Sĩ Nông Công Thương hay Phi Thương Bất Phú

 Tuần rồi, có anh bạn đem gia đình, 3 thế hệ lên vườn mình chơi. Anh này lạ lắm, có lẻ vì vậy mà mình thích chơi với anh ta. Anh ta học bác sĩ như bố mẹ mong muốn nhưng không hành nghề y-sĩ, mở trường thẩm mỹ, dạy thiên hạ làm nail, làm tóc. Đô La đầy túi.

Khi xưa, học việt-văn, thầy giải thích trong xã hội Việt Nam, người ta trọng theo thứ tự Sĩ Nông Công Thương, nghĩa là bọn con buôn được xem là hạng thấp nhất trong xã hội. Còn hạng Sĩ, kẻ có học lại được trọng vọng nhất dù đói.

 

Mình thắc mắc và hỏi thầy, bạn bè kêu sao mày ngu lâu dốt sớm thế. Lý do là thầy cũng dạy “phi thương bất phú”, muốn giàu có thì phải buôn bán, làm ăn. Câu hỏi này vẫn đeo đuổi mình đến ngày nay. Chán Mớ Đời


Thật ra ông thầy cũng không thể trả lời vì đi dạy, dạo ấy khá vất vả. Thầy chỉ biết học rồi đi dạy, không bao giờ học làm giàu thì khó trả lời câu hỏi của học trò. Nếu thầy biết thì đã không đi dạy, chỉ lo làm giàu.

 

Một ông thầy kể là khi xưa, đậu vào đại học sư phạm và kỹ sư Phú Thọ, cuối cùng thì chọn ngành sư phạm, lý do nhàng hơn và lương thầy giáo khi xưa, thời Ngô tổng thống khá lắm. Ai ngờ vật đổi sao đời, thầy tiếc là không chịu học kỹ sư. Mình nhớ lời ông thầy này, nên sau này, chỉ học cái gì mình thích và khi chán thì làm hay học cái khác, thay vì ngồi than thân trách phận.

 

Trên thực tế, anh là bác sĩ, nha sĩ mà muốn giàu có thì cũng phải mở phòng mạch, một cơ sở thương mại, phải cạnh tranh với các phòng mạch khác. Cũng phải tiếp thị, chào đón bệnh nhân, trả tiền cho cò y tế, chở người già đến khám bệnh. Mình có anh bạn, bác sĩ nhưng làm cho Kaiser, kể bị đồng nghiệp la, không thấy anh ta giới thiệu bệnh nhân lại. Anh ta nói các ông bà bác sĩ ngoài Bôn-Sa, chơi với nhau để tạo một Network, giới thiệu bệnh nhân cho nhau.

 

Ông bác sĩ nào may mắn, cưới được bà vợ biết làm ăn thì phòng mạch sẽ đông bệnh nhân như quân Nguyên còn không thì ngáp ruồi như một chị bạn, phụ tá phòng mạch cho ông chồng, kêu “lấy bác sĩ bi chừ mạt em ơi”. Bao nhiêu tiền trong quỹ hưu trí, đem chơi stocks thị trường chứng khoán, xuống cái rụp bay hết. Bác sĩ già nên ít ai mò lại.




Hồi nhỏ, thấy mấy bà vợ công chức hàng xóm, bận áo quần cực sang, nghe nói nhảy đầm bú xua la mua, lâu lâu lại đến nhà mình thăm mẹ mình. Nói chuyện chi đó lâu lắm, cứ khen bà cụ, hết khen bà cụ thì khen mấy đứa em mình,... mình hỏi mẹ mình mấy bà này sao cứ lên nhà mình hoài vậy, vì mình phải rót nước cho họ hoài mà chẳng thấy họ cho cái gì. Mẹ mình kêu “mượn tiền”. Có người xù tiền của mẹ mình, bỏ chạy về Sàigòn luôn. Từ đó mình nhìn thiên hạ với đôi mắt ngờ vực, bận áo quần sang trọng chưa chắc là giàu. Chán Mớ Đời 

 

Người Tàu dạy chúng ta Sĩ nông công thương nhưng họ lại theo trường phái “phi thương bất Phú”. Nếu chúng ta tiếp cận với ngôn-ngữ-học, mở tự điển Việt Nam ra sẽ thấy định nghĩa “Buôn” là “mua để bán lấy lãi” trong khi tự điển người Tàu thì “thương” là “hoạt động kinh-tế lấy phương thức mua bán để lưu thông hàng hoá”. Cho thấy định nghĩa của thầy tàu trò ta về buôn bán khác nhau về con buôn.


Có thể khi xưa, người Tàu dạy sĩ nông công thương, phi thương bất phú. Mấy ông quân tử mít thuộc dạng lười nên chỉ học có nữa chữ nên gọi “nhất tự vi sư bán tự vi sư”, học có nữa câu cũng gọi là thầy người Tàu.

 

Chúng ta học người Tàu nhưng tư duy rất khiêm tốn, làm thương mại chúng ta chỉ nghĩ đến lợi nhuận ngay, tư duy mì ăn liền, không có kế hoạch to lớn hơn như người Tàu. Có lẻ vì vậy mà chúng ta bị người Tàu chơi, lũng đoạn thị trường. Trong một cuốn sách của người Pháp kể khi mới đến Việt Nam. Tàu vừa đậu ở cảng là đã thấy một chiếc xuồng của người Tàu, chạy đến xin phép bán hàng hoá. Sau này ông tây kể là thấy ông tàu này giàu có tại Chợ Lớn. 

 

Mình nghe kể người Tàu họ kêu mua một sản phẩm nào của người Việt thì chúng ta ùn ùn nuôi hay trồng để bán cho họ rồi khi họ ngưng mua là mình ngọng. Chúng ta bị động, không làm chủ thị trường. Mình về Đàlạt, thấy ở Trại Hầm, nổi tiếng mận ngon khi xưa, người Việt mình nhổ hết cây mận để trồng cà phê mà cà phê thì thế giới sản xuất quá nhiều. Chúng ta không xem thị trường chứng khoán để tìm hiểu thêm về nhu yếu phẩm.


Anh phải bán bao nhiêu tấn cà phê để mua được một cái điện thoại thông minh. Ngày nay, các thí sinh giỏi, thông minh đều thi vào ngành công an thì có thể biết tương lai Việt Nam đi về đâu. Nếu họ vào ngành công an vì có lý tưởng thực thi công lý, bắt kẻ gian thì tốt nhưng đây vì muốn giàu có sau này. Người mỹ muốn giàu có thì họ mở hãng buôn bán sản phẩm của họ còn người Việt thì muốn làm công an vì tham nhũng.


Do đó đền chùa mọc ra như nấm, tượng đài anh hùng đánh giặc mỹ mọc như nấm, tạo dựng niềm tin phản khoa học.


Khi trái được mùa, các nhà mua sĩ, họ tẩm thuốc để giữ lâu, bỏ vào kho để khỏi phá giá bán rẻ. Sau đó bán từ từ theo năm tháng nên lời to. Do đó quả mình mua ở chợ nhiều khi đã được hái từ 9-12 tháng trước nên khi mua bơ ở chợ về thì phía trong bị đen. Lý do là họ tẩm thuốc, lâu ngày ngấm vào trong. Xong om

 

Có ông nào trồng lúa gạo ST25 được giải gạo ngon nhất của năm kia. Vừa được loan tin, là có gạo giả mang tên gạo ST25 được bán ra thị trường. Chán Mớ Đời 

 

Cái nguy hiểm là năm sau, cán bộ lại đem loại này đi thi lại thay vì tìm cách trồng cấy loại nào siêu hơn. Năm 2020 đem gạo ST25 đi thi, lại thua gạo Thái Lan thế là ngọng. Mất uy tín, hết bán được. Thay vì cứ để ST25 đoạt giải nhất thế giới năm 2019 rồi tiếp tục bán.

 

Ngày nay, trong thế giới mặt phẳng của sự toàn cầu hoá, người ta có chiến lược chiếm lĩnh thị trường thế giới chớ không chỉ trong làng xã của mình.  Hoạt động thương mại ngày nay là phát hiện, thậm chí tạo ra nhu cầu như Iphone, và tổ chức sản xuất để thoả mãn nhu cầu này. Hoạt động diễn ra quy mô và rộng lớn toàn cầu.

 

Trong dân gian, xã hội người Việt thường khinh rẻ người làm thương mại, kêu “bọn con buôn” vì đa số là những người buôn bán là tiểu nông, thợ thuyền. Với tinh thần đó thì thương mại người Việt không thể phát triển do đó kinh tế Việt Nam đều bị người Tàu nắm lấy.

 

Khi Việt Cộng vào, họ bần cùng hoá người Việt, ai nấy cành vàng lá ngọc, đều bò ra chợ, tìm cách sống. Vợ mình kể là đói quá, mua khoai lang ra chợ bán nhưng không biết rao bán. Có cô bạn nói để cô ta đem về nhà luộc rồi bán dùm cho. Về nhà cô này luộc xong cho em út ăn, không tiền trả cho bạn. Bù trớt.

 

Theo mình đó là cái may của dân tộc, giúp tiêu diệt tư tưởng, quan niệm sĩ nông công thương. Nhờ đó mà ngày nay, nói chuyện với giới trẻ tại Việt Nam, thấy họ kêu kinh doanh trên mạng, họ theo chủ nghĩa “phi thương bất Phú thay vì “sĩ nông công thương.”


