Sơn tinh và Thuỷ tinh thời A-còng

 Sơn tinh và Thuỷ tinh thời A-còng

Xưa thật là xưa, dưới thời A-còng có một ông vua rất thương dân, quý dân và làm đày tớ nhân dân. Ông ta có 1 hoàng tử rất cá tính, thông minh, tuấn tú. Học cực giỏi dù chả chịu học nhưng thi đâu đậu đó vì các giáo sư không dám cho điểm thấp, sợ bị chém đầu. Tốt nghiệp phổ thông thì hoàng tử muốn đi du học bên tây. Sang đây hoàng tử quen một cô trong nhóm Femen, cứ chạy ra đường ở Paris , phang ngực, viết gì trên người chả ai hiểu. Từ từ hoàng tử học được tinh thần cách mạng của thực dân tây như ông cố khi xưa, về nước tự nguyện sẽ làm cách mạng như các nhà yêu nước khi xưa, đi tây học làm cách mạng rồi về Việt Nam, thực thi những gì ông tây bà đầm dạy để trở thành một Femen tại Việt Nam.

Thấy ảnh trên mạng thì đẹp như ứng dụng mà khi công an dìm hàng là ngọng. 

Về nước, chả làm gì vì hoàng tử đâu có học bên tây đâu, tối ngày cứ chở cô đầm ra đường phanh ngực. Một hôm đột phá tư duy ra sao, hoàng tử nhưng lại muốn đi thi hoa hậu hoàn vũ để cho thế giới biết người Việt chúng ta rất đổi mới, tiếp cận với tư duy hoành tráng của tây phương nên thưa với hoàng hậu thế là hoàng hậu kêu nô tỳ, đăng ký và cho hoàng tử đi viện thẫm mỹ cực kỳ nổi tiếng tại xứ @ Lisa-Tomorrow. Sau vài tiếng đồng hồ hoàng tử đẹp như tây đầm, được đại diện xứ @ đi thi hoa hậu hoàn vũ.

Đi thi không hiểu sao chúng đánh rớt ngay vòng thứ 1 nên hoàng tử buồn đời, kêu công an bắt vợ chồng tên viện thẩm mỹ đã tân trang tune-up cho mình khiến rớt ngay vòng đầu tiên. Hoàng tử Chán Mớ Đời kêu vua cha muốn lấy chồng khiến vua cha cứng họng nhưng chiều con nên hạ lệnh tuyển chọn phò mả. Thế là cả nước reo mừng được nghỉ lễ, đi xem diễu hành, dân tình từ khắp nơi của xứ @, kéo nhau về để xem nhà vua tuyển chọn phò mả.

Nghe tin hoàng tử kén phò mả nên ai cũng nô nức về thủ đô xem nhà vua kén chồng cho hoàng tử. Trong số dự thi có hai ông thần đại gia tên Sơn Tinh, con của Hoàng Liên Sơn, vua núi và Thuỷ Tinh, con của Hà Bá, vua sông ngòi. Nghe tin hai ông đại gia này tham gia nên các thí sinh, con cháu cán bộ cao cấp đều rút lui để hai ông này so tài để làm phò mả làm chồng hoàng tử.

Vua cha kêu hai khanh đều tài ba, con nhà có lý lịch 3 đời trích dọc trích ngang quá chuẩn nên ta không biết chọn ai. Vậy thì theo truyền thống của người tây phương, nguyên tắc “first come first serve” sẽ được thi hành. Sáng mai mặt trời mọc ai đến trước, đem sính lễ dâng cho ta, sẽ được hoàng tử chọn là phò mả, rước dâu.

Nhà Sơn Tinh trên núi, bố hắn lâu nay đốn cây chặt rừng để xây thuỷ điện, đem điện nước đến cho dân tình và luôn tiện làm giàu vì trên núi khó mà tiếp cận đến các mặt hàng khác. Nghe tin con muốn làm phò mả nên bố Sơn Tinh ra lệnh chặt cây để làm đường Prenn, hắn tức tốc chở 12 chiếc xe tải, đựng các tấn gỗ lim đã được người dân trên núi chặt suốt mấy năm qua, làm sính lễ để vua xây cung điện hoàng cung. Còn Thuỷ Tinh thì sống ở biển nên tương đối dễ, chỉ lấy ca nô chạy cái vèo là về thuỷ cung. Kêu quân lính đi bắt hải sản để sáng mai chở mấy container vào hoàng cung dâng lễ. 

Tối đó, Thuỷ Tinh buồn đời vì ngày mai phải giả từ đời con trai, mộng ước thật nhiều để đi lấy vợ, nghe một tên cận thần kêu rằng ngày mai ngài đi lấy vợ, làm phò mả thì tối nay chúng ta cùng nhậu một bữa không say không về. Sau màn nhậu, lại hát karaoke thêm tăng 3, 4 gì nữa nên mệt quá ngủ đến trưa hôm sau.

