Sơn đen một thời Đà Lạt

Dạo mình mới khởi đầu kể chuyện đời xưa qua i-meo với nhóm bạn học cũ Đà Lạt, họ chuyền cho thân hữu Đà Lạt, có người học chung trường hay chung lớp yêu cầu mình gửi tấm ảnh thời học sinh để họ xem có nhớ mình hay không. Lý do là họ không nhớ mình là ai. Trong lớp, thường người ta nhớ những học sinh giỏi, tiên tiến như Trần Trọng Ân và những học sinh hay phá như Từ Lê Bình, còn lại những học sinh khác như lục bình trôi sông nên chả ai nhớ sau 40 năm. Họ ngạc nhiên khi có người học chung lại nhớ chuyện người Đà Lạt, trong lớp khi xưa nên tò mò muốn biết mặt tên Sơn đen Đà Lạt mà họ không biết hay nhớ.

Mình gửi cho họ xem tấm ảnh trên thì tìm lại được vài cô hàng xóm, vài tên hàng xóm ngày xưa ở cư xá Công Chánh Hai Bà Trưng Đà Lạt. Có người kêu: “tôi nhận ra ông này”. Điều quan trọng là nhờ tấm ảnh này chạy lòng vòng giúp mình tìm lại được đối tượng một thời. Vẫn sinh sống tại Đà Lạt, đại gia của Đà Lạt ngày nay. Một hôm nhận được tin nhắn: “bạn khỏe không”, kêu nhìn hình mới nhận ra, xin làm bạn trên mạng khiến mình như bò đội nón. Tò mò mình xem rồi profile thì tá hỏa Tam tinh. Đối tượng một thời. Kinh

Sau này có anh bạn học cũ tên Chử NHị Anh, sửa lỗi chính tả, biên tập lại…làm một kỷ yếu mang tựa đề “Mực Tím Sơn Đen”, gồm 100 bài mình viết kể về Đà Lạt trước và lục bình Đà Lạt trôi dạt qua năm tháng sau 75,…. Bỏ lên Amazon và PDF trên trang nhà của cựu học sinh Văn Học Đà Lạt xưa, để ai là dân Đà Lạt khi xưa muốn tìm đọc chút dư âm Đà Lạt một thời thì gửi mua để đọc lại chuyện đời xưa ở Đà Lạt. Sau này có hai ông thần hay đọc bài của mình trên mạng, 1 người ở Hoa Kỳ và một người ở Việt Nam, buồn đời hỏi mình cho họ làm một bờ lốc mang tên Mực Tím Sơn Đen rồi tải tất cả bài mình viết qua đó. Bổng nhiên biến mình thành bờ-lốc-gơ dù mình rất dốt tiếng Việt. 

A-di-đà-Phật. Thị Mầu đầm

Thế là mình bắt đầu cuộc đời bờ lốc gơ bất đắc dĩ. Lâu lâu nhớ chuyện chi đó hay ai gửi cho tấm ảnh Đà Lạt xưa, lại nhớ vài chuyện ngày xưa liên quan đến tấm ảnh nên kể, chớ mình chưa bao giờ có ý định bờ lốc bú xua la mua. Nông dân nên không có mộng viết hồi ký, khi xưa trong trường không ai để ý đến mình nên nay cũng không ai biết mình vì trong vườn chỉ có sóc, coyote,…. Cuộc đời rất lạ, có nhiều sự tình cờ đưa đẩy mình làm nhiều chuyện ngoài ý muốn hay chưa bao giờ nghĩ đến nhưng thiên hạ liên lạc yêu cầu kể tiếp chuyện đời xưa cũng như thời nay nên tiếp tục làm người kể chuyện đời xưa về Đà Lạt. 

Lý do là họ nhìn thấy họ trong những câu chuyện mình kể khi xưa cũng như các thắc mắc, khắc khoải của lứa tuổi mình về gia đình, quê hương,…. Điển hình mình kể về ông thợ nhuộm, ông bán bánh mì, ông bán xắp xắp, ông bán đậu phụng rang với bộ đồ vét trắng và chiếc xe đạp, nhà đâu ngã ba chùa trong xóm lao động gần vườn ông Ba Đà. …khiến nhiều người Đà Lạt xưa kêu đúng rồi, như những mảnh mosaic của quá khứ mà mình gom lại cho họ hình ảnh ngày xưa. Giúp họ chùi được những lớp bụi Trần gian từ bao nhiêu năm, chợt khoảng khắc ký ức dội về. Có người đọc về Đà Lạt xưa thì cứ rên nhớ Đà Lạt lắm. Ôi quê xưa viết bao giờ trở lại?

Mình nghĩ hình này chụp sau 75. Có lần mình thấy một ông bán xắp xắp chạy xe Honda khi về thăm Đà Lạt. Thêm cái mũ , cái giỏ nylon, quần áo khác thời trước 75. Nhất là nhìn nhà cửa gần hồ, phía đường Phạm Ngũ Lão hay trên đồi chỗ rạp Ngọc lan khi xưa. Cây cối bị chặt hết.

Mực tím Sơn đen là do một người bạn học cũ Đà Lạt khi xưa đặt tên cho kỷ yếu của cựu học sinh trường Văn Học Đà Lạt, còn bờ lốc lại do hai độc giả mình không quen biết, tự làm cho nên mình trở thành bờ lốc gơ Sơn đen bất đắc dĩ. Kỷ yếu đầu tiên có nhiều cựu học sinh Văn Học viết, kể chuyện đời xưa thời còn đi học rồi cuốn thứ hai chỉ còn mình viết dù chỉ học có hai năm ở Văn Học, kỷ niệm về trường Văn Học rất ít. Sau đó thì hết xuất bản kỷ yếu vì thiếu người kể chuyện đời xưa, thời đi học ở Văn Học. Có lẻ khi mới tìm lại nhau, người ta vui mừng tìm lại những ai có cùng mẫu số chung của thầy cô và mái trường giữa nhưng rồi ở cách nhau nên dần dần, ai nấy trở lại vai trò của người vợ, người chồng, người của xã hội nơi mình đang sinh sống. Như xem lại một đoạn phim ngày xưa rồi quên lãng theo mây bay trên bầu trời tha hương.