Một phần, Việt Cộng cho mấy cán bộ treo bằng giả quá nhiều với trên 20,000 tiến sĩ vô hình trung đã triệt tiêu tinh thần trọng bằng cấp, khoa bảng của người Việt. Cứ tưởng tượng, cán bộ in danh thiếp đề tiến sĩ bú xua la mua, bằng giả, có ngượng hay không. Thực tế, cho thấy bằng cấp chỉ là một cái mốc, cho biết trình độ học vấn của chúng ta nhưng quan trọng là áp dụng kiến thức đã thu nhặt tại trường lớp vào đời sống thực tế.

 

Ở hải ngoại, người có học, bằng cấp khoa học, phát minh ra điều gì thì tìm cách thương mại hoá để làm giàu. Có lần lên San Jose chơi, ở nhà bạn. Con gái mình nói căn nhà này to lớn quá, vào khu này có cổng. Mình chỉ nó căn nhà trên đồi. Mình nói bạn của bố mẹ là kỹ sư còn căn nhà trên đồi, chủ là người Việt, chả học hành gì cả, chỉ có mấy tiệm bán bánh mì. Nhà kỹ sư giá 2.5 triệu còn nhà bán bánh mì thịt 10 triệu. Chọn cái nào

 

Khi xưa, mình cũng bị ảnh hưởng của văn hoá Việt Nam, nhất lại theo học Kiến Trúc. Cứ mơ mơ màng màng trên trời về nghệ thuật, vẽ thiết kế nhà cửa đẹp đến khi lấy vợ, sinh con ra thì thấy tiền lãnh lương hàng tháng đều có cùng con số, không sai biệt mà sữa tả cho con thì gia tăng khủng khiếp nên phải làm thêm, đi thầu, vẽ nhà cho thiên hạ vào buổi tối và cuối tuần.

 

Dần dần mình giác ngộ cách mạng là phi thương bất phú nhất là tìm cách có suối lợi tức đều đều khi về hưu nên học cách mua nhà rẻ cho thuê. Người mướn nhà trả nợ dùm mình rồi khi về già, chỉ cần thu tiền thuê nhà để sống.

 

Mình thích con gái lấy một tên bán phở hơn là một tên kỹ sư, làm công cho thiên hạ. Không phải ai cũng làm ăn được, thành công hết. Vợ mình đi bán khoai lang bị bạn vét hết nên sợ, chỉ cố gắng, khắc phục làm cho công ty, cho khoẻ đời. Đó là một nhân sinh quan tốt, không có gì sai cả vì không phải ai cũng có gan làm giàu, nhưng lại lo lắng ngày đêm vì hãng mới đuổi thêm 56 người. Khi chúng ta đi làm công cho thiên hạ thì chúng ta không chủ động được cuộc đời mình.

 

Dần dần người Việt không còn quan niệm khinh khi các người đi buôn. Nhận ra nhờ con buôn thì kinh tế thị trường mới gia tăng, thay đổi xã hội. Vấn đề là tư duy của chúng ta còn thấp, cứ mánh mun, ăn xổi, không có chiến lược lâu dài, tạo dựng một thương hiệu rộng lớn, chiếm lĩnh thị trường nội địa và ngoại địa.

 

Có ông nào ở Việt Nam, muốn bán xe sản xuất của Việt Nam sang Mỹ,…là bị người Việt nhảy vào chê, đánh đủ trò thay vì khuyến khích họ. Đó là ý tưởng ban đầu, nhưng không có nghĩa là khổng thể.

 

Thầy Hà Mai Phương, dạy sử mình khi xưa; kể thầy chỉ mua hàng ở tiệm do người Việt làm chủ thay vì tiệm của người Tàu dù rẻ hơn, để giúp người Việt giàu có thêm thay vì thằng tàu. Chúng ta nên giúp đỡ các thương hiệu người Việt để giúp họ cạnh tranh trong thương trường, thay vì chê bai đủ thứ. Chán Mớ Đời 

 

Nguyễn Hoàng Sơn 

 


Tại sao phải làm di chúc

  

Mình viết bài này để chuẩn bị hôm nào lên hội thoại chương trình “Khéo dùng tiền” của đài truyền hình Little Sàigòn. Sau khi thu hình, có YouTube, mình sẽ cài link ở đây sau.

 

Có cô bạn gốc Do Thái cho hay nhân vụ đại dịch, ông chồng là luật sư, chuyên về luật gia đình rất bận rộn, dù chỉ tiếp khách qua điện thoại hay zoom. Lý do là thiên hạ chợt đối diện với cái chết, không còn nghĩ mình là bất tử nên gọi luật sư để lo việc di chúc.

 

Trong 20 năm qua, mình đã làm di chúc tổng cộng là 3 lần. Lý do là con cái lớn hơn và người mình chỉ định làm giám hộ cho con mình, đã qua đời và thêm tài sản, mình hiểu thêm về pháp lý, thừa kế nên phải thuê luật sư, tất cả 3 ông để làm và trong tương lai, hy vọng sẽ không phải rời tới nhưng chính phủ cần tiền nên có lẻ sẽ đánh thuế nhiều tài sản sau này.

 

Ông thứ 1 thì mất tích, địa chỉ dọn, điện thoại cũng thay đổi. Ông thứ nhì do một người bạn giới thiệu nhưng tên luật sư này, không chịu chỉ cho mình những cái sai của Living trust đầu tiên, vì muốn sau này mình trở lại để hoàn chỉnh. Chỉ làm amendement (bổ túc) Ông thứ 3 thì tương đối rõ ràng hơn, giải thích tận tình. Làm nguyên cái mới và để y nguyên tên và ngày tháng của Living trust đầu tiên. Chỉ cần tiêu huỷ cái cũ là xong om.

 

Có lần anh bạn thời sinh viên ở Ý Đại Lợi, sang chơi rồi tình cờ anh ta kể có thời bị tai biến, mất 3 tháng mới lành, sau đó bị trầm cảm. Mình hỏi nhà cửa ông bà để lại cho ai. Hai vợ chồng nói là để cho thằng con, mình hỏi có giấy tờ gì để chứng mình vì luật pháp không như mình suy nghĩ, những gì của mình sẽ thuộc về con mình nếu chẳng may mình đi theo ông bà sớm hoặc nằm Coma.


Khi mình bị Coma, hay qua đời mà không có di chúc thì phải ra toà, để toà chỉ định ai làm giám hộ cho tài sản người quá cố. Không nhất thiết là con cháu, có thể một người nào đó hay ai đó tự nhận là con rơi, con riêng, cháu chắc từ đâu đến hoặc người quá cố mượn tiền của mình chưa trả,...


 

Netflix đang chiếu một phim về người giám hộ, lừa đảo người cao niên để trục lợi. Có những kẻ bất lương, cấu kết với lương y như kế mẫu, đưa ra toà, không cần có sự hiện diện của nạn nhân hay con cháu. Toà nghe lời bác sĩ, giao quyền giám hộ cho người giám hộ bất lương. Họ đến nhà với giấy tờ của toà rồi chở vào viện dưỡng lão, trong khi đó họ bán nhà, bán cửa để trả chi phí cho họ và viện dưỡng lão cho nạn nhân. Cứ một giờ $350, họ đi thăm trong viện dưỡng lão 30 phút viếng thăm nhưng lái xe mất 2 tiếng, tính ra $950 là ngọng. Có người giám hộ đến 100 người như vậy là giàu.


Có cảnh anh chàng muốn vào thăm viếng mẹ anh ta, bị người giám hộ, được tòa chỉ định, cấm không cho anh gặp. Cho thấy nếu toà không cho phép thì chúng ta cũng không thăm viếng bố mẹ ruột mình được. Cuối cùng bà mẹ qua đời, anh ta cầm súng bắn chết bà giám hộ bất lương.


Hay anh em, ra toà, không cho em hay chị mình gặp mặt bố mẹ vì sợ tỉ tê đổi di chúc. Cái này mình chứng kiến tại Bôn Sa, qua nhiều gia đình quen. Bố mất là sinh chuyện. Bà mẹ ở với người con, kiểm soát toàn bộ. Anh em kiện nhau nhưng toà vẫn xử người giám hộ đúng, cấm không cho các người khác thăm viếng.

 

Năm ngoái, mình có xem một phim tài liệu về quyền giám hộ. Xem link để thấy những trường hợp thật sự đã xẩy ra tại Hoa Kỳ. 

https://www.muctimsonden.com/2020/09/lam-dung-quyen-giam-ho.html

 

Có một điều chắc chắn là chúng ta sẽ đi theo ông bà, vấn đề là không biết khi nào và trong hoàn cảnh nào. Có thể chết một cách bình thường, ra đi nhẹ nhàng như làn khói. Cũng có thể nằm Coma như anh rể của cô em gái mình, hình như đã 10 năm rồi mà gia quyến không được rút ống.

 

Cũng có người nằm liệt giường vì tai biến như bà nội mình mất mấy năm mới ra đi. Mình có bà dì họ nằm liệt giường đến 10 năm, chết cũng không mà sống cũng không, khiến con cháu vất vả, thấy thương lắm.


Ở Hoa Kỳ, 50% người Mỹ trên 82 tuổi là bị bệnh trả nhớ về không. Mình có người mợ hơn mình có 10 tuổi mà đã trả nhớ về không. 

 

Mình có ông bạn cũng như thầy dạy nghề mua nhà cho thuê. Ông ta kể bà mẹ qua đời để lại gia tài cho 3 anh em. Ông ta phải mất 3 năm trời, xem qua giấy tờ của mẹ, ra hầu toà thừa kế, để mỗi người lãnh đâu có mấy chục ngàn. Do đó ông ta khuyên dù gia tài ít, chúng ta cũng nên làm di chúc để giúp con cháu, bận công việc, khỏi mất thì giờ khi mình ra đi hay bị tai biến, nằm một chỗ. Đó là sự yêu thương con cháu thật sự.