Khi thức giấc thì Thuỷ Tinh nổi giận kêu lính hầu ra chém, bảo sao không kêu tao dậy rồi 3 chân 4 cẳng chạy ca-nô, kéo mấy chiếc tàu đầy container vào thủ đô. Vì để thuỷ sản trong container đến trưa nên bốc mùi khiến dân tình đứng xem, nghe các diva nghệ sĩ nhân dân ưu tú hét “ô kìa ai như hoàng tử đi với ai giống như Sơn Tinh…” thở không được nên bỏ chạy tán loạn hết.

Thấy họ đăng kêu là đường xe lửa nên hơi căng. May quá tính về Việt Nam đi xe lửa từ Nam chí BẮc.

Thuỷ tinh vội vàng chạy vào hoàng cung thì than ơi đã thấy Sơn tinh đang tay bế tay bồng hoàng tử lên xe SUV hiệu Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen chạy về núi. Thuỷ Tinh réo gọi ơi hoàng tử sao bỏ anh ra đi như thuyền ra cửa biển để cho lòng anh tan nát như cái bánh bao chiều.

Tức giận vì bị phổng tay trên nên Thuỷ Tinh thắp ba cây hương khấn nguyện tổ “Phong Thuỷ” làm mưa làm gió để cho lụt căn nhà ngoại ô của Sơn Tinh giúp cho hắn và kẻ bội tình chết luôn. Mưa khiến nước dâng nên bố của Sơn Tinh sợ vỡ đập nên kêu tên quan Quy Trình xả lũ thế là con dân miền đồng bằng đồng núi gì bị ngập nước tới nóc. (Còn tiếp)

Chán Mớ Đời 

Lũ lụt Đà Lạt Lâm Đồng - 2025

 Lũ lụt và xây dựng

Mấy tuần nay thấy tin tức ở Việt Nam bị lụt khắp nơi nhất là miền trung. Sáng nay thấy hình ảnh lũ ở Đức Trọng khiến mình chới với. Các hình ảnh thật đau lòng mà cũng có nhiều người muốn làm tiền nên bựa thêm mấy cái clip AI khiến thiên hạ không biết đâu là sự thật. Làm tiền trên sự đau khổ của thiên hạ. Đà Lạt thì thấy đèo Prenn bị đất trùi hay đường xuống Nha Trang cũng banh ta lông dù mới làm. Vụ này thì mình không ngạc nhiên vì mấy lần trước về Đà Lạt, anh bạn học xưa đón ở phi trường Liên Khương rồi chạy lên Đà Lạt, và nói đèo Prenn mới làm khiến mình thất kinh. 

Đường đèo Prenn mới xây xong cách đây đâu 2 năm hay 1 năm

Chúng ta thấy bờ talus được xây để  chấn đất ép từ dường đèo rất ngắn. Xem hình dưới sẽ thấy talus đường đèo khi xưa do người Pháp hay đệ nhất cộng hoà thực hiện

Chúng ta thấy talus được xây cất thời Pháp hay Việt Nam Cộng Hoà. Tường talus rất cao. Họ phá núi, lấy đá làm tường talus tại chỗ. Nếu để ý phía sườn núi, đồi có cái mương để hứng nước mưa chảy xuống và được thoát qua các ông cống thóat nước, được chôn dưới mặt đường thông qua để đổ nước xuống bên kia, tránh đất trùi, không thấy trong hình

Hình lấy từ báo chí Việt Nam 

Trước đó mấy tháng mình có đi mấy nước của Liên sô cũ thấy họ làm đường ở mấy đường núi như đèo Prenn. Bên sườn núi thì hơi xây một cái mương rất lớn để hứng nước mưa chảy trên cao xuống. Ngoài ra còn có phủ lưới trên sườn núi để tránh đá rơi xuống lăn ra đường có thể gây tại nạn cho xe đang lưu thông trên đường. 

Từ mấy cái mương như vậy thì cứ độ 100 thước là có một ông cống thoát nước to đùng được đặt sâu dưới đường qua phía bên kia đường. Ở đèo Prenn thì mình không thấy họ gắn mương xi măng ven sườn núi. Cố xem có ống thoát nước phía bên kia đường cũng không. Có thể có nhưng rất ít nên không thấy. 

Trong vườn mình nằm trên đồi nên ngay con đường chính cắt ngọn đồi làm hai cũng phải làm mương dọc theo đường này và cứ cách độ 50 thước đều có cái hố thấp để nước hai bên sườn đồi chảy xuống và được nối với ống cống thoát nước được chôn dưới đường băng qua đường để đổ nước chảy từ trên đồi xuống. Năm nay, mình kêu họ đổ thêm mulch ở vườn rồi dùng Bobcat, chở rãi bên sườn đồi để chận nước và dưới chân các cây bơ, giúp làm đất mát, không bị nắng làm khô thêm lâu ngày sẽ ran rã để thành phân bón. Có nhiều công ty họ chặt cây, cưa cây rồi nghiền nát lá và cành cây cũng như thân cây rất nhỏ. Thay vì đem đến bãi đỗ rác phải trả tiền, mình kêu họ đem lại vườn mình đỗ giúp họ tiết kiệm tiền và mình có phân bón hữu cơ.