Mình chỉ viết rồi bỏ lên Muctimsonden.com ai đọc thì đọc còn không thì thôi, không muốn i meo vì sợ thiên hạ phải mất công xóa i meo mình, kêu xì-pam. Nghe kể về Đà Lạt khiến họ Chán Mớ Đời. Ngược lại có nhiều người hình như họ đợi hàng ngày bài mình tải lên bờ lốc vì mới bỏ lên thì vài phút sau đã thấy họ còm đủ trò khiến mình tự hỏi các fan cứng của bờ lốc hay họ không ngủ vì cứ tải lên lúc nào bất chấp giờ giấc là 2 phút sau thấy họ nhấn like hay còm gì đó. Có chị Handg xóm khi xưa, cho mình mượn sách việt ngữ đọc, kể là nay chỉ mong đợi bài mình viết như khi xưa, đợi báo hàng ngày để đọc Tiếu Ngạo Giang Hồ. Lạ thật mà mình không biết họ là ai cả. Không biết họ là dân Đà Lạt xưa hay chỉ đọc bờ lốc. Mình và họ như những dân cư mạng vô hình nối kết quả những gì mình viết trên bờ lốc, tạo dần một thứ tình cảm khác lạ vì chưa bao giờ gặp mình cũng như nói chuyện từ bao nhiêu năm nay. Kỳ về Paris thăm thân hữu vừa rồi, có gặp hai dân cư khi xưa của Đà Lạt, fan cứng của bờ lốc.

Đi ăn đám cưới ở Boston, gặp đồng hương Đà Lạt khi xưa, hỏi biết ai đây không khiến mình ngọng. Sau hỏi ra mới biết chị của tên bạn học chung khi xưa một thời ở Yersin Đà Lạt, con của ông bà Hoàng Ngọc Bửu, có tiệm vàng ở khu Hoà Bình. Nghe họ kể khi đọc bài của mình thì họ thắc mắc tên Sơn đen này là ai mà nhớ rõ những nhân vật ở Đà Lạt khi xưa, hắn bao nhiêu tuổi vì phải có một độ tuổi nào trước 75 mới biết những chuyện hay nhân vật khi xưa như Xí Rổ, anh em Lai Thái, Sơn Beatles,… nghe họ kể chuyện khi đọc bài của mình khá cảm động, cho họ tìm chút dư âm của ngày nào khi tuổi họ còn trẻ đầy mộng mơ ở thành phố sương mù. Tuổi trẻ là thời đẹp nhất với những bước mơ tuổi thơ dương cánh buồn khát vọng tìm về tương lai trên quê hương đau khổ giặc giã triền miên. Nay không muốn trở lại Đà Lạt vì không tìm lại người xưa chốn cũ như Từ Thức về quê thấy mọi thứ đều thay đổi, không còn chút dư âm của ngày xưa. Có lẻ Đà Lạt với họ, ngày nay chỉ là văn chương, những tâm sự, kỷ niệm hay Hoài niệm về một thời đáng yêu và đáng nhớ.

Nhiều người học chung với mình khi xưa lại không nhớ hay biết các chi tiết mình kể nên khi đọc những chuyện mình kể khi xưa họ lại ngọng, tự hỏi cùng thời, học chung thầy cô lại không nhớ những chuyện mình kể trong lớp hay ở Đà Lạt khi xưa khiến họ Chán Mớ Đời. Có lần họp mặt cựu học sinh, thầy Phạm Văn An hỏi thế những gì thằng Sơn kể trong lớp là đúng. Cả đám kêu nhất trí. Lý do là có hôm thầy giảng về Đoạn Tuyệt, nói các anh chị yêu nhau thì dắt nhau vào thác Cam Ly, đem theo cọ và lon sơn BẠch Tuyết. Vẽ trên tảng đá cái mũi tên với một mũi tên đâm thủng và viết tên của hai người trên tảng đá, rồi cầm tay thề thốt “mối tình hữu nghị này sẽ không bao giờ thay dổi ngoại trừ khi hãng sơn Bạch Tuyết xụp tiệm. Gặp giờ linh nên mấy tháng sau, Việt Cộng vào Đà Lạt, hết phim.

Người Mỹ hay nói chúng ta là những gì chúng ta nhớ vì khi ký ức bay theo mây ngàn thì chúng ta trả nhớ về không để rồi không nhận ra nhau. Có lẻ khi xưa mình học ngu, trong lớp chỉ nhớ ba chuyện tầm phào, chả nhớ thầy dạy gì.

Nếu so sánh những gì xảy ra cho mình sau 75 thì cuộc đời mình 3 down 7 up, so với bạn học khi xưa rất nhiều. Cuộc đời kéo mình đi lang thang từ Pháp qua Thụy sĩ ở Basel rồi Zurich rồi Geneva rồi Ý Đại Lợi rồi vượt biển Manche đến Luân-đôn rồi bay qua Đại Tây Dương đến New York rồi định cư luôn tại Cali cho đến nay. Mình đâu có muốn như vậy đâu, chỉ muốn có cuộc sống bình thường như mọi người nhưng thời thế lại kéo mình đi tha phương cầu thực, lang thang khắp nơi trên thế giới như con chim lạc đàn theo mây bay ngàn trời từ muôn kiếp trước. 

Để rồi khi trở lại Đà Lạt lại khóc cho sự xuống cấp của Đà Lạt sau 75, mất đi cái đẹp của Đà Lạt xưa. Ngày nay thì Đà Lạt như cô gái già cứ bơm Botox rồi xâm lông mày, sửa mắt nâng mũi, nhuộm tóc vàng đỏ nên không giống ai, tây không ra tây ta không ra ta, nói chung đi viếng nhiều nơi trên thế giới, không thấy một thành phố nào phát triển vô tổ chức như Đà Lạt. Hôm trước đến nhà bạn, gặp mấy bà sửa sắc đẹp làm mình chới với, cứ như Đà Lạt ngày nay.

Xứ người vẫn giữ được nét thiên nhiên từ xưa để du khách có thể thưởng ngoạn

Vẫn biết cuộc đời thay đổi theo thời gian với sự tiến bộ về kinh tế và khoa học nhưng Đà Lạt thay đổi theo hướng tiêu cực vì họ cho bê tông hóa một cách man rợ vô tổ chức để rồi sạt đất, ngập lũ khắp nơi. Có lẻ vì vậy mà người Đà Lạt muốn đọc những gì mình kể về Đà Lạt xưa như đi tìm lại một thiên đường đánh mất. Thậm chí giới trẻ ngày nay cũng mò mò tài liệu cũ về Đà Lạt xưa để viết lại hay làm YouTube. 