 

Nghe kể có một cặp vợ chồng. Ông chồng làm ăn, có trương mục ngân hàng cho công ty. Mọi chuyện đều do ông ta đảm trách, bà vợ không bận tâm đến. Đùng một cái, ông ta bị tai biến, nằm một chỗ. Trương mục không có tên bà vợ, nên không thể ký thế, két sắt trong ngân hàng, bà vợ cũng không được vào. Có tiền mà bà vợ không được lấy ra để trả tiền ngân hàng, cho thợ thuyền đủ trò. Thế là ngọng!

 

Cuối cùng ngân hàng kéo cái nhà, và cái tiệm còn ông ta vẫn chưa chịu chết. Chán Mớ Đời phải đợi ông ta chết thì bà ta mới ra toà thừa kế, để hy vọng toà cho phép thừa kế. Lý do là có thể ông ta thay đổi di chúc như kiểu ông Larry King, trước khi chết đã viết lại di chúc để lại gia tài cho con của ông ta, bà vợ đương thời, hình như vợ thứ 8 không có quyền gì hết trong gia tài của ông ta.

 

Mình có anh bạn, kể là ông bố ở tiểu bang khác, không muốn ở chung hay gần con cháu. Có lẻ quen lối sống từ ngày sang Mỹ đến nay. Anh ta kêu là ông bố không chịu dọn về Cali để sống gần các con các cháu. Anh kêu khi ông bố qua đời thì cứ để chính phủ kéo cái nhà của bố vì không ai có thì giờ để bay qua đó, lo bán buôn rồi anh em lại gây gỗ. Mình kêu Good Luck vì không phải dễ như anh ta nói. Khi toà trát thì ở Cali cũng phải bay qua.

 

Nếu chúng ta không làm “estate planning”, chuẩn bị hậu sự thì khi đụng trận, sẽ làm phiền toái cho con cháu, tạo ra sự tranh cãi vô ích, anh em bất hoà. Thậm chí, có người làm di chúc đầy đủ nhưng anh em vẫn choảng nhau, vì không chịu cập nhật hoá hoàn cảnh. Những gì chúng ta làm trước đây 20, 10 năm, cần phải cập nhật hoá lại cho hợp với luật di chúc đương thời.


Anh em có thể thương nhau nhưng một khi họ đã thành gia thất thì người phối ngẫu sẽ không chịu nhường nhịn, sinh ra lắm trò mà chúng ta nên thực hiện trước để tránh con cháu bất hoà, không nhìn mặt nhau sau này.


Đơn cử một thí dụ: khi bố mẹ mất, một người kêu bố mẹ nói thiêu rồi đem tro rãi ở biển hay đem về Việt Nam. Người thì nói bố mẹ bảo là chôn ơn nghĩa trang nào đó cho gần ba ban tên A hay đem về quê đâu đó để chôn. Thế là anh em choảng nhau, không nhìn mặt nhau nữa.


Thông thường khi bố mẹ còn sống, những người ít đến thăm viếng thì khi bố mẹ qua đời, họ là những người lên tiếng to nhất để chứng tỏ mình thương bố mẹ nhiều nhất,... cái này, mình thấy nhiều lắm trong các gia đình quen. 


Người chửi trước cái vườn cho mình, có làm giấy tờ đàng hoàng nhưng khi qua đời, con cái choảng nhau, kêu luật sư, đưa ra toà, đổi người thừa kế rồi bán tháo cái vườn bất chấp giá trị khu vườn,... thà để SƠn đen mua còn hơn để anh hay em mình hưởng. Cho bỏ ghét. Chán Mớ Đời 

 

Trước tiên, nên kiếm sách hay đi Seminar về luật gia đình, luật thừa kế, đọc sách thêm rồi kiếm một luật sư gia đình, có lương tâm, giải thích rõ ràng. Làm power Attorney về tài chánh, và về y tế, để trong trường hợp nằm Coma thì người thừa kế có thể ký giấy tờ, rút tiền, trang trải chi phí.

 

Như trường hợp bà Betty, bán nhà cho mình. Nay bị bệnh Alzheimer, mỗi tháng mình trả tiền nợ cho bà ta. Con cháu có thể lấy tiền để nuôi người hay trả chi phí cho bà ta ở viện dưỡng lão. Nếu bà ta không làm thì mình trả tiền thì con cháu cũng không lãnh được, tương tự lương hưu trí, an sinh xã hội.... Thế là ngọng.

 

Mấy bác nên tham khảo thêm với các luật sư gia đình vì khi đụng trận là mệt. Luật sư chém rất đẹp. Vợ mình có cô bạn, bổng nhiên ông chồng bị ung thư nên hốt hoảng, kêu luật sư để làm di chúc. Luật sư chỉ làm vòng vòng đủ trò như thành lập LLC thay vì Living Trust đủ trò. Chị ta gọi mình nên mình cho tên luật sư của mình cho khỏe. Đừng có kêu em nhé.

 

Cần nhất là khởi đầu rồi từ từ tìm hiểu thêm để cập nhật hoá. Chúng ta hay có cái bệnh là đợi cho thấu hiểu hết mới làm thì nhiều khi chả bao giờ thấu hiểu được vấn đề vì mỗi hoàn cảnh gia đình khác nhau. Không cần nhiều, nội viết một lá thư bằng giấy cũng được rồi từ từ làm thêm.


Mình nói với mấy đứa con là khi bố tử thì đừng có đi lãnh xác vì bố đã cho khoa học. Việc đầu tiên là về nhà mở cái Files “Beyond” bố viết để hiểu: ngân hàng nào, quỹ đầu tư nào, tài khoản ở đâu, mật mã. Ai cần liên lạc để được chỉ rõ những điều về tài chánh vì chỉ có những người bạn của bố, học cùng thầy là hiểu.... khỏi tốn tiền ma chay ma đám, chỉ tổ tốn tiền.


Mình bắt đầu tải về cho mấy đứa con những gì mình làm để chúng hiểu mà sau này có thể thay thế mình.

 

Mình làm cách đây 20 năm, khi con còn nhỏ dại rồi từ từ khám phá ra những điều mới hợp với luật thừa kế hiện tại nên phải thay đổi từ từ. Nghề dạy nghề.

 

Làm ngay, dù chỉ viết tay cũng được như ông Larry King, viết tay trước khi chết, có hiệu lực nhất.

 

Hôm trước ăn sáng với ông Larry, ông ta hỏi các căn nhà cho thuê của ông ta phải chuyển tên sang Living Trust của ông ta. Mình nói chắc chắn rồi. Nếu ông không sang tên thì vẫn đứng tên cá nhân ông thì xem như chưa làm. Cho thấy những người mỹ, sinh tại Hoa Kỳ mà vẫn chưa thông vấn đề này. Ông ta gặp luật sư không có lương tâm vì khi làm thì bắt buộc phải chuyển tên tài sản vào lIving Trust, thậm chí còn phải đề trong Living trust là những gì chưa được  chuyển tên đều thuộc về Living Trust để khỏi có lộn xộn. Nhiều khi những căn nhà ông ta mua sau này nên không để ý.

 

Chán Mớ Đời 

Nguyễn Hoàng Sơn 

 

Đàlạt qua hình ảnh xưa #5

 Có ông mỹ tên Bill Robie, từng tham chiến ở Đàlạt, đăng mấy tấm ảnh về Đàlạt khiến mình thất kinh. Các hình ảnh như nguồn suối Manon Des Sources của Marcel Pagnol, được cha con Jean de Florette, lấp đi để mua lại miếng đất này của bố của Manon. Được khơi lại sau khi bố cô ta qua đời và bà mẹ đành bán với giá bèo. 

Chợ Đàlạt đối với mình là tuổi thơ khi ra chợ chơi, hay giúp mẹ mình dọn hàng nhất là những khi mẹ mình có mang mấy người em. Cả đời mình chỉ thấy hình ảnh mẹ mình với cái bầu. Vừa mới sinh xong, ở cử được 1 tháng là thấy dính bầu nữa. Kinh


Góc này bên hông chợ chỗ giò chả An-Lộc, chi nhánh của tiệm ở dưới đường Phan Đình Phùng, cạnh tiệm sửa xe Tân Tiến. Nghe kể sau 75, ai trong gia đình của tiệm này đi cải tạo, người thân từ Mỹ về, mua quà đi thăm nuôi khiến quản giáo thất kinh. 


Hình này thấy cầu thang số 2 ở đầu chợ, chỗ dãy hàng bán hoa.


Chỗ này chụp từ ngoài chợ, phía tay phải bên hông chợ, gần khu hàng guốc và thuốc lá Cẩm lệ của cậu Liễu, bà con bên ngoại.

Đây là cảnh nhìn từ bùng binh vào chợ. Thấy biểu ngữ kêu gọi nhiệt liệt tham gia bài trừ ma tuý, do mấy ông Việt Cộng bán để kiếm tiền và đầu độc thanh niên miền nam



Cận cảnh chỗ bán dưa hấu trước Tết bên tay trái của đầu chợ. Có ông lính này, trông giống chú Ký, sư đoàn 22 bộ binh về phép, ra thăm vợ.

Góc chợ hoa bên phải, trước khi vào chợ, đối diện với hình trên.