Hồi mình mới mua cái vườn, trận mưa đầu mùa thấy đất cát trên đồi công viên của quận Riverside nằm ngay phía sau lưng vườn, nước mưa chảy như thác kéo theo phù sa làm nghẹt mấy cái công thoát nước xuống vùng sâu. Bùn lầy làm ngập con đường của khu dân cư phía dưới khiến mình ngọng. May là họ không bắt mình đền. Không phải lỗi mình, HOA đi réo thành phố bù lại tiền cho họ. Từ đó mình đi mua bao cát với xin báo cát ở các trạm cứu hoả. Xúc đất cát bỏ vào rồi chấn lại thành mấy cái đập nhỏ nên nay hết nạn này, thêm mình lấy mulch miễn phí đắp phủ lên cả vườn nên hết sợ thằng tây nào.

Ai muốn xin mulch ở miền nam Cali, có một website hay nhiều mình chỉ biết một, vào đó ghi tên xin rồi họ đem lại nhà bỏ trên Driver ấy cho. Miễn phí.

Đây hình ảnh bên sườn đồi ở Ý Đại Lợi thấy khi đi hành hương 325 km trên núi. Họ lấy cây để chèn làm talus chống đất bị trùi. Như vậy có không gian để nước rỉ qua không phá vỡ bức tường này. Rất giản dị.

Mình xem lại những tấm ảnh đèo Prenn trước 1975 thì thấy các talus mà người Pháp hay Việt Nam Cộng Hoà xây cất thì thấy rất cao trong khi ngày nay, độ 1.5 mét hay ngắn hơn nên khi mưa nước đọng lại là  banh ta lông. Có lần về Đà Lạt, mình đi Phan Rang để thăm cái làng cô nhi, tài xế sợ không dám chạy đường xuống đèo Ngoạn Mục nhưng nể tình mấy ông cha ở Lạc Dương nên nhận tiền chở mình đi. Lý do là sợ xe hư vì đường đang được thi công và bị bỏ dỡ, đợi đội vốn. Khúc đường nào mà Hà Nội làm thì đều bị ổ gà trong khi khúc do người Pháp xây thời tây thì không gì cả, chạy xe sướng. Mình nhớ khi xưa đi NInh Chữ với bạn học 2 lần, đường ngon ơ lắm. Chỉ khi họ muốn nới đường rộng hơn là có chuyện. Thấy các xe máy cày dùng để bừa các con đường mới bị quăng một đống bên đường. Nghe nói đường này dã được làm lại ngon như đường cao tốc Đà Lạt-Nha Trang.

Mình xem lại hình ảnh thời tây và dưới thời Việt Nam Cộng Hoà thì nhận thấy thời tây, Đà Lạt chỉ có đồi núi nhiều như đồi Cù. Đọc đặc khảo địa lý về Đà Lạt thì khám phá ra dưới thời đệ nhất Việt Nam Cộng Hoà có chương trình trồng cây và bảo vệ rừng, gắn với mục tiêu biến Đà Lạt thành “thành phố nghỉ mát kiểu châu Âu” của miền Nam Việt Nam như người Pháp đã thiết kế.

Chính quyền Đệ Nhất Cộng Hoà ban hành nhiều sắc lệnh về bảo vệ rừng ở cao nguyên Lâm Viên, do lo ngại: nạn phá rừng lấy gỗ thông, cháy rừng mùa khô, nguy cơ xói mòn đất quanh hồ Xuân Hương, hồ Than Thở. Sau 75, họ có vét hồ Xuân Hương một lần.

Tại Đà Lạt, chính quyền địa phương và Nha Kiểm Lâm thực hiện những việc sau: Trồng mới các đồi thông quanh Trại Mát, Chi Lăng, Cam Ly và đường lên Lang Biang. Phủ xanh lại những sườn đồi trọc bị đốt rừng trước 1954. Lập các khu vực rừng phòng vệ để bảo vệ nguồn nước cho hồ Suối Vàng và hồ Đan Kia.

Nhiều người lớn tuổi còn sống tại Đà Lạt ngày nay vẫn nhớ các phong trào “Tuần lễ trồng cây” và “Thanh niên trồng rừng” thời đó. Để mình kiếm mấy tấm ảnh này tải lên đây vì có thấy.

•..