Nhiều khi không muốn nhắc đến Đà Lạt xưa nhưng cứ thấy nhiều người đọc rồi kêu còn gì nữa không, cảm ơn đã cho họ sống lại thời xưa trong giây lát, giúp họ tìm lại những dấu chân địa đàng đã đánh mất sau 75.

Thôi thì tới đâu hay tới đó vì mình dự định đi du lịch với đồng chí gái nhiều nơi trên thế giới trước khi chống gậy hay trả nhớ về không. Tính trước cũng khó, nhiều khi cuộc đời lại đưa mình theo chiều hướng khác. Còn vui ngày nào thì kể chuyện xưa Đà Lạt. Bác nào có hình ảnh xưa Đà Lạt thì cứ gửi cho em. Biết đâu em nhớ chuyện gì đó, kể lại cho bà con một thời ở Đà Lạt dấu yêu. 

Tấm biển này cho thấy sự công nghiệp hoá của người Việt vươn ra thế giới cho bằng họ như sai nghĩa trật lất. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đà Lạt thiên đường đánh mất

Ông Cunhac, một trong những người Pháp đầu tiên cai quản Đà Lạt, cho rằng ông ta tiếp tục ý định của người tiền nhiệm để xây cái đập, chận nước của suối Cam Ly biến thành Hồ Lớn (Grand Lac) và một cái đập khác ở hạ lưu của suối Cam Ly, nơi các người địa phương sinh sống có Hồ Nhỏ (Petit Lac). Mình thắc mắc là hồ Nhỏ nằm ở đâu, nay xem lại bản vẽ của ông Hébrard thì thấy hồ Đội Có đề Lac. Nhưng to lớn gấp 5, 6 lần ngày nay.

Theo bản vẽ của ông Hébrard thì hồ Nhỏ là hồ Đội Có sau này, rất rộng lớn chạy dài tới đường Phan Bội Châu và đường lên dinh tỉnh trưởng. Ngày nay bị thu hẹp nhỏ lại xem như 1/10 của ngày xưa.

Theo bản vẽ của ông kiến trúc sư Hervé Hébrard, khôi nguyên của Grand Prix de Rome về sự phát triển Đà Lạt, chúng ta thấy có những hồ nhỏ cạnh Hồ Lớn như hồ Đội Có và hồ Tống Lệ. Hai hồ này dùng để giữ nước dơ chảy xuống từ khu vườn Võ Tánh và Sân Cù, Giáo Hoàng Học Viện, tránh chảy vào hồ Lớn hay hồ Nhỏ. Phía bên khu vực đồi Nguyên Tử Lực cuộc thì có một hồ khác gần vườn Bích Câu Kỳ Ngộ. Ngoài ra phía thượng nguồn thì có hồ Than Thở (Lac des Soupirs), có hồ Mê Linh (lac Saint Benoit) để trữ nước dơ khi trời mưa.

Phần chỗ vườn Bích Câu Kỳ Ngộ sau này, có các chỗ chơi thể thao, khu vực trường học sau này được xây cất trường Grand Lycee

Trung tâm hành chánh gần trường Võ Bị, sau này không được xây dựng vì người Pháp thua trận Điện Biên phủ

Phía các vùng dành riêng cho dân địa phương (indigenes) ta thấy toàn là khu vực thấp còn khu vực dành cho người Pháp là trên các đồi như khu vực đường Yersin hay Trần Hưng Đạo, đều ở trên cao thêm diện tích rộng hơn các khu dành cho người Việt, khiến ông Võ Đình Dung, 1 trong 2 đại biểu người Việt của hội đồng thị xã (2 người Việt, 3 người Pháp) lên tiếng phản đối, yêu cầu cho thêm đất và chiều cao. Do đó khu vực Hoà Bình, dãy phố khu nhà hàng Chic Shanghai và Việt Hoa rộng hơn dãy phố nhà Đội Có, phía sau là bến xe Tùng nGhĩa, xây trước hai khu phố của ông Võ Đình Dung. Hôm kia mình có gặp cháu của ông Võ Đình Dung ở Boston. Bố anh ta nghe nói là em của ông Dung.

Hồ NHỏ (Petit lac) được thiết kế là để giữ nước khi đầy hồ Lớn nhưng khi họ phá cái đập hồ Lớn và xây càu Ông Đạo thì xem như ngọng vì khu vực ấp Ánh Sáng đến khu Abatoir hay bị ngập vì hạ lưu của hồ Xuân Hương.

Trong bản thiết kế, thấy đã vẽ Thuỷ Tạ, còn sân Cù là một vườn công cộng cho thành phố (jardin  Public). Ta thấy cái đập cạnh Thuỷ Tạ, chạy qua bùng binh đường Đinh Tiên Hoàng. Thấy hồ đội Có mang tên Lac và hồ Xuân Hương cũng đề Lac. Thấy khách sạn Désanti mà ông chủ sau này, làm quản lý khách sạn Palace đầu tiên tước khi thưa kiện vì khách sạn Palace không trả tiền vì lỗ. Mình thấy Camly rectifié, xem như suối Cam Ly đã được người Pháp hoán đổi hướng về phía đường Phạm Ngũ Lão.

 

Khu vực dành cho người Việt từ các ấp Hà Đông Nghệ Tỉnh, số 6 đến khu vực Phan Đình Phùng, Hai Bà Trưng thì chỉ bị ảnh hưởng một phần thôi nhưng khu vực Phan Đình Phùng là ngọng. Khi mưa, nước từ đồi Hàm Nghi chảy xuống, từ ấp Mỹ Lộc, chùa Linh Sơn. Cứ viết xuống rồi sau này dò lại, hy vọng sẽ nhớ hay chỗ khu Hoà Bình, MINh Mạng, Duy Tân tha hồ chảy xuống khu Phan Đình Phùng thấp nhất.

Trước khi chợ Mới Đà Lạt được xây dựng thì bao nhiêu nước mưa đều trôi xuống khu vực này, nơi họ trồng rau xà lách xoong. Khi xây khu chợ mới thì nước cống được dẫn thoát ra phía ấp Ánh Sáng đổ xuống suối Cam Ly.

Khi mưa thì khu vực phía sau đường Phan đình Phùng hay bị ngập, bao nhiêu nước dơ đều chảy xuống con suối chảy về từ Đa Thiện, chảy qua Lò Gạch rồi về Cam Ly. Chỗ khu vực trường Trần Hưng Đạo có hồ Vạn Kiếp, để giữ nước dơ, nghe nói nay đã biến mất, thế vào là các nhà xây khắp nơi. 

Lý do bị ngập lụt vì dân sống phía sau mấy con hẻm của đường Phan Đình Phùng, lười đổ rác nên cứ quăn rác xuống chỗ mấy cầu bắt ngang con suối.

Điển hình chỗ chợ Nhỏ, giữa nhà thuốc tây Lâm Viên và tiệm may ông Ba Hoà, có một con hẻm băng qua đường Hai Bà Trưng. Phía sau có một con suối, có cầu gỗ bắt ngang để đi qua đường Hai Bà Trưng. Ngay chỗ xóm Địa Dư, có một con suối khác, cũng có một chiếc cầu gỗ do các hướng đạo sinh Lâm Viên xây khi mình độ 10 tuổi, do anh Ngữ, con bà Ấm Thảo chỉ huy. Mỗi lần trời mưa, là mình thấy nhà thằng Đào học chung với mình ở Grand Lycee, hay bị ngập, mẹ em của hắn cứ lấy chổi chà quét nước hất ra ngoài. Nhà mấy chỗ này hay xây cái bục xi măng cao hơn sân độ 30 xem để mưa không dâng vào nhà. Khu hảng cưa ông Xu hiện cũng bị lụt mệt thở.

Dân xóm Địa Dư, đêm xuống cầu đổ rác xuống vào mùa khô nên ít nước, từ từ rác chất đống lên tới cầu luôn, ngập khắp nơi nên suối không chảy được. Bên kia đường Phan Đình Phùng, dân trong hẻm này cũng đem rác đổ nơi cầu khiến ruồi bu đen như ruồi. Kinh. Ngoài ra mình còn thấy chỗ cầu Cẩm Đô, dân tình cũng đem rác đổ đầy tới cầu Cẩm Đô. Rồi khúc hẻm trường Tân Sanh cũng đầy rác. Chỉ có khúc Hải Thượng là không thấy ai đem đổ vì mấy nhà xung quanh toàn là biệt thự và trường Việt Anh.

Nhớ mỗi lần lên Dốc Nhà Làng, hay mấy cầu thang lên đường Mình Mạng, chỗ nhà chú Lìn bán hủ tiếu ngoài chợ, là mình thấy ống cống đến  nghịt. Lâu lâu thấy thím Lìn quét chổi chà cho rác trôi xuống đường Phan Đình Phùng, trước tiệm Cẩm Đô. Trời mưa, nước cuốn hết rác chảy xuống đường Phan Đình Phùng, trôi ra con suối. Xem như bao chất dơ của dân Đà Lạt là trôi xuống suối.

Tương tự khu Hoà Bà Trưng cũng vậy, nước từ  Thi Sách, Calmette chảy xuống đường Hai Bà Trưng rồi theo con suối chảy về Cam Ly. Đi xa hơn lên Số 4 thì nước trên đường Ngô Quyền chảy xuống Hai bà Trưng rồi chảy ra suối, chảy vè Cam Ly. Do đó khi xưa, đi ra thác Cam Ly là phải bịt mũi. Nhiều cặp yêu nhau, chạy ra đây, bịt mũi lại vẽ tên của họ trên đá với mũi tên đâm thủng hai quả tim rồi bịt mũi thề là mối tình hữu nghị chỉ tàn phai khi nào tiệm sơn Bạch Tuyết bị xụp tiệm. Không biết bao nhiều chuyện tình hữu nghị trai gái Đà Lạt bị huỷ bỏ khi Việt Cộng vô vì hảng sơn Bạch Tuyết bị đóng cửa. Ai biết cho mình xin.

Khi mùa mưa đến thì rác ngập các con suối nên khi nước mưa từ Hàm Nghi, Minh Mạng đổ xuống thì ngập đường Phan Đình Phùng, từ đó chảy ra suối. Mưa mà đi lên mấy con dốc như Mimosa, hay chỗ tiệm bảo hiểm rồng Vàng của ông Võ Đình Hoè lên chỗ tiệm phở Tùng là thấy nước chảy xối xả. Suối lại bị nghẹt rác nên nước không thoát, làm ngập các khu vươn như của ông Ba Đà và nhà cửa trong mấy con hẻm. Dân ở ngay đường Phan Đình Phùng ít bị ảnh hưởng vì phía sau thấp hơn lề đường.

Khi mưa, mấy khu vườn từ mả Thánh, do gia đình ông Võ Đình Dung tặng đất cho dân Đà Lạt làm nghĩa địa, chạy xuống vườn ông Ba Đà, rồi chạy xuống Cẩm Đô là ngập hết vì rác ứ đọng, không trôi được. Khu vực đường Cường Để là bị ngập vì thiên hạ cũng đổ rác ngay cầu Lê Quý Đôn. Đường Hai Bà Trưng, ngay khúc cầu Cảm Đô cũng bị ngập nước vì rác và nước từ trên đồi nhà Thương chảy xuống. Xe Bridgestone của mình bị ngập nước một lần tại đây, tốn tiền bà cụ sửa chửa lại. 

Cũng vài tuần lễ sau nước chảy xiết mới cuốn trôi đống rác từ mấy cây cầu gỗ đi về phía Cam Ly, mới thấy rút nước tại các khu vườn. Cho thấy ngập lụt Đà Lạt khi xưa là nhân tai, do người dân không ý thức, đổ rác bừa bãi khiến nước mưa không trôi, làm ngập. Mình nghĩ người Pháp chỉ thành lập có một hồ Vạn Kiếp ở khu Đa Thiện, họ cần làm thêm một hồ khác gần khu vườn ông Ba Đà hay Mã Thánh thay vì để khơi khơi như vậy. Ngày nay chỗ Mả Thánh khi xưa, họ làm một sân vận động, rồi ống cống nước trôi về đâu, chắc chắn sẽ ngập lụt khu vực xung quanh.

Nguyên thuỷ người Pháp xây cái đập chận nước lại từ công trường trước khách sạn Palace LangBian, chạy qua bùng binh Đinh Tiên Hoàng. Lúc này chưa thấy Thuỷ Tạ (đầm ếch) nhưng đã được ông Hébrard vẽ trong bản thiết kế đô thị của ông ta.

Sau này mình về Đà Lạt thì thấy mấy con suối được Hà Nội cho làm lại, lót đá, làm kè đủ trò. Vấn đề là họ cho xây nhà cửa rất nhiều lại gần khiến con suối bị thâu ngắn chiều ngang lại 2 phần ba. Khi xưa, mưa xuống thì nước chảy ra vườn, thấm xuống đất, nay không có đất trống, nước chỉ tìm cách ra chỗ con suối. Lúc trời mưa thì mình thấy nước chảy xiết. Nếu mưa to thì nước nhiều, chảy không kịp sẽ dâng lên cao và gây ra ngập lũ.

Khi xưa, xung quanh hồ Xuân Hương có hồ Đội Có to và dài kéo tới khu vườn đường Võ Tánh, nay bị thu hẹp để thiên hạ xây nhà. Nước cống từ Đinh TIên hOàng, Võ Tánh chạy xuống hồ Xuân Hương vì hồ Tống Lệ đâu mất tiêu, chắc nằm trong khu vực sân cù. Chưa kể khu bên cạnh ấp Cô Giang, quanh bờ hồ, nay xây cất khắp nơi, nước cống nước dơ chảy ra hồ.

Đây là nơi xả nước của hồ Nhỏ, sau này được được xây lại và được gọi là cầu Ông Đạo

Trước kia chỗ đường Nguyễn Trường Tộ, trời mưa nước chảy xuống khu sân vận động, có ống cống xung quanh sân để dẫn đến khu vực cạnh am Sohier và thấm từ từ xuống đất vì có cây trồng xung quanh đồi. Nay họ xây cái chợ Big C rồi nước khu vực này chảy đi đâu, ngoài hồ Xuân Hương.

Nhớ có lần, trời mưa, nhà vườn trên Chi Lăng, quên sao để mấy bịch thuốc trừ sâu chảy cuốn ra tới hồ Xuân Hương. Thiên hạ đi vớt cá bị ngộ độc thuốc sâu, nổi lềnh bềnh trên hồ.
Nhìn bên trái, ta thấy các section của ông Hébrard, các đường đều phải trồng cây và chiều cao của nhà tại Đà Lạt chỉ được 2 tầng lầu. Thời đệ nhất Việt Nam Cộng Hoà, có các chương trình trồng cây khắp Đà Lạt. Để hôm nào mình sẽ kể rõ hơn. Theo bản vẽ thì khu Hoà Bình không có trên bản vẽ, dinh tỉnh trưởng đứng một mình trên đồi.

Tấm ảnh cho thấy họ chặt cây rồi trồng cây con, nghe nói là cây sầu riêng, nay trở thành cây sầu chung của người Lâm Đồng khiến đất bị xụp.

Ngày nay, mình không ngạc nhiên nghe thiên hạ kêu hồ Xuân Hương hôi thối, bị ứ đọng. Nghe nói người ta tìm được các chất độc. Một cuộc khảo-sát khoa-học môi-trường nước hồ Xuân-Hương, tiến-hành năm 2009, cách đây 14 năm đã có kết-quả là các chỉ-tiêu về hóa-học, vật-lý và vi-khuẩn đều cao … đặc-biệt là nước-hồ cũng đã mang độc-tính môi-sinh do một loài vi-khuẩn Cylindrospermopsis raciborski tạo ra với hình-thức tiêu-biểu là mùi-hôi … theo tài liệu đọc thì các vi khuẩn sẽ gây hại cho gan và thận. Đọc tài liệu theo link dưới đây.

https://en.wikipedia.org/wiki/Cylindrospermopsis_raciborskii

Hiện-tại trong nước hồ Xuân-Hương cũng đã có sự hiện-diện của các kim-loại nặng gây ảnh-hưởng đến sức-khỏe con-người như Cr (Chrome), Ni (Nickel), Cd (Cadium), As (Arsenic) và hàm- lượng muối Ferriques (muối sắt) trong nước-hồ ở mức khá cao (gần 5 mg/l). Dư-lượng thuốc bảo-vệ thực-vật (bao-gồm nhiều hợp-chất thuộc nhóm phosphor hữu-cơ và clo hữu-cơ) cũng được phát-giác. Nồng-độ microcystins trong nước lên đến 16 µg/l so với tiêu-chuẩn của WHO cho nước là 1 µg/l, gấp 16 lần tiêu chuẩn quốc tế.

Gần đây lại nghe nói họ đập Sân Cù, xây cái gì to đùng xem như phần đất chỗ đó, không thấm nước mưa được, sẽ đi về đâu như siêu thị Big C và xung quanh đó, chưa nói đến chất độc được thải ra. Về Đà Lạt, mình chạy xe vòng vòng ngoại ô thì thấy toàn là nhà kính, đúng hơn là nylon, che khắp nơi. Không biết họ có làm đường ống thoát nước hay không, hay cứ để trời mưa trời tự tìm lối thoát nước. Cây cối thì chặt hết nên không giữ nước mưa lại, nước cứ tha hồ chảy xuống cuốn theo chất dơ và độc. Do đó mình thấy nhiều tấm ảnh Đà Lạt ngay hồ Xuân Hương bị ngập lũ.

Nhà kính để trồng rau, với không gian kín mít thêm thuốc sâu, phân bón, người nông dân chỉ cần hít vào hàng ngày thì sức khoẻ sẽ suy giảm theo năm tháng. Cây cối bị chắt hết, nước mưa sẽ không được giữ lại và sẽ xói mòn nhiều nơi. Ở Hoa Kỳ mấy ngừoi cắt cỏ dùng chất Round UP để diệt cỏ dại, bị ung thư mệt thở

Đây hình chụp từ báo chí Hà Nội, thấy họ xây talus khơi khơi cây cối bên cạnh thì biết họ đã chặt hết cây để xây nhà cửa.

Nhớ năm 1992, mình có làm việc cho một văn phòng kiến trúc mỹ, được một tập đoàn Tân Gia Ba, trả tiền để thiết kế một trung tâm giải trí ở Suối Vàng Dankia. Mình có hỏi vấn đề nước thải thì khách hàng khó chịu và bị đổi sang làm công trình khác để khỏi hỏi bậy bạ.