Cận cảnh chợ Hoa. Cô bé bán hoa này, nếu còn sống chắc cũng gần 60 tuổi

Hình này chụp phía sau chợ, gần chợ cá

Tương tự ngay cái đường ngăn chợ trong và chợ rau thấy cầu thang chỗ cái talus để lên đường Phan Bội Châu.

Tương tự ở ngay đường này, khi xưa mình có thấy gánh Sơn Đông Mài võ, làm xiếc đủ trò.

Mấy người bán rau, không có tiền mua xập trong chợ rau, ngồi bán lẻ trả thuế hàng ngày.

Tương tự dân bán hàng rong rau quả.

Hàng rong bán bắp luộc trong mấy cái thùng thiếc của công ty Esso đựng dầu


Mình không nhớ khúc nào nhưng thấy cái gà mèn 3 tầng ngày xưa hay dùng để bới cơm vào vườn trong Suối Tía

Khúc này chỗ bên bán dưa hấu, họ cũng bán khóm trước chợ


Hình chụp từ trên cầu đi vào chợ Đàlạt , thấy chợ cá bên phải và chợ rau phía sau.


Tấm ảnh này được chụp từ cầu thang lên lầu trên, chỗ tiệm giò chả Mỹ Hương, cho thấy các sập bán trái cây. Cận cảnh là sập của bà Phòng, người Bắc, ăn trầu, đeo khăn mõ quạ. Kế đến là hàng dì Bơn, bạn thân của mẹ mình từ mấy chụp năm, từ khi mới vào Đàlạt. Chồng của dì là bạn nối khố của ông cụ. Chú Ký đi lính với ông cụ mình từ thời Ngự Lâm Quân cho vua Bảo Đại. Sau này, Việt Cộng vô, chú đi tù cùng ngày với ông cụ mình và được thả về cùng ngày luôn. Chú nghiên cứu tử vi cho mình, thấy sai bét hết. Nghiệm ra chú không tính cho chú bị đi tù Việt Cộng 15 năm. Chú qua đời đâu 1 năm sau ông cụ mất.

Cận cảnh thấy bà Phòng đang đọc báo, thấy mấy chai rượu dâu của Đàlạt. Khi xưa có công ty Lafaro bán rượu tại Đàlạt.

Dì Bơn bán toàn là cam và quýt nhiều nhất, sau này thấy có bán táo đại hàn và táo mỹ của quân đội mỹ, được người Việt làm ở trong PX, đem ra bán lại cho dân Việt Nam.


Hình này thấy rộng hơn, thấy toàn khu vực chợ phía này, có hàng thịt của ông Dồng ở đầu, quay về phía bên kia, chỗ hàng của mẹ mình. Mỗi chiều thứ 6, là xe thịt về, ông Dồng, đội cái áo may cái mũ đội lên đầu để vác thịt từ xe vào hàng thịt, móc lên mấy cái móc sắt to đùng. Có thấy hàng bà Hai, mua nhà chung với dì Bơn, sau bán lại, xuống Phan Đình Phùng mua nhà.


Hình này chụp ngược lại từ hình của ông Bill Robie. Thấy cầu thang lên chợ trên, nơi ông Robie đứng chụp xuống chợ. Thấy dãy hàng thịt, căn đầu tiên là của ông Dồng đã kể trên. Chỗ này là khúc hàng dì Bê, mẹ cua ranh Phong, học Trần Hưng Đạo, hướng đạo Lâm Viên. Chồng là Ân, sau đó thôi nhau vì chị em chồng “100 giặc Ngô không bằng bà cô bên chồng”. Hai mẹ con ở Ấp Ánh Sáng, cạnh nhà mình. DÌ cùng tuổi với mẹ mình. Hình như chết sau 75.

Hình này thấy hàng bà Tạo bán trà Đổ Hữu, thấy hàng dừa của Dì Nhâm, bên cạnh là hàng bà Sở, thấy một góc nhỏ hàng xén của mẹ mình.


Thấy bà Tạo, quấn khăn người bắc, bán trà, cận cảnh thấy sữa bột Bạch Sơn (Mont Blanc), hình như của người dân Hoa Kỳ thân tặng nhưng mấy ông lớn lấy đem ra bán cho dân dùng. Mấy cái thùng thiết đựng trà, nằm bên cạnh. Hình như bà Tạo cũng có bán trà Nguyễn Đăng, do ông ngoại mình và mấy người em sáng lập. Hôm trước có anh nào gốc HUế, kêu 3 căn nhà trước trường nữ công gia chánh là của bố mẹ anh ta. Bà Tạo thuê một căn và bà xem tử vi, mẹ của tên nào quen hay học chung khi xưa 1 căn.


Khúc này là sập bán trà của ai đây quên mất rồi. Người đứng không đội nón là dì Gái hay dì Phòng, cũng tuổi với mẹ mình nhưng không chồng. Có vẻ thích con thiên hạ nên khi mình ra chợ thăm là hậu cho mình trái táo bị thối, cắt bỏ phần hư cho mình ăn. Ngon cực. 

Thấy mấy thùng thiết bánh tây ngày xưa, mấy bà bán trà sử dụng để trà. Thấy cầu thang trên tiệm giò chả Mỹ Hương. Mình hay đứng ở đây để nhìn xuống thiên hạ. Nhiều khi mót tè cũng chạy lên đây làm một trộ như mọi người vì ngại đi xa ra chỗ nhà vệ sinh công cộng.


Hình này chụp trên lầu, các hàng bán đồ lưu niệm cho du khách. Dạo ấy thấy toàn là gùi, cung tên của người Thượng, được bày bán đầy. Cuối ảnh là chỗ đi vào chợ từ cái cầu. Tiệm Bùi Vàng nằm ngay chỗ đi vào. Nay hình như con gái của Cò Đào, bán tại đây. 

Chỗ đi vào chợ trên, khu bán quần áo và vải. Chỗ Bùi Vàng đi vào nữa. Cuối khúc này là hàng của bác Đoàn Mừng gái, có tiệm may ơi đường Duy Tân, hình như xưa kia, có mướn tiệm cạnh Bùi Thị Hiếu.

Chỗ này phía ngoài chợ, chỗ hàng chuối.

Bà này quên tên rồi, bán cá, gốc HUế. Nhìn mặt là thấy dữ dằng Kinh (còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 

Bố thí tạo đức tránh hoạ?

Như mọi năm, Tết năm nay, tuy covid cả gia đình đi chùa để viếng bàn thờ vong linh ông bà ngoại và anh của đồng chí gái. Sau đó là đến màn Xin-Xăm, thấy 3 mẹ con lạy và lắc cái hộp đựng mấy thẻ và cố ý làm cho văng ra một thẻ. Nhặt xong lại phải đến các hộc để lấy quẻ giải. Nếu quẻ xấu thì đem trả lại, lắc thêm quẻ khác.

Năm nay, thấy có màn bán hương to dài. Có ông nào, với một bà, chắc hai vợ chồng, cứ đi vòng vòng nhổ mấy cây hương chưa tàn ra khỏi các bình hương, rồi thiên hạ đến tìm ông ta mua hương to như cây pháo tống để thắp cúng Phật. Có lẻ họ nghĩ càng thắp hương to thì Phật sẽ chứng giám lòng thành, và phù hộ trúng số đề hay được tình duyên gia đạo bình yên. Hai vợ chồng buôn bán trước cửa chùa, không có môn bài hay phép của chùa.

Khi xưa, đến Tết thì chùa này rất đông Phật tử bá tánh đến cúng dường nhưng nay thì 100 hoa đua nở trên đất Bôn Sa, chùa mọc ra như nấm nên không biết đi chùa nào. Chùa nào cũng tìm cách khuyến khích Phật tử cúng dường. Mình thấy ảnh trên mạng, hình ảnh các chùa ở Việt Nam, có đăng QR Momo để Phật tử lên mạng cúng dường qua mạng, không cần thùng phước sương. Kinh

Cúng cầu nguyện Phật nhưng ông Phật, nhất là có rất nhiều Phật, Phật nào rảnh mà để ý đến lời cầu nguyện của mình. Các màn cúng tế là tập tục dân gian ở quê, tại các miếu, am như am Mệ Cai hay am Sohier ở Đàlạt xưa. Từ từ được đưa vào thành thị khi người dân quê vào thành phố kiếm ăn, giữ các tập quán cổ truyền. Tương tự, người Việt tỵ nạn hay di cư đều lập các vụ lên đồng ở Bôn Sa, giúp mấy tên đầu nậu, kiếm tiền cực nhiều. Thổ thần thổ địa là người Mỹ mà cứ van vái tiếng Việt thì sao họ hiểu và giúp đỡ. Cho họ ăn toàn là bánh ước, chả lụa thay vì hamburger thì ma mỹ sao ăn được. Chán Mớ Đời 

 Đọc trên mạng tin tức về chùa nào ở Việt Nam, kêu cúng dường để thoát nghèo khiến mình thất kinh. Mình theo dõi vài chùa ở hải ngoại. Họ có sinh hoạt với người Mỹ. Người Mỹ đến chùa để tập tu thiền, còn người Việt chúng ta đến chùa để cầu xin được giàu sang, nhiều sức khoẻ. Chúng ta cúng Phật như cách trao đổi, còn cúng trái cây hay thắp cây hương cho to để mong Phật phù hộ gia đình con mạnh khoẻ, hay giúp con trúng số đề... Chúng ta khấn, con cúng trái cây tươi mua ở chợ cho Phật, vậy Phật phù hộ con trúng đề chiều thứ 3 nghe. Mình thấy ở Bôn Sa thiên hạ cúng cho thần tài thuốc lá, tiền,...