Trong giai đoạn Đệ Nhất Cộng Hoà (1955–1963), Đà Lạt không chỉ được coi là trung tâm nghỉ dưỡng cao nguyên mà còn là hình mẫu của một “thành phố vườn” (cité jardin) như người Pháp đã khởi đầu với làng Decoux ở gần trường Trần Hưng Đạo. Nơi cảnh quan thiên nhiên gắn liền với định hướng phát triển đô thị của chính quyền Ngô Đình Diệm. Từ nhu cầu bảo vệ rừng thông vốn là “linh hồn” của thành phố, cho đến tham vọng quy hoạch Đà Lạt theo tiêu chuẩn châu Âu, thời kỳ này đánh dấu nhiều chương trình trồng cây quy mô, để lại dấu ấn kéo dài đến tận ngày nay.

Khi xưa thời ông Diệm có chương trình trồng cây 

Sau 1954, làn sóng di cư từ đồng bằng và miền Bắc theo đường quốc lộ 20 đưa hàng nghìn người lên vùng cao. Việc mở rộng đất ở, khai thác gỗ, đốt nương xảy ra nhanh hơn khả năng kiểm soát của chính quyền. Những năm 1956–1958, Sở Kiểm Lâm báo cáo: nhiều khu đồi quanh Trại Mát – Cam Ly bị đốt trọc. Theo mình hiểu thì sau khi ông Diệm bị đảo chánh thì người Đà Lạt tiếp tục chặt cây làm củi trong núi Cam Ly. Việt Cộng đóng quân ở đây và thu thuế dân làm củi. Có đụng độ sau Mậu Thân, một tiểu đoàn Biệt Động Quân, bị phục kích khiến có 25 chiến sĩ tử thương đem về nhà xác của nhà thương Phương Lan. Mình có kể vụ này rồi. Rừng thông ven hồ Xuân Hương bị chặt lấy củi, nguy cơ xói mòn đất đe dọa các hồ nước nhân tạo, vốn là điểm nhấn của Đà Lạt từ thời Pháp.

Tình hình này khiến chính quyền Ngô Đình Diệm coi việc trồng mới và bảo vệ rừng là nhiệm vụ cấp thiết để ổn định cảnh quan, nguồn nước và du lịch. Chính quyền Ngô Đình Diệm đặt mục tiêu làm Đà Lạt thành “thành phố vườn”, theo mô hình French Alpine towns mà người Pháp để lại như: Trồng cây xanh dọc các trục đường trung tâm: đường Yersin, Duy Tân, Hàm Nghi, Trần Hưng Đạo. Tăng diện tích công viên: Công viên Bích Câu, công viên quanh hồ Xuân Hương. Trồng hồng, mimosa và anh đào Nhật Bản (một số giống du nhập từ thời Pháp, nhưng mở rộng thời Diệm). Mình có chị bạn, bố mẹ chị ta quên bố mẹ mình khi xưa, có vườn hồng ở đèo Prenn. Hình như ở gần hãng cưa Xu Tiếng, có một vườn hoa hồng bán cho Sàigòn.

Mình đọc đâu đó, khi ông Diệm lên Đà Lạt kinh lý thì thấy cây bị chặt nên tra hỏi mới khám phá ra ty kiểm lâm chặt mấy cây gần dinh Bảo Đại đề phòng cháy rừng.

Dù nghề trồng hoa đã có từ thời Pháp, bố một anh bạn học, được người Pháp đưa từ Hà Nội vào Đà Lạt để trồng hoa và rau quả, ở ấp Hà Đông nhưng đến thời chính phủ Ngô Đình Diệm: có chính sách hỗ trợ nông gia trồng hoa, đặc biệt ở Thái Phiên và Trại Hầm; phát triển mô hình “Đà Lạt – thành phố hoa” để thu hút du khách và giới chức nước ngoài. Điều này giúp mở rộng nghề trồng hoa cúc, lay ơn, hồng và mimosa.

Tổng thể kế hoạch khai phá Tây Nguyên của chính phủ Ngô Đình Diệm, có các trại canh nông, có mấy đồn điền của người Pháp, vẫn tiếp tục ở lại Đà Lạt làm ăn đến khi Mậu Thân thì sợ quá bỏ chạy hết ngoại trừ gia đình Farault. Các khu định cư người Việt di dân lên cao nguyên, đa số là người bắc di cư vào nam năm 1954. Chương trình phủ xanh đất trống, đặc biệt bằng thông 2 lá và 3 lá. Trong đặc khảo có nói đến vụ này nhưng rất dài nên bác nào tò mò thì kiếm đọc.

Nhiều khu thông ngày nay quanh đèo Mimosa, đèo Prenn và hướng Trại Mát, Trại Hầm là kết quả giai đoạn này. Thậm chí trên đồi của dinh tỉnh trưởng, xem các hình ảnh cũ của Đà Lạt thấy lơ thơ vài cây nhưng sau chương trình này cây thông mọc um tùm. Mình đi thăm mộ ông cụ ở nghĩa trang ở Trại Hầm thì thấy thiên hạ đốn khá nhiều cây thông. Để làm nhà, nghe nói nay họ cấm khu vực này. Nhưng vẫn thấy thiên hạ đốt rể của cây để kêu cây chết nên phải chặt.

