Sai hay đúng chất-béo làm mập phì?

 Năm kia mình đọc sách về trường phái dinh dưỡng Paleo, Keto và vô thất thì có thử nghiệm thì thấy xuống được 15 cân. Từ đó cứ ăn theo chế độ IF8:16 (ăn trong 8 tiếng và nhịn ăn trong 16 tiếng), ăn ít lại cơm bánh mì thì cơ thể bình thường, không lên cân không giảm. Thứ hai, mình nhịn đói vì thường cuối tuần ăn hơi nhiều với bạn bè hay gia đình.

 

Vấn đề là khi ăn thịt theo trường phái dinh dưỡng Paleo thì mình không thích lắm. Mình cảm thấy cơ thể không ưa thích thịt nên bò kiếm sách đọc thêm.

 

Các tín đồ theo trường phái Keto đả kích, nhục mạ ông Ancel Keys, người đã phát minh K-ration cho binh sĩ Hoa Kỳ trong đệ nhị thế chiến. Trong thời chiến tranh Việt Nam, mình có ăn gạo sấy của mỹ vài lần. Không ngon lắm.

 

Khi tổng thống Eisenhower bị đột quỵ khi đang tại chức, ông Keys được mời vào toà bạch cung để kế hoạch chế độ ăn uống cho vị tổng thống này. Ông này nổi tiếng sau thế chiến II vì nghiên cứu về dinh dưỡng, trường thọ và bệnh tật.

 

Ông ta cho rằng các bệnh tật đều bắt nguồn từ các chất béo nhất là chất béo bảo hoà (saturated fat). Từ đó ông ta được thượng nghị sĩ McGovern nhờ thành lập một chế độ dinh dưỡng cho người Mỹ ở cấp độ quốc gia mà người ta hay gọi “food pyramid”, kim tự tháp thực phẩm, được sử dụng như căn bản cho học sinh tại Hoa Kỳ và các y sĩ đều theo đó mà khuyên bệnh nhân theo chế độ dinh dưỡng này đến nay.

 

Chương trình dinh dưỡng này hạn chế chất béo nên các công ty thực phẩm phải dùng đường để tạo sự ngon miệng, tạo ra dopamine . Từ đó đưa đến vấn nạn ngày nay, người Mỹ bị bệnh béo phì và trên 25% người Mỹ bị bệnh tiểu đường. Tương lai còn te-tua hơn nếu không kịp điều chỉnh chế độ dinh dưỡng lại.

 

Dạo ấy, ông bộ trưởng canh nông Earl Butz đưa ra chương trình canh tác các nông phẩm bắp, lúa, đậu nành và được trợ cấp bởi chính phủ. Nông dân không nhận được tiền nhưng các công ty thực phẩm nhảy vào để làm việc này, vớt tiền của chính phủ. Họ trồng đại trà các nông phẩm này để nuôi bò, heo, gà ăn khiến thực phẩm rất rẻ nên người Mỹ ăn mệt thở. Dạo mình mới từ âu châu sang Hoa Kỳ làm việc thì rất ngạc nhiên; thực phẩm quá rẻ so với âu châu, có thể gấp đôi Thụy-sĩ và gấp 3 Ý Đại Lợi. 


Nguy hiểm cho sự canh tác vô tội vạ của các công ty thực-phẩm là họ chú tâm vào lợi nhuận nên tìm cách nuôi bò, gà, heo, theo phương pháp trong chuồng hay canh tác không cho đất đai ngơi nghỉ như trước đây nên phải bỏ thuốc sâu, phân bón hoá học,...đưa đến kết quả về dinh dưỡng không được tốt lành, tạo nên nhiều bệnh hoạn cho người tiêu dùng trên thế giới.


Mình nghe tin cựu chủ tịch của công ty Monsanto vừa được ông Biden tuyển chọn làm bộ trưởng canh nông. Kinh

 

Người ta chỉ trích ông Keys đủ loại RÈ kết quả hiện nay nhưng điểm son là ông ta về hưu, sống ở Ý Đại Lợi nơi ông ta khám phá về sự trường thọ, sống đến 102 tuổi trong khi các chuyên gia về dinh dưỡng, chống đối ông Keys đều chết sớm như ông Atkins chết ở tuổi 72 bệnh béo phì. Ông Atkins này dạy thiên hạ ăn sao để giảm cân nhưng ôn gia thì lên cân. Chán Mớ Đời 


Trong cuộc đời có 3 loại người: 1 thì ủng hộ mình, 2 là chuyên tìm cách đả phá mình và 3 là bàng quang. Thấy thiên hạ chửi bởi ông Keys thì mình cũng tìm thêm tài liệu đọc về các nghiên cứu của ông này để hiểu rõ thêm vấn đề, thay vì nghe lời các tay bán sách dinh dưỡng keto, đưa ra một biên kiến.

 

Nghiên cứu ngày nay cho thấy ông Keys chỉ sai là khi nói tất cả các chất béo bảo hoà đều đưa đến bệnh béo phì. Xin nhắc lại  Tất Cả. Ông ta không phân biệt chất béo từ thịt gia cầm và chất béo từ rau quả. Ông ta có nói là chất béo bảo hoà độc hại hơn loại chất béo không bảo hoà đơn   “monounsaturated fat” thường thấy trong các loại đậu, olive và bơ.

 

Các loại chất béo được thấy trong chất đạm của thịt bò, thịt heo, salami, gà. Chỗ nào có chất béo là có thịt mà người Việt hay gọi là thức ăn nhiệt. Con gái mình hay hỏi khi ăn món gì là Hot hay Cold ( tính nhiệt hay tính hàn). Mỗi lần nó ăn soài bị lỡ miệng thì mình nói ăn nhiệt quá nên phải uống nước thêm, xoa mật ong, sau này thì dùng Peroxide H2O2 xúc miệng thì hết.

 

Do đó người Pháp ăn thịt bò (tính nhiệt) với rượu đỏ (tính hàn) và ăn cá (tính hàn) với rượu trắng (tính nhiệt) tương tự người Việt nấu cá (tính hàn) với gừng (tính nhiệt) để bảo hoà,… món bœuf  Bourguignon của pháp được nấu với rượu đỏ, giúp giảm bớt tính nhiệt của thịt.


Khi xưa, người ta ăn trái cây vào mùa hè, có fructose để chứa đường, chất béo để phòng bị cho cơ thể tiêu thụ cho mùa đông. Các thú vật cũng tương tự, ăn trái cây có fructose, tạo ra chất béo để mùa đông khi chúng nằm trong hang, có thể tiêu thụ chất béo. Khi chúng ta không có thực phẩm, đói thì cơ thể sẽ lấy chất béo đã được dự trữ trong người để đốt năng lượng. Các người ở xứ lạnh đều béo do cơ thể dự trữ chất béo nhưng sau này họ ăn bú xua la mua nên mùa đông vẫn béo.


Ngày nay, chúng ta có thể ăn trái cây quanh năm vì trái cây được chuyên chở từ vùng Nam bán cầu nên fructose không được tiêu thụ vào mùa đông, nên chất béo không được tiêu thụ vào mùa đông như trước đây, gây nên bệnh béo phì. Nhất là người ta dùng chất bảo quản, để giữ một trái táo cả năm trước khi bán.


Người ta khuyên nên ăn trái cây đúng mùa nhất là được trồng tại ngay địa phương mình đang ở. Dạo này, trong vườn mình có cam, quýt và bưởi, loại cho mùa đông, có nhiều sinh tố C nhất là vỏ quýt được các nhà thuốc Bắc gọi là trần bì, để uống giúp bớt ho, bổ phổi. Nên mình ăn quýt vườn luôn vỏ cho khoẻ hay ép nước với vỏ để uống.

 

Người ta hỏi thăm người giúp việc ông Keys khi về hưu ở Ý Đại Lợi thì được biết ông ta rất thích olive và tiêu thụ rất nhiều.

 

Dầu olive là dầu không bảo hoà đơn nhưng thực tế cho thấy không phải chất béo của olive giúp ngừa bệnh tim mạch, bệnh Alzheimer,..mà chính các Polyphenol trong quả olive giúp cơ thể tái sinh các tế bào (autophagy ) tương tự resveratrol , một tinh chất trong hạt nho giúp hạ áp huyết, giảm chất béo trong máu.


Các nhà bán rượu đỏ đem nghiên cứu này ra để tiếp thị, bán rượu của họ nhưng phải uống bao nhiêu chai rượu mới có đủ chất resveratrol nhằm giúp loại trừ chất béo xấu trong cơ thể. Chúng ta có thể mua chất bổ sung Resveratrol, đã được lấy ra từ trái nho khi họ ép xác, để uống bổ sung thêm.

 

Đường ruột rất yêu thích Polyphenol trong olive mà bác sĩ Gundry, chuyên gia về tim mạch nói là ông ta ăn 1 lít mỗi tuần. Các đậu như hạnh nhân, đậu óc heo,…đều có nhiều chất béo không bảo hoà đơn, giúp nuôi dưỡng đường ruột.


Đường ruột được xem là não bộ chính, liên kết với não bộ trên đầu.

 

Dạo này mình bớt ăn thịt lại, ăn rau cải nhiều và đậu. Mình ngâm đậu qua đêm trước khi nấu để thải bớt chất lectin trước khi làm sữa đậu nành NON GMO,…

 

Lectin là các chất đạm liên kết với tinh bột rất đặc hiệu cho các nhóm đường của các phân tử khác và do đó gây ra sự ngưng kết của các tế bào hoặc sự kết tủa của glycoconjugates và polysaccharide. Nhờ các bác tra cứu dùm, em chưa tìm ra cách bình dân học vụ mấy loại này.

 

 Lectin được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm. Một số thực phẩm, chẳng hạn như đậu và ngũ cốc, cần được nấu chín hoặc để lên men như chao, để giảm hàm lượng lectin. Một số lectin có lợi, chẳng hạn như CLEC11A, giúp thúc đẩy sự phát triển của xương, trong khi những chất khác có thể là chất độc mạnh như ricin. 

 

Mình có thử các chế độ ăn uống để xem cơ thể phản ứng ra sao. Mình nghĩ từ nay về sau, ăn rau cải nhiều hơn, bớt thịt lại và tiếp tục ăn theo chế độ IF8:16 và quan trọng nhất là phải vận động. Ngay xem truyền hình hay đọc sách, viết mình cũng phải đứng để tránh bị máu không lưu thông. Đồng hồ Apple có chức năng là khi thấy mình ngồi lâu quá thì báo động, kêu mình đứng lên, đi đi lại lại.


Tóm lại, theo mình thì tiêu thụ chất béo gây béo phì thì không hoàn toàn đúng vì tuỳ loại béo. Dạo này mình ăn dầu olive nhiều hơn trước, ăn khoai lang tím, khoai môn, rau cải nhiều hơn. Cuối tuần thì ăn thịt với gia đình, thứ 2 thì nhịn đói, vô thất để cơ thể cơ thể có thời gian tái tạo lại các tế bào hay ngưng nghỉ để tự bảo hành.

 


Nhs    

Tại sao phụ nữ sống lâu hơn đàn ông?

 Đồng chí gái hay than là dáng người thấp, muốn dáng người cao để khi đi bên mình, người ta sẽ đánh giá chồng cô nàng là một người thành đạt vì vợ có chân dài tới nách thay vì nách dài tới chân. Không thành đạt mà có vợ cao vẫn được gọi là thành đạt? Có anh bạn kêu “thà giàu có mà sung sướng còn hơn là nghèo khó mà khổ”. Chán Mớ Đời 

Mình nói thấp người thì sống lâu nhưng phụ nữ cứ nghĩ vớ vẩn, cứ tin chân dài là đẹp. Khoa học chứng minh, người thấp sống thọ hơn người cao giò. Có người cho rằng; cao giò thì mạch máu dài khiến tim phải làm việc nhiều hơn nên chết sớm. Mình chưa tin vụ này, bác nào có tài liệu nào cho em xin.

 

Bác sĩ của đồng chí gái kêu cô nàng ít chất sắt khi thử máu, nên bắt ăn thịt bò mệt thở nên mình tìm sách, tài liệu về vấn đề này để đọc thêm. Mình nghe một ông bác sĩ nổi tiếng về tim mạch, cho rằng ngày nay khoa học tiến bộ rất nhanh, trong khi các y sĩ được giảng dạy với các nghiên cứu, tài liệu xưa, không hợp thời nên từ đó không tin tưởng bác sĩ lắm. Cần tham khảo vài bác sĩ trước khi quyết định các chữa bệnh của mình.

 

Các dân cư trong vùng Xanh (Blue zone) đều có tạng người thấp. Phụ nữ trung bình thấp hơn đàn ông độ 5 inches, ít bị bệnh tim hơn đàn ông và sống lâu hơn độ 7 tuổi. Họ khám xét 1,700 tử thi nam nữ có cùng độ cao, đều có tuổi thọ ngang nhau.

 

Từ đầu thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20 thì người Mỹ trung bình cao hơn 4 inches. Hình như Việt Nam có chương trình cải thiện nòi giống, cho học sinh  uống sữa trong lớp nhưng lại nghe chỉ có trường con ông lớn mới có sữa tươi. Ai biết vụ này thì cho em xin, chỉ nhớ là đọc lâu lắm rồi, có chương trình khiến người Việt cao lên 10 phân vào năm 2020.

 

Chiều cao là ảnh hưởng của thức ăn dinh dưỡng. Khi về Huế lần đầu tiên, mấy đứa con mình kêu có lẻ bố là một trong những người cao nhất ở thành phố này. Miền Trung nghèo hay sao đó mà đi đâu cũng thấy dân tình ốm nhom và thấp bé. Người ta thấy trong các xã hội mà trẻ em ăn nhiều rau cải thì có khuynh hướng thấp nhưng khi họ chuyển sang chế độ dinh dưỡng của tây phương, tiêu thụ thịt gia cầm thì độ cao của họ có khuynh hướng cải thiện dài đòn hơn.

 

Người Nhật Bản thường được xem là thọ nhất mà mình nghe nói khi xưa, dân họ rất thấp, lính Nhật sang Việt Nam , đánh chiếm Đông Dương thường được người Việt thời ấy là Nhật Lùn. Bài ca “này thanh niên ơi, nhớ chăng những ngày năm ấy, Nhật lùn tràn sang,...”

 

Ngày nay, người nhật lớn cao hơn người Việt nhiều. Ấn Độ và Tân Gia BA cũng tiếp nhận các dinh dưỡng âu mỹ nên dân chúng cũng cao hơn trước đồng thời bệnh tim mạch gia tăng.


Trong cuốn sách nghiên cứu 20 năm về Trung Cộng, tiến sĩ Colin Campbell của đại học Cornell cho thấy các vùng ăn rau quả nhiều thì ít bệnh tật hơn các vùng ăn thịt. Mình có kể rồi.

 

Đáng lo ngại nhất của các nhà xã hội học ngày nay là trẻ em dậy thì quá sớm. Dạo tiểu học, bạn con gái mình mới có 8 tuổi mà đã có kinh đưa đến trẻ em có thai quá sớm, đưa đến vấn đề phá thai, gây ảnh hưởng tâm lý về sau. Mình có đọc một bài viết của một cô nào ở Việt Nam, kêu là đã từng phá thai 19 lần, giờ có chồng nhưng không có con, muốn ăn năn sám hối. Có người kêu bị cái vong đi theo phá rối đời sống họ, con cái họ. 


Đầu thế kỷ 20, con gái dậy thì trung bình ở tuổi 18. Tuổi dậy thì sớm sẽ khiến cha mẹ lo âu, ngoài ra các bệnh như ung thư, bệnh tim mạch càng gia tăng ở tuổi trung niên.


Người ta khám phá ra 1 vùng ở thành phố Seattle, nơi các người nghèo ở đông nhất, các thiếu nữ đến tuổi dậy thì quá sớm. Sau này họ khám phá ra, các gia đình nghèo nên hay mua các cánh gà để ăn vì rẻ. Các công ty thực phẩm nuôi gà, thường chích Hormone ở các cánh gà nên khi ăn còn sót hormone nên cơ thể phát triển sớm và nguy cơ bị ung thư rất nhiều lúc còn trẻ.

 

Người ta nghiên cứu, sự liên đới giữa độ cao và bệnh ung thư. Nếu sự tăng trưởng quá sớm thì 80% sẽ bị ung thư 15 năm sau. Theo ông bác sĩ Gundry thì dạo ông ta mới vào nghề thì trẻ em bệnh ung thư chỉ đếm trên đầu ngón tay, ngày nay thì chiếm hết giường của nhà thương. Do đó mình rất vui khi thấy con mình, cao bình thường so với con thiên hạ, không như người Mỹ.

 

Người ta xét nghiệm trên 22,000 nam y sĩ tại Hoa Kỳ dựa trên yếu tố chiều cao và chia thành 5 loại. Sau 12 năm, người ta nhận thấy sự liên quan giữa độ cao và sự phát triển của bệnh ung thư nơi các y sĩ này.

 

Người ta giải thích lượng IGF-1 cao do mTOR trong cơ thể, sẽ giúp các tế bào tăng trưởng. Vừa tăng trưởng tế bào độ cao và tế bào ung thư cùng một lúc. Do đó người ta cấm các lực sĩ sử dụng các chất kích thích để  có thể lực mạnh và bắp thịt,... Chán Mớ Đời 

 

Ở đại học USC, Cali, có ông tiến sĩ người Ý Đại Lợi tên Longo, nghiên cứu người ở 1 vùng tại xứ Equador. Nhóm người này được gọi là Laron vì do một nghiên cứu gia tên Zvi Laron khởi đầu cuộc nghiên cứu này. Họ nhận thấy nhóm người này không có các thụ thể các hormon tăng trưởng nên không thể tạo ra IGF-1 nên không thể tăng trưởng. Do đó chiều cao của họ thấp.

 

Người ta thử trong phòng thí nghiệm, cản trở không cho IGF-1 phát triển thì các con chuột bạch không lớn nổi. Không cho ăn nhiều giúp chúng sống lâu hơn, ngược lại cho chúng ăn nhiều thì chúng chết sớm. Ngày nay, có một trường phái bên do một bác sĩ ở Nhật Bản chủ xướng, ăn một bữa mỗi ngày, gọi là OMAD (One meal a day). Ông này 60 tuổi mà trẻ như 40.  Mình có kể là khi nhịn đói sẽ giúp tái tạo các neuron mới cho não bộ, giúp không bị bệnh Alzheimer.

 

Mình đọc, nghe thiên hạ nói về metabolic rate tốt sẽ giúp chúng ta trẻ mãi không già mà có người kêu là suối nguồn tuổi trẻ. Do đó người ta tìm cách tạo metabolic rate cao để đốt năng lượng, chất dinh dưỡng nhanh. Chạy nhanh, tập aerobic, nhảy Zumba tùm lùm.

 

Nay người ta cho rằng sai vì một chiếc xe chạy 10 dậm  tiêu thụ 1 gallon xăng thì ít hiệu lực hơn một chiếc xe chạy 28 dậm với một gallon xăng. Tốt nhất là tập yoga, Thái Cực Quyền,...chậm nhưng cũng đến đích an toàn. Mình đang đọc sách của một ông bác sĩ chuyên chơi thể thao như Triathlon, nay đã thay đổi tư duy và khuyên bệnh nhân chơi thể thao vừa phải để tránh mau già.

 

Khi chúng ta ăn thịt nhiều thì metabolism của mình không được ngưng nghỉ. Mấy con vật ăn cỏ hay nằm cả ngày để bảo quản năng lượng của chúng. Mấy con chó, con mèo ăn thịt cũng ngủ mệt thở.


Nói đến ăn rau quả thì gầy. Chưa chắc, bò ăn cỏ, ăn ngô ăn đậu nành mà cũng to béo. Mình có kể lý do về vụ này rồi, tìm bài trước để đọc lại.

 

Các nghiên cứu tại Đan-mạch và Thuỵ-điển về các người hiến máu, có nguy cơ bị thiếu chất sắt trong người hay không. Họ ngạc nhiên khi khám-phá các người hiến máu lại sống lâu hơn các người không hiến máu. 

 

Họ cho rằng vì hiến máu, làm giảm chất sắt trong huyết quản. Có lẻ vì vậy mà phụ nữ, mỗi tháng có kinh nguyệt, mất khá nhiều máu nên giảm chất sắt nên sống lâu?

 

Có một nghiên cứu khác về con ký-sinh-trùng với chất sắt. 1 con ký-sinh-trùng 4 ngày tuổi được bồi dưỡng chất sắt thì tương tự như 15 ngày tuổi, trong khi đời sống con ký-sinh-trùng chỉ có 4 tuần lễ. Xem như thêm chất sắt khiến giảm 1/3 cuộc sống của con ký-sinh-trùng.

 

Chất sắt là thành phần của hemoglobin , một chất trong Hồng huyết cầu, chuyên chở oxygen trong cơ thể. Oxygen được đưa vào Ty thể của chúng ta tiêu hóa các Glucose và chất béo để tạo ra năng lượng.

 

Mình cứ tưởng càng có chất sắt thì giúp cơ thể có nhiều oxygen nên khi hai đứa con đi bơi mình cho chúng ăn thịt bò khá nhiều để có oxygen để bơi. Nay đọc sách báo về các nghiên cứu mới thì cho biết ngược lại. Chán Mớ Đời 

 

Năm 2018, đại học Wisconsin nghiên cứu cho thấy các con chuột bạch, càng bồi dưỡng chúng chất sắt thì chúng càng thiếu oxygen trong ty thể của chúng. Người ta nghiên cứu các con chuột bị bệnh Huntington khiến các neuron trong não bộ chết thì khám phá trong ty thể của chúng có rất nhiều chất sắt nên thiếu oxygen . Các neuron chết vì thiếu sự hoạt động của ty thể. Khi ty-thể không nhận được chất sắt để tạo năng lượng thì các tế bào chết. Kết quả giúp các nghiên cứu gia thêm về các bệnh Alzheimer, Lou Gerhig,… Chán Mớ Đời 

 

Mình đoán là khi ngồi tập thở giúp đưa Oxygen vào ty-thể để giúp tạo năng lượng nên dạo này mình hay bắt đồng chí gái ngồi thở với mình trước khi đi ngủ.


Trên thực tế, khi cơ thể có nhiều chất sắt sẽ khiến chúng ta bị bệnh Alzheimer. Người ta lại khám phá các bệnh nhân parkinson , hiến máu thì cơ thể của họ bớt bị rung. Đặc biệt tại Ba-Tây, người ta thí nghiệm chuột bạch bị mất trí nhớ vì có số lượng cao về chất sắt, họ tiêm vào sodium butyrate thì trí nhớ của chúng phục hồi lại. Có dịp mình kể vụ này. Khá ly-kỳ.

 

Do đó muốn cải thiện trí nhớ thì bớt ăn thịt, thèm lắm thì mỗi tuần một lần, ăn theo kiểu Việt Nam khi xưa, ở Đàlạt ăn rau và rau.

 

Nay vợ mình đi thử máu, cứ thấy thiếu chất sắt thì mình không lo nữa, không bồi dưỡng thịt bò như trước. Xong om


Theo mình thì phụ nữ sống lâu để có thời gian giải cái khẩu nghiệp, la mắng chồng khi còn sống. Như sơn đen đã nói” một đời la chồng một thời để sám hối”. Chán Mớ Đời  

 


Nhs

 

Dinh-dưỡng sống thọ ở các vùng Xanh?

 Hôm trước đi đám tang cô bạn, đứng nói chuyện với tang quyến thì 1 anh bạn chỉ mặt mình, kêu thằng này sợ chết. Chết thì mình không biết có sợ hay không, mình muốn tìm hiểu về dinh dưỡng trong 5 năm tới. Đa số các ước mơ, toan tính của mình từ bé đến giờ đều đã thực hiện, cho nên không có gì để khắc khoải, bận tâm. Con cái đã ra trường, đi làm hết rồi.

Lý-do mình ăn uống cẩn thận vì đã nhận thức về tâm thân đồng nhất. Xưa mình không để ý, chăm sóc đến cơ thể. Hôm trước, chị bạn kể ông chồng đã được bác sĩ đút mấy cái stent vào mạch máu. Vấn đề các người đã được gắn Stent hay mổ van tim đều trở lại bàn mổ trong vòng 5 năm. Muốn tránh điều đó thì phải thay đổi tư duy về dinh dưỡng cho cơ thể của mình, nếu không một ngày nào đó lại kêu “lực bất tòng tâm”. Bắt ép cơ thể mình phải làm việc quá tải như chạy Marathon, đủ trò thì sẽ bị lão hoá sớm cho nên chúng ta cần nghiên cứu các dinh dưỡng giúp chậm lão hoá sớm.


Có ông bác sĩ chơi triathlon cho biết; nay 47 tuổi nên không dám chơi thể thao loại việt-dã này vì lạm dụng quá độ cơ thể.

 

Khi xưa, ông Phật đã tu khổ hành với hy-vọng tìm ra câu trả lời về tứ-diệu-đế nhưng không được, sau ông ta giác ngộ là nếu cơ thể không tốt thì tinh thần của không tốt nên chịu khó ăn uống đầy đủ thì giác ngộ ngay.


Tuần qua, nghe tin cựu trung phong của đội tuyển túc cầu Ý Đại Lợi, Paolo Rossi đã qua đời dù bằng tuổi mình, cho thấy những cầu thủ tập luyện quá mức sẽ bị lão hoá sớm, chưa kể các chấn thương nhất là ở não-bộ, khi mấy chục năm cứ đánh đầu.


Bà cụ mình năm nay 88 tuổi, vẫn đi bộ lên số 4 mỗi sáng để tập dưỡng sinh, Thái Cực Quyền với nhóm người trẻ hơn. Hôm trước, cô em gửi vi-zeo, thấy bà cụ đứng hàng đầu, múa theo nhạc nhưng vì nhạc đỏ nên mình không dám khoe cho bà con xem.


Dạo thằng con bơi cho đội Junior Olympic, đi bác sĩ đo xương thì già hơn tuổi của nó vì tập luyện quá sức nên phải ngưng bơi.


Cái hay là có phương pháp dinh dưỡng để tái tạo lại các tế bào, giảm quy-trình lão hoá của cơ thể.

 

Cách đây 16 năm, có duyên được một anh bạn rũ đi tập nội công Hồng Gia và có phước mới tiếp tục tập tại Đông Phương Hội đến nay. Mình nói có Phước vì nếu không thì đã bỏ tập từ lâu như bao nhiều người khác như anh bạn giới thiệu mình tập, rồi nghỉ tập luôn vì một lý-do nào đó.


Vợ mình cứ hay rên là lạnh người ở tay và lưng. Mình nói tập nội công như cô nàng chê, kêu chậm quá. Khi chơi thể thao thì tay chân cử động trong khi các cơ phía sau lưng không được sử dụng nhiều nên khi tập nội công Hồng Gia sẽ giúp các cơ gân sau lưng hoạt động, và toàn thân được kích hoạt cùng lúc, giúp máu lưu thông, khoẻ người hơn.

 

Mấy tháng trước, vợ mình kêu anh phải tu, rồi đưa cuốn kinh do bà chị gửi sang. Mỗi tối trước khi đi ngủ, mình ngồi định rồi đọc kinh, cầu an cho vợ con, em út, mẹ già trong khi đồng chí gái lo chít chát trên mạng. Cho thấy phải có Phước mới ngồi định và đọc kinh mỗi ngày. Lâu lâu vợ mình nghe chuông mõ hoài nên cảm thấy ngại ngại, chạy ra ngồi 1 chút. Ngồi kiết già 1 tiếng đồng hồ, khá châm.

 

Có lần đứng tập Trạm Trang Công thì mình chợt cảm nhận đã không thương thân thể của mình. Cơ thể như cái máy, cần nghỉ ngơi, bảo hành nhưng mình không bao giờ nghĩ đến.

 

Thông thường chúng ta suy tính bằng cái đầu nên chỉ lo, chăm sóc cái đầu, cái “Tâm” mà vào nhà thiên hạ hay thấy treo trên tường mà không bao giờ để ý đến cơ thể (Thân) nên ăn như điên, uống thả dàn mà quên đi cơ thể cũng là mình. Chúng ta cần “tâm thân đồng nhất” thì mới có cuộc sống an-lạc, ít đau ốm.

 

Người xưa hay nói bệnh tòng khẩu nhập; bệnh vào từ miệng nên khi ăn chúng ta phải cẩn thận, lựa chọn bồi dưỡng cái gì tốt cơ thể. Cơ thể như cây, cần được bồi dưỡng nước, phân bón, có những cây lá bị chết như tế bào xấu của cơ thể cần được loại bỏ ra khỏi cơ thể.

 

Do đó, lâu lâu cần nhịn ăn một vài ngày để cho cơ thể nghỉ ngơi, tự bảo hành. Nay thì cứ mỗi thứ hai mình nhịn đói cho khoẻ việc, khỏi bận tâm về ăn uống luôn tiện để cơ thể nghỉ ngơi, loại thải các độc tố ra ngoài và tái tạo tế-bào mới.

 

Ngày nay, trên mạng Internet, chúng ta có nhiều thông tin đối nghịch nhau nên rất khó để am tường mọi việc. Hôm nay, báo chí cho hay cần hạn chế ăn chất béo, ngày mai lại có báo đăng tin là ăn chất béo, không được ăn đường rồi họ quay qua bán sản phẩm của họ.

 

Chúng ta sống trong một cơ chế tư bản chủ nghĩa nên họ dùng các thông tin một cách biên kiến, đưa ra một lối nhìn và dấu cái bề tiêu cực để bán, tiếp thị sản phẩm của họ.

 

Điển hình sách báo ca ngợi về dinh dưỡng của các vùng xanh (Blue zone) mà nhà báo Dan Buettner định vị 5 địa điểm trên thế giới nơi người ta sống rất thọ. Có rất nhiều bàn luận về các cộng đồng này, nữa hư nữa thật. Người ta chỉ nói sơ sơ rồi kêu phải ăn dinh dưỡng của các vùng này thế là thiên hạ ùn ùn chạy theo thời trang bồi dưỡng kiểu vùng xanh dù chưa hiểu lý-do họ sống thọ.

 

5 vùng xanh trên thế giới: Sardinia (đảo của Ý Đại Lợi); Okinawa, Nhật Bản; Loma Linda, California; bán đảo Nicoya, Costa Rica; và đảo Ikeria, Hy-Lạp.

 

Nếu chúng ta đọc kỷ hơn thì khám phá ra người Ý Đại Lợi bị bệnh đau khớp xương rất nhiều, các người sống ở đảo Sardinia, bị bệnh tự miễn dịch (autoimmune) rất cao. Hôm nào, rảnh mình kể vụ này để tránh bị phong thấp khi về già.


Chúng ta ùn ùn đi mua hạt Quinoa, Chia để ăn trong khi người dân ở xứ Peru, ăn các loại hạt này từ lâu, đều phải nấu bằng nồi áp suất để loại khỏi chất độc. Đi đâu cũng nghe thiên hạ kháo nhau ăn hạt Quinoa, Chia vì có gì đó rất tốt, antioxidants. Hỏi họ thì họ cũng ngọng, cứ nghe người ta nói vậy. Thật ra trong các loại hạt đều có Lectin, rất độc, làm hại bộ đường ruột, hệ miễn dịch của chúng ta.


Khi hệ miễn dịch yếu thì vi trùng lạ dễ xâm nhập và khiến chúng ta đau ốm, có thể đưa đến tử vong. Mình nhớ lần đầu tiên về thăm nhà, ăn uống rau, bắt mình đi tiêu chảy cả tuần lễ. Nay vụ covid xâm nhập vào, hệ miễn dịch yếu thì có thể đi tây phương cực lạc. Do đó người ta khuyên mình nên tìm cách bồi dưỡng hệ đường ruột, miễn dịch của mình cho tốt.


Dạo này người ta nói đến chích ngừa covid, họ lấy vi trùng này làm cho yếu đi rồi chích vào cơ thể của mình. Cơ thể thấy vi khuẩn này sẽ tự tạo ra một loại kháng thể để chống lại nên khi gặp vi khuẩn này xâm nhập thì cơ thể biết chống lại như ấp chiến lược, tiêu diệt Việt Cộng lén bò vào ấp để phá hoại.


Có nhiều người chữa bệnh bằng phương cách uống nước tiểu của chính mình vì cơ thể tự tạo ra các kháng thể nên khi uống nước tiểu của chính mình sẽ uống kháng sinh để trị liệu.


Gần mùa thu là bác sĩ kêu mình chích ngừa. Có năm mình nghe lời, chích ngừa nhưng sau đó vẫn bị cúm. Hỏi bác sĩ thì được biết cúm năm nay khác. Chán Mớ Đời 


Khi chúng ta uống thuốc kháng sinh sẽ giết các vi trùng xấu luôn thể các vi khuẩn tốt, giúp cơ thể miễn dịch. Khi uống trụ sinh vào như thả quả bom vào một cái ấp chiến lược, nơi có Việt Cộng xâm nhập, vừa giết địch vừa giết phe ta luôn vô hình trung làm yếu đi hệ miễn dịch trong cơ thể, dễ bị vi khuẩn lạ xâm nhập.

 

Có dạo người Việt mình hay rang gạo lứt (có nhiều dinh dưỡng hơn gạo trắng) để nấu uống nhưng không hiểu lý do. Có người còn trở nồi kêu âm dương, rồi lấy cái chày khỏ trên đít nồi, đủ trò. Nếu đọc kỷ thì gạo lứt rất độc vì có rất nhiều lectin. Gạo thường được trồng ở đồng bằng, do nước từ thượng nguồn, kéo các phù sa về, mang theo các chất thạch tín  từ trên đồi núi nên trong các hạt gạo có chất thạch tín nên họ phải rang cháy để thải bớt các chất độc tương tự người xứ Peru nấu hạt Quinoa bằng nồi áp-suất để tẩy độc. 


Người ta rang hạt gạo là trong mục đích này nhưng có mấy ông bá vơ cứ phán âm-dương, bát quái, chia động-từ kinh dịch đủ trò. Ông Nhật rao giảng ăn gạo lứt muối mè cũng không được thọ lắm. Thật ra ông ta chỉ khuyên ăn có 3 ngày để tẩy uế, thanh lọc cơ thể nhưng thiên hạ không hiểu cứ ăn quanh năm nên ngọng.

 

Có lần mình xem trên du-tu-be phỏng vấn ông bác sĩ chuyên gia mổ tim. Ông này nói đến sự độc hại của chất lectin trong đường ruột, sẽ tạo ra bệnh ung thư, phá hệ miễn dịch nhưng sau đó thấy ông ta quảng cáo bán bột uống của ông ta nên mình Chán Mớ Đời. Sau này, mình dò la mới kiếm mua sách của ông ta đọc mới hiểu rõ về chất lectin này.

 

Nếu chúng ta xem kỷ thì 5 vùng xanh này tiêu thụ các dinh dưỡng khác nhau vì địa lý và phong tục. Điển hình ở Loma Linda, miền nam Cali, người của nhà thờ nổi tiếng ở đây, ăn rất nhiều đậu và đậu nành để thay thế protein của thịt. Đây là nói đến một nhà thờ của vùng này chớ không phải ai sống ở thành phố này là thọ. Các tay đầu tư địa ốc cứ quảng cáo bán nhà ở vùng này, thiên hạ ùn ùn đi mua như béo vẫn béo. Người ta sử dụng nhiệt độ cao để nấu ăn, hầu giảm chất độc như người ở Peru nấu Quinoa.

 

Người vùng đảo Sardinia, Ý Đại Lợi ở trên núi nên ít khi ăn cá, họ ăn phô-mát và uống sữa của dê và ăn rất nhiều dầu olive.

 

Người vùng Ikeria ăn rất nhiều dầu olive và rosémary thêm nhiều khi uống rượu vào buổi sáng.

 

Người đảo Okinawa ăn rất ít gạo hay đậu hủ. Nếu gạo thì ăn gạo trắng và không bao giờ ăn gạo lứt vì có nhiều lectin. 85% dinh dưỡng của họ là khoai lang tím.

 

Người Kitava hút thuốc như ống khói, nhưng lại ăn rất nhiều khoai môn, và dừa. Họ gầy nhưng chưa bao giờ có trường hợp nào bị đột quỵ và đa số sống hơn 90 tuổi… họ có giải thích lý do vì sao hút thuốc mà lại sống lâu nhờ một loại dinh dưỡng khác. Hôm nào rảnh sẽ kể, vì kể ở đây là chạy đi rất xa, khó trở về.

 

Nếu chúng ta bắt chước ăn những gì các người ở các vùng xanh này là sống thọ, không bệnh tật thì chạy theo một đáp án sai. Những người dân của các vùng này sống lâu nhờ các yếu tố khác, chớ không phải như báo chí tô vẽ. Họ đưa ra một vài yếu tố để bán thực phẩm.


Điển hình các người bị bệnh di ứng phấn hoa thì muốn trị khỏi thì uống mật ong của địa phương, thay vì mua Manuka từ bên Tân Tây Lan vì hoa bên xứ này khác với hoa ở Cali hay Virginia,... do đó tốt nhất là ăn thực phẩm được trồng trọt tại địa phương nơi mình cư ngụ.

 

Lấy thí dụ, mình nghe thiên hạ nói là ăn khoai lang tím của Nhật Bản bổ nên mỗi lần đi chợ là mình ghé mua vài củ khoai lang tím nhưng xét cho kỷ khoai lang tím, khoai môn đều là tinh bột. Tinh bột sẽ tạo ra đường, làm cơ thể chúng ta béo lên. Mình không hiểu là khoai lang có tinh bột, khoai lang Tây cũng có tinh bột mà sao họ lại kêu ăn khoai lang tốt hơn khoai Tây.

 

Tò mò, đọc thêm thì khám phá ra khoai lang tím, khoai môn, chuối xanh mà mình hay mua ở chợ Mễ đều là tinh bột nhưng không phải loại tinh bột thường mà một loại đặc biệt, kháng tinh bột (resistant starches), hoạt động khác với các loại tinh bột của gạo, bột mì, bắp khi được tiêu thụ. Do đó ai bị bệnh tiểu đường thì nên ăn gạo Ấn Độ như Basmanti, ít tạo ra đường.

 

Thay vì biến thành Glucose để đốt năng lượng giúp cơ thể hoạt động, hay dự trữ chất béo trong cơ thể như các tinh bột của gạo, bánh mì, khoai tây, các kháng tinh bột này chạy vào ruột non một cách bình an, nhờ chống lại các enzyme có chức năng tiêu huỷ chúng như các tinh bột bình thường. Nhờ vậy dù ăn nhiều nhưng không làm gia tăng insulin, đường trong cơ thể. Nhờ đó mà chúng ta không cảm thấy đói và no lâu.

 

Đặc điểm là các kháng tinh bột này được đường ruột non ưa chuộng, giúp cấu tạo thêm các chất như acetate, proportionate, và Butyrate, để sử dụng cho ty thể trong đường ruột. Các kháng tinh bột này giúp nhuận trường, hấp thụ chất dinh dưỡng và bảo vệ ruột non. Tương tự các vùng xanh khác ở âu châu, dân chúng tiêu dùng rất nhiều dầu Olive và rosemary cũng công dụng tương tự.

 

Trên thực tế, họ ăn rất ít chất đạm thịt, trong khi thiên hạ đổ nhau đi ăn thịt nướng của vùng Địa Trung Hải.

 

Người ta thử nghiệm trong vòng 8 tuần lễ: họ cho các người tham gia cuộc thử nghiệm ăn ít lại 30% calories thường nhật. Họ chia thành 2 nhóm: nhóm thứ nhất 30% thức ăn là chất đạm của gia cầm và nhóm thứ 2 chỉ ăn có 15% chất đạm gia cầm. Nhóm cuối cùng ít bị inflammation (viêm), vì viêm dễ đưa đến bệnh tiểu đường, bệnh béo phì.

 

Kết quả cho thấy mọi người đều xuống cân (15 cân anh) nhưng khi thử máu thì nhóm ăn ít thịt có kết quả tốt hơn. Kiểu này ăn chay là tốt nhất. Vào chùa thấy mấy ông sư mặt mày thấy tươi rói vì ăn chay.

 

Tính ra thì dân chúng vùng Sardinia chỉ ăn thịt vào chủ nhật sau khi đi lễ về. Dân Okinawa ăn toàn rau cải, ít khi ăn thịt heo. Tin đồ của nhà thờ 7-ngày Adventist ở Loma Linda, Cali ăn chay trường. Ở Ikeria, người ta làm thịt một con heo mỗi năm, rồi làm xúc-xích, jambon để cả gia đình ăn cả năm. Mình nhớ có lần sang Ý Đại Lợi chơi ở nhà cô bạn học, năm đó họ làm thịt một con heo rồi làm jambon, xúc-xích, đủ trò, xuống dưới hầm thì thấy họ treo jambon và xúc xích đầy, để ăn năm này qua năm nọ. Họ không ăn như người Mỹ hàng ngày.

 

Trong khi đó, trung bình một người Mỹ ăn 222 cân thịt bò và gà mỗi năm. Kinh

 

Các loại gia cầm được nuôi bằng các hạt bắp ngô, đậu nành GMO, và được tọng vào mồm quá nhiều khiến nhiều con to béo đi không nổi. Các nông phẩm được sản xuất với các chất hoá học diệt trùng, phân bón,…nên khi chúng ta ăn thịt của gia cầm được nuôi bởi các loại hạt giống này thì khó tránh khỏi bệnh tật gây nên.


Trái với người ta thường hiểu, kêu bệnh tật là do các Gen của gia đình nhưng khoa học chứng minh là do dinh dưỡng mà ra. Họ thí nghiệm các người sinh đôi, ở hai môi trường khác nhau, dinh dưỡng khác nhau thì lớn lên, cả hai đều có bệnh tật khác nhau. Do đó khi bệnh tật, đừng có đổ lỗi cho ông bà sinh ra mình với gen không tốt. Người nhật di cư sang Hoa Kỳ, ăn thực phẩm tây phương thì sau này đều bị bệnh như người Mỹ da trắng.

 

Chúng ta đang trong thời lão hoá nhiều và bệnh đáng lo nhất là Alzheimer. Bệnh này có ảnh hưởng rất nhiều vì ăn chất đạm của thịt gia cầm quá nhiều. Điển hình người Nhật Bản khi xưa ít bị bệnh mất trí nhớ nhưng từ khi họ chuyển đổi qua cách dinh dưỡng của người Âu châu thì bệnh Alzheimer của người dân họ, từ 1% (1985) lên đến 7% (2008). Từ khi quân đội mỹ đóng quân ở đảo Okinawa thì các tiệm ăn MacDonalds mọc lên như nấm, người dân địa phương nay cũng béo phì, không thua người Mỹ.

 

Càng đọc về dinh dưỡng càng thấy lạ. Mình tò mò không hiểu lý do nào mà trung bình, phụ nữ chết sau đàn ông cả 10 năm. Nay mới đọc một nghiên cứu mới giải đáp thắc mắc của mình. Rảnh sẽ kể.

 


Nhs 

 

Sự hình-thành Cầu Ông Đạo Đàlạt

 Mình định không viết về Đàlạt nữa nhưng có người gửi thêm hình ảnh Đàlạt xưa, khiến nhiều kỷ niệm Đàlạt xưa lại mò về như tấm ảnh mà mình không hiểu ở đường nào khi xưa. Cứ đoán mò là trên khu Hoà Bình, hay đường Phan Bội Châu, không ngờ lại là ngay khu vực cầu ông Đạo ngày nay. Thêm nữa những tấm ảnh này rất rõ, không biết đã được sử dụng phần mềm hay không mà xem rất rõ. Ghi lại đây để khỏi quên như một trò chơi ký ức.

Khi mình kể về Đàlạt xưa, giúp nhiều người tìm lại được chút gì thân thương, một thời tuổi trẻ của họ đánh rơi bên hồ nên mình tiếp tục kể về Đàlạt để tạo niềm vui cho vài người quen và không quen. Dạo này mình nhận được từ ông Nguyễn Kính 1 số hình ảnh xưa của Đàlạt. 

Vấn đề là không biết sẽ kể ra sao. Lấy tấm ảnh rồi kể theo tấm ảnh hay tìm hết các tấm ảnh của khu vực để kể lại. Lại có mấy người Mỹ từng tham gia chiến tranh Việt Nam, gắn bó với Đàlạt xưa, muốn mình viết thêm anh-ngữ cho họ hiểu thêm về Đàlạt xưa nơi họ đã từng đánh rơi tuổi trẻ họ bên hồ. Mình đành tiếp tục tìm lại dấu chân xưa ở Đàlạt. Hôm nào mình viết lại Thuỷ Tạ vì mới tìm ra vài tấm ảnh của Thuỷ Tạ thời tây.

Đang viết thì chị vợ bên Massachussetts gọi, nói có ông bạn hay đọc bài của mình rồi bàn tán với bạn bè thời Đàlạt. Ông ta thắc mắc về tên Sơn đen vì không biết mình dù Đàlạt khi xưa nhỏ bé. Cuối cùng ông ta gọi bà chị vợ, đoán là em rể của chị ta. Chị này kêu đúng rồi vì có một cuốn Mực Tím Sơn Đen. Chán Mớ Đời 


Tấm ảnh này của Khoa Nguyen gửi cho mình giúp ai đã sống tại Đàlạt sẽ hiểu sự thành lập của hồ Xuân Hương. Mình có kể về vụ này nhưng khó ai mường tượng được nếu không quen nhìn bản vẽ. Xin bổ túc thêm.

Hồ nhân tạo này được người tây thực hiện. Lúc đầu có 2 hồ như hình trên, có cái đập vừa là con đường chạy từ bùng binh cây xăng Kim Cúc (thuỷ tạ chưa xây), chạy băng qua đến bùng binh Đinh Tiên hoàng và Võ Tánh sau này.

Xa hơn là khu phố cạnh hồ nhỏ, bị che khuất sau đám cây thông, vào những năm 1930-1940 lụt phá huỷ sau này là ấp Ánh sáng sau. Có lẻ mình sẽ viết lại hồ Xuân Hương với tài liệu mới được nhận từ các người quan tâm về Đàlạt xưa.



Đây là hồ Đàlạt khi còn nguyên thuỷ, lúc người Pháp mới khám phá và quyết định xây dựng một thành phố nghỉ mát cho thực dân. Mình đoán hình chụp từ khúc sân vận động xưa, nhìn về phía am Sohier và Grand Lycée . 

Mai Vuông Tròn gửi mình 5 tấm ảnh liên quan đến khu vực cầu Ông Đạo xưa.



Hình đầu tiên, đoán là chụp từ trên đồi chỗ ty bưu điện, gần nhà thờ Con Gà. Thấy chiếc cầu Ông Đạo nhỏ, bằng gỗ, có đường nhỏ chạy lên đồi, khu nhà lao sau này. Dinh tỉnh trưởng chưa thấy nhưng lác đác vài căn nhà chỗ đường Thành Thái hay Trương Vĩnh Ký.




Hình thứ 2, cho thấy Đàlạt từ năm 1920-1929, xem như 100 năm về trước thì cận cảnh hơn thấy có cái hồ nhỏ, chưa được nhập với hồ lớn phái bên kia cầu. Con đường mòn chắc sau này là con đường lên dốc nhà thờ Con Gà. Chúng ta thấy cận cảnh là một cái hồ nước, mà Tây gọi là Petit Lac (hồ nhỏ). Bên kia hồ thì lác đác có mấy căn nhà gỗ. Xa xa hơn trên đồi là những căn nhà trên đường Trương VĨnh Ký sau này.




Tấm thứ 3 thì thấy rõ cái hồ nhỏ, con đường và chiếc xe camionette Tây ngày xưa. Đặc biệt thấy cái cầu nhỏ làm bằng gỗ và mấy cái quán và nhà ở. Mình đọc bài thầy Hứa Hoành, dạy mình Địa lý năm 11 B ở Văn Học :” Tôi được một người cháu gọi Tôn Thất Hối bằng ông chú, là chị Tôn Nữ M. L. cho biết: “Năm 1935 hồ Xuân Hương bị ngăn lại và làm một cây cầu bắc ngang qua để vào chợ Hòa Bình. Cây cầu nầy hồi năm 1919 chỉ là một cái cống nhỏ. Dòng nước ở dưới cầu chảy qua ấp Ánh Sáng, để đổ vào thác Cam Ly. Vì cây cầu nầy được xây dựng dưới thời Tôn Thất Hối làm quản đạo, nên dân chúng quen gọi “Cầu Ông Đạo”. Tôi còn nghe một nguồn tin khác cho biết vì cây cầu nầy nằm gần dinh quản Đạo, (chỗ khám đường trước năm 1975), nên dân chúng Đà Lạt quen gọi là “Cầu ông Đạo”. Tôi không dám quả quyết thuyết nào đúng hơn.”


Theo mình, nguồn gốc tên Cầu Ông Đạo mà người Đàlạt xưa kêu vì được ông quản đạo xây đúng hơn. Tương tự cầu bá hộ Chúc xây phía bên kia ấp Ánh Sáng, người ta gọi cầu bá hộ Chúc vì ông ta bỏ tiền ra làm cái cầu này để người dân tiện đi qua suối. Còn gọi tên gần nhà ông quản đạo thì không đúng lắm. Bác nào biết rõ hơn thì cho em biết.


 Nhìn thấy chiếc cầu gỗ khiến mình nhớ đến mấy cây cầu tương tự bắt ngang mấy con suối ở đường Phan Đình Phùng và Hai Bà Trưng mà mình hay đi ngang khi xưa. Chỗ cư xá Địa Dư băng qua con suối được đoàn hướng đạo Lâm Viên, do anh Ngữ con ông Ấm Thảo đứng trả huy động xây cất. Anh Ngữ, sau này đi Thuỷ Quân Lục Chiến, bị mất một con mắt khi đánh tái chiếm Quảng Trị. Thủy Quân Lục Chiến chỉ có tiến không có lùi, được nghe từ một bộ đội cụ hồ, rất sợ lính thuỷ đánh bộ của Việt Nam Cộng Hoà.



Tấm ảnh này đã giải mã thắc mắc của mình lâu nay. Mình cứ nghĩ là khu nhà nằm ở đường Phan Bội Châu khi chợ Cây bị cháy nên thiên hạ rũ nhà ra đây họp chợ trong khi đợi người ta xây lại Chợ. Nay mới biết là mấy căn nhà của người Tàu lên Đàlạt làm ăn. Mình thấy bên cạnh cái quán có mái hiên, có chứa mấy tấm gỗ để gắn cửa nẹp lại để đóng cửa vào ban đêm. Tính ra thì có 3 cái nhỏ và mấy cái lớn. Nhớ lại một thời chưa có cửa sắt, ai nấy dưới chợ, hay trên phố đều mở và đóng cửa hàng bằng loại này.



Cận cảnh căn phố thấy 3 người Tàu ngồi trong tiệm, ông cha và 2 người con. Biết đâu là cha con ông Lưu Hội Ký vì mình thấy họ bán đồ nhôm như cái thau để giặt đồ hay tắm, mấy cái nắp nồi rồi tàu vị yểu hay rượu,... tiếc là 3 chữ tàu vẽ trên cửa tiệm nhìn không rõ. Có thể Đức Xương Long. Có ai là hậu duệ của tiệm này vào thời gian 1930 thì cho em hay. Cảm ơn trước.


Hình này chụp phía bên con suối, thấy khu phố cạnh chiếc cầu như đã kể trên. Hình cho thấy rõ, khu họp chợ dưới trũng, sau này được dẹp hết, để nối với hồ lớn bên kia thành cái hồ Xuân Hương mà ta gọi ngày nay. Ấp Ánh Sáng được xây dựng cao hơn mặt hồ Xuân Hương mà khi đến mùa mưa, họ xã lũ thì các vườn rau bên cạnh đều bị ngập.



Hình này chụp từ khách sạn Palace nhìn về phía dinh tỉnh trưởng cho thấy chợ Đàlạt chưa được xây dựng. Khu nhà chỗ cái đập cầu Ông Đạo sau này là khu phố buôn bán của người Đàlạt di cư, khác với người Đàlạt sinh trưởng tại đây mà chúng ta thường gọi là người Mọi.

Ngày nay, người ta nói đến sự chiếm đất của người da trắng khi sang châu Mỹ, tàn sát dân sinh sống tại đây. Trước khi Đàlạt được khai phá đã có người sở tại sinh sống. Người Pháp đến, đẩy họ đi, tạo dựng những khu vực riêng cho họ như cuối đường Hoàng Diệu, Lò Gạch. Không biết họ nghĩ gì khi bị chiếm đất đai, đẩy vào các khu này. Ai biết thì cho em hay tại khi xưa, không có quen ai là người Mọi cả.


Hình này chụp cũng từ khách sạn Palace nhưng độ cao hơn và ai đó đã biến thành hình màu. Ta thấy dãy phố chỗ cái cầu và xa xa trên đồi, dưới nhánh cây thông là dinh tỉnh trưởng.


Dãy phố này có năm bị lụt nặng nề nên người Pháp cho dỡ bỏ khu này, đưa lên khu Hoà Bình và nhập hai hồ lại thành hồ Lớn (grand lạc)



Khúc này chụp chỗ cái cầu và con đường từ bùng binh Thuỷ Tạ chạy qua bên kia hồ chỗ bùng binh Đinh Tiên Hoàng và Võ Tánh. Bên trái là khu phố thấy phía bên này. Cái hồ nhỏ là khu vườn của ấp Ánh Sáng sau này. Thấy dinh tỉnh trưởng trên đồi chưa có thông mọc.



Cầu này bị vỡ trong cơn bão 1934-1935 nên người Pháp nhập hai hồ lớn nhỏ và lớn thành một, dẹp khu phố chỗ cầu gỗ nhỏ. Thay vào đó, họ xây một cái đập bằng xi-măng cho chắc chắn mà dân thị xã gọi là cầu Ông Đạo. Nghe nói là một kỹ sư người Việt xây dựng, quên tên vì không tính viết về Đàlạt nữa. Mình đọc đâu trên kỹ-yếu của Công Chánh Việt Nam.


Đặc điểm là nhà của dân mới đến Đàlạt đều được xây dựng cạnh suối như tấm ảnh trên về khu nhà cửa gần ấp Ánh Sáng sau này vì gần suối dễ có nước. Không hiểu lúc Tây cho dọn lên khu Hoà BÌnh thì dân lấy nước dùng ở đâu? Chắc phải đào giếng ở dưới khu vực thấp Chợ Mới sau này, tước khi họ xây dựng nàh máy nước, nơi ông cụ mình làm việc khi xưa, bơm nước về cho thành phố xài. Ai biết thì cho em xin. Mình chỉ biết ông bá-hộ Chúc giàu nhờ nấu nước sôi cho dân cư Đàlạt xưa tắm như sau này có tiệm tắm nước nóng Mình Tâm ở trước rạp Ngọc Hiệp. Mình có tấm ảnh nơi ông bá-hộ Chúc bán nước nóng cho dân thị xã tắm thời đó. Không thua gì những nơi đi tìm vàng trong mấy phim cao-bồi.



Hình này chụp từ bờ hồ khúc chỗ sau này, trong thời chiến máy bay trực thăng đáp tại đây trước cửa sân vận động. Chúng ta thấy cái đập thoát nước hồ sang hồ nhỏ phía bên kia chỗ cái cầu Ông Đạo sau này, hình trên. Mình đoán là 2 ông tây, kiến trúc sư thiết kế Đàlạt ngày xưa theo lệnh ông toàn quyền Doumer. Một trong hai ông này thiết kế Thuỷ Tạ dựa theo một nhà hàng nổi tiếng ở ngoai-ô Paris, được xem là cái nôi của trường phái Impressionist.



Chỗ chụp 2 ông tây ở trên, sau này là chỗ đậu trực thăng trước Thao Trường



Hình này chụp cái đập và con đường chạy từ bùng bình Thuỷ Tạ qua bùng binh Đinh Tiên Hoàng và Võ Tánh. Xa trên đồi là dinh tỉnh trưởng. Phía bên phải có thể là dãy nhà sau này được gọi là nhà Lao, nơi mẹ mình bị mật thám bắt nhốt tại đây. Sau này được thả, nhờ ông Võ Quang Tiềm bảo trợ nên ông thị trưởng mới cho ra khám. Đó là kỷ niệm thời kháng chiến của cô gái 17 tuổi tại Đàlạt. Sau đó Tây cho hành quyết đâu 20 hay 21 người trong Cam Ly về tội ám sát mật thám Tây tại Đàlạt, trước cửa tiệm Đức Xương Long. Ông ra tay ám sát này, nay ở San Francisco, Hoa Kỳ, cũng già yếu lắm rồi. Nghe kể bà sống sót trong vụ xử tử này sống trên Số 4, mới chết cách đây mấy năm.



Hình này cho thấy rõ, con đường chạy từ bùng binh chỗ Thuỷ Tạ sau này, băng qua hồ Xuân Hương, đến bùng binh Đinh Tiên Hoàng, và Võ Tánh sau này. Ta thấy bên trái là hồ, bên phải có con suối chảy về Cam Ly và dãy phố mà hình trên cho thấy chụp phía đường Phạm Ngũ LÃo. Khu này sau này bị lụt cuốn đi mất hay bị phá bỏ. Chính quyền đưa chợ lên khu Hoà Bình sau này để tránh lụt lội. Chỗ này sau này là hồ được nối thêm và là nơi cầu Ông Đạo được xây cất. 



Cận cảnh là nhà ông quản đạo bị khuất sau mấy cây nhỏ.


Sau vụ lụt thì họ phá con đường chạy từ Thuỷ Tạ qua bên này, vét sâu hồ phía bên này, dẹp bỏ mấy căn phố phía tay phải, (địa điểm Thanh Thuỷ) tạo nên hồ Lớn. Ta thấy con đường Trần Quốc Toản với cái biệt thự đẹp dưới rừng thông, cạnh hồ Xuân Hương.


Thấy trạm bưu chính gần nhà thờ chính toà sau này. Xa xa ở giữa là khách sạn Palace mới được xây xong. Quán ăn Đào Nguyên chưa được thành lập.



Hình này cho thấy hồ Xuân Hương mà Tây gọi là Grand Lac, khi dẹp bỏ cái đập cũng là con đường chạy từ Thuỷ Tạ qua bùng binh Võ Tánh và Đinh Tiên Hoàng. Cứ nhắm câu lạc bộ hướng đạo Lâm Viên ngay hồ và mé Thuỷ Tạ không thấy bên tay trái. (Khi nói về căn nhà gỗ trên bờ hồ Dalat,bạn nói đó là câu lạc bộ Hướng Đạo là không chính xác,phải gọi là Đạo Quán Đạo Lâm Viên Hội Hướng đạo Viêt Nam..)


Cầu và đập Ông Đạo nhìn từ đường Trần Quốc Toản


Cầu Ông Đạo khi xưa, thấy rạp xi-nê Eden, sau này được đổi tên là Ngọc Lan. Bên kia cầu là nhà của ông Quản-đạo, sau này được dỡ bỏ.



Hình này chụp từ trên cầu Ông Đạo, được xây lại vào những năm 50 trước khi mình ra đời. Thấy ấp Ánh Sáng bên tay trái, nơi mình ở 6 năm tại ấp này còn trên đồi thấy rạp Eden, sau này đổi lại là Ngọc Lan.


Hình này thấy rõ hơn, cầu Ông Đạo mới, vừa làm cái đập nước, vừa là cái cầu để xe chạy ngang. Trong thời chiến, có lính đứng hát trên cầu vì sợ Việt Cộng thả mìn theo mấy rong bìm bịp, làm nổ cầu. Phải công nhận Việt Cộng chỉ biết phá hoại, không biết xây dựng. Chán Mớ Đời 


Hình này thấy khúc đường Trần Quốc Toản và con đường chạy lên nhà thờ Con Gà, mà hình đầu cho thấy con đường mòn chụp cầu Ông Đạo khi xưa. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 


Nguyễn Hoàng Sơn 

Trường Lasan Adran Đàlạt

 Qua tây, học kiến trúc thì giác ngộ cách mạng sự ngu dốt của mình về thiên chúa giáo vì học lịch sử nghệ thuật, nói về các thánh được nhắc đến trong thánh kinh là mình ngọng. Phải mượn kinh thánh về đọc để có khái niệm về thiên chúa giáo.

Mình có học hai năm ở trường dòng Lasan Adran, không phải công giáo nên i tờ. Khi họ làm lễ mình không phải đi dự.

 

Rừng Ái-ân và trường Lasan Adran xưa.

Ở lâu bên Tây mới khám phá ra thiên chúa giáo có rất nhiều dòng tên, đặt biệt la dòng Jesuite chuyên về giáo dục. Các trường học hay đại học như đại học Hopkins ở Hoa Kỳ là do dòng tên Jesuites thành lập. Khi xưa mình có quen một ông cha ở Giáo Hoàng Học Viện tên Louis Leahy, người Gia-nã-đại, cũng thuộc dòng Jesuite. Mới nhớ lại ở Đàlạt khi xưa có dòng Don Bosco, dòng Chúa Cứu Thế, dòng Đa-minh, dòng Franciscain,…mà mình không hiểu lý do.

 

Tu-viện Đa-minh tại Đàlạt khi xưa


Dòng Franciscain Đàlạt xưa, nghe nói nay rất te tua. Việt Cộng không cho tu mà cũng không làm gì cả. Có một kiến trúc khá đặc biệt nhưng nay hoang phế.



Tu viện Franciscain.

Tò mò mình tìm hiểu về dòng Lasan thì khám phá ra dòng tên này được thành lập bởi một ông Tây tên Jean Baptiste de La Salle. Có lẻ vì vậy người Việt đọc trại La Salle thành Lasan? “La Salle” có nghĩa căn phòng nên dịch ra tiếng Việt không được oai, dòng Căn Phòng nên họ dùng Lasan? người Pháp họ đọc và hiểu như vậy, đâu có gì lạ.

 

Ông La Salle thuộc nhà giàu, quý tộc vì có tên lót là “de” nhe ông Charle de Gaulle, tại vùng Reims, nơi có rượu Champagne nổi tiếng, nghe theo tiếng gọi của chúa đi tu ở chủng viện Saint Sulpice ở Paris mà nhà văn Dan Brown có miêu tả trong cuốn Da Vinci Code. Mình có vẽ nhà thờ này hai năm đầu khi vào trường Cao Đẳng quốc Gia Mỹ Thuật Paris. Cha mẹ ông ta chết sớm, nên phải ngưng tu, về nhà để chăm sóc tài sản cha mẹ để lại, lo cho mấy người em. Có lẻ vì vậy mà mấy người theo tu dòng này không thụ phong linh mục. Bác nào biết thì cho em hay.

 

Nhân duyên đưa đến, có một bà nhà giàu muốn ủng hộ, thành lập một trường học với điều kiện ông La Salle phải giúp đỡ nên từ đó, ông ta trở thành nhà giáo dục, bỏ hết tiền của để dấn thân vào công việc giáo dục các trẻ em nghèo. 

 

Thời đó, người nghèo chỉ có cái học mới là tấm vé thoát nghèo. Mình nhớ hai năm học Lasan Adran, bị ông thư ký vào lớp, kêu ra, đuổi về mấy lần, bảo khi nào có tiền đóng tiền học thì trở lại. Đầu tháng nhiều khi bà cụ mình chưa đủ tiền trả tiền học vì phải đóng hụi nên mình hay bị đuổi học. Mất đi nguyện ước của ông La Salle thủa ban đầu là giáo dục người nghèo. 

 

Sau này được du nhập sang Việt Nam, đổi thành “tiên học phí, hậu học văn”Cái này thì mình cảm nhận được vì khi xưa bị nhà dòng đuổi ra khỏi lớp vì chưa kịp đóng học phí nên hiểu thế nào khi bị cả lớp xem mình như cùi hủi. Hai năm cuối mình qua Văn Học vì thầy Chử Bá Anh cho học miễn phí, không sợ bị đuổi nữa.


 Còn ngày nay ở Việt Nam thì tiên học phụ khoa, hậu học tại chức khiến cô học sinh nào bức xúc quá và tự tử khiến thiên hạ chửi tùm lùm, thêm cô hoa hậu nào về trường được đón tiếp cực kỳ long trọng, ngay cả hiệu trưởng cũng không dám ngồi, chắc mua bằng giả. Kinh


Khác với khi xưa, học ông Jean Carnot, sau này làm tổng thống Pháp quốc, về thăm làng cũ, ghé thăm người thầy xưa hay khôi nguyên Nobel về văn chương Albert Camus, viết thư cảm ơn ông thầy đã giúp ông ta có học bổng để tiếp tục học, nhờ vậy mà nước Algérie mới khôi nguyên Nobel văn chương, không được đứng tên vì họ đuổi các người da trắng sinh trưởng tại xứ họ về Pháp quốc. 


Mình có kể về lá thư của ông Albert Camus viết cho thầy, rất cảm động. Đọc được bài này, cô giáo việt-văn khi xưa của mình rất cảm động, xem như lời tri ơn các thầy cô đã từng hướng dẫn mình. Ông này nhà nghèo ở Algeria, ông thầy thấy ông ta có khiếu nên tìm cách xin học bổng dùm ông ta thay vì bắt học phụ khoa.


Các trường dòng La Salle được mở dạy khắp thế giới do các sư huynh, nhận lãnh vai trò giáo dục. Nghe đâu có đến 84 quốc gia. 2 năm học Lasan Adran, mấy sư huynh giúp mình đam mê về lịch sử, võ học và toán học.  

 

Tên Adran lấy từ giám mục người Pháp tên Pierre Pigneau de Béhaine, người có công giúp Nguyễn Ánh chiến thắng nhà Tây Sơn. Ông ta làm giám mục của vùng Adran (nước Syria). Người ta gọi Bá Đa Lộc từ Pedro, có lẻ khi xưa các nhà truyền giáo đa số là người gốc Tây Ban Nha và Bồ Đào nha nên hay gọi Pedro thay vì Pierre ("Pedro" 祿), sau này ông chết, vua Gia Long phong tước là Bi Nhu Quận công (悲柔郡公, (duc de Pigneau, nơi ông sinh ra đời).


Những người chống Tây thì cho ông này là người khởi đầu cuộc xâm lăng, thuộc địa hoá Việt Nam nên sau 1975 thì Việt Cộng đã phế bỏ tất cả tàn tích của ông này ngay cả lăng của ông ta ở Sàigòn. Hình như là Lăng Cha Cả. Mình không ở Sàigòn nên nhớ mại mại. Trên thực tế thì mộ của ông được mai táng tại Nha Trang vì dạo ấy còn đánh nhau với Tây Sơn nên Nguyễn Ánh cho xây LĂng Cha Cả ở Gia ĐỊnh nhằm đánh lạc hướng quân Tây Sơn. Ai muốn biết thêm thì “100 năm trong cỏi người ta, những gì không biết thì ta gú gồ”.


Mình học nhu đạo với cậu Ân, ở đốc Nhà Làng làm cảnh sát. Cậu Ân và cậu Luyện (tiệm Giặt ủi ở đường Duy Tân), bà con bên ngoại, dạy nhu đạo ở Thao Trường, khi xưa đều tập nhu đạo chung với cậu Mạnh, con ông bà Phúng, tiệm Hiệp Thạnh ở số 11 Duy Tân. Mình tập thái cực đạo với ông thầy Sâm, huấn luyện viên cho cảnh sát dã chiến ở đường Trần Bình Trọng nên chiều nào cũng đi tập võ hết. Mình hay đi tập nhu đạo với Lô Xuân Luyến, đến khi thấy hắn đứng cửa, ôm con còn thái cực đạo thì với Lê Công Hùng, con bác Oai ở xóm cò Đào. 3 ngày nhu đạo và 3 ngày thái cực đạo. 


Sau này, thì tập buổi sáng không thủ đạo với anh Minh, con rể ông Xu Huệ ở ngã ba Chùa. Cứ 6 giờ sáng hết giới nghiêm, chạy sang ngã ba chùa tập với anh Minh đen, đai đen Hiệp Khí Đạo, Nguyễn Đình Tài, Sỹ, anh Sơn đai đen nhu đạo, học trò cậu Ân, anh của Đào Văn Quý, Dũng Lasan Kỹ Thuật. Tên Dũng này có tập Thái Cực đạo với mình, to con, rất giỏi võ, rất dễ thương, ở đường Phan Đình Phùng. Gặp mình đâu đều chào hỏi. Một trong những người quen hay hỏi thăm mình ngày xưa. Nói chung là đám tập với anh Minh là nhóm mê tập võ nhất Đàlạt dạo ấy.

 


Chỗ này là thang cấp đi xuống võ đường nhu-đạo bên tay phải


Cảm ơn anh Sơn, có nhiều hình ảnh làm gợi nhớ về một thời Lasan Adran Dalat, như tấm hình cầu thang đi xuống hầm. qụeo phải thì có cái hầm đủ để tập Judo trong những năm 1973, đối diện hầm tập võ là phòng để 2 cái bàn ping pong.

Ha  Đăng


Trường Lasan Adran nằm trong đường Bá Đa Lộc từ Kho Bạc đi vào. Có con đường nhỏ chạy xuống ấp Tân Lạc, nơi Việt Cộng nằm vùng rất nhiều. Có lần họ tấn công trung tâm Thẩm vấn, bị bắn chết, nằm la liệt, ruồi bu đen nghẹt. Kinh

 



Hình đi vào trường, cuối đường Bá-đa-Lộc, quẹo bên tay trái trước văn phòng là vô bãi đậu xe gắn máy và xe đạp. Thấy dáng dấp một chút préau. Khu nhà 3 tầng, văn phòng ở dưới còn ở trên thì không biết. Chưa bao giờ được lên đó.



Hình này chụp khúc ngã ba đi xuống ấp Tân LẠc, bên phải. Chỗ mấy chiếc xe gắn máy, mình có thấy mấy xác chết nằm bị ruồi bu đen xịt khi họ tấn công ban đêm, trung tâm thẩm vấn, phía bên trái đi lên cái dốc. Còn đường Bá Đa Lộc, bên trái chạy thẳng xuống sẽ đến trường Adran. Còn con dốc htif khi xưa là chạy lên trung tâm thẩm vấn

Mình nhớ tập thái cực đạo có 2 người con trai của ông Kỳ tập chung, một tên hình như tên Nguyễn Cao Thắng, Tây lai. Mỗi lần song đấu thì mình hay đá hắn mệt thở để xem con thủ tướng ra sao. Cuối tuần, mình hay thấy lính bảo vệ, vào trường đưa đón mấy người con ông Kỳ ra phố đi chơi. Hình như dạo ấy có thấy cô con gái út, bé tí ti.

 

Học chung với mình có mấy ông chủng sinh, ở chủng viện thừa sai gần trường, gần đèo Prenn. Họ hay đi bộ con đường tắc đến trường. Có tên nếu mình không lầm cũng tên Sơn. Hình như mấy ông đi tu này đều lớn tuổi hơn mình, có lẻ sợ bị đi lính nên đi tu. Sau 75, chắc đều xuất hết.

 

Ngồi cạnh mình có 2 ông đi tu, ông tên Sơn hay nhờ mình gửi thư cho cô nào và mỗi lần nhận thư hồi âm thì mang lại cho hắn. Có huông làm nghề đưa thư tình vì sang Văn Học cũng bị cái nghiệp đưa thư cho Bồ người ta. Sang Tây thì dân Đàlạt lại nhờ mình gửi thư về cho gia đình họ.  

 

Trong lớp có anh tên Sử hay Sứ, rất giỏi pháp văn, viết luận văn được mấy sư huynh khen nức nở. Hình như 2/3 học sinh là chủng thừa sai hết, có độc nhất một nữ sinh, dân từ Campuchia, sợ bị cáp duồn nên chạy về Việt Nam, cháu ông đại tá nào trong trường Võ Bị. Có lần cuối năm, cô nàng nhờ ông sư huynh dạy pháp văn, đàn vĩ cầm bài tình ca nào đó, không nhớ vì dạo ấy em còn bé lắm mấy bác ơi. Mình xem trên trang nhà của Adran, thấy có một sư huynh giống ông này. Không biết có phải ông ta hay không. Ông ta dạy mình anh-văn năm Seconde. Lớp có 1 cô nên vào giờ ra chơi, mấy tên bu cô này như kiến.

 


Chắc đường mòn lên tới khuôn viên trường từ ấp Tân-Lạc. Không biết hình khi xưa hay ngày nay.




Sân trường khi xưa, nay không thấy sân chơi bóng rổ nữa mà chỉ kế 10 năm trồng cây. Trồng cây thì hết chơi bóng rổ.



Lớp học khi xưa bên tay trái khi đi xuống cầu thang. Cuối đường hành lang là võ đường nhu đạo



Ngoài mấy sư huynh dạy, có mấy thầy cô ngoài vào dạy, nay không nhớ tên. Cô giáo việt-văn sắp sửa tốt-nghiệp đại học Đàlạt, nói giọng bắc, mũm mĩm, bị học sinh chọc cô ca hay cô la. Chỉ nhớ thầy Bạch Thái Hà, cứ khen ông Bạch Thái Bưởi, hình như bố hay ông nội của thầy, là người Việt biết làm ăn lớn, không thua gì tàu Chợ Lớn. Thầy Hà dạy tân toán học thì phải. Mình chỉ mê một sư huynh dạy sử-địa, ông ta kể nhiều chuyện lịch sử mà mình nhớ cả đời. Có lẻ ông này có ảnh hưởng nhiều nhất về cuộc đời mình sau này. Hình như có một ông tây dạy Địa-lý, đi chiếc xe Goebel, có thể là một ông cha, ở đâu chỗ nhà thương ông Sohier khi xưa, sau về nước, ông ta bán lại cho nhà dòng, bắt cả lớp đi xem phim Waterloo, ở rạp Ngọc Lan, rồi bị ông ta hỏi cho điểm. Thời đó xem xi-nê, phụ-đề việt-ngữ, đọc mỏi mắt chớ có hiểu gì đâu mà hỏi. Được cái là khi ông ta giảng về cách mạng Pháp quốc thì mình ớ. Lý do là lúc đầu ông ta khen Danton, Robespierre như những anh hùng cách mạng rồi sau đó chửi bới kêu bọn xét lại, phản cách mạng nên bị chém đầu.

 

Có một sư huynh cứ bắt mình tập bóng bàn với Nguyễn Minh Dũng, và Lê Xuân Thảo, hai tên đánh bóng bàn khá nhất Đàlạt dạo đó. Mình thì thích tập võ hơn nên tập xong mới tập đánh với hai tên này, hình như có một tên khác, học lớp dưới. Cứ 4 thằng nằm trong đội tuyển của Lasan Adran. Đi thi đấu thì chỉ có Dũng và Thảo là được đấu thôi, còn hai thằng mình ngồi chầu rìa, lỡ một trong hai tên kia bị đau, không thi đấu được, chỉ biết tập vỗ tay, hoan hô. Sau mình chán bắt đầu thích ngắm gái hơn nên chỉ còn tập võ đến giờ.

 

Nguyễn Minh Dũng nay ở vùng Bôn sa, vẫn tập luyện đánh bóng bàn hạng lão tướng ở câu lạc bộ bóng bàn, ngay góc Euclid và Westminster , mình có nói chuyện với hắn qua điện thoại nhưng chưa có cơ hội gặp lại. Có duyên thì gặp lại dù ở trong vùng nhưng hắn cứ khất bận.


Mình hay chở hắn đi tập đánh bóng bàn khi xưa, bố mẹ hắn quen thân với bà cụ mình. Khi mình cưới vợ, hai bác nghe tin, đến dự. Mỗi lần gặp bác Thừa lại nhớ đến mẹ mình vì bác thích ca hát như mẹ mình. Với giọng Huế, bác hay ca: ai đi mô rồi cũng nhớ về Đàlạt, nhớ hồ Than Thở, nhớ thác Cam Ly,..

 

Nếu mình không lầm thì trường nằm cuối dốc đường Bá Đa Lộc, xung quanh là rừng thông, hình như người ta gọi là rừng Ái Ân. Trước cổng trường là bãi đậu xe hơi. Xe học sinh thì quẹo tay trái, có bãi đậu xe đạp và xe gắn máy. Ngôi nhà đầu tiên là văn phòng, nơi ông thư ký ”tiên học phí, hậu học văn”, hay kêu mình ra khỏi lớp, đuổi về kêu đem tiền tới mới được học.

 

Sau đó có cái préau có mái ngói, nơi thiên hạ đánh bóng bàn hay tập võ khi trời mưa. Mình tập thái cực đạo tại đây. Trong lớp có một tên nhỏ hơn mình 2 tuổi, đi quyền rất đẹp, ông thầy thích lắm. Nhà ở đâu khúc văn phòng bác sĩ Lương. Mình thích nhất cái quán của ông già, bán pâté chaud và bánh xu có kem. Sau này ở Bolsa có thấy nhưng ăn không ngon như ngày xưa. Ông này tinh mắt lắm, phải để ý mấy tên chôm chỉa vì ra chơi cả đám thò tay vào kêu bán cái này mua cái kia. Có tiền là mình mua cái bánh xu với chai xá xị khi ra chơi. Ngon cực!


Chỗ này có mấy bàn banh bàn và bóng bàn để học sinh ra chơi đánh. Trời mưa thì mọi tụ tập đây khi ra chơi.

 

Mình nhớ tên Nguyễn Trung Việt, béo béo, học giỏi, đứng đầu lớp, hắn học hội Việt-Mỹ trên mình mấy lớp, anh văn rất giỏi. Hắn không học môn việt văn mà học anh ngữ. Hắn ngồi ở đây và kể mình câu chuyện. Một tên gián điệp làm cho CIA, đến phi trường Cairo của Ai Cập. Sau khi làm thủ tục nhập cảnh thì hắn thấy họ đóng dấu chữ C.I.A. trong sổ thông hành của hắn nên ngạc nhiên hỏi vì sao biết hắn là Xịa. Hoá ra C.I.A. là viết tắt từ Cairo International Airport. Nhiều chuyện vớ vẫn mà vẫn nhớ đến ngày nay. Phải chi nhớ cách làm ra tiền cho vợ con bớt khổ thì khoẻ. Năm ngoái đi Ai Cập thì đúng như câu chuyện, mình thấy sổ thông hành của mình bị đóng dấu CIA. Chán Mớ Đời

 

Từ cổng trường, đi vào thì có sân chơi, có mấy sân bóng rổ và bóng chuyền. Đàlạt dạo đó chỉ có trường nhà dòng mới chơi bóng rổ và trường tàu Tân Sanh nên mỗi lần có giao đấu bóng rổ là hai trường này thay nhau về nhất.

 

Phía tay trái là các lớp học, đi xuống vài thang cấp là có dãy lớp học, cuối dãy là phòng tập nhu đạo. Sau đó phía trên có nhà lớp để chiếu xi-nê hay chơi văn nghệ. Mình nhớ xem phim “Les femmes savantes, le malade imaginaire do Louis de Funes đóng tại đây. Học Molière nên phải xem mấy phim này để bị khảo bài. 


Mình chỉ nhớ có tên Nghĩa, dân nội trú, lớn hơn mình mấy tuổi, học chung lớp, lên hát bài Let it be, hắn rống như điên. Cứ nghe hắn kêu là nhạc The Beatles gì đó khiến mình ngọng. Mình có thấy hình hắn chụp trên trang nhà của La-san Adran.

 

Người đứng bên phải là Nghĩa, hơn mình mấy tuổi nhưng học chung lớp. Hắn hát rống như điên, còn ông sư huynh này dạy toán hình như tên Xuyên. Mình nhớ có một tên Hứa Chánh Minh, cũng hơn mấy tuổi học chung. Đa số dân nội trú Adran đều lớn tuổi hơn mình mấy tuổi. 


Sau đó thì có sân vận động đá banh nhưng ít ai đá vì đám học sinh nội trú chơi toàn bóng rổ và bóng chuyền. Có vài lần, chúng thiếu người nên kêu mình vào chơi cho đủ người. Cuối cùng chúng đuổi mình ra, kêu chơi như cứt. Chán Mớ Đời 

 

Nói chung thì mình không nhớ nhiều về thời gian này vì còn bé, khi qua Văn Học thì lớn hơn nên nhớ nhiều trò hơn. Cũng nhờ học trường nhà dòng mà sang Tây, mình ít bị bở ngỡ trong một xã hội thiên chúa giáo, dễ tiếp thu, hội nhập cuộc sống tại âu châu. Đi Mễ, hỏi mấy người Mễ có đi nhà thờ không thì ai cũng lắc đầu.

 

Nhìn lại thì thấy trường này chú ý đến thể thao ngoài học vấn chớ các trường khác, không thấy chú tâm đến thể thao, văn nghệ. Học sinh có chơi thể thao là tự nguyện, còn đây các sư huynh khuyến khích, lại có đủ loại để tập luyện như mấy cái parafixe, leo cây, bên phải đi xuống sân đá banh, chạy bộ. Chủ nhật chạy xe qua các nhà thờ thấy lèo tèo vài người. Mình tưởng họ đi thì đi ké, xem thánh lễ bên Mễ có khác gì với bên mỹ.

 

Nếu mình không lầm thì dòng La-san có một trường khác ở Đàlạt, tên Lasan Kỹ Thuật, dạy nghề cho học sinh, ở đường Yersin, cạnh tiểu khu Tuyên Đức. Họ theo phương pháp của âu châu là sau 16 tuổi, ai học chữ không nổi thì có thể học nghề để đi làm. Mình không rành lắm, chỉ quen 3 tên học trường này. Một tên Dũng, tập thái cực đạo với mình, to con, đi quyền rất đẹp. Một tên Nguyên, nhảy lớp qua Văn Học với Trần Văn Tiến ở ngã ba Mả Thánh. Hai tên sau dạy mình bơi trong hồ Thung Lũng Tình Yêu mỗi ngày. Một tên thì chuyên bơi nhái, một tên thì bơi ếch. Anh chàng Tiến này, dạy mình bơi ếch, đi thi tú Tài, cần chứng chỉ lớp nhảy nên phải nhờ một người bạn học giới thiệu với một ông thầy trong trường để ký chứng chỉ. 

 


Mình thấy tấm ảnh này của trường dòng gọi là Kỹ Thuật La-san, cạnh tiểu khu Tuyên-đức



Nhìn lại thì mình khá bị ảnh hưởng bởi mấy sư huynh như chơi thể thao, tập võ,… sau này có con cũng hướng dẫn chúng theo tinh thần La Salle. Không bắt học như điên.


Nghe kể là sau 75, Việt Cộng đuổi mấy sư huynh đi hết, chiếm lấy trường. Mình có vài tấm ảnh ngày nay thì phải công nhận họ làm xấu đi. Việt Cộng hình như chỉ biết phá chớ không biết xây dựng. Hình như có một sư huynh dạy Thái Cực Đạo, bị đi tù rồi trốn qua Úc Đại Lợi, đi tu lại. Thấy trên YouTube quay ông ta giảng đạo rất vui. Mình không nhớ ông này, nghe nói ông ta dạy thái cực đạo nhưng khi xưa không biết, chắc sau 75.

 

Có anh nào, cựu học sinh La-san, gửi cho mình bài viết về sự thành lập của trường nên tải về đây. 

 

TRƯỜNG ADRAN (Collège d’Adran), ĐÀ LẠT

1941 – 1975

Năm 1941, tại khu rừng Ái Ân, ngôi trường đầu tiên trên cao nguyên được thành lập mang tên là Trường Trung Học La San Adran do Sư huynh Emilien, sáng lập viên và hiệu trưởng tiên khởi với tên trường là La San Adran.

Niên khóa 1945-1946 được kết thúc với sĩ số học sinh là 102 học sinh với 71 nội trú. Trong thời gian này tình hình chính trị trong nước còn nhiều bất ổn. 

Ngày 18/08/1946: Sáu năm sau khi thành lập, Sư huynh Dosithée-Urbain, thay thế làm quyền hiệu trưởng trong khi chờ đợi vị hiệu trưởng chính thức là Sư huynh Perial-Régis, đang bị cầm chân tại Hà Nội vì chiến cuộc.

Ngày 25/9/1946 Sư huynh Perial-Régis đến Đà Lạt và ngày hôm sau Sư huynh Tổng Phụ quyền Zacharias tuyên đọc trước mặt cộng đoàn các Sư huynh tại trường Adran văn thư bổ nhiệm vị tân hiệu trưởng.

 

Sư huynh Tổng Phụ quyền lưu lại Đà Lạt thêm một tuần để nắm bắt nhu cầu thực tế của Adran cũng như giúp cố vấn về thái độ cần có trước tình hình đổi mới của đất nước Việt Nam.

Ngày 01 tháng 10 năm 1946, khai giảng niên khóa 1946-1947. Trường lúc bấy giờ có 89 học sinh, trong đó có 55 nội trú trình diện đúng vào ngày khai giảng. Ban giáo sư gồm 19 sư huynh. Sư huynh Emilien, sáng lập viên và hiệu trưởng tiên khởi của Adran, sau 06 năm điều hành đã được thay thế bởi Sư huynh Perial-Régis

Tình hình năm 1947 rất tốt dưới khía cạnh tôn giáo đạo đức: thầy trò trong trường tham dự đông đảo và thường xuyên các nghi lẽ tôn giáo, 23 học sinh được rước lễ lần đầu, 02 nghi lễ rửa tội, 01 lễ tuyên thệ bỏ sai lạc để quay trở về Công giáo. Tình trạng sức khoẻ của mọi người đều thoả đáng, tình trạng tài chánh cũng cân đối, tạm đủ dù số học sinh có phận hạn chế. 

Số học sinh không thay đổi mấy: khoảng 100 học sinh vào những ngày đầu tựu trường, 101 học sinh vào cuối tháng 12 ! Nhiều học sinh sang Pháp và được bù lại bằng những ghi danh mới. An ninh lần hồi trở lại và trả lại sự an tâm cho các gia đình có con cái theo học tại trường. Trường này có nhận một học sinh rất đặc biệt: đó là Hoàng Tử Bảo Long, con Vua Bảo Đại.. Nhà trường cũng bắt đầu phấn khởi lên.  

Về khía cạnh thiêng liêng, thầy trò trong trường tham dự đông đảo và thường xuyên các nghi lễ tôn giáo, tình tình trạng tài chánh cũng cân đối, tạm đủ dù số học sinh có phận hạn chế. Trường Adarn cũng vinh dự đón tiếp các vị chức sắc đạo đời đến viếng thăm và nói lời cám ơn với các Sư huynh dành trọng đời mình để chỉ lo thời phượng Chúa và dạy học cho con trẻ với tất cả đức tin và lòng nhiệt thành của mình.

Năm 1975, nhà nước Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đã trưng thu trường Adran và lập thành trường mang tên Lê Quý Đôn

 Hết trích


Hôm nay, nói chuyện được với anh Luyện ở Arizona. Được biết Hứa Chấn Minh đã qua đời, cô học sinh độc nhất thời ấy tên Tâm, bà con với hắn, đã qua đời trong Chí-hoà. Đi vượt biên, bị Việt Cộng bắt nhốt rồi chết trong tù cộng sản. Cô này sinh tại Campuchia rồi năm 1970, sợ bị cáp duồn nên chạy về Việt Nam để rồi chết trong tù. Tội nghiệp. Có nhắc mình vài tên khác nhưng không nhớ rõ lắm. Nói chung lớp học khi xưa, đa số là các chủng sinh thừa sai, dân nội trú còn dân thị xã Đà Lạt thì ít nên mình chỉ nhớ vài người học chung ở ngoại trú còn dân nội trú, đa số lớn tuổi hơn và chơi thân với nhau. Dạo ấy mình chơi thân với Đào Văn Quý, học rất giỏi, có người anh tên Sơn tập võ với mình ở ngã ba chùa vào buổi sáng và Như đạo với thầy Ân. Dạo ấy anh ta đai nâu.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nhs