Người ngoại quốc, không tìm được lối thoát qua tôn giáo của họ nên tìm về Phật giáo, học hỏi theo gương của ngài Thích Ca, tìm được sự yên tâm, tịnh độ trong cuộc sống. Chúng ta đi chùa để mong cầu việc gì, không cần phải bỏ công sức. Cứ như Phật rảnh hơi đi giúp độ chúng sinh.

Chùa chiềng sợ không có bá tánh đến thăm nên cũng phải chìu Phật tử, bày trò cúng sao giải hạn mà năm nào đọc cũng thấy sao Thái Bạch, Tam Tại,..Chán Mớ Đời 

Người ngoại quốc khuyên chúng ta tự lập cánh sinh, tự giúp mình trước rồi thượng đế sẽ giúp sau. Ngược lại người Việt chúng ta đi cầu cúng để được trời ban cho ân huệ. Chúng ta không tự tin bản năng của mình, có thể tự làm ra, chỉ mong đợi chờ kẻ khác ban ân huệ. Đó là tư duy xã hội chủ nghĩa, của sự lười biếng, của tử-vi, của thần thánh.

Có thể đó là tâm lý chung của chúng ta, cầu cúng để được thừa hưởng những gì thường nhật không được bằng con đường lương thiện. Chỉ cầu mong vào may rủi thay vì tự tay làm nên. Có lẻ vì vậy chúng ta mê đi xin ấn ở đền chùa. Hay sòng bài vì đó là cách làm tiền nhanh nhất và biến cũng nhanh.

Chúng ta làm phước với ý định để tạo Phước là mất đi chính nghĩa vì nếu không muốn tạo Phước thì chúng ta không cho. Như thể chúng ta mua bán hay trao đổi, tôi cho anh gạo, áo quần để trời Phật cho tôi cái giàu sang, Phú quý,...khác hẳn những gì ông Phật đã dạy.

Nghe kể, cứ trước đại hội đảng thì máy bay ra Côn Đảo bị cháy vé vì các quan nhớn ra đó để cầu xin Cô Sáu, anh hùng Võ Thị Sáu vùng đất đỏ, người có công quăn lựu đạn, làm chết biết bao nhiêu người dân vô tội thay vì tên tây lai, đầu bếp của đồn bóp. Nghe kể sau này, tên tây lai về lại quê hương đất đỏ để cúng tiền cho Việt Cộng, để rước bà mẹ đi khỏi Việt Nam.

Cứ tưởng tượng lãnh đạo quan nhớn mà không tự tin vào tài năng và trí tuệ của mình, để lèo lái trả sách nhiệm được đảng giao phó là ngọng. Hữu xạ tự nhiên hương, người tài giỏi thì chắc chắn sẽ được biết đến và đề cử chức vụ như trong chế độ Nho Giáo xưa nay.

Người ngoại quốc làm từ thiện vì họ muốn chia sẻ với người ít may mắn hơn, chả phải vì chúa trời bảo họ. Ở hội Lions Quốc tế, có một ông mỹ giàu, mua một cái núi mấy trăm mẫu anh, rồi tặng lại cho hội để làm trung tâm nghỉ dưỡng cho trẻ em thuộc dạng gia đình nghèo, không có tiền cho con đi nghỉ hè nên hội chở các em lên đó chơi một thuần sinh hoạt và giúp các em có một ý tưởng, chịu khó học hành để sau này thay đổi cuộc đời. 


Mình không thấy ông ta hô hào cúng dường tạo Phước tránh hoạ gì cả. Mình chỉ thấy ông ta trúng số mỗi năm. Mỗi năm hội có tổ chức một buổi gây quỹ lớn nhất, tổ chức một buổi trình diễn xe cũ. Thiên hạ ở miền Nam Cali, có xe cũ, đem lại trưng bày, cho thiên hạ trâm trồng khen ngợi. Hội bán vé lô-tô. Nhiều năm bán không hết nên ông ta mua hết số vé còn lại thì đa phần ông ta trúng lô độc đắc. Ông ta mua nhiều vé nên xác suất trúng cao hơn chớ trời Phật hay chúa không giúp gì cả. 

Có những người khác, ít thành đạt hơn nhưng họ vẫn bỏ công, giúp hội những vấn đề khác về hành chính hay chi đó, người có công người có của, chung vai làm bổn phận.

Người ngoại quốc gặp chúng ta đầu năm thì họ chúc mừng Happy New Year, một năm mới hạnh phúc, vui vẻ còn người á đông thì chúc năm mới phát tài, họ chúc mình giàu có, tường như người á châu, không màng đến hạnh phúc. Có lẻ giàu có khiến họ hạnh phúc do đó đầu năm ở Bôn Sa, thiên hạ buôn bán gấp vạn lần ngày thường trong khi các chợ quán, tiệm của người Mỹ đều đóng cửa. Đó là sự khác biệt giữa Đông và Tây. Chán Mớ Đời 

Nguyễn Hoàng Sơn 


Chủ nghĩa bòn

 Hôm trước kể cha con làm vườn thì nhớ đến ông thợ ống nước, gốc nhật, được chủ vườn trước mướn thành lập hệ thống nước tưới của vườn mình 30 năm trước, khi mới bắt đầu thành lập ngôi vườn. Ông ta sử dụng loại ống nước rẻ tiền và làm cẩu thả nên khi mình mua vườn thì hệ thống ống nước hay bị bể hoài nên mình phải thay hết hệ thống ống nước dùng đồ rẻ tiền. Thậm chí, phần ông ta xài đồ tốt cũng bị bể như trường hợp tuần này, mình phải ở lại đến 10 giờ đêm hôm qua mới về.

Thường người ta muốn lái hệ thống ống nước về bên phải hay trái, người chuyên môn sẽ sử dụng hai coupling 45 độ (45x2=90), giúp nước lưu thông dễ dàng hơn. Ông nhật sử dụng cái connector 90 độ để bớt tốn công, hà tiện gắn 2 cái 45 độ, chưa tới $2 nên khi áp suất của nước mạnh (100 psi) khiến nước bị cua gắt nên lâu ngày bị xì hơi và nước chảy rỉ rỏ. Mình thấy đồng hồ áp suất bị giảm còn 90 psi nên đoán là bị rỉ ống nước. May quá khám phá ra ngay trước khi nó bị bể chảy như bão lụt. Ông này chỉ tiếc làm thêm một cái coupling tốn độ $2 mà khiến gia chủ bị nạn sau này. Không có lương tâm.

Ông này cũng di dân, nghèo khó nên cũng hà tiện, bòn, tìm cách ăn gian khi làm việc để giảm số tiền mua vật liệu và nhân công. Do đó không nên mướn thầu khoán gốc di dân như mình vì hay bòn, hà tiện. Người Mỹ làm thì tốn hao vật liệu lắm, họ cứ cắt để ráp các ống với nhau hay khi làm nhà cũng vậy. Khi mình mướn thợ thì hay bòn, hà tiện cây gỗ, vật liệu nhưng sau này mình khoán cho người Mỹ thì thấy thợ mỹ, họ xài vật liệu theo quan điểm của mình, rất phung phí nhưng được cái là ngăn nắp, không vá víu, nhanh nhẹn vì không phải đi lượm các khúc gỗ nhỏ quăn. Cưa cái mới chỉ tốn 10 giây còn đi lượm khúc vừa ý là mất cả 10 phút.

Chính phủ cho tiền để thay lại hệ thống cũ nên mình gọi ông thầu làm hệ thống tưới, có chân trong hội đồng quản trị của cơ quan quyết định cho nông dân tiền để nâng cấp hệ thống tưới. Khi gặp ông ta, nói là chính ông ta đã thực hiện hệ thống tưới này khiến mình hết dám mướn dù rẻ tiền nhất. Cũng tội, thấy ông ta về già, bị tai biến, ngồi xe lăn, đến vườn, chỉ ngồi trong xe, nói thợ đi đo đạt. May mắn, mình có quen một ông gốc Salvador, hay mướn để cày đất trong vườn, khám phá ra ông ta từng làm thợ nước.

Có lần ông ta cày bể ống nước, thấy ông ta sửa chửa rất bài bảng, khác với mấy tên cắt cỏ, chỉ vá víu kiểu bricolage, thời gian sau lại bị hư lại. Hỏi thì ông ta cho biết khi mới sang Hoa Kỳ, ông ta làm cho công ty chuyên làm hệ thống ống nước, sau này có tiền mua xe máy cày, máy đào đất, làm có tiền nhiều hơn. Mình mướn ông ta làm thì rất nhanh và gọn, rẻ gấp 2 lần ông người nhật, còn người Mỹ thì giá gấp 4. Nhất là ông ta chỉ cho mình cách làm cho nước lên đồi mạnh. Nay mình có thể tưới vườn khắp nơi nếu trời nắng nhất, ít sợ bị rụng trái. Tưới nước cả năm, chỉ có vài ngày nóng trên 100 độ là coi như hết thu hoạch vì nóng quá mà không tưới kịp thì trái rụng.

Xem trên mạng, các video cho thấy thực khách người Việt hay người Tàu, chen nhau để dành thức ăn bao bụng, cho thấy hậu chứng tâm lý của cái nghèo đeo theo chúng ta. Ngày nay, người Việt hay người Tàu có đời sống giàu có, sung túc hơn xưa. Khi xưa, mình vào nhà hàng buffet là ăn cho “đáng đồng tiền bát gạo”. Ăn mệt thở. Nhớ có lần đi ăn buffet ở sòng bài Bellagio, Las Vegas. Hai vợ chồng, hai đứa con mệt thở đến nổi mấy đứa thở không nổi, ôm cái bụng nặng tề lề. Nay đọc sách báo về sức khoẻ nên mình hạn chế, không dám vào buffet, sợ cái máu hà tiện DNA trong mình nổi sung lên ăn như điên, làm hại cơ thể.

Đi ăn bao bụng hay thấy cảnh người á châu, ăn ít nhưng lại lấy rất nhiều, rồi bỏ mứa khiến chủ nhà hàng phải cảnh báo: ăn không hết sẽ tính tiền thêm. Nhà hàng đại hàn thì họ cho ăn líp ba-ga nhưng phải hết món này thì họ mới đem ra món khác để tránh bệnh hậu chứng tâm lý của người á châu nghèo, di cư sang Hoa Kỳ, vẫn còn mang theo trong DNA của mình.

Nghe nói người Việt tại Việt Nam, phải nối đuôi xếp hàng trước toà đại sứ Hoà Lan để lãnh dù tặng miễn phí như thể thời bao cấp. Nghe kể thời xã hội chủ nghĩa bên khố Liên Xô, cứ thấy xếp hàng là mọi người đứng lại xếp hàng dù không biết để làm gì. Chúng ta có thể đỗ thừa tại vì thời bao cấp nhưng trên thực tế, những người như mình không sống với Việt Cộng ngày nào, cũng bòn rút nếu có dịp.

Kỳ này, mình xin tiền chính phủ Cali làm lại hệ thống tưới cây. Họ đã cho thay lại hệ thống nước chính năm ngoái. Nay chỉ còn hệ thống tưới 1,200 cây bơ là xong, mình sẽ hết nợ với mấy con thú rừng, đến cắn phá hệ thống tưới để uống nước vì suối cạn.

Mình lay-out trong tuần hết các ống nước, không vá víu gì cả, cứ thả dàn như người Mỹ nên cảm thấy thoải mái. Chắc vì chính phủ cho tiền. Mỗi ngày leo đồi từ 6-9 dậm. Vườn bơ thường được trồng trên sườn đồi vì cây bơ không giữ được nước. Nước đọng sẽ làm thối rể.

Anh thợ phụ mình, trong tuần làm cho chủ, cuối tuần, muốn kiếm thêm tiền để làm vốn về xứ nên phụ mình ngày chủ nhật. Trong cuộc đời, làm ăn mà kiếm được thợ như anh này là trúng số. Ngay chủ anh ta, người mình mướn để thay lại hệ thống nước chính, cũng nói: tìm được thợ như anh này là khó khăn, các thợ kia chỉ làm vì tiền, còn anh này cứ làm cho hết việc mới về, chả đòi hỏi gì thêm”. Có cái vườn thì cũng lợi, mình hay hái bơ tặng thiên hạ nên họ quý mình và khi mình cần gì là họ đến giúp ngay.



Hôm trước, hỏi thăm chị của anh bạn học cũ Đàlạt. Chị ta cho biết: “ Nó vẫn còn đi làm cho đội phụ tùng cho xe đò Hoàng.  Chú Hoàng nói sẽ nuôi nó cho đến chết vì giỏi và không gian lận. Cho nên chàng ta cũng không có nhiều thì giờ,  một năm lên Dalat 1, 2 ngày là cùng.  Cảm ơn Sơn nhiều nhé.” Làm việc mà kiếm những người phụ tá như anh bạn học của mình hay anh thợ phụ mình vào chủ nhật thì sẽ thành công. Nói như tướng số là có cung Nô Bộc.

Theo kinh nghiệm thì mình đàng hoàng, đối xử tốt với người ta thì họ tử tế lại với mình, chớ chả cần tử vi, sinh vi gì cả. Họ gắn bó với mình vì tình cảm chớ tiền bạc thì họ bỏ đi ngay. Hôm ông adjuster của bảo hiểm được phái xuống vườn mình để xem xét vì mình khai mất mùa như đa số các trại trồng bơ vùng này vì năm ngoái có mấy ngày hạn hán, khiến trái rụng nhiều. Mình nói chuyện vui vẻ, kêu packing house khuyên mình, không nên hái trái bơ năm nay vì tốn tiền mướn thợ hái mà lại ít trái. Ông ta xin điện thoại của packing house để liên lạc. Không biết người đại diện của công ty mua bơ của mình nói gì mà bảo hiểm đền cho mình 75%. Thật ra có trái nhưng ít, mướn thợ hái còn tốn tiền hơn là không hái, lãnh tiền của chính phủ, để thời gian chuẩn bị năm sau.

Lâu lâu gặp bạn ăn uống, đa số hay rên về anh chị em của họ. Kêu người này đến nhà bố mẹ bòn cái này, xin cái kia nhưng khi hô lên, dọn dẹp nhà bố mẹ vì ông bà cụ lớn tuổi thì ai nấy đều ní cho nhau, kêu bận. Hay kêu bán đi, cho bố mẹ vào viện dưỡng lão, lấy tiền chia. Sửa nhà cho bố mẹ ở vào tuổi già thì không ai muốn bỏ tiền nhưng khi cha mẹ nằm xuống thì muốn phần gia tài của mình phải nhiều hơn, kể là có công này nọ.

Khi mấy đứa con còn bé, cho đi sinh hoạt với bạn cùng tuổi thì mình khám phá tinh thần phục vụ cồng đồng của người Mỹ rất cao. Họ tự đứng ra tổ chức, gây quỹ, kiếm tiền để cho hội có ngân sách để mướn huấn luyện viên,... họ làm một cách vô vị lợi.

Điển hình khi con mình tham gia đội bơi. Cứ 6 tháng là hội tổ chức một cuộc đấu thi trong vùng. Các phụ huynh đều phải tham gia, ai bận thì họ phạt tiền, cách như đóng góp nhưng không phải làm việc. Họ tổ chức người này, nhóm nọ lo chuẩn bị lều, máy móc điện tử bấm giờ, nhóm kia lo phần thức ăn, nấu nướng,... chả thấy ai là chủ tịch chủ tiếc gì cả. Có một người gọi là coordinator, rồi chỉ gửi danh sách ra rồi tự động ai muốn điền tên và ngày giờ giúp công tác nào vào đấy là xong chuyện.

Có lẻ họ quen lối sống của kẻ thừa sai, sinh hoạt nhà thờ nên thấy tự nhiên. Mấy hội mình tham gia từ mấy chục năm nay như Lions Club, Toastmasters, địa ốc đầu tư,...thấy các hội viên sinh hoạt rất linh hoạt, không ai màng đến chức tước. Có ông về già, bỏ tiền ra đóng trên 100 cái giường 2 tầng cho hội để các em nghèo có thể lên đó nghỉ hè. Người Mỹ nghèo đâu có thời gian đi nghỉ hè nên hội mới tổ chức trại hè cho các em nghèo, đi trượt tuyết,... có người lái xe, chở các em, đón các người già,...

Tuần trước, mình kể mấy người bạn của đồng chí gái ghé thăm vườn, hái lộc thì tuần vừa rồi, có mấy người quen muốn ghé vườn nên mình đồng ý. Mấy người này thì chuyên nghiệp, họ đem nguyên xe 4 bánh để kéo đồ như đi cắm trại, để hái bơ mang về. Kinh

Ngược lại mình có tên học nghề mua nhà của mình, đem con đến, hái vài trái tượng trưng. Cho thấy tâm lý nghèo vẫn còn ám ảnh chúng ta dù nay đã ở Hoa Kỳ, thành đạt. Di chứng tâm lý hậu chiến tranh vẫn còn hiện hữu, chưa được gọt bỏ trong tâm khảm của chúng ta.

Ở Hoa Kỳ, hàng năm họ tổ chức lễ tưởng niệm các chiến thắng của thế chiến thứ 2 nhưng chiến tranh Việt Nam thì không được nhắc đến. Mình rời Việt Nam trước 04/75, không sống với Việt Cộng ngày nào nhưng di chứng tâm lý chiến tranh vẫn đeo theo mình, nhất là Tết Mậu Thân, với súng đạn bắn từ trực thăng từ trên khu xóm của mình về phía Số 4. Những tiếng nổ của bom Napalm, khói mịt mù vẫn như ngày hôm qua.

Hôm qua, thấy đồng chí gái đang xem phim bộ đại hàn trên Netflix, mình ghé ngồi bên cạnh một lát. Thấy cảnh có hai vợ chồng già, ông chồng mua tặng vợ cái áo đắt tiền khiến bà ta nói chưa bao giờ bận áo đắt tiền nên tính đêm đi trả nhưng ông chồng đã cắt cái nhãn hiệu. Ông chồng chở đi xa ngoại ô, đến một tiệm ăn cực kỳ sang trọng ăn đồ tây, sau đó ông ta chở đến một khách sạn 5 sao nhưng bà vợ ngại ngùng, kêu tốn tiền, đòi về. Cuối cùng thì thấy ông ta có Bồ khác và kêu ly-dị.

Tâm lý bòn của người nghèo đã theo đuổi bà vợ của ông giáo sư tên tuổi, khiến bà ta không dám tự tặng cho mình những giây phút hạnh phúc, để rồi người chồng chán nản, vì không đồng điệu, xin ly-dị. Viết đến đây mới nhớ nhà thơ Phùng Quán có nói đâu đó: “người Việt cái gì cũng biết ngoại trừ hạnh phúc”.

Tỵ nạn di-sản mà người Việt chúng ta thừa hưởng từ bố mẹ, bao gồm sự nghèo đói, bơ vơ lạc lõng tại quê người đất khách. Di chứng tâm lý đó chúng ta có cần phải tiếp tục gắn lên tâm lý con cháu chúng ta tiếp tục hay không? Hay cố gắng quên đi, để giúp con cháu, thoát cảnh vác trên vai một di sản lịch sử. Dạo này mình ít kể về Việt Nam cho hai đứa con. Chỉ nói chuyện về tương lai chúng ở Hoa Kỳ, đầu tư, tình yêu vớ vẫn.

Tuần rồi cả gia đình mình đi ăn một bữa cơm chung đắt tiền nhất từ khi lập gia đình đến giờ. Tiệm ăn này, mình có đi ăn một lần khi công ty tổ chức ăn tất niên. Hai vợ chồng mình đi dự, rất ngon. Hôm trước, trong buổi họp của hội Toastmasters , có hai người Mỹ nhắc đến tiệm ăn này nên mình kêu con gái đặt trước đâu cả tháng. Tiệm này chỉ nhận có một lượt thực khách và họ tiếp đãi từ 7:00 tối đến 11:00 đêm, xem như bữa ăn 6 món kéo dài đến 4 tiếng đồng hồ. Mùa đại dịch mà đông như quân Nguyên.

Thà giàu có mà sung sướng còn hơn nghèo đói mà đau khổ. Châm ngôn tại Bôn Sa

Nguyễn Hoàng Sơn 








Đàlạt qua hình ảnh xưa #4

 Tuần này, mình tải mấy tấm ảnh nhà hàng Thuỷ Tạ và xung quanh hồ Xuân Hương.

Tấm không ảnh cho thấy hình ảnh đặc trưng của hồ Xuân Hương, có ốc đảo và cuối cùng là nhà hàng nổi mà người Việt gọi là Thuỷ TẠ còn người Pháp gọi La Grenouillère, được xây cất sau trận lụt 1932, để làm  câu lạc bộ thể thao nước cho người Pháp và người âu châu sinh hoạt khi lên Đàlạt nghỉ dưỡng. Câu lạc bộ nhà hàng được đặt tên theo một câu lạc bộ thể thao nước nổi tiếng ở gần Paris, nơi các hoạ sĩ của trường phái Ấn tượng, vẽ rất nhiều.

Đây là không ảnh của ông Bill Robie, nhóm Đàlạt Historic, từng tham chiến tại Việt Nam, có quyên tiền tặng học bổng cho học sinh trường Bùi Thị Xuân, và Trần Hưng Đạo mà mình đã kể. Thuỷ Tạ là một phần của câu lạc bộ thể thao do người Pháp thành lập, gồm một nhà hàng được gọi “La Chaumière “, sau khi người Pháp về, được đổi thành Đào Nguyên sân quần vợt, một sảnh chơi vũ cầu, sân vận động và sân cù. Thao Trường là do Việt Nam Cộng Hoà xây dựng.

Không ảnh này chụp từ trên khách sạn Palace, thấy hồ Xuân hƯơng và sân cù 8 lỗ.

Hình này trước 1932, khi Thuỷ Tạ chưa được xây cất, con đường chận hồ lớn (Grand lac) vẫn còn, chạy từ ngã 5 khách sạn Palace qua bên bùng binh đường Đinh Tiên Hoàng. Lúc này ốc đảo chưa được đào.

Hình chụp trước 1932 hồ Lớn (Grand Lac), chận nước của suối Cam Ly và hồ Nhỏ phía ấp Ánh Sáng sau này. Sau vụ bão lụt năm 1932, làm vỡ cái đập nên chính quyền cho phá dỡ cái đập này và nối với hồ Nhỏ (Petit Lac) thành hồ Xuân Hương ngày nay.

Khi đào ốc đảo thì có cái cầu nhật bản được làm tạm thời.


Thủy Tạ vào những năm 1937, lúc mới hoàn thành.

Thủy Tạ được hoàn thành. Kiến trúc nổi được dựng trên mấy cây cột (pilotis), rất đặc trưng cho không gian của hồ.

Câu lạc bộ thể thao nước được người Pháp sử dụng khi viếng thăm Đàlạt, chèo thuyền, bơi lội.

Mình có mấy tấm ảnh xưa, chụp Thuỷ Tạ khi còn đua thuyền, đông người xem. Gần đây, mình có nhận tin tức của tiệm Bùi Thị Hiếu nên ngại bỏ lên mấy tấm ảnh này vì có gia đình của gia đình này.

Hình ảnh của Thuỷ Tạ thời Tây 

Chỗ plongeoir phía hồ. Thấy tây đội mũ thực dân trắng đứng đầy.


Đây là ảnh của bức tranh của hoạ sĩ Claude Monet với tựa đề Bain à la Grenouillère, địa danh nổi tiếng một thời, phát sinh ra trường phái hoạ ấn tượng mà người ta thường gọi thời đại này “la belle époque “. Thấy cầu nhỏ bắc ngang ra đảo ốc. Đảo ốc này còn được gọi là Île des pots de fleurs, hay le Camembert . Nhà văn Guy de Maupassant dựa địa điểm này để viết cuốn “ la femme de Paul”.

Thật ra hồ Xuân Hương ngày nay còn giữ được ấn tượng vào buổi sáng với sương mù. Khi mặt trời bắt đầu lên trong sương mù lành lạnh của Đàlạt, rất đẹp. (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 



Thể thao thay thế tín ngưỡng ở thế kỷ 21

 Nhớ mấy năm trước, mình về âu châu chơi, thăm em và bạn bè. Có ghé qua xứ Hoà-Lan thăm anh bạn đồng nghiệp cũ. Anh ta dẫn mình vào một ngôi nhà thờ cổ xưa, không thấy tượng Chúa đâu hết, chỉ thấy dân chúng đi đông như quân Nguyên, mua sắm. Hoá ra họ biến ngôi nhà thờ thành một trung tâm thương mại, có một tiệm sách lớn, cà phê,...

Hỏi ra thì được biết nhà thờ ngày nay ở Âu châu, te tua vì các tín đồ bớt đi lễ nên giáo hội không đủ tiền để trang trải các chi tiêu, bảo hành các nhà thờ nên đành cho mướn hay bán cho con buôn.

Vào những thế kỷ trước, Thiên Chúa Giáo đã hùng mạnh, đưa các giáo sĩ, không ngại gian nan, thậm chí bị giết, đi reo lời giảng, thình thương của Chúa tại khắp thế giới. Ngày nay, giáo hội quá yếu ở âu châu, đến nổi phải bầu một đức giáo hoàng ở Nam-Mỹ, để tìm cách lèo lái các con chiên trở về đạo lại.

Khi mình sang Hoa Kỳ làm việc, điểm đầu tiên mình chú ý là thiên chúa giáo rất mạnh, hàng ngày, các chính trị gia, truyền thông cứ rêu rao Chúa, thậm chí mỗi lần có họp mặt hay trường học đều có Plege of Allegiance. Các đài truyền hình phát hình các buổi giảng nhà thờ cho những ai, làm đêm không đi nhà thờ được. người Mỹ rất bảo thủ. Ra biển tắm, chỉ thấy phụ nữ bận áo tắm một mảnh thay vì hai mảnh, khác hẳn với âu châu, các cô các bà  topless ngắm đã con mắt.

Một mặt, mình thấy đồng nghiệp theo dõi các nhà truyền thông như Larry King, mới chết, gia tài không để tên bà vợ mới. Hay bà Oprah,.... Những nhà truyền thông này nổi tiếng và được theo dõi bởi khán giả mỹ nên họ ngưng hợp tác với các đài truyền hình, mở một kênh riêng của họ, để buôn bán các quảng cáo, trở thành tỷ phú.

Những tiếng nói của các nhà truyền thông này rất mạnh và uy tín, khiến thiên hạ nghe theo. Các ứng cử viên, đóng tiền để được mời phỏng vấn trước các kỳ bầu cử. Mình gọi những nhà truyền thông này là các cố đạo đương đại.


Khi xưa, ít người được đi học nên các kiến thức, hiểu biết của họ được khai trí bởi các ông cố đạo hay nhà sư. Người ta đi nhà thờ hàng tuần, để nghe lời giảng khai sáng trí tuệ họ. Những thắc mắc của họ được các ông cố đạo chỉ dẫn giải thích qua thánh kinh. Ai nói khác với những gì được nêu trong thánh kinh, được xem là phản động, ma quỷ nhập, chống đối nhà thờ và bị hành quyết như ông Galileo.

Rồi khi khoa học được thành lập và sự tiến bộ của khoa học trong 200 năm qua, đã thay đổi trí tuệ của con người. Con người bắt đầu đưa ra những thuyết tiến hoá; cho rằng được tiến hoá từ vượn thay vì do thượng đế tạo ra từ ông bà Adam và Eva.

Nhớ có lần, thằng con mình hỏi mẹ nó là con người từ đâu đến. Mẹ nói nói là từ ông Adam và bà Eva do thượng đế nắn tạo ra. Nó lại dỡ chứng kêu bố nói là con người đến từ vượn khỉ. Đồng chí gái kêu đó là bố mày nói về xuất xứ của gia đình bố còn mẹ nói về gia đình của mẹ. Chán Mớ Đời 

Khoa học tiến triển quá nhanh đến nổi các triết gia như Friedrich Nietzsche, Karl Marx, Sigmund Freud, cho rằng thượng đế đã chết. Ngay cả ông nhạc sĩ John Lennon của ban nhạc The Beatles, dám tuyên bố họ nổi tiếng hơn Chúa. 


Xem thống kê về sự tăng trưởng của những người Mỹ không đi lễ, hay thuộc vào 1 nhà thờ cho thấy sự thay đổi rất rõ vào những năm của thập niên 90 của thế kỷ 20. Sự biến đổi sau khi khối Liên-Xô sụp đổ.

Các nhà xã-hội-học cho rằng, hiện tượng này là hệ quả của 3 điểm chính: thiên chúa giáo quyền được đảng Cộng Hoà sử dụng để kết nạp thêm đảng viên và cử tri. Vào những thập niên 70 của thế kỷ 20, các luật phá thai, ly dị được ban hành khiến các nhà tôn giáo lên tiếng và sử dụng các điều này để làm ảnh hưởng chính trị.

Chủ nghĩa vô-thần càng ngày càng bành trướng trên thế giới ở thế kỷ 21, chúng ta có thể thấy rõ. Các vùng phi châu, xem như chủ nghĩa vô-thần không hiện hữu, chiếm 1%. Niềm tin vào thượng đế giảm tại các nước giàu có phát triển như âu châu, Thụy Điển có đến 64% dân số không tin vào thượng đế, Đan Mạch (48%), Pháp (44%), Đức quốc (42%),...

Các nhà nhân chủng học nghiên cứu về tôn giáo để tiên đoán tương lai của con người khi gặp những bất trắc trong cuộc sống. Họ nhận thấy là có sự tương đồng giữa chủ nghĩa vô-thần và sự thông minh. Các nước phát triển, có trình độ học vấn cao thì chỉ số vô-thần càng gia tăng.

Những người vô-thần thường là những người tốt nghiệp đại học, sống trong thành thị, như tại các nước xã-hội dân-chủ âu châu. Chủ nghĩa vô-thần sinh sôi nảy nở nhiều tại các nước giàu có, người dân cảm thấy yên tâm về kinh tế.

Trong nghiên cứu “Educational and ecological correlates of IQ: A cross-national investigation.”Nigel Barber cho rằng IQ tại các nước giàu có cao hơn các nước nghèo khổ, đại khái càng nghèo thì càng tin vào tín ngưỡng hơn.



Theo mình thì không hẳn vì ông Isaac Newton là một người sùng đạo nhưng đã viết cuốn sách về khoa học đã giúp thế giới thay đổi trong 200 năm qua.

Con người hướng về tín ngưỡng như một cứu cánh để giải quyết các khó khăn và không chắc chắn của cuộc sống. Điển hình một nông dân như mình, cứ phải cầu trời mưa để tưới vườn bơ của mình. Một ngày tưới nước là tốn độ $200. Mưa một trận là đỡ được $1,200. 

Từ khi có cái vườn, mình phải xem tin tức khí tượng hàng ngày. Sáng thức dậy, việc đầu tiên là xem tin tức khí tượng rồi mới đến kinh tế, còn chính trị là sau cùng. Do đó, mới hiểu khi xưa, mỗi năm nhà vua phải đến Nam Giao để hành lễ cúng trời đất để mưa thuận gió hoà cho nông dân sinh sống.

Tuần rồi thấy trên mạng, đăng hình tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, đầu năm, vén quần đi chân không, ra ruộng gieo mạ, tương phản với các cán bộ nhớn Việt Cộng, đứng trên bờ, đưa mạ cho dân cắm. Chán Mớ Đời 

Trong các xã hội âu châu ngày nay, người ta ít lo sợ về tương lai nhờ hệ thống an sinh xã hội và y-tế cao. Khi đau ốm thì có nhà thương lo, thất nghiệp thì có tiền thất nghiệp. Con người có thể sống lâu nhờ vào y-tế. Chúng ta được bảo vệ trước các tai ương bất ngờ, cảm thấy có thể tự chủ về đời sống của mình nên ít cần nhờ đến tôn giáo.

Có lẻ, trong vụ đại dịch này, con người bổng thấy cuộc sống bấp bênh nên kêu réo thượng đế cứu rỗi nhiều hơn trước đây. Chúng ta chỉ nhớ đến Chúa, Phật hay Allah khi lâm cảnh lo sợ, không biết kết thúc ra sao.

Tôn giáo khuyến khích sinh sản qua cưới hỏi vì “thêm người thêm của”. Trong các xã hội canh nông xưa, người ta ưa chuộng con cái nhiều để có thêm đơn vị sản xuất, nhất là con trai vì có thể cày cấy, lao động. Do đó họ mới chuộng con trai, chớ không phải vì truyền giống nòi. Truyền giống nòi là phải chính người phụ nữ thì mới chắc chắn. Do đó ông Karl Marx có phán một câu bất hủ khiến nhà thờ chửi bới: “tôn giáo là thuốc phiện của nhân dân”.

Ngày nay, về mặt tâm lý, khi con người gặp phải những khó khăn tâm lý thì họ hướng về các bác sĩ tâm lý nhiều hơn là các cố đạo. Họ muốn được lành bệnh bởi cách trị liệu bằng thuốc an thần do các bác sĩ cho toa thay vì các cuộc cầu nguyện, thuốc vớ vẩn của các nhà sư, cố đạo. 

Mình nhớ khi xưa, thằng em mình bị đau. Mẹ mình lên am Mệ Cai xin bùa gì về cúng, rồi đốt lá bùa, bỏ vào nước lạnh, khuấy rồi cho thằng em uống, rồi mấy ngày sau, đưa đám. Chán Mớ Đời 

Người dân có thể nhận được các lợi ích về xã-hội, tinh thần khi tham gia các môn thể thao, dã ngoại như tham gia các hội họp nhà thờ, chùa chiềng. Tôn giáo cạnh tranh với các môn thể thao, nhạc, phim qua các cuộc truyền giáo trên đài truyền hình, hay hát hò của ca đoàn tại nhà thờ...

Các nhà tâm lý học cho rằng thể thao đem lại những hệ quả cho khán giả như tôn giáo. Các ngữ vựng tương đồng: niềm tin, hy sinh, cầu nguyện, khải hoàn,...

Các lễ tôn giáo được xem như một màn trình diễn như thánh ca, áo quần,... lâu lâu có đám cưới, đám ma, mình đi nhà thờ hay chùa thì thấy các lễ đều có một quy trình. Áo quần của ông cha, ông sư và mấy người phụ tá. Lúc họ nói cũng khác bình thường như “đó là lời Chúa,..” giọng ông cha nói khác với bình thường, để tạo một âm hưởng huyền bí, để giúp các con chiên không chìm đắm trong giấc ngủ.

Thể thao được xem là một tôn giáo đa thần sơ khai (Primitive polytheism), khán giả tôn thờ một con người khác như Maradona, Messi, Ronaldo, Kobe Bryant,... về những thành tích của họ, tham gia các hội fan cuồng. Các vận động trường như các toà thánh, giáo đường, nơi các khán giả đến cổ vỏ, xem các thần của họ giao đấu. Cũng treo cờ xí, màu mè cảu các đội quân, cũng những thánh ca, ca tụng các thượng đế của họ,...

Các nghiên cứu cho thấy các fan cuồng của thể thao, ngoan đạo. Điểm lạ cho thấy là số người đi lễ nhà thờ đã giảm nhiều từ mấy thập kỷ qua, ngược lại sự tham dự các cuộc tranh đấu thể thao lại gia tăng mạnh. Nhớ dạo mình đi làm ở Ý Đại Lợi, các trận đá banh đều được diễn ra chiều chủ nhật, sau khi thiên hạ đi nhà thờ, ăn trưa họp mặt gia đình. Ngày nay, mình thấy họ cho đá sáng chủ nhật, thứ 7,... lý do là truyền hình cho các fan ở khắp thế giới. Nếu công ty có quảng cáo ở Trung Cộng thì phải đá vào giờ mà người Tàu thức để xem mới thấy các bảng quảng cáo tiếng tàu, về cá độ,...

Các fan thể thao rất trung thành với đội tuyển và các ngôi sao của họ như đem lại cho họ  thêm một ý nghĩa về cuộc đời. Xem thể thao như giúp các khán giả thoát khỏi cuộc sống hàng ngày, như các trải nghiệm tôn giáo, giúp họ tiến bước trong cuộc sống thường nhật.

Xem các trận đấu, chúng ta thường thấy các cầu thủ đều làm dấu thánh giá trước khi giao đấu hay ra sân. Họ có thể sơn trên mặt, nhuộm tóc, bận áo quần của độ bóng, như trốn thoát khỏi cuộc sống thường nhật với nhiều lo toan, buồn lo, tạo dựng một cộng đồng của các fan hâm mộ. Hay đúng hơn là tạo nên một văn hoá vô cảm, một cách thủ dâm tinh thần để chạy trốn các vấn đề xã hội, thúc bách của đời hàng ngày.

Thể thao là tín ngưỡng, có từ thời xa xưa, ở âu châu, xuất hiện thời Hy-Lạp hay La-mã với các cuộc đấu giữa các dũng sĩ hay thú vật. Một loại gánh xiếc những to lớn hơn. Ngày nay, một cuộc tranh tài thể thao có thể có cả tỷ người trên thế giới xem trực tiếp cũng một lúc.

Dạo này, mình cắt dây cáp, để không xem đá banh nữa. Tốn 2 tiếng đồng hồ, chỉ xem tóm lược trận đấu trong vòng 12 phút trên YouTube cho khoẻ đời. Xem 2 tiếng đá banh, xong rồi phải đọc báo tường thuật, phỏng vấn cho đả cơm thèm, tinh thần phấn chấn hồ hởi nên thấy mệt quá. Ngưng.

Nguyễn Hoàng Sơn