Theo tài liệu đọc được thì Chiến dịch Trồng rừng và Bảo vệ rừng (1958–1963) của chính phủ Ngô đình Diệm, được phát động nhiều đợt: Tuần lễ trồng cây, Phong trào thanh niên trồng rừng, Ngày thông non, do các đoàn thể như Hướng đạo, Thanh niên Công giáo, Nữ sinh Bùi Thị Xuân và Trần Hưng Đạo tham gia. Không thấy tên các trường tư lập. Các đồi thông ngày nay trên đường đèo Prenn, Mimosa, hướng Trại Mát và Liên Khương đều xuất phát từ các đợt trồng rừng giai đoạn 1950–1960.

Các khu vực được phủ xanh mạnh nhất: Đồi thông Cam Ly, dốc Chi Lăng – Trại Mát, vùng ven hồ Xuân Hương, đồi ven đèo Prenn và Mimosa, sườn núi Lang Biang.

Cây trồng chủ yếu: thông 2 lá (Pinus merkusii), thông 3 lá (Pinus kesiya), một số đợt thử nghiệm thông Đà Lạt lai giống do chuyên viên lâm nghiệp Pháp để lại. Mỗi năm hàng chục nghìn cây giống từ Trại Thực nghiệm Lâm sinh được đem trồng. Xin nhắc lại hàng  chục nghìn cây giống.

Chính quyền thiết lập khu rừng phòng vệ Suối Vàng – Đan Kia nhằm giữ nguồn nước cung cấp cho toàn bộ Đà Lạt. Người dân bị cấm xâm canh, đốt rừng trong phạm vi gần hồ và các thượng nguồn.

Nghề trồng hoa vốn hình thành dưới thời Pháp được chính quyền Ngô đình Diệm hỗ trợ bằng: khuyến khích mở rộng diện tích hoa cúc, lay ơn, hồng, hỗ trợ giống và phân bón cho nông dân Thái Phiên – Trại Hầm, các cuộc triển lãm hoa dịp lễ Quốc khánh hoặc lễ hội mùa xuân.

Nhờ đó Đà Lạt dần trở thành “thành phố hoa”, nổi tiếng với mimosa và dốc anh đào mỗi độ tết đến. Mình xem hình xưa thì đường Lê Đại Hành hình như mới tròn cây Mai mà đến gần Tết là nở rộ hoa Mai, thiên hạ ngày nay kêu hoa Anh Đào. Mình có thể loại này tại Seattle. Mình nghe kể này mỗi lần có festival hoa ở Đà Lạt thì lại đi mua hoa ở mấy thành phố khác để cán bộ có cơ hội bỏ túi. Em nghe từ cán bộ có trách nhiệm, làm festival.

Vấn đề là đến khi ông Diệm bị lật đỗ thì Đà Lạt bắt đầu te tua. Có thể đổ lỗi cho chiến tranh nhưng theo mình thì chế độ đệ nhị Cộng Hoà, có nhiều quan chức tham nhũng như khách sạn Mộng Đẹp và nhà hàng La Tulipe rouge, không có trong quy hoạch thiết kế của kiến trúc sư Nguyễn duy Đức, người thiết kế chợ Đà Lạt và kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, thiết kế hai dãy phố dưới chợ Đà Lạt, và hai cầu thang nối khu Hoà BÌnh với Chợ Mới. Theo bản vẽ thiết kế thì hai khu vực này là vườn hoa, công viên. Sau 1963, thầu khoán Nguyễn Linh Chiễu chạy chọt sao được mua đất và xây khách sạn Mộng Đẹp còn không biết ai đã mua đất xây vũ trường La Tulipe rouge (có thời mang tên Maxim’s).

Đây là quy hoạch của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ xung quanh khu vực Chợ Mới Đà Lạt. Không có khách sạn Mộng Đẹp và nhà hàng La Tulipe rouge

Nghe kể ông Trần VĂn Phước, cựu thị trưởng Đà Lạt, người đã đứng ra đi vay tiền để xây chợ Đà Lạt. Sau 1963, bị câu lưu điều tra có ăn hối lộ, tham nhũng nhưng sổ sách rất rõ ràng. Thời ông này làm thị trưởng, Đà Lạt được xây cất nhiều nơi, phát triển rất hay. Sau 1963 xem như Đà Lạt hết phát triển. Nhà cửa xây bú xua la mua không còn như kiểu xưa, được người Pháp chỉ định. Như khU Hoà BÌnh, chỉ có hai 2 tầng, sau 1963 thì xây lung tung xèng.