Đà Lạt được xây dựng để làm một nơi nghỉ dưỡng cho người Pháp và ngoại quốc. Có chương trình biến thành thủ đô Đông Dương nhưng khi người Pháp thất trận tại Điện Biên Phủ, họ trao trả lại nền độc lập cho Việt Nam Cộng Hoà. Trong vòng 8 năm năm ngắn ngủi, Việt Nam Cộng Hoà đã cho xây dựng, trồng cây khắp Đà Lạt. Nhiều công trình đặc sắc như chợ Đà Lạt, viện đại học Đà Lạt, các trường đại học quân sự như Võ Bị, Tham Mưu, Giáo Hoàng học viện, trường Lasan Adran,…

Vì đâu nên nông nổi này

Đường Nguyễn Công Trứ khi xưa chỉ có vài căn nhà, mình hay ra khu này vì có am Mệ Cai Thỏ và nhà anh bạn học , xung quanh là vườn. Nay về thì đầy nhà, vườn suối mất tiêu.

Đà Lạt mùa này phố cũng như sông

Thấy nhà cửa trên đồi , bổng nhiên có căn nhà lầu mấy từng đang xây, nước dơ, chảy về đâu người Đà Lạt ơi

Cứ xem nhà kính, nước mưa xuôi về đâu

 Nếu chỗ này ngập lũ thì hồ Xuân Hương cũng đầy. Chán Mớ Đời 

Từ năm Mậu Thân trở đi thì chiến sự gia tăng khốc liệt, người dân bỏ quê vào Đà Lạt cư trú, bắt đầu xây cất đủ trò, không xin phép, không theo bản thiết kế phát triển của Đà Lạt do người Pháp soạn thảo.

Từ 75 đến giờ mình không thấy họ xây dựng được một cái gì đặc sắc cả. Họ cho phá Thao Trường, được xem là một cung thể thao có giá trị lớn ở Đông Nam Á, để xây dựng lại cái gì đâu đâu rất Chán Mớ Đời. Mấy cái chợ được xây sau này thì phải nói chán như con gián.

Thời tây để lại các công trình như Grand Lycee, nhà thờ chánh toà, khách sạn Palace, Du Parc, thời Việt Nam Cộng Hoà thì còn có chợ mới, Thao Trường, viện đại học Đà Lạt, trường Võ Bị quốc gia, Giáo Hoàng Học viện,…

Ngã Ba Cẩm Đô và Phan Đình Phùng (hình do NK gửi)

Mình đọc trên chuyenxưa.net, có nói đến giai thoại hai thì sĩ Quách Tấn và Hàn Mạc Tử, xin ghi lại đây:

Tử nói: – Cứ xem bóng trăng cũng biết nước hồ ở Đà Lạt trong đến ngần nào! Tôi tiếp: – Theo tôi chỉ có nước hồ Đà Lạt và nước sông Hương mới đáng gọi là nước. Nước ở các sông, các hồ, dù trong đến đâu, sắc xanh cũng có phần lợt lạt. Duy nước hồ Đà Lạt và nước sông Hương là đượm đà màu nước biển. Ai đã từng nhìn đôi mắt của người đẹp Ấn Độ – đôi mắt xanh như ngọc và xa thăm thẳm như vòm trời ngày thu – thì mới tin lời nói của tôi là không huyễn hoặc. Muốn thấy rõ cái đẹp của nước hồ Đà Lạt thì phải đến ngắm lúc ban trưa tạnh trời. Tử trầm ngâm hồi lâu rồi nói: – Không có cảnh thì khó có thơ, mà đứng trước cảnh đẹp quá, thơ nghĩ cũng không ra được. – Theo tôi không phải vì cảnh quá đẹp mà thơ không dám ra. Đó là vì đứng trước cảnh đẹp cũng như đứng trước tình đẹp, người thơ mắc lo tận hưởng cái đẹp của tình, của cảnh, tâm trí đâu còn rảnh rang mà nghĩ đến thơ. Huống nữa người thơ chỉ làm thơ trong khi thiếu thốn. Tình kia đã quá đầy đủ để cho tâm hồn ôm ấp thì người thơ còn thiếu thốn gì nữa mà làm thơ.

Tử vỗ tay tán thưởng. Chúng tôi đang nói chuyện thì dường như có một luồng ánh sáng từ trong hồ bay ra và thoáng nhẹ ở trước mắt. Chúng tôi chú mục: Một đám sương lớn bằng một chiếc chiếu chõng nổi lềnh bềnh trên mặt hồ. Sương mỗi lúc mỗi vun cao và lan rộng, phản chiếu ánh trăng sáng hực cả bốn bên. Trong phút chốc mặt hồ bị khuất hẳn và trước mặt chúng tôi nổi lên một ngọn “núi bông gòn” trắng phau và sáng ánh. Rồi một ngọn gió thổi nhẹ, sương ùn ùn toả ra khắp nơi và cuốn cả trời đất muôn vật. Chúng tôi không còn thấy gì ngoài ánh trăng. Đến nỗi chúng tôi đứng sát bên nhau mà chúng tôi nhìn cũng không thấy rõ được nhau!

Bạn đang sao chép nội dung của page fb.com/chuyenxua.net. Nếu sử dụng cho blog cá nhân, vui lòng ghi rõ nguồn chuyenxua.net kèm theo link bài viết. Nếu là website, kênh truyền thông hoặc liên quan đến thương mại, vui lòng liên hệ trước để được đồng ý. Mọi hình thức vi phạm bản quyền nội dung để kiếm tiền thông qua MMO đều sẽ bị report đến Facebook và Adsense

Ai đó kêu Đà Lạt thiên đường đánh mất. Mình tin là chưa chậm trễ, Đà Lạt có thể được cứu vãn nếu có một chương trình phát triển, hoà nhịp với thiên nhiên như thời Việt Nam Cộng Hoà. Nếu không thì một mai kia, không ai viếng Đà Lạt, chỉ biết ngồi ngáp ruồi, để thương nhớ về một thiên đường đánh mất vì lỗi lầm của chúng ta ngu muội, thiếu trách nhiệm cho thế hệ mai sau. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Ghép phòng ghép tình

Đi chơi, mấy người quen kể chuyện họ đi du thuyền chuyến vừa qua tại âu châu. Nói đến việc ghép phòng khiến mình ngạc nhiên. Lý do là đi chơi chung có mấy người bạn goá vợ và goá chồng. Nếu ở một phòng riêng thì phải trả 5% thêm nên họ bàn với nhau là ghép phòng để bớt 5% lại thêm có người nói chuyện hay có té trong phòng thì còn có người đỡ dậy.

Nói chung là mọi người đều biết nhau, hoàn cảnh của nhau. Họ nói đến một anh chàng, kêu mình biết anh ta vì bà con bên vợ. Anh này thì mình nhớ, đại gia bên Việt Nam khi xưa. Cho con gái độc nhất đi du học ở Hoa Kỳ, học xong cô ta không muốn về Việt Nam nữa nên hai vợ chồng khăn gói bỏ công ăn việc qua Hoa Kỳ vì có gia đình bảo lãnh.

Anh ta là thầu khoán khi xưa, kể mấy gói thầu miền nam thì đều phải chạy ra Hà Nội gặp mấy ông lớn, quà cáp, chia chác ra sao thì mới thắng được. Lý do đó mà người Hà Nội giàu hơn người trong nam, tiền xài thả cửa vì có tiền mớm từ trong nam. Nam làm việc Bắc nhận tiền theo kiểu truyền thống nam nhận họ bắc nhận hàng sau 75.

Anh ta muốn đi thầu lại tại Hoa Kỳ, nhưng tiếng anh tiếng u không rành thêm lớn tuổi nên bắt đầu chậm, cuối cùng hình như dẹp vụ này. Cô vợ qua đời trong mùa covid nên anh ta cũng buồn đời. Lâu lâu mình gọi điện thoại hỏi xem sao nhưng rồi đi chơi mút mùa với đồng chí gái nên chả nhớ gọi anh chàng. Chỉ khi nào đồng chí gái tổ chức ăn uống thì mới nhớ, gọi đến nhà chơi.

Khi mọi người bay đến Barcelona, trước vài ngày để chuẩn bị lên tàu đi các nước ở âu châu thì cả đám đi ăn cơm, bà goá chồng được ghép phòng với anh ta bổng nhiên kêu mất cái ví xịn. Phụ nữ người Việt có cái tật hay khoe khi đi chơi. Thay vì để nhà đồ quý giá, cứ đem cái thân tàn ma dại mà đi, họ lại đem hết của hồi môn ra mà mang theo nên khiến đám móc túi, kẻ gian để ý. Trong ví có tiền bạc, thẻ tín dụng và sổ thông hành. 

Thế là ngọng. Phải ra toà lãnh sự xin giấy tạm để có thể lên máy bay. Lý do là thuyền ra khơi không có sổ thông hành, họ đâu cho lên. Một ông khác trong chuyến đi thấy đứng đợi đổi tiền lâu quá, một tên đến đổi tiền hời hơn ngân hàng nên đưa $500 đô đổi, khi tên này đi rồi, ông ta đếm lại thì chỉ thấy có hai tờ trên dưới ngoài ra toàn giấy. Cái này mình có chứng kiến ở Venice 1 lần. Tên bồi bàn thối tiền, thấy hắn đếm rõ ràng nhưng khi mình cầm lên để đếm lại thì lại thiếu. Làm vậy vài lần nên mình kêu nó cứ đưa từng tờ cho mình là xong việc. Nay thì xài thẻ tín dụng là khoẻ nhất.

Nói chung du khách mỹ ra ngoại quốc là thiên hạ biết liền nên dễ bị móc túi, giựt ví vì ít có vụ này xẩy ra ở Hoa Kỳ. Còn âu châu thì như cơm bữa nên dân tình cẩn thận, đề cao cảnh giác. Nghe kể một cô bạn học cũ với đồng chí gái về Việt Nam, ngồi xe máy, đeo cái ví xịn, bị giựt té xe rồi chết. Cũng cái tội khoe của của người Việt. Một cái ví LV dù là đồ nhái cũng gây chú ý, như lạy ông con ở bụi này.

Chỉ có một ông là lời. Ông ta thấy cô gái để cái ngực to tròn, thấy có tiền cắm trong xú chiêng nên khi cô ta ôm chồm lấy ông ta, thì ông ta vui vẻ rút được tờ giấy mấy Euro, trong khi đó cô ta thò tay móc túi quần ông ta thì bà vợ đi sau, thấy vậy tức quá, lấy cái tay đánh lên tay cô gái kia bỏ chạy. Ra đường bị tổ trác, gặp Hoạn Thư, cô móc túi mất 5 Euro mở hàng. Chán Mớ Đời 

Anh chàng chịu khó ở lại với bà goá chồng, đi ra toà lãnh sự, làm giấy tờ rồi cho mượn tiền để mua vé bay qua Pháp để lên tàu chuyến kế tiếp. Mình đoán là cảng Marseille. Đúng là một người Gentleman Madze Việt Nam. Tiếc 5% mà chả ngủ ngáy gì cả, lại chả được gì vì bà goá chồng kêu ông này cù lần. Chán Mớ Đời 

Anh ta rên là bà ghép phòng nhưng không chung giường. Bà này ngáy kinh hồn, có lẻ ông chồng cũ nghe ngáy quá, ngủ không được nên chết sớm. Cứ thuyền trôi trên đại dương mà anh ta ngủ không được vì tiếng ngáy của bà ghép phòng. Ghép phòng thì có nhưng ghép tình thì chưa bén được vì tiếng ngáy của em vào đêm trường như lời nỉ non của Thiên Linh Cái, con gái chị Hằng khi xưa.

Em ngáy đi em ngáy đi trong đêm trường làm tôi thao thức. Em ngáy đi em ngáy đi,…

Mình và đồng chí gái và mấy người quen đi du thuyền từ New York xuống vùng tam giác Bermuda chơi một tuần. Tàu chạy chậm hơn tàu 2 lốc đi vượt biển nữa. Xem như 2 đêm chạy xuống dưới đó, rồi 2 đêm chạy về New York, còn 3 ngày đậu ở Bermuda để thiên hạ đổ bộ xuống đi chơi, thăm viếng, chắc cũng chả có gì mấy xứ này để xem. Chỉ sống nhờ vào du khách đổ bộ xuống hải cảng.

Lâu quá không đi chơi với gia đình bà chị vợ. Để đồng chí gái gặp mặt, hàn huyên bên vợ, cả vài năm nữa, gặp nhau, hỏi ai rứa? Là Chán Mớ Đời 

1 tuần sẽ không có Internet. Trên tàu có wifi nhưng phải mua mà yếu lắm. Giá 1 tuần lễ mà họ chặt đến $230. Thôi chịu khó sống kiếp không có wifi một tuần cho khoẻ. Chắc không chết thằng tây nào. Có gì lạ mình sẽ ghi lại, rồi về nhà tải lên cho các bác đọc.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Biết ai đây?

 Biết ai đây không? Câu hỏi này mình thường được nghe rất nhiều lần khi gặp người lạ. Mỗi lần khiến mình đã ngọng lại phải câm luôn. Đây là chị của một tên học chung trường khi xưa, không thân. Người học chung lớp mà 50 năm sau, gặp lại, mình còn đứng như ngỗng ị khi được giới thiệu, đây lại người chưa bao giờ gặp mặt. Có lẻ mình chưa bao giờ gặp mặt chị ta khi xưa tại Đà Lạt. Thêm ông chồng lại kêu khi xưa, gặp ông cụ mình hàng ngày tại toà tỉnh ở đường Yersin, gần kho bạc thế là ngọng câm luôn. Hoá ra vợ chồng con gái đầu của ông bà tiệm vàng Hoàng Ngọc Bửu ở khu Hoà Bình, người làng Kế Môn, học trò của ông BÙi Duy Chước, đường Minh mạng khi xưa.

Chỗ từ đường Tăng Bạt Hổ lên thấy cái hẻm đi luồng vào trong, có tiệm vàng Hoàng Ngọc Bửu, sau đó có tiệm bánh Thanh Nhàn, nơi lấy mức của bà cụ mình khi xưa để bán chợ Tết

Nếu dân Đà Lạt khi xưa, chắc không ai quên đối diện nhà hàng Mekong, có một passage, một đường luồng phía trong khu Hoà Bình, nối tiếp xuống cầu thang chợ Mới, có tiệm bánh Thanh Nhàn, đầu hẻm là tiệm vàng Hoàng Ngọc Bửu, hình như có bà con với ông bà Tư Bổ, tiệm vàng Huỳnh Ngọc, cạnh tiệm ông bà Võ Quang Tiềm mà cách đây 1 tháng, ông con ở Annecy, Pháp quốc, hỏi mình sao biết tên cúng cơm của mẹ anh ta. Như đa số các tiệm vàng tại Đà Lạt, thuộc dân làng Kế Môn. Nay họ di dân qua Houston rất đông. Mình có kể lý do làng này nổi tiếng về nghề thợ bạc vì ông tổ nghề này ở Làng Kế mÔn được đưa vào triều đình làm việc.

Dân học sinh Yersin khi xưa có con tiệm vàng rất nhiều như Kim Thịnh, Bùi Vàng, Tư Bổ (Huỳnh Ngọc), Hoàng Ngọc Bửu…

Mình đi ăn cưới cô cháu ở Boston, hai vợ chồng này là bạn của vợ chồng bà chị vợ nên gặp người đồng hương Đà Lạt xưa. Mình có nghe chị vợ nói đến cặp vợ chồng ni nhưng nay mới hội kiến người Đà Lạt xưa. Hoàng Ngọc Ánh có email mình một lần nói có bà chị ở Boston, quen với chị vợ mình. Hai vợ chồng, đại diện nhà gái để nói đôi lời với nhà trai. Nghe kể anh chàng mới ghé Boston chơi xem như hụt gặp lại bạn học cũ.

Sau đó ngồi nói chuyện, bổng nhiên anh chồng kêu mi kể chuyện về Đà Lạt đúng y bong, những người nào là anh nhớ hết. Kêu Lai Thái, Xí rổ,… hay thiếu tá Lê Xuân Phong của đại đội 302. Anh ta kể nhớ khi ông Đoàn thăng chức thiếu tá Phong tại toà tỉnh, thấy hắn còn trẻ ghê mà đã lên thiếu tá. Mình nói may là vì anh ta bị quân lệnh, không được thăng chức mấy năm vì có đàn em đánh lộn với quân cảnh và bắn súng vào đám lính gác trường Võ Bị khi ông Thiệu đang ở trong trường khi tổ chức lễ mãn khóa. Nếu mình không lầm thì theo ông Cornett thì anh Phong có đâu 50 huy chương của Việt Nam Cộng Hoà và 5 cái của quân đội Hoa Kỳ. Anh ta không biết Anh Phong đi cải tạo 10 năm rồi vượt biển. Kêu Việt Cộng bắt chắc là giết ngay vì đại đội 302 khi xưa nổi tiếng sát cộng tại Đà Lạt.

Lại kể vào những ngày hấp hối của Đà Lạt, tiểu đoàn 204 đánh chiếm lại Di Linh nhưng cũng  thiệt hại khá nhiều, bắt sống được một ông thượng tá của Việt Cộng và chiếc xe Molotova nên kéo lên Đà Lạt, để trước bùng binh vào chợ Đà Lạt, đối diện cà phê Hạnh Tâm, để trấn an người dân thị xã. Dựa theo cuốn sách của ông Al Cornett, cựu cố vấn của đại đội 302, thì dạo ấy quân số của đại đội 302 lên hơn 300 binh sĩ, xem như nhiều hơn cả quân số của một đại đội. Thay vì giải tán bớt cho các đội quân khác thì ông Nguyễn Hợp Đoàn, đề nghị thành lập tiểu đoàn 204, để giữ hết quân số của đại đội. Do đó vẫn giữ được chủ lực đại đội 302 của Đà Lạt xưa.

Nhà ga xe lửa Đà Lạt xưa

Đi ăn đám cưới thì gặp anh rể của chú rể là lực lượng đặc biệt của Hoa Kỳ, hiện đang tập luyện đợi bổ đi nơi khác. Anh ta kể là nhóm lính cuối cùng rời Á Phủ Hãn theo lệnh rút lui của ông Biden. Anh ta cho biết xứ này tham nhũng kinh khủng nên ai thờ ma nhà đó, không như người Ukraine tranh đấu vì đất nước họ, đây thì các bộ lạc ăn chia nên tốn của người Mỹ mà chả đưa đến đâu nên họ rút lui. Nay có lẻ sẽ đi Phi Châu vì ở Phi Châu, lính Nga ở đó khá đông. Dạo này cứ nghe nói về Phi châu, cứ đảo chính đủ loại. 

Xa quê hương, lâu lâu gặp lại một người đồng hương, kêu biết bố mẹ mình khi xưa thấy ấm lòng.

Lâu lâu mình có nhận email của hàng xóm hỏi thì nhớ, chớ những người không bao giờ gặp khi xưa mà hỏi biết ai đây không là ngọng. Khi xưa, mình không thích xem chương trình đố vui để học.

Nói chung thì sau bao nhiêu năm trở lại thành phố Boston đầy ắp kỷ niệm của một thời dại gái. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn