tại Hoa Kỳ có trên 60% thương hiệu do các gia đình quản trị. Từ Wal-Mart đến Amazon, In-N-Out, Hilton,… quan trọng  nhất là tham gia các tổ chức tiểu thương, phòng thương mại,… mà bố mẹ của anh Tâm không bao giờ tham gia. Có tham gia thì họ mới được các chuyên gia khác huấn luyện. Giúp họ phát triển thương hiệu của mình.

Bác sỹ dạy làm nail, Nguyễn Thành Tâm

Văn hoá á đông có khuynh hướng làm thương mại trong gia đình, do đó khó phát triển lớn vì kiểu cha truyền con nối. Thường người anh cả thừa hưởng chức vụ nhưng không may gặp một người con trai đầu không giỏi làm ăn sẽ đưa đến phá sản. Điển hình ông cố ngoại mình, gia đình giàu có, ruộng nương nhiều nhưng rồi đến tay ông thì mất hết vì thích đánh bài, và gái gú.

Mình có đọc cuốn sách của một ông luật sư, chuyên gia về thừa kế, giúp các đại gia đình, tiếp tục giữ tài sản của họ từ mấy đời qua. Họ có Mission Statement, như hiến pháp của gia đình, có hội đồng quản trị, họp mặt đều đặn, đi nghỉ hè chung với nhau và quyết định ai sẽ lãnh trách nhiệm để lèo lái tài sản của gia đình. Chọn ai đi học thêm, sau này giúp cơ sở thương mại của gia đình. Còn nếu không có hiến pháp, hoạt động như một công ty thì sớm muộn gì cũng cãi nhau, sinh chuyện. (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 


Khởi nghiệp sau mùa Covid

 Theo chương trình “California comeback Plan” của chính quyền tiểu bang California vừa mới được thông qua, thống đốc tiểu bang ký SB 129 nhằm giúp đỡ phục hồi lại nền kinh tế của tiểu bang, được xem là hạng thứ 6 trên thế giới. Có một ngân sách để giúp các tiểu thương phục hồi lại sau một thời gian bị gián đoạn.

Đây cũng là cơ hội cho ai muốn khởi nghiệp, theo đuổi đam mê của mình thay vì bán sức lao động cho chủ. Khởi nghiệp rất hấp dẫn, tự làm chủ nhưng không phải dễ thực hiện vì chúng ta không có kinh nghiệm, điều hành, giám sát, xây dựng một công ty từ những bước đầu.

Muốn khởi nghiệp, chúng ta cần có một ý tưởng làm thương mại hợp lý với thị trường địa phương, địa điểm,… mình biết một ông bác sĩ mở phòng mạch ngay tại một góc phố, xe cộ ra vào khó khăn thêm ít  chỗ đậu xe, bệnh nhân ít đến nên ngọng. Phải dời đi chỗ khác, có bãi đậu xe rộng rãi, mới có bệnh nhân vào. Các trạm xăng luôn luôn nằm ngay góc ngã tư đường để thiên hạ dễ thấy mà quẹo vào.

Người Việt mình theo tinh thần khoa bảng nên cứ kêu con cháu học ná thở để rồi đi làm cho thiên hạ, dù thầy cô dạy là “phi thương bất Phú”. Người Tàu dạy chúng ta học, học và học, nào là “Sĩ nông công thương”, ai có học là đứng đầu xã hội như ông Tế Xương, đói meo râu, bà vợ phải đi buôn bán tảo tần để nuôi ông ta học đến 20 năm mới đậu tú tài. Ngược lại con cháu người Tàu đều làm kinh doanh. Khu Hoà BÌnh, Đàlạt khi xưa, toàn là các tiệm tàu. Đi xứ nào cũng thấy người Tàu mở tiệm ăn cả. Mình nhớ có lần đến một vùng xứ khỉ ho cò gáy ở miền nam Hoa Kỳ, vẫn thấy tiệm ăn tàu, thậm chí đi sang xứ Guatemala, cũng thấy tiệm ăn tàu.

Chúng ta phải tìm một thị trường cho sản phẩm hay tài năng của mình, nghiên cứu các đối phương cạnh tranh với mình. Điển hình khi mình khởi đầu nghề thầu khoán, lúc đầu toàn bạn bè người Việt nhờ, nên lấy rẻ như các thầu khoán việt ở Bolsa. Xây nhà mà họ lấy $70/ sq.ft thì làm sao sống nên mình không vào thị trường người Việt, đăng quảng cáo ở các báo mỹ. Thầu khoán mỹ lấy $150/ sq.ft. Thì mình lấy rẻ hơn họ một tí là có thể bắt được thầu. Trong 20 năm đi thầu, mình chỉ có 2 khách hàng người Việt chính thức.


Mình được chương trình “khéo dùng tiền” của đài truyền hình Little Sàigòn, nhờ nói về những kinh nghiệm về những bước đầu khởi nghiệp nên viết ra đây, kinh nghiệm khởi nghiệp để khi họ hỏi thì dễ nói chuyện hơn.

Tiểu thương (Small business) được xếp loại về số nhân viên và lợi nhuận hàng năm. Tại Hoa Kỳ, các tiểu thương có thể hoạt động dưới nhiều dạng, miễn là phải ghi danh đúng theo pháp lý để tránh bị tranh tụng. Muốn khởi nghiệp tại California, chúng ta phải chọn một cấu trúc về pháp nhân, lên kế hoạch lâu dài, ghi danh công ty của mình tại thành phố, quận hay tiểu bang tuỳ theo pháp nhân mình chọn.

1/ lựa chọn một cấu trúc thương mại:

Khởi nghiệp mất rất nhiều thời gian và tiền bạc. Do đó chúng ta nên suy nghĩ, bàn định kế hoạch khởi nghiệp ra sao, có khả thi hay không vì theo xác suất của phòng thương mại, các công ty khởi nghiệp có đến 79.4% thất bại trong năm đầu tiên và 90% dẹp tiệm trong vòng 5 năm đầu tiên. Nói như ngôn ngữ Bolsa là tưng bừng khai trương, âm thầm đóng cửa.

Lý do là người khởi nghiệp, không có kinh nghiệm điều hành một cơ sở thương mại. Có nhiều khâu cần thiết phải để ý như thợ, nhân công, bảo hiểm, thuế vụ, sổ sách chi thu, quảng cáo, để giúp cơ sở thương mại phát triển. Điển hình khi mình khởi nghiệp, năm đầu tiên may mắn huề vốn vì không biết chi thu, sổ sách. Chạy xe vận tải nhẹ mỗi ngày mất $50 tiền xăng, xem như $300/ tuần hay $1,200/ tháng và $14,000/ năm, chưa kể thay dầu, bánh xe rồi mua dụng cụ xây nhà,… khi nói chuyện với khách hàng, mình quên không tính các tiền cần thiết để làm kinh doanh. Thấy có lời đó nhưng khi trừ các chi phí là lỗ hay huề vốn. Sau đó, rút kinh nghiệm phải cộng thêm 30% tiền chi phí, 30% tiền thuế và 10% phần trăm lời cho mình.

Có lần có anh quen, nói có $500,000 không biết làm gì, mình nói cho mình mượn, trả tiền lời. Anh ta không chịu, nói để mua nhà sửa chửa lại rồi bán, kiếm lời. Một hôm, anh ta mừng như trúng số, nói có ông bạn chuyên gia địa ốc, chỉ cho căn nhà rẻ hơn thị trường $50,000. Giá thị trường $450,000, mua được $400,000. Chỉ cần sơn sửa lại tốn độ $10,000. Bán lời $40,000 khiến mình thất kinh nhưng không dám làm tài khôn.

Vài tháng sau, mình gặp lại, hỏi sao lời được bao nhiêu căn rồi. Anh ta câm như hến. Mấy người mới vào nghề mua nhà cũ sửa chửa lại để bán, gọi là “Flipper”, không rành các lệ phí nên đều bị đám chuyên gia địa ốc xúi mua để rồi ôm đầu máu hết.

Mấy người Realtor rất đói nên cứ xúi thiên hạ mua nhà, kêu là “good deal”. Nếu good deal thì tại sao họ không mua mà lại kêu mình mua. Họ chỉ muốn mình mua để họ có huê hồng, bỏ túi để trả tiền xe Mercedes, để chở khách hàng đi xem nhà, rồi khách hàng kêu người khác mua.

Những căn nhà rẻ, được xem là “Good deal” thường không bao giờ lên thị trường cả. Họ bán trước khi chủ nhà mở miệng nói với người khác. Trong nghề, họ gọi là “pocket listing”, mình có quen vài tay địa ốc, mua nhà cho mình theo kiểu này. Họ được ngân hàng giao cho bán, chưa lên thị trường, họ đã thông báo cho mình trước rồi để đến xem.

Mỗi lần một realtor nói họ có good deal thì mình nói, mình chỉ mua giá tối đa là 60% giá thị trường khiến họ chưng hửng, kêu mình điên. Mình giải thích như sau:

Giá thị trường $500,000. Tiền huê Hồng trả cho họ và realtor của người mua là mất 6%, Escrow, Title insurance,…mất 4%. Sửa nhà mất 10% nữa đi, chi phí mượn tiền ngắn hạn nên lãi rất cao 10%. Sau khi bán, ông chỉ treo bảng bán được 6% còn tui bỏ mất mấy tháng để sửa chửa đủ trò, ít ra phải có 10%, để lỡ trường hợp tốn tiền sửa chửa nhiều hơn dự định. Vậy là mất đi 40%. Đó là tôi có thể bị lỗ nếu sửa chửa mất thêm thời gian hơn. Do đó, tôi chỉ mua giá nhà 60% của thị trường là $300,000.

Khi người có bằng bán nhà, hiểu mình thì họ chỉ đem nhà theo cách mình muốn mua. Có một ông mua dùm cho mình khá nhiều nhà và đất rất rẻ. Nhà xuống giá thời ông Obama lên năm 2009, 2010. Có tên bạn gửi cho cái email nói về ngân hàng IndyMac, được nhóm ông Paulson mua lại với điều kiện chính phủ bảo kê 70%. Nghĩa là họ mua nhà với giá 70%, nếu họ bán dưới giá 70% thì chính phủ đến số tiền họ lỗ.

Sau này ông ta bán cho mình căn nhà của ông ta với giá 50% rẻ hơn thị trường mà mình đã kể. Lý do chỉ có mình mới giúp ông ta bán và có chút lời thay vì mất hết.

Mình kêu mấy người có bằng địa ốc, kiếm dùm mấy căn nhà của IndyMac, sau này đổi tên là One West bị tịch thu nên mình mua rẻ như bèo vì họ không sợ bị lỗ vì chính phủ trả lại cho họ. 4 căn nhà họ đòi $250,000 mình trả $99,000, họ bán, mình mua $50,000 mỗi căn nhà ở Riverside, khiến mấy tên đi mua nhà dùm mình cũng không ngờ. Lý do trả $99,000 vì ở Cali, nếu mua bán nhà trên $100,000 thì tiểu bang sẽ giữ lại đâu mấy phần trăm mình quên rồi, hình như 3% rồi khi khai thuế cuối năm, chính phủ sẽ hoàn lại nhưng tiền đã vào tay chính phủ thì khó mà lấy lại. 

Mình có sửa chửa một căn nhà cũ rồi bán vào năm 2007 vì tình hình cho biết là giá nhà lên cực đỉnh nên không dám cho thuê vì tiền lời quá cao, không đủ trả tiền nợ ngân hàng. Mua $400,000, bán $500,000, trừ chi phí hết lời có $14,000, 3% thay vì 10% như dự định.

Trong phần này, mình sẽ kể về những bước cần làm khi khởi nghiệp như mình cách đây 26 năm về trước. Dạo ấy kinh tế xuống nên công ăn việc làm bấp bênh, mình được người quen nhờ xem dùm thợ họ mướn để xây xong căn nhà. Lý do là nhà thầu, lấy tiền rồi bỏ chạy về Thái Lan, tổ chức kháng chiến chi đó. Từ từ người quen giới thiệu nhờ mình vẽ và xây nhà nghiệp dư, cho thiên hạ rồi một ngày đẹp trời mình phải ngưng làm cho công ty kiến trúc để bỏ toàn thời gian, lo phát triển công ty xây dựng của mình.

Dạo ấy không biết gì, nên có bò vào thư viện, mượn được hai cuốn sách viết bởi các nhà thầu khoán về hưu để hiểu rõ thêm nhưng vấn đề , thách thức phải kinh qua. Liên lạc với Small Business Bureau (SBA) của quận Cam, nhờ họ giúp đỡ. Họ có những cố vấn từng là thầu khoán, nay về hưu và muốn truyền lại các kinh nghiệm cho những người trẻ. Nhờ đó mà mình học hỏi thêm để tránh bị thua lỗ sau này.

2/ kiếm các tổ chức hỗ trợ cho mình:

Chúng ta cần liên lạc với các tổ chức trong vùng, địa phương để xin được giúp đỡ về tư vấn miễn phí như:

A/ California Business Incentives Gateway, https://chignon.ca.gov, có rất nhiều thông tin và các cơ quan có thể giúp chúng ta khởi nghiệp.

B/ Phòng Thương Mại (Chamber Of Commerce) trong thành phố. Dạo mình mới khởi nghiệp, có phòng thương mại người Việt tại khu Bolsa nhưng mình không tham gia vì không nhắm vào thị trường người Việt. Ngược lại mình tham gia các tổ chức như Lions International, NARI, Toastmasters International,…

C/ Small Business Development Centers

D/ Service Core of Retired Executives, các người về hưu, có kinh nghiệm về thương mại, họ sẵn sàng giúp đỡ chúng ta trong bước đầu. Hồi mình mới vào nghề, có học hỏi các người đi trước nên ngày nay, có vài người học nghề mình. Mình sẵn sàng chia sẻ với học kinh nghiệm.

C/ Centers for International Trade Development. Các trung tâm phát triển giao dịch quốc tế. Năm kia, mình đại diện thành phố của Bellflowers thăm viếng một tỉnh ở Mễ Tây Cơ, họ gọi là Twin Cities. Chúng ta có thể dựa và thành phố để tìm các thành phố ở các xứ mà chúng ta muốn nhập cảng hay xuất cảng sản phẩm của mình.

3/ lựa chọn pháp nhân để hoạt động kinh doanh

A/ Sole Proprietorship: Dạo mình mới bắt đầu thì mình hồn biết gì cả, nên tự lấy tên mình theo dạng Sole Proprietorship, đứng mũi chịu sào. Nếu công ty có vấn đề gì là mình phải lãnh trách nhiệm hết. Sau này khôn hơn thì chuyển đổi công ty qua thể dạng pháp nhân S Corporation.

Nếu lấy pháp nhân này loại Sole Proprietorship thì phải lên thành phố để xem có ai đã lấy tên công ty mà mình muốn sử dụng chưa, nếu không sẽ bị thưa kiện đủ trò. Có lần đi ăn bò 7 món, mình hỏi ông chủ mới mở thêm tiệm ở đường Bolsa. Ông ta kêu không, họ thấy tiệm tụi này đông khách nên lấy tên của tụi này nhưng không kiện cáo gì được. 

Lý do, tiệm ông ta ở thành phố Santa Ana còn tiệm mới mở cùng tên ở Westminster. Sau đó mình phải đăng báo tên công ty mới lập của mình để báo cho công chúng biết, để xem có ai khiếu nại gì không.

B/ Corporation: loại này có hai loại C Corporation và S Corporation. Tiểu thương như mình thì nên dùng S Corp.

C/ Limited Liabilities Company (LLC), công ty trách nhiệm hữu hạng.

D/ Partnership, thường được thành lập bởi hai người trở lên, đứng tên công ty. Mỗi người đều có trách nhiệm về nợ của công ty.

Nên tìm hiểu thêm về thuế vụ và pháp lý của các loại công ty nói trên vì thuế khác nhau. Chúng ta sống trong một môi trường mà người Mỹ thích kiện tụng do đó nên sử dụng một pháp nhân để bớt các trách nhiệm có thể xảy ra sau này.

4/ kế hoạch hóa cơ sở thương mại của mình (Business Plan)

Mình phải viết xuống kế hoạch ít nhất năm năm của công ty, gồm các phần tài chánh, quản trị, tiếp thị, sản xuất,…cần thiết để công ty có thể phát triển. Cần phải viết Business Plan như một cấu trúc để mình theo đó mà thực hiện và hoàng chỉnh. Nhất là khi cần mượn tiền ngân hàng hay kêu người bỏ vốn, đầu tư,.. thì người ta xem kế hoạch thương mại của mình. Mình có quen anh bạn, mở cơ sở làm nước mắm nhỉ tại Cali, kêu mình bỏ vốn đầu tư như chỉ nghe anh ta nói như thế này thế kia, không thấy business plan gì cả nên đâm sợ, không dám đầu tư.

Dạo mới ra nghề, không biết chi cả, nhờ một ông thầu khoán về hưu của SBA chỉ cho. Có rất nhiều người về hưu, muốn truyền lại kinh nghiệm của mình, giúp mình đót giai đoạn sai lầm.

5/ Tài Chính: chúng ta cần dự trữ một số tiền vì khi mới khởi nghiệp, chưa có khách hàng nên có thể đói lắm. Trung bình là cần ít nhất 6-12 tháng ngân sách sinh hoạt.

6/ Địa điểm cho công ty hoạt động:

Phải nghiên cứu địa lý để tìm địa điểm hoạt động. Trong khu dân cư đông người Mễ mà mở tiệm phở là ngọng. Dạo mình mới dọn về ở Khu Little Sàigòn, thấy có nhiều tiệm taco thực phẩm Mễ, nay đều chết hết. Các siêu thị mỹ lần lần đều đóng cửa vì người Việt đi chợ Việt Nam.

7/ lựa tên để đặt cho công ty:

Nếu ai muốn mở công ty giúp đám cưới, thì không nên đặt tên “Đồi thông hai mộ”. Khi lựa chọn cái tên rồi thì phải báo cho chính quyền Cali để họ để dành cho mình trong vòng 60 ngày, trước khi mình làm thủ tục hợp thức hoá pháp lý của công ty. Hình như phải đóng tiền, mình có thể chọn 3 tên rồi gửi cho họ. Khi nhận được giấy phép sử dụng tên thì mới làm thủ tục nếu không là ngọng nếu đã có ai lấy tên đó trước. Tránh bị kiện tụng.

8/ phải giữ bản quyền về cái tên của mình:

Có lần mình hỏi chủ quán thịt bò 7 món, ở thành phố Santa Ana là mới mở tiệm khác ở Westminster thì được biết là không. Ai đó, thấy họ thành công nên dùng tên của nhà hàng họ ở thành phố khác. Chủ quán kêu là không biết, nếu không đã ghi danh khắp các thành phố ở quận Cam. Có tiệm nổi tiếng, họ dành tên khắp nước mỹ.

Khi nhận được giấy phép thì mới bắt đầu in doanh thiếp, giấy để in và bao thư có logo, địa chỉ của cơ sở thương mại của mình.

Lần sau mình sẽ nói về các pháp nhân như Corporation, LLC, Partnership, Trust,…mà mình sử dụng khi làm thương mại.

T.B.: hôm trước, đến đài truyền Little Sàigòn, thấy một anh chàng mà mình có gặp một lần đâu 30 năm về trước với linh mục Nguyễn Hoài Chương, tên Thái. Trong cộng đồng người Việt có hai người tên Thái, đều làm về truyền thông nên thiên hạ hay lộn vì họ đều họ Đinh tên Thái, chỉ khác chữ lót. Anh Thái kêu cũng vì nhầm lẫn mà tôi xin chiếu khán về Việt Nam không được vì Hà Nội lộn tôi với anh Thái kia. Tôi nói chữ lót của tôi là Xuân, viết tắt là X, nói theo kiểu Hà Nội là sờ bướm còn anh kia thì chữ lót là Q, đọc theo người Mỹ là Cu. Anh kia là Thái có “cu” còn tôi là Thái không “cu” nhưng Hà Nội kêu thà giết lầm còn hơn tha lầm nên đến nay vẫn không về Việt Nam được. Vậy ngoài Bolsa có hai người tên Thái, mọt có “cu” và một không “cu”. Chán Mớ Đời 

Nguyễn Hoàng Sơn