Thiết kế quy hoạch lúc đầu, khu vực khách sạn Mộng Đẹp và nhà hàng La Tulipe Rouge, được sử dụng làm công viên để người Đà Lạt có thể ghé lại ngắm hoa và ngồi ghế đá công viên để trai Đà Lạt sẽ không bao giờ hát anh còn nợ em công viên ghế đá như ngày nay.

Ngoài ra có một số lâm tặc Đà Lạt, ăn thông cúng tiền cho Việt Cộng để chặt cây đem bán cho Nhật Bản. Tạo dựng vài đại gia Đà Lạt khi xưa. Không dám nêu danh. :)

Thêm chính quyền Sàigòn đưa thương phế binh lên Đà Lạt, khiến họ cắm dùi, rồi dân tình bắt chước cắm đùi đủ trò. Còn ngày nay về Đà Lạt thì họ chỉ chặt cây chớ không có trồng.

Mình tiếc cho Đà Lạt là các công trình xây dựng hạ tầng cơ sở để phát triển du lịch, giúp du khách đến Đà Lạt an toàn nhưng không hiểu lý do họ không làm đúng quy trình, hay kỹ sư không giỏi nên tính toán không đúng. Có người nói là ai đó ăn quỹ xây dựng nên nhà thầu phải làm dối. Tiền xây dựng là tiền của người dân đóng thuế nên nếu làm lại thì chịu khó làm chi đúng quy trình, nghiên cứu kỹ càng, làm sao để nướu thoát khi mưa vì Đà Lạt có mưa 10 tháng mỗi năm. Vì cứ sửa chửa lại không đúng thì 1, 2 năm sau lại phải làm lại, lại tốn tiền của dân Đà Lạt.

Thấy hình ảnh hôm nay họ đang sửa đường đèo Prenn. Phải chi khi làm họ dùng mấy cột sắt to đùng dài như vậy để nhấn xuống đất làm bờ kè thì đâu đến nổi tốn thêm tiền. Ở Hoa Kỳ hư như vậy, nhà thầu chỉ có nước đi ăn mày 

Mới đọc bài trên Dân Trí, họ cho thấy tấm ảnh này ở đèo Prenn, chả thấy lớp cát đá ít nhất là 3 lớp. Nhìn cái talus nhỏ nhắn là thua non rồi. Chán Mớ Đời 

Gần nhà mình, vì trên đồi, có hai vụ đất bị trùi. Có một lần trên đường Cannon, nhà thầu xây cái tường chắn (talus) cái đồi, cao độ 2 tầng nhà, và độ nghiêng đâu 45 độ. Mình thấy xây kiểu mới có cỏ hoa mọc thấy hoàng tráng lắm. Xui cái là năm đó Cali bị El Nino nên mưa ná thở suốt hai tháng, khiến ngập này nọ. Cái tường talus này bị trùi, nội thêu người đến dẹp đất và vật liệu bị hư đem đi quăng là tốn đâu 1 triệu đô cách đây 20 năm. Rồi phải xây lại mất thêm $3 triệu thời đó, nay chắc là 10 triệu. Cho thấy làm đúng lần thứ nhất là khoẻ. Tên thầu khoán làm sao lộn xộn bị đền, tên thầu khoá lại quay qua thưa tên kỹ sư đã tính toán không đúng. Tên kỹ sư quay qua kiện tên làm các khúc xi-măng tiền chế. Cả hai phải bỏ tiền, may là có bảo hiểm đền vì họ mua bảo hiểm nếu không chỉ biết phá sản.

Tương tự ở các vùng như Hội An, Huế, cầu nguyện các thầu khoán xây dựng sửa chửa làm đúng theo quy trình, không ăn gian vật liệu. Nếu không thì người dân làm lụng cả năm rồi của cải tài sản chìm theo lũ lụt thì cả đời cũng như đời con cháu cũng không bao giờ khá được vì mất mát mỗi năm. Chỉ có nước vào Sàigòn bán vé số. Hình như mình ít thấy người bán vé số ở Hà Nội.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Như 

Tinh hoa cổ truyền bị thất truyền-4000 năm

Tin tức hôm qua cho hay có 5 du khách đi viếng vùng Patagonia, phía Nam Mỹ mà mình và đồng chí gái có ghé ngang xem khi đi Antarctica và Nam Cực. Rất đẹp! Tính sang năm bò đi nguyên cả khu vực này thì được tin có mấy người bị bão tuyết nên chết trên đường đi. Mùa này là mùa gần mùa hè vì Nam Tây Bán Cầu. Ở Yosemite hôm kia cũng có mấy người leo núi gặp vấn đề. Phải đợi 6 tiếng đồng hồ để nha kiểm lâm phái người đến cứu. Nên chắc hết muốn đi nữa.

Đồng chí gái ở Nam Cực vào mùa hè, tuyết rơi như nước mắt thêm lạnh nhưng là một trong những điểm đến để lại nhiều kỷ niệm.

Khi đi Nam Cực, dù là mùa hè ở khu vực đó nhưng lạnh ná thở, bận mấy lớp áo quần, vẫn còn lạnh. Trên tàu ấm nhưng khi đổ bộ lên bờ thì phải bận đồ ấm, lúc đầu có thể nóng nhưng có lúc thời tiết có tuyết rơi hơi lạnh. Nên hai vợ chồng phải trùm toàn thân.

Cứ tưởng tượng Bắc Cực hay Nam Cực, nơi chỉ cần một lỗi trang phục cũng có thể khiến chúng ta chết cóng chỉ trong vài phút, không như Tiểu Long Nữ, nằm ngủ trong hang lạnh. Nơi mà hơi nước biển ở nhiệt độ -40°F (-4°C) có thể giết chết chúng ta trước khi trở vào bờ. Hôm qua mình xem phim tài liệu ở thành phố lạnh nhất thế giới. Người dân lấy đá nấu nước sôi để uống trong ngày hay tắm rữa. Nam Cực không có người ở ngoại trừ những khoa học gia. Có anh chàng người Việt mình quen khi xưa học cao học ở Princeton, đi làm ở vùng này mấy năm trời. 

Tháng vừa rồi khi mình đi bộ ở Ý Đại Lợi, băng rừng vượt suối thì ông trời cắt cớ, mưa rơi nên phải bận áo mưa. Loại này mình phải mua ở REI cho chắc ăn. Lý do là khi leo Kilimanjaro, mình cần loại Gore-Tex. Để nước không thấm và hơi trong người có thể toát ra ngoài nếu không là ngọng.

Nghe nói người dân bản địa Bắc Cực đã phải đối diện với một thách thức kỹ thuật bất khả thi để tồn tại: tạo ra loại vải có khả năng ngăn nước đóng băng RA NGOÀI trong khi mồ hôi cơ thể THOÁT RA. Bởi vì ở Bắc Cực, mồ hôi bị giữ lại cũng nguy hiểm như nước biển. Cả hai đều gây hạ thân nhiệt, đều gây tử vong. Theo mình hiểu là khi người nóng thì các lỗ chân lông nở ra mà nếu để lâu thì khí lạnh có thể theo các lỗ chân lông bị hở, chui vào cơ thể của mình khiến bị đau, cơ thể lộn xộn. Do đó ở Bắc Âu, ai chơi sauna xong là chạy ra ngoài nhảy xuống hồ ngay để cơ thể tự bảo vệ, khép các lỗ chân lông ngay. 

Hồi còn sinh viên, mình hay bị đau sau khi đá banh vào chủ nhật. Lý do là phòng mình không có phòng tắm nên không tắm được mà mùa đông thì lạnh. Còn khi đá banh cho trường đại học thì đá xong vào phòng tắm ngay nên không bị lạnh, nói như người Việt là trúng gió. Nay mỗi sáng sau khi tập ở Đông Phương Hội mình phải tắm để tránh bị cảm cúm.

Khoa học hiện đại đã "giải quyết" vấn đề này vào năm 1969 khi ông Bob Gore phát minh ra Gore-Tex, một loại màng tổng hợp mang tính chất rất cách mạng với các lỗ chân lông siêu nhỏ. Quá nhỏ để các giọt nước có thể lọt vào. Đủ lớn để hơi mồ hôi thoát ra. Như trườn thợ mình bận khi trời mưa, không nóng lắm để chảy mồ hôi như loại mình thường dùng. Nó đã thay đổi y phục ra ngoài trời.

Áo Parka khi xưa được may bởi ruột cá, gấu,…

Đọc tài liệu thì khám phá ra những người thợ may bản địa đã mặc chính công nghệ này trong 4.000 năm qua. Người Inupiat ở Alaska. Người Yupik ở Siberia. Người Inuit ở Greenland. Vượt qua hàng ngàn dặm, họ đã tự mình khám phá ra cùng một giải pháp: ruột hải cẩu, ruột hải mã, ruột cá voi. Thậm chí cả ruột gấu.

Đây không phải là những công cụ sinh tồn thô sơ. Chúng là những kiệt tác của kỹ thuật dệt may. Ruột động vật có vú có cấu trúc màng tự nhiên hoạt động giống như Gore-Tex của tự nhiên. Bề mặt ngoài đủ dày để ngăn mưa và hơi nước biển. Bề mặt bên trong có các lỗ chân lông siêu nhỏ giúp hơi nước thoát từ mồ hôi của chúng ta.

Giọt nước không thấm vào. Mồ hôi thoát ra ngoài. Khả năng chống thấm nước thoáng khí hoàn hảo.

Nhưng sự xuất sắc trong kỹ thuật không chỉ nằm ở vật liệu mà còn ở kết cấu. Những người thợ may (hầu hết là phụ nữ, được kính trọng sâu sắc vì chuyên môn của họ) sẽ lấy ruột từ những con vật mới bị giết. Làm sạch chúng thật kỹ lưỡng vì bất kỳ mô nào còn sót lại sẽ làm mục vải. Giặt chúng nhiều lần trong nước biển Bắc Cực. Sau đó, thổi phồng chúng như những quả bóng bay trong suốt và treo chúng lên để khô trong điều kiện nhiệt độ dưới 0 độ C.

Khi khô, ruột trở nên mỏng, như giấy, một vật liệu cực kỳ bền. Một chiếc ruột có thể dài tới 1,8-3 mét. Sau đó là sự thành thạo thực sự: khâu chống thấm nước. Các đường may thông thường bị rò rỉ. Vì vậy, những người phụ nữ này đã phát minh ra các kỹ thuật chuyên biệt - khâu các dải chồng lên nhau một cách chính xác, sử dụng chỉ gân, phủ dầu bảo vệ đường may. Mỗi mũi khâu đủ chặt để chống rò rỉ, đủ giúp người bận có thể cử động.

Một chiếc áo parka đơn lẻ sử dụng ruột của hàng chục con vật. Hàng ngàn mũi khâu riêng lẻ. Hàng tháng trời làm việc. Những bộ quần áo chỉ nặng 85 gram , nhẹ hơn cả điện thoại thông minh và  có thể giúp thợ săn khô ráo qua nhiều giờ đồng hồ dưới những cơn bão Bắc Cực và hơi nước biển. Ánh sáng chiếu qua chúng như kính mờ. Một số thợ may đã thêm các dải nhuộm, tạo ra các họa tiết biến đồ dùng sinh tồn thành tác phẩm nghệ thuật có thể bận được.

Đối với một thợ săn kayak, những chiếc áo parka này thiết yếu như chính mái chèo. Một con sóng vỗ vào mũi thuyền với trang phục thông thường đồng nghĩa với cái chết trong vài phút. Chiếc áo parka ruột chính là sự khác biệt giữa sự sống và chết đuối trong nước băng giá.

Trong 4.000 năm, kiến ​​thức này được truyền từ mẹ sang con gái. Từ thợ may bậc thầy sang thợ học việc. Các kỹ năng được lưu giữ thông qua thực hành, nhu cầu thiết yếu và sự thật đơn giản rằng sự sống còn của gia đình bản địa, phụ thuộc vào khả năng may quần áo phù hợp.

Rồi thế kỷ 20 đến. Vải tổng hợp được phát minh, rồi Áo mưa cao su, Nylon, Gore-Tex. Vật liệu chúng ta có thể mua thay vì tự làm. Vật liệu không đòi hỏi nhiều tháng lao động lành nghề. Ngành sản xuất áo parka ruột gấu truyền thống sụp đổ. 

Vào cuối những năm 1900, những người lớn tuổi còn nhớ các kỹ thuật này đang dần mai một. Thay vào đó, những người trẻ tuổi học các phương pháp phương Tây. Các kỹ thuật đường may chống thấm nước, các mẫu khâu đặc trưng, ​​bí quyết chuẩn bị ruột gấu tất cả gần như đã thất truyền.

Ngày nay, các cộng đồng bản địa trên khắp Bắc Cực đang đấu tranh để khôi phục lại kiến ​​thức này. Những người lớn tuổi dạy cho thế hệ trẻ. Các bảo tàng lưu giữ tư liệu về trang phục lịch sử. Các nghệ sĩ thử nghiệm để tái tạo các phương pháp đã thất truyền.

Năm 2022, một người lớn tuổi Sugpiaq ở Cordova, Alaska, đã dẫn dắt các nghệ sĩ tạo ra một chiếc áo parka ruột gấu, một trong những chiếc áo đầu tiên được sản xuất sau nhiều thế hệ. Họ đã dành nhiều tháng để học lại các kỹ thuật chuẩn bị, giải quyết vấn đề khi kim hiện đại không hoạt động như kim xương truyền thống.

Đây không chỉ là việc lưu giữ lịch sử. Điều này thừa nhận rằng những người "nguyên thủy" là những kỹ sư tài giỏi đã hiểu được các nguyên tắc chống thấm nước thoáng khí hàng nghìn năm trước khi các phòng thí nghiệm của chúng ta "phát hiện" ra chúng.

Tương tự y khoa cổ xưa bao nhiêu ngàn năm đến thế kỷ 20, thiên hạ ùa theo tây y và quên hết các kiến thúc được lưu truyền từ thầy qua học trò hay từ cha mẹ qua con cái. Nay người Mỹ bắt đầu tìm lại các phương thuốc để giúp họ vượt khỏi vấn nạn, nuôi bệnh của nhà thương, bác sĩ cũng như các công ty dược phẩm. Tuần trước, có ông than là bà vợ bác sĩ quyết định bỏ nghề y sĩ vì cứ bị nhà thương bắt làm theo quota, cho bệnh nhân uống đủ trò để công ty kiếm tiền. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn