Nhận thức #2

Tuần rồi, có một chị đồng hương Đàlạt ghé vườn mình lấy mật ong do người bạn nhờ mua dùm. Mình dẫn hai mẹ con đi viếng vườn một tị, thấy chị này mang giày cao gót nên chỉ dẫn đi một khoảng sợ gãy chân hay gãy giày lại khổ mình. Thấy chị ta ngạc nhiên khi vào vườn vì xung quanh là nhà và nhà nhưng bổng nhiên vào được một thiên đường bơ 20 mẫu, cây thả oxygen khiến tinh thần rất dễ chịu.

Chị ta không quen biết gì mình cả từ xưa đến nay nhưng vẫn đem quà giáng sinh đến tặng. Đúng là đồng hương số 1 của Đàlạt. Lần đầu tiên có người tới vườn mình lại đem tặng quà vì thông thường họ đến để hái bơ và quít nhãn hiệu Lá Bồ Đề. :)

Quên hỏi là ở xóm chị ta khi xưa, ở đường Hai Bà Trưng, khúc trường Đa Nghĩa, có một cô bé học trường Văn Học buổi chiều rất xinh. Đám con trai tụi mình cứ ngắm cô bé tuổi 13 như bài hát của ông Ngô Thuỵ Miên, phổ nhạc Nguyên Sa.

Mình mua cái vườn này với mục đích biến thành những căn hộ cho mướn hay bán nhưng không hiểu sao lại cảm thấy mến cái vườn nên thôi cứ giữ nó, có chút tiền còm mỗi năm lại giúp mình tìm lại đồng quê, thiên nhiên đúng hơn là tuổi thơ ngày xưa.

Ngày xưa, ở Đàlạt, gia đình mình có cái vườn mấy mẫu ở trong ấp Sòng Sơn, Suối Tía, trồng lê-guim, khoai ngô,… dạo ấy cuối tuần mình phải bò vào đem gạo cho thợ làm vườn nấu cơm. Nhớ lại mà thấy cực vì lội bộ từ Chợ Mới vào Dốc Nhà Bò rồi vào Suối Tía, chiều bò về nhà là oải, chỉ muốn ngủ. Tưởng mình đi tây thoát kiếp làm nông dân ai ngờ, cuối đời khi không lại mua cái vườn bơ để trở lại cuộc đời nông dân.

Cuộc đời làm nông rất cô đơn, khi xưa đi bộ vào vườn, từ đồn Quân Cụ, có cái bảng đề Ấp Sòng Sơn vào tới vườn mình cũng độ hai cây số. Một mình đi trên con đường đất bụi hay xình lầy tuỳ mùa khô hay mưa, có mấy cái am thờ người chết khiến nổi da gà. Vừa đi vừa khấn Phật nhưng con đường sao dài lê thê. Vào mùa lạnh như tháng 12, gió thổi mấy cây thông rào rào vi vu như tiếng hú của ai gọi hồn người chết càng khiến mình điên người. Kinh

Nay mình lên vườn cũng một mình, làm bạn với chim sóc, rắn chuông và cáo, chưa kể mèo rừng ngồi bất động canh mồi khiến mình xón đái. Thiên hạ hỏi sao mình chụp hình được mèo rừng và cáo. Chúng có sợ mình đâu, đứng kên mình như thách thức. Nay thì hơi sợ một tí nên có đem theo khẩu súng lục và GPS để lỡ có chuyện gì thì còn gọi cấp cứu.

Mình đi tây rồi bổng nhiên lao đầu học như điên, đi làm tứ xứ rồi lập gia đình, lo kiếm tiền mua sữa cho con. Mua nhà rồi đổi nhà, mua xe rồi đổi xe,… chúng ta lao đầu vào cuộc tranh đua với bè bạn, hàng xóm, đồng nghiệp để chứng tỏ cái tôi của mình và tự đặt cho đấy là thành công, đạt được mục đích của cuộc đời.

Chúng ta bị tha hoá, không còn bám rễ vào thiên nhiên đất trời nên lao đầu như những con thiêu thân vào các cuộc chạy đua đường trường đầy stress và ảo vọng. 

Bạn bè nhiều người cũng chạy đua như mình rồi một ngày đẹp trời thấy họ bỏ nhau dù khi xưa yêu thương thắm thiết, con cái lêu bêu, nay ở nhà bố mai ở nhà mẹ rồi nghe mẹ nói xấu “thằng bố mày” hay bố kêu “con mẹ mày”,… đưa đến khủng hoảng về bản thể.

Có lần anh bạn linh mục ghé nhà chơi, kể có con chiên điện thoại mời lên nhà, để cầu nguyện cho người anh bị ung thư. Bệnh nhân kêu con cảm ơn chúa đã cho con bệnh ung thư. Nhờ đó mà con có thì giờ nhìn lại cuộc đời, chạy theo đồng tiền. Con của con đó nhưng không biết nó nghĩ gì, con cứ đưa tiền cho nó xài như để mua tình thương của chúng.

Trong cuốn “ the 7 habits of highly effective people” mà mình được công ty gửi đi học, có nói đến câu chuyện dũa cái lưỡi cưa (sharpen the saw ). Hai người tiều phu dùng cái cưa để cưa gỗ. Một người thì cứ cưa từ đầu sáng đến chiều còn một người thì cứ lâu lâu, ngưng lại để mài dũa cái lưỡi cưa. Cuối ngày thì người mài dũa cái lưỡi cưa, đốn ngã nhiều cây hơn người cứ cưa hoài không nghỉ. Lý do là khi mài dũa lưỡi cưa thì sẽ bén hơn và cưa cây rất nhanh còn người kia không chịu mài dũa nên lưỡi cưa bị đùn nên năng suất thất hơn.

Lâu lâu chúng ta cũng nên ngưng như ông tiều phu, dũa mài lại, nhìn lại cuộc đời của mình để xem có đi đúng hướng hay không. Điển hình là chiếc máy bay, cất cánh từ Los Angeles đi New York. Trên tuyến đường bay thì sẽ gặp gió mưa hay bão tố, chiếc máy bay sẽ bị gió thổi tạt qua phải hay trái, dần dần sẽ bị trệch hướng New York. Do đó phi công cần có cái la bàn, máy định vị để điều chỉnh lại tuyến đường bay.

Tương tự chúng ta cũng cần có một cái la bàn để điều chỉnh lại công việc, bản thân, tạm gọi là tỉnh thức về cuộc đời thay vì hát “Khúc Thuỵ Du”.

Mình nhớ có dạo có ai kêu bán cho 5 mẫu đất, xây được 40 căn nhà. Xây xong thì mỗi căn có thể lời $100,000. Mình tính mua rồi xây nhưng nghĩ lại nếu xây thì phải chạy lên đó ở cả tuần, không thấy vợ con trong vòng 3, 4 năm. Sau 4 năm, có mấy triệu nhưng con không nhận ra mình hay mụ vợ lại chạy theo thằng khác nên bàn với vợ không thực hiện dự án này, có cơm ăn cơm, có hamburger ăn hamburger, không cần tôm hùm. Nay nhìn lại thì thấy đã quyết định đúng.

Có lẻ ông trời thương mình nên xui khiến ông mỹ réo gọi mình để mua cái vườn bơ, giúp mình có thời gian nhìn lại, xem rằng chúng ta không phải là Thiên Nhân (homo deus)  . Với khoa học, cuộc sống vội vã, chúng ta đã chạy đua để rồi quên sự liên kết của chúng ta với đất trời như khi xưa được học ở lớp việt văn “thiên đại nhân”, hay nghe ông Quản Trọng kêu “Thụ Nhân” phải mất 100 năm để trồng.

Có lẻ trong tương lai, mình sẽ xây vài cái chòi nhỏ để ai muốn trở về thiên nhiên, học tập khí công hay thiền, sẽ có cơ hội đến vườn mình học tập. Có lớp chỉ họ thiền và tập khí công. Trong tuần mình hướng dẫn ở Bôn Sa, cuối tuần lên đây hướng dẫn họ. Bác nào có biết những chỗ như thế này thì cho em biết để đi viếng, tạo cảm hứng để thiết kế Làng Bơ ma ze Sơn Đen.

Bạn bè hay người quen lên vườn mình chơi thì đa số chỉ nghĩ đến hái bơ hay quít hiệu Lá Bồ Đề, không một ai nghĩ đến thiên nhiên xung quanh, không khí trong lành do hơn một ngàn cây bơ tạo ra.

Hy vọng làm được cái Làng Bơ này sẽ giúp họ nhận thức ra thiên nhiên, liên đới với cuộc sống thường nhật của họ.

Em lên vườn sớm hôm nay vì có người mua 500 trái bơ và 30 bình mật ong. Hôm nay sẽ lao động mệt thở.

Nhs

Nhận thức #1

Hôm trước, có chị bạn email chửi mình xài tiếng Việt không đúng. Mình dùng cụm từ ”khủng hoảng căn cước” thì chị ta kêu sai, mình nói dùng “bản thể”, chị ấy kêu từ Việt Cộng. Rồi chị bồi cho một nhát cuối cùng là dùng từ “nhân cách” khiến mình ngọng, hết muốn học tiếng Việt với chị ta.

Tây hay gọi “Crise d’ identité » còn người Mỹ gọi « identity crisis » tương tự tây gọi « carte d’ identité » mà người Việt gọi là “thẻ căn cước” còn Việt Cộng gọi là “chứng minh thư nhân dân”. Hôm nào mình chế ra “khủng hoảng chứng minh thư nhân dân” cho có vẻ biện chứng xã hội học. Hình như Hà Nội đang cho thay đổi chứng minh thư nhân dân thành thẻ căn cước như Việt Nam Cộng Hoà xưa. Phải mất 50 năm để giác ngộ căn cước là căn cước. Còn “Nhân cách” thì tây gọi “personnalité ». Mình chế đại là khủng hoảng căn cước, còn một anh bạn học cũ thì gọi là khủng hoảng bản sắc.

Người Việt mình ra hải ngoại hay vướng phải vấn đề khủng hoảng căn cước hay bản thể. Những người lớn tuổi cảm thấy nếu theo dòng văn hoá của nước mình cư ngụ thì sợ phản bội lại văn hoá cha ông. Họ cứ đứng lừng khừng ở gạch nối Franco-Vietnamien hay Vietnamese-American kiểu tiến thoái lưỡng nan.

Ở Việt Nam, chúng ta chỉ có một cửa sổ văn hoá Việt để nhìn mọi vật xung quanh. Sau 75 thì kính của cửa sổ ấy bị dán lên một lớp màu đỏ được gọi xã hội chủ nghĩa. Mình về Việt Nam hay tiếp xúc người Việt có thời sống với Việt Cộng sau 75 thì lối nhìn của họ hay từ ngữ họ sử dụng qua màn kính được dán xã hội chủ nghĩa. Nói chuyện với mẹ mình thì bà cụ cứ kêu lúc ”Giải Phóng” trong khi người Việt ở hải ngoại, dân di tản thì kêu ngày “mất nước” hay “quốc hận”.

Lúc mình sang tây, thì căn phòng “cái tôi” của mình bổng nhiên có thêm một cửa sổ khác, tạm gọi là cửa sổ văn hoá “tây”. Trong thời gian đầu tiên sống tại pháp, mình bị khủng hoảng căn cước vì không biết nhìn sự vật, thế giới bằng cửa sổ nào, cửa sổ văn hoá Việt hay cửa sổ văn hoá tây. Nói cho ngay lúc ấy văn hoá Việt mình cũng không biết rành vì học trường tây từ bé, ngoại trừ hai năm cuối trung học. Còn văn hoá tây thì mình i tờ, phải bình dân học vụ từ từ.

Điển hình ở Việt Nam, mình được dạy là ăn phải cho hết, không được bỏ mứa, mang tội. Khi sang tây, đến nhà tây đầm mời ăn, mình cứ ăn hết phần dù đã no, chủ nhà lại tưởng mình còn đói nên múc thêm đồ ăn. Mình lại phải tiếp tục vét hết cái đĩa thức ăn. 

Thác Prenn ngày xưa

Dần dần, mình quen lối sống của Tây, nhìn ra cửa sổ văn hoá tây, xổ tiếng tây bú xua la mua, đến khi mấy người em vượt biển sang, thì mình không biết đối xử ra sao, kiểu Việt Nam như xưa còn ở nhà hay kiểu tây. Tương tự với người Việt tại pháp, không biết nói tiếng Việt hay tiếng tây với họ. Xổ tiếng Tây thì bị kêu là chảnh còn xổ tiếng việt thì bị kêu là mất gốc, nói tiếng Việt không rành. 

Sau đó đi làm việc ở Ý Đại Lợi thì trong căn phòng cái tôi của mình lại được trang bị thêm một cửa sổ mới tạm gọi là văn hoá Ý. Tuy là tây phương nhưng hơi khác với tây đầm. Quen với lối sống của người ý, mình trở lại Paris thì ngạc nhiên khi tiếp xúc đám bạn tây đầm. Bọn tây đầm gặp nhau là cứ bàn chuyện ăn uống rồi nói chuyện về sinh lý (histoire de cul).

Sau khi ra trường, mình đi dạy, làm phụ tá giáo sư ở đại học bách khoa Lausanne, Thuỵ Sĩ lại chới với với văn hoá của người thuỵ sĩ. Tuy họ nói tiếng pháp nhưng chậm hơn, mình quen cách dân Paris ăn nói nhanh và tiếng lóng. Sau đó mình đi làm ở vùng đức ngữ của Thuỵ Sĩ lại càng lộn xộn vì họ nói thổ ngữ của họ thay vì đức ngữ mà mỗi vùng lại nói khác nhau. Ở Basel khác mà lên Zurich lại khác. Sang Freiburg, cạnh biên giới đức, Thụy sĩ lại khác. Vùng này lại nằm cạnh vùng Alsace và Lorraine của Pháp, qua biên giới người pháp nói thổ ngữ của họ lại càng khiến mình ngọng thêm.

Sau này mình qua Luân Đôn làm việc, thì lại có một cửa sổ khác trong căn phòng cái tôi của mình. Một ngôn ngữ khác, 1 văn hoá khác nhưng nhờ mình đã sống tại nhiều nước nên dễ hòa nhập vào đời sống của người anh. Thật ra ở Luân Đôn, có rất nhiều người ngoại quốc sinh sống như người Ái Nhỉ Lan, Tô Cách Lan, người Tàu, Ấn Độ, Pakistan, Nam Phi, nói chung là dân các cựu thuộc địa của Anh Quốc nên tương đối dễ thở hơn. Nói chung ngoài cơm tàu ra thì mình ăn cơm Ấn Độ khá nhiều trong thời gian sinh sống tại xứ Anh Quốc này.

Sau này mình qua New York làm việc thì lại có thêm một cửa sổ trong căn phòng cái tôi của mình. Lại phải tìm cách hoà đồng theo lối sống của đời sống Hoa Kỳ. Sau này qua Cali thì lại khác nữa. Hoa Kỳ rộng lớn nên mỗi tiểu bang có lối sống đặc thù. Miền Đông và miền Tây Hoa Kỳ như hai nước khác nhau vì lối sống rất khác.

Có lần thằng con kêu bố không giống như bố của bạn con dù là người Việt khiến mình ngọng.

Trong cuộc sống, chúng ta sử dụng một cửa sổ để nhìn vấn đề hay giải quyết sự việc nên hay bị bế tắc. Nếu chúng ta cứ tìm cho mình nhiều cửa sổ khác sẽ giúp chúng ta giải quyết vấn đề nhanh chóng, ít bị mệt mỏi về tinh thần.

Điển hình hôm qua, Khoa kêu mình giao thủ với Cường. Chúng ta có khuynh hướng là khi gặp một lực đẩy đến là tự nhiên, với phản xạ chúng ta bị động, tìm mọi cách chống lại cái lực ấy nhưng nếu chúng ta cứ từ từ nhận xét cái lực ấy ra sao rồi sẽ tìm được cách đánh tạt cái lực của đối phương từ một góc độ, một cửa sổ khác. 

Khi xưa, ai chửi mình là mình phang lại nhưng ngày nay, họ chửi thì mình từ từ nhận xét xem họ chửi đúng hay không đúng, rồi viết bài khác để nói lại sự kiện, không gây lộn xộn cho ai cả. Người chửi mình cũng bắt đầu nguôi như nước chảy qua cầu. Sau này mình chả để ý vì không có thì giờ, lo cái vườn đã hết thời gian trong ngày. Lại bị kêu chảnh (Lemon Question).

Khi mình giao thủ với Cường, anh chàng tìm mọi cách phản công lại ngay khi tiếp nhận được lực của mình thì cái lực anh ta bị gãy ngay vai, cùi chỏ còn nếu anh ta bình tỉnh thì thả người thấp xuống như cái bình nước lắng lực xuống, tạo dựng một cái đế rồi tạo lực để phản công từ góc độ khác thì sẽ đánh bật cái lực của mình rất dễ dàng. Cái tâm của mình không bị lay động nhất là hơi thở không bị đứt quảng.

Sáng nay mình tập Thái Cực Quyền thì Khoa chỉ cho mình thấy hơi thở hay bị đứt quảng khi tay của Khoa chận lại, phải thở đều dù tay đối phương chận thì mới kiểm soát được lực của mình khi giao đấu cũng như đi bộ hay làm gì sẽ không bị phân tâm.

Dạo này Khoa bắt mình tập đi Thái Cực Quyền với xu hướng này, rất oải nhưng nếu cố gắng tập sẽ giúp mình mài được hơi thở dài hơn và sẽ giúp nội lực mình bộ tiến mạnh hơn.

Trở lại vụ chị bạn kêu mình dùng từ ngữ sai. Cấm mình không được sử dụng từ ngữ Việt Cộng,… khi mẹ mình dùng cụm từ “giải phóng” là nói đến sau 4/75, xem như cột mốc trong đời mẹ mình như sau 45,… đâu có nghĩa mẹ mình là Việt Cộng nhưng vì sống trong căn phòng với tấm kính cửa sổ bị dán lên màu xã hội chủ nghĩa nên quen miệng nên dùng từ đó. Gặp cán bộ hay công an kêu ngày mất nước thì chúng cho đi tù. Lâu ngày thì thành thói quen.

Có anh bạn học cũ ở Đàlạt, rên với mình là mấy ông anh đi H.O., kêu anh ta sao lại treo cờ Việt Cộng. Anh ta kể đến ngày lễ thì công an, dân phố đi rao từng nhà, bảo treo cờ, không treo là có ý chống phá cách mạng? Ở hải ngoại, chúng ta có cái xa xỉ là có thể chửi bới đủ trò, chụp mũ thiên hạ, kêu người Việt tại Việt Nam là theo Việt Cộng,…nhưng nếu sinh sống ở Việt Nam, với công an khu vực và hàng xóm làm điềm chỉ thì sẽ thay đổi tư duy. 

Về Đàlạt, nói chuyện với em út, mình nói đi viếng Hung Gia Lợi, Tân gia Ba thì em mình, cháu mình nhìn mình như bò đội nón vì không hiểu xứ nào khi giải thích là Hungary và Singapore thì họ mới hiểu. Họ gọi Tân Gia Ba là Sing hay Hun-ga-ri là Hung Gia Lợi. Mình về quê thăm họ hàng rồi xin phép ra “phi trường” khiến ai nấy nhìn mình như ngỗng ị, may có cô em giải thích là “sân bay” thì mọi người mới kêu à lên.

Từ đó mình phải đọc sách báo Hà Nội để học thêm từ ngữ của họ, để có thể hiểu và nói chuyện với người Việt tại Việt Nam.

Dù muốn dù không, các từ tiếng Việt trước 75 sẽ dần dần bị quên lãng như một tử-ngữ, như tiếng La-tinh hay Hy-lạp cổ xưa. Ngày nay không ai sử dụng, ngoại trừ vài người nghiên cứu về văn chương hay sử học.

Mình thấy thiên hạ hay hội đồng mấy ông nào ở Việt Nam thậm chí ở Hoa Kỳ, tìm cách sửa đổi chữ viết tiếng Việt. Một ngôn ngữ cần phải được cập nhật hoá do đó người ta gọi là sinh-ngữ (langue vivante) khác với tử-ngữ (langue morte).

Mình nhớ lần đầu tiên sang Gia NÃ Đại chơi, vùng pháp ngữ, nghe người sở tại nói tiếng tây là mình ngọng vì họ dùng những từ rất cổ mà ngay tây đầm chính cống cũng lắc đầu, kiểu người Việt đi du lịch sang Hoa Kỳ chơi, ra Bôn Sa nghe người Việt di tản nói tiếng Việt trước 75 thì chắc họ cũng ngọng.

Có anh bạn kể là ông chú ruột từ bắc vào nam thăm gia đình anh ấy. Trong ngày thì ông chú kêu cách mạng đủ trò nhưng đêm về thì nói anh ta tìm đường vượt biển, vì khó sống, ông chú đã sống với chế độ từ 1954. Họ phải sống trong sự giả dối để sống. Cậu ruột của vợ, khi xưa đi theo Việt Cộng, tuỳ viên của Võ Đại Tướng. Câu nói đầu tiên với mấy người chị trong Nam là đi đi.

Về pháp hay Ý Đại Lợi, mình nói chuyện với bạn cũ, chúng kêu mày sử dụng từ ngữ cổ lổ sĩ của thời 30, 40 năm về trước. Mày nói thì tụi tao hiểu chớ con cháu tụi tao thì cứ như bò đội nón. Pháp-ngữ hay ý-ngữ là những ngôn ngữ sống đã thay đổi từng giờ từng ngày theo thời gian nhưng vốn liếng của mình về mấy ngôn ngữ này không tiến theo mà lại thụt lùi vì ít khi sử dụng nên quên cũng nhiều. Mỗi tuần lái xe, nghe đài France Inter hay France Culture hay xem phim cho đỡ nhớ. Mình nghĩ tiếng Việt cũng tương tự, đã thay đổi từ 45 năm qua trong khi tiếng Việt của người Việt hải ngoại không thay đổi, lại còn bị chụp mũ, cấm đủ thứ.

Khi nói chuyện hay truyền đạt, chúng ta cần làm sao cho người đối thoại hiểu. Gặp người trong nước hay sinh ra sau 75 thì làm sao bắt họ dùng từ-ngữ Việt Nam Cộng Hoà, mà ai sử dụng từ ngữ hậu 75 thì không thể đánh giá họ là Việt Cộng.

Chúng ta nên có thêm nhiều cửa sổ để nhìn người khác dưới các góc độ khác nhau để thông cảm và hiểu nhau hơn.

Binh sĩ mỹ sau khi trở về từ chiến trường thường hay bị bệnh “Post-traumatic Stress Disorder “. Một người được nuôi dưỡng bình thường trong một xã hội được xem là văn minh, nay phải ra trận, mục kích những cảnh giết nhau thậm chí họ cũng tự tay giết người. Bị ám ảnh cả đời.

Khiva, Uzbekistan 

Mình nhớ mua cây súng để bắn mấy con thỏ, nhảy rào vào vườn phía sau nhà mình, ăn hết cỏ khiến mình nổi khùng. Nhưng khi cầm cái súng nhắm con thỏ, thấy con thỏ nhìn mình ngơ ngác như hỏi sao mày bắn tao nên đành bỏ súng xuống. Một người Mỹ hay một ai bình thường trên thế giới không khỏi sót xa khi bị bắt buộc đánh đập hay giết người.

Trong vườn mình, mấy con sóc ăn bơ nhưng vì là sóc mỹ nên chúng chỉ ăn chút xíu rồi bỏ mứa, đi tìm trái khác ăn nên có dạo mình mua mấy cái bẩy chúng thì khám phá ra khi lọt vào bẩy thì đang đêm hay trong ngày mấy con cáo bò lại ăn thịt chúng. Nhiều khi thấy chỉ còn cái đầu hay da bị lột thấy tội lắm nên mình ngưng bẩy luôn. Kệ cho chúng ăn cho rồi, rắn hay coyote sẽ làm thịt chúng theo luật thiên nhiên.

Chỉ có những ai đã được quỷ dị (demonized) mới thản nhiên, đánh đập hay tra tấn hoặc bắn giết đồng loại mà không ray rứt lương tâm. Chán Mớ Đời

Nhs

California Fish Sauce

Nước mắm made in USA

Mấy hôm nay, hắn không ngủ được, loay quay với cuốn sổ chép tay của Mạ hắn. Cuối tuần rồi, như thường lệ, hắn đến thăm Mạ hắn thì được người đưa cho cuốn sổ mà Mạ hắn ghi chép từ thời con gái, nữ sinh Đồng Khánh đến nay. Mạ hắn có ghi lại công thức làm nước mắm gia truyền mà hắn thấy khi xưa Mệ ngoại hắn làm và bán cho các ngư phủ của làng Lăng Cô.

Cuốn nhật ký của Mạ hắn làm gợi nhớ lại những kỷ niệm thời hắn còn học trường Pascal, Đà Nẵng. Mỗi hè là hắn về Lăng Cô, ở với Mệ Ngoại, có cái tiệm tạp hoá lớn nhất vùng này. Làng ni chỉ có đánh cá vì xung quanh không có ruộng nương. Chiều chiều trước khi ra khơi, các ngư phủ đến tiệm của Mệ hắn, mua một chén nước mắm nhỉ, dầm tỏi và ớt mọi rồi nốc cái ực, phà cái à rồi liếm miệng u chầu u chầu, lên ghe tàu ra biển. Hắn có bắt chước mấy ôn đi ghe, uống một chén nước mắm, dầm tỏi và ớt mọi. Ôn mệ ơi hắn nhớ đến chừ. Cay xé họng.

Theo sách báo mà hắn đọc thì sau 1975, Hà Nội bế môn toả cảng như thời đại nhà Nguyễn khi xưa, để xây dựng xã hội chủ nghĩa, ngăn sông cấm chợ thì mấy tên Thái Lan, cướp vàng của dân vượt biển, qua Việt Nam mua nước mắm với giá bèo, rồi pha chế, đóng chai bán cho ngoại quốc với nhãn hiệu Product of Thailand. Sau mấy chục năm thì thị trường quốc tế về nước mắm đều do người Thái nắm giữ dù họ lấy hàng của Việt Nam sản xuất, kiểu ví vonđịnh hướng kinh tế thị trường, người Việt cầm chim cho người Thái đái. https://www.youtube.com/live/ttbkuVq3qLQ?si=56G82G8y3wEvXmf-

Ngày nay thì con buôn Thái sang Việt Nam, bôi trơn cán bộ để Việt Nam khoan xuất cảng gạo để cho họ bán xong gạo của họ thì khi Việt Nam tung gạo ra thị trường quốc tế thì bán với giá bèo vì quá cũ. 

Đọc trên mấy cái nhãn của chai nước mắm thì không thấy chất đạm (protein),..., vì đúng ra phải có ít nhất 40% amino acid (protein) vì trên nguyên tắc nước mắm chỉ được làm bằng cá và muối. Cá thì có protein nên khi bị vữa ra thì thành amino acid do đó khi xưa các ngư phủ ghé tiệm của Mệ ngoại hắn, uống nước mắm nhỉ để làm cho ấm người vì muối và có chất đạm để đi đánh cá qua đêm. Hắn nhớ có thấy người ta vớt con nít chết đuối ở Hồ Xuân Hương cũng vậy. Họ uống nước mắm để làm ấm người trước khi lặn. Dần dần hắn hiểu người nghèo khi xưa chỉ ăn cơm với nước mắm vẫn có chất đạm chứ bi chừ thì nước mắm toàn là muối.

Ngày nay mấy tên Thái có thương hiệu rồi nên chỉ dùng nước muối rồi bỏ chất hoá học, tạo nên mùi thơm của cá, đóng chai bán cho ngoại quốc tương tự người mỹ, họ dùng rượu dỡ, trộn chung với nhau rồi nhờ các Blender master pha chế mùi thơm rồi bán rượu với giá khủng cho dân muốn học làm sang, lắc lắc cái ly trong khi tên bồi bàn cười ruồi. Nước mắm ngày nay hoàn toàn không có chất đạm mà chỉ có muối thậm chí muối hóa ý. 

 https://youtu.be/9sZeQ-x3Rbs

Hắn không ngờ cuốn nhật ký của Mạ đã đưa cho hắn ý tưởng làm nước mắm gia truyền để không bị mai một sau này. Cuộc đời hắn và mụ vợ bước sang một trang sử mới. Làm nước mắm nghiệp dư. Từ dạo đó, hắn và vợ hắn cuối tuần làm nước mắm theo phương pháp cổ truyền. Ra bến tàu mua cá tươi về và muối rồi theo công thức của gia đình hắn làm. Vợ hắn rên là nếu Cali bị động đất là mụ tắm nước mắm vì hắn bỏ mấy hủ làm mắm trên mái nhà để có nhiệt độ.

Người tàu họ làm xì dầu cũng tương tự, bỏ chất hoá học để làm vữa đậu cho nhanh hay nhiều khi chỉ cho muối và hoá học để làm mùi vị rồi bán chớ không có bổ béo gì cả nhiều khi lâu ngày chất hoá học sẽ gây ung thư cũng có. Người Nhật làm xì dầu mất hai năm, do đó giá xì dầu của Nhật, đắt gấp 10 lần anh tầu. Hắn quyết làm nước mắm gia truyền và từ mấy năm nay, hắn và gia đình thêm vài người bạn ăn nước mắm nguyên chất, thủ công nghệ.

Tình cờ hắn đọc nghiên cứu của hai khoa học gia Nhật: Kikunae Ikeda và học trò Shintaro Kodama. Hai người này nghiên cứu lí do các món ăn của á đông đều có thêm gia vị xì dầu hay nước mắm. Họ khám phá ra hai món này có protein nên khi chạm vào lưỡi thì tạo nên một cảm giác, mùi vị mà họ gọi là mùi vị thứ 5, sau 4 vị ngọt, mặn, chua, đắng. 

Mùi vị thứ 5, họ gọi Umami (tạm dịch Mỹ Vị) khi khám phá glutamate làm ngon miệng khi làm súp với kombu, rong biển. Vị này khác với 4 vị chính; chua, ngọt, đắng, mặn. Umami có một vị khá đặc biệt khi nếm và kích thích cái lưỡi. Umami tự nó thì không ngon nhưng nếu trộn chung với những món khác, làm tăng cái vị. Lớp cao niên thường bị mất cảm giác về các vị nhưng nếu ăn thức ăn có pha umami thì giúp họ cảm được cái vị của thức ăn, giúp họ ăn ngon miệng.

Họ nghiên cứu thực phẩm của tây phương cũng vậy, nếu không bỏ phô mát Parmigiano vào spaghetti thì ăn không thấy ngon, sauce cà chua, ketup,...  Phô mát Parmigiano là loại có nhiều nhất glutamate. Từ đó họ đưa ra phương pháp Umami, giúp có thêm vị thứ 5 để tạo đồ ăn cho ngon miệng, giúp người ăn được hưng phấn và từ đó bột ngột (monosodium glutamate) được phát minh và được dùng khi nấu ăn. Hắn lại được biết các đầu bếp nổi tiếng tây phương dùng nước mắm hay mắm tôm để giúp vị đồ ăn nấu ngon hơn qua cảm giác thứ 5.

Đầu bếp tây Vongerichten, có nhiều tiệm ăn đắt tiền trên thế giới, gọi là Umami boms, khi ông ta làm món Parmesan custard với trufle trắng ở tiệm Jean Gẻorges ở New York với giá $185. Các công ty thực phẩm như Nestle, Campbells, Frito lays, McDonald,..., đều dùng những vị này để nấu cho thực khách.

Từ dạo đó, hắn muốn làm nước mắm nguyên chất để bán trên thị trường mỹ và thế giới. Hắn sẽ đưa nước mắm của hắn cho đại học thử nghiệm, đo nồng độ Amino acid cho đủ 40%, sau đó sẽ nộp kết quả cho FDA và bắt đầu làm nước mắm gia truyền với công nghệ hiện đại. Hắn sẽ không cạnh tranh với các sản phẩm siêu thị nhưng sẽ bán cho các tay nghề đầu bếp và thị trường của những người ăn uống cẩn thận với trào lưu về nguồn.

Thân tặng anh chị Ân, chúc anh chị thành công quảng bá nước mắm Lăng Cô gia truyền của bà ngoại. Khi nào em lên miền Bắc Cali, sẽ ghé thăm.

California Fish Sauce được vô chung kết năm 2020 của Good Food Foundation USA .
Tháng 1 năm 2020 sẽ được công bố. Ai muốn xem thì vô cái link dưới đây rồi nhấn ở phần “Pantry”

https://goodfoodfdn.org/awards/finalists/

Nhs

Bài này mình viết năm 2016, nay anh bạn này đã thành lập công ty tại San Francisco, bắt đầu bán sĩ lẻ “Nước Mắm Lăng Cô ngày xưa”. Mở cửa từ 9-12 trưa. 

Ai muốn tìm mua thì xin liên lạc:

California Fish Sauce: Pier 45, Fisherman Wharf, San Francisco, CA 94133.

Facebook: California Fish Sauce

Điện thoại: (415) 685-5888

GIỜ MỞ CỬA: 9:00 AM -12:00 PM

Ngủ được là tiên

Sáng nay mình hỏi đồng chí gái có ngủ được không thì được biết là được. Mình hỏi có uống Niacin tối qua, đồng chí gái kêu có. Vợ mình có vấn đề ngủ, hay uống thuốc ngủ nên mình tìm cách để giúp vợ ngủ mà không cần thuốc ngủ. Dạo này vợ chịu khó uống Niacin thì thấy đỡ nhưng vẫn còn dùng thuốc ngủ nhưng ít lại.

Ngày nay, với tin học kỹ thuật công nghệ, đời sống chúng ta khá bị lệ thuộc vào điện thoại di động với email, nhắn tin đủ trò khiến quên đi quy ước là sau 9:00 tối, không được làm phiền thiên hạ. Tối tối mình hay nghe điện thoại của mụ vợ cứ tinh tinh vào lúc 11 giờ đêm với mấy nhắn tin của mấy bà bạn rồi vợ mình lại than tại sao không ngủ được.

Mình để điện thoại theo chế độ “do not disturb” từ 7:00 tối đến 7 giờ sáng. Khoẻ cuộc đời vì người mướn nhà khỏi kêu trong đêm khuya. Hôm trước mình để chế độ tắt wifi vào lúc 11 giờ đêm khiến mụ vợ chửi banh xác vì đang coi truyền hình và điện thoại.

Các khoa học gia khám phá một điều là nếu đàn ông chỉ ngủ có 5 tiếng mỗi ngày thì tinh hoàn, dế của họ nhỏ hơn những ai ngủ hơn 7 tiếng mỗi ngày. Kinh

Ngoài ra những ai ngủ có 5 tiếng mỗi ngày thì lượng Testosterone của họ chỉ bằng những ai lớn hơn họ độ 10 tuổi. Họ già trước tuổi thêm phụ nữ thiếu ngủ khó mang bầu. Điều quan trọng là thiếu ngủ, khiến đầu óc chúng ta hay bị lộn xộn thêm cơ thể cũng bị ảnh hưởng lây.

Mất ngủ hay thiếu ngủ sẽ gây ảnh hưởng đến não bộ. Người ta cho biết học xong thì phải ngủ sẽ giúp não bộ nhấn nút “lưu” (save) những gì mới thâu nhận nhưng gần đây người ta lại khám phá là cần ngủ trước khi học để chuẩn bị não bộ như cái éponge, thấm nước để nhận thêm tin tức, data,.. Nếu thiếu ngủ khó mà thu nhận thêm được sự kiện,.. có lẻ vì vậy, mụ vợ hay đợi mình ngủ một tị rồi dựng cổ dậy, giảng đạo phu thê. Chán Mớ Đời 

Mình nhớ dạo ở New York, có quen một cô sinh viên y khoa ở Philadelphia. Cô này bị rớt môn anatomy khoá đầu nên nhờ mình xuống Phila mỗi chiều sau khi tan sở, để giúp cô ta học ở nhà xác, nơi họ để các thi thể được tẩm phọt môn, ban đêm. Dạo ấy có một tên bảo vệ hiếp dâm một nữ sinh viên khi đang học khuya trong phòng này một mình nên nữ sinh viên đều sợ, càn có người quen ở bên cạnh, phận làm trai mình phải chạy xuống.

Cô nàng học khuya nên mình phải đợi đến 1, 2 giờ sáng mới ngủ được, rồi sáng dậy sớm để lấy xe lửa về New York đi làm khiến mình chới với. Ngồi đâu là ngủ đó, trên xe lửa trên xe buýt,.. Đi học khoá Kaplan về thi vào học MBA, mình buồn ngủ quá nên chả học được gì cả. Sau 3 tháng cô nàng đậu lại môn anatomy là mình trốn luôn, không bao giờ gặp lại mặt. Kinh hoàng

Người ta thử nghiệm bằng cách chia hai toán người: một toán không được phép ngủ suốt đêm và một toán được ngủ đủ 8 tiếng đồng hồ. Sau đó thì họ chụp hình MRI để xem họ có nhận thức hay ghi nhận gì thêm. Thử nghiệm cho thấy nhóm người thiếu ngủ bị giảm 40% khả năng thâu nhận tin tức mới. Não bộ của người thiếu ngủ dường như khoá, bế môn lại không cho các tin tức mới vào.

Người ta gắn mấy electrodes trên não bộ để quan sát. Họ nhận thấy khi người ta ngủ sâu thì các “sleep spindles” tạo ra một hệ thống giúp lưu giữ bộ nhớ thành một bộ nhớ lâu ngày. Ngược lại thì nếu thiếu ngủ sẽ dẫn đến những bệnh mất trí nhớ sau này.

Qua hiện tượng này thì người ta nghĩ nếu sử dụng các electrodes để truyền sóng được tạo ra khi người ngủ nhiều, sẽ đem lại hay chữa bệnh Alzheimer. Đó là một ý nghĩ nhưng cần được thử nghiệm nhiều hơn.

Hàng năm, cuối tháng 10 thì có vụ đổi giờ mùa đông thì người ta nhận thấy tỷ lệ người bị đột quỵ tại các nước tây phương gia tăng 24%. Vào cuối tháng 4 thì đổi giờ mùa hè thì tỷ lệ bị đột quỵ giảm 21%. Tương tự các vụ tai nạn xe cộ Đụng nhau ngay cả tự tử,…

Người ta khám phá ra hệ thống miễn nhiễm và sự mất ngủ có liên quan đến nhau. Người ta cho biết các tế bào mà họ gọi “natural killer cells”, như một điệp viên để tìm ra các tế bào xấu và tiêu diệt nó như các tế bào ung thư. Vấn đề là khi mất ngủ thì số lượng các tế bào sát tế bào xấu cũng giảm theo -70%.

Mình có coi một phim tài liệu về ung thư thì nhà thương thậm chí World Health Organization cho rằng các công ăn việc làm ban đêm được xem là sẽ mang lại ung thư. Ở Đan Mạch, họ cho phép y tá hay ai làm ban đêm được ngủ, không nhớ bao lâu 30 phút hay 1 tiếng khi làm ca đêm để tránh bị ung thư.

Ngoài ra thì thiếu ngủ sẽ thay đổi các DNA của con người, không phải chỉ một hay 2 mà 711 loại khác nhau. Các DNA này liên đới với hệ thống miễn nhiễm và về lâu về dài sẽ đưa đến những tai hại về sức khoẻ.

Người ta khuyên là khi ngủ cần để nhiệt độ thấp vì chúng ta dễ ngủ hơn khi lạnh, trung bình 65 độ F, đừng có uống rượu hay cà phê. Mình có cái app đồng hồ để đo khi nào mình ngủ sâu hay ngủ khơi khơi.

Người ta khuyên là đi ngủ cho đúng giờ để giúp cơ thể đến giờ là ngủ. Mỗi lần đến nhà bạn bè ăn uống, mình có tật là đến 10 giờ tối là kiếm cái ghế rồi ngủ đến khi vợ gọi thì ra xe đi về. Bạn bè quen nên ai cũng thông cảm. Nói chuyện với mình thì cứ nói trước 10 giờ đêm vì sau đó mình đơ. Xong om

Mình học cách ngủ nhanh bằng cách thở bụng. Cứ để tay trái trên bụng rồi tay phải lên tay trái rồi cứ thở bình thường. Thông thường mình chơi được hai phát là ngủ còn không thì cứ kêu đồng chí gái như bà Hồ Xuân Hương khi xưa, làm tăng 3 là ngủ thôi.

Thật ra nếu trước khi đi ngủ, đứng tập Trạm Trang Công chừng 15 phút thì bảo đảm ngủ một cái lèo. Vợ mình lười tập lắm. Khi xưa, có chỉ cô nàng nhưng đứng chút xíu là ngưng.

Mình hy vọng sẽ giúp được mụ vợ ngủ dễ hơn. Bị áp lực công việc nên phải mát xa đủ trò. Đó là tình yêu về già. Chán Mớ Đời 

Nhs

Tại sao phải cử động

Người Mỹ hay nói: “if you are not moving, you are dying”, cho thấy di chuyển rất quan trọng trong đời sống hàng ngày của con người.

Theo ông Alexander Mikulin, khoa học gia Nga sô, trong tế bào của con người, ngoài phần hữu ích còn có những chất xấu gây nguy hại. Phải tẩy sạch những chất thải này, giúp khả năng tái tạo của tế bào. Ông ta tìm ra cách đơn giãn để rửa mạch vành tim.

Ông giải thích như sau: thiên nhiên đã cho trái tim một khoảng không gian, từ cơ hoành đến phổi gọi là khoang tim. Khi tim co thắc lại thì máu sẽ được bơm vào các động mạch chính với áp suất lớn. Nếu để khoang tim nhỏ thì tim nhận được ít máu, còn khi tăng thể tích này thì sẽ tăng lượng máu tương ứng.

Sự giải thích của ông Mikulin cho rằng cơ hoành như một quả tim thứ 2. Khi đứa bé còn trong bụng mẹ thì được thở bằng cơ hoành, chỉ sau khi ra đời mới khởi động chức năng thở bằng hai lá phổi và dần dần quên thở bằng cơ hoành. Con nít ở Việt Nam mới sinh ra là cô mụ tát vào mông cho đau để khóc ré lên, kêu là bổ phổi. Chán Mớ Đời . Về già khi lá phổi yếu đi thì người ta cần sử dụng cơ hoành để thở thêm, hầu giúp trái tim bị lão hoá, hoạt động.

Ông ta cho rằng con người có thể hạn chế đến tận gốc các cơn đau tim một cách nhanh chóng, không cần đến bác sĩ. Khi tim đập nhanh thì phải làm cho tim giãn nở bằng cách tạo điều kiện làm tăng thể tích khoang tim. Chỉ cần hít vào bụng theo kiểu thở Thai Tức (thở bụng) là đủ điều chỉnh lại nhịp tim ở mức độ bình thường và giúp lưu thông máu. Ông ta đã sử dụng phương pháp này để tự giúp mình khi bị đau tim.

Hồi nhỏ học Vạn Vật, ông thầy kêu thân thể người ta có tứ chi, có tên học chung lớp tên Lê Quang Trực kêu 5 phần, bị ông thầy tát tai vì không giải thích được phần thứ 5. Mình chỉ nhớ mại mại là máu từ tim bơm đi gọi là động mạch còn máu được bơm về tim là tĩnh mạch. Để khỏi lộn thì tĩnh mạch hay được ghi chép màu xanh còn động mạch thì màu đỏ. Máu đỏ là có oxy còn máu của tĩnh mạch được xem bị lấy hết oxy nên chảy về tim để được tiếp oxy do hơi thở đưa vào.

Trong quá trình chuyển dịch qua các mạch máu nhỏ, máu lấy đi từ dịch gian bào các chất thải của các phản ứng Ôxy hoá và xỉ, biến máu động mạch thành tĩnh mạch. Khi máu tĩnh mạch đã mất đi hầu hết áp lực khi di chuyển trong các mao mạch nhỏ có đường kính cực nhỏ. Có lẻ vì vậy, hôm trước, Khoa phải day huyệt túc tam lý để giúp máu chạy về tim khi chẩn mạch thấy mạch yếu.

Đọc sách thì người ta cho biết là toàn bộ phía trong của các tĩnh mạch từ ngón tay tới vai và từ ngón chân lên đùi, thì cứ mỗi 4 cm đều được trang bị những van hình túi nhỏ, tựa như van tim. Những van này cho phép máu di chuyển ngược về phía trên, và đóng lại nếu máu đi ngược chiều. Thiên nhiên kỳ diệu thật.

                                     Van mở       Van đóng
Mỗi van là một vật cản đối ngược với dòng máu chảy. Có 22 van ngăn cản ở tĩnh mạch chân và 17 van ngăn cản ở tay và sau các mao mạch, hầu như toàn bộ áp lực tĩnh mạch lớn nói chung từ từ biến mất. Các người tập Trạm Trang Công thường xuyên thì tay chân của họ phồng lên giúp máu lưu thông dễ dàng hơn.

Người ta thử nghiệm với các lực sĩ thể thao khoẻ mạnh, cho họ nằm bất động trên giường sau 1 tuần lễ thì sau đó họ đi không nổi. Lý do là sự nhiễm xỉ cơ thể, nhiễm xỉ khoảng gia bào và hậu quả của việc huỷ hoại trao đổi chất bình thường. Thật ra có nhiều tai hại xẩy ra nếu cứ nằm giường, không chịu hoạt động. xem phim tài liệu, cho thấy mấy người to béo, ăn tè trên giường thì cứ vài ngày thì xe cứu thương lại đến chở vào nhà thương, khám tổng quát.

Mình nhớ năm kia. Leo núi bị gãy chân, nằm nhà đến 6 tháng thì cơ bắp ở chân mình bay đi mất tiêu. Phải mất gần một năm sau mới lấy lại cơ bắp. Sau khi sinh, nhà thương bắt vợ mình đi tới đi lui ngay rồi 2 ngày sau đuổi về không có nằm ở cử như người Việt ở Việt Nam. Bà cụ mình khi xưa, sinh xong là ở cử 1 tháng, xoa nghệ gừng đủ trò. Đây vợ mình sinh xong là qua ngày hôm sau, y tá bắt đi tới đi lui với cái chai nước biển.

Hình trên cho thấy các mạch máu lành mạnh thì máu được lưu thông một chiều, các van sẽ ngăn cản máu đi ngược chiều bằng cách đóng lại trong khi mạch máu bị hư hại thì máu đi ngược chiều sẽ được lọt vào và tạo ra những hệ ứng không tốt cho sức khoẻ, gây đến bệnh hoạn.

Các tĩnh mạch chỉ hoạt động tốt khi có hoạt động tay chân như đi bộ. Khi ta di chuyển, chân sẽ đập xuống đất, tạo một xung lực đẩy máu lên, giúp mở van tĩnh mạch và cho máu đi qua. Khi đi máy bay, ngồi lâu quá, chúng ta cần phải đứng dậy đi tới đi lui để tạo ra xung lực ở bàn chân giúp máu không được lưu thông. đồng hồ của mình, cứ lâu lâu thấy mình ngồi yên một chỗ là báo động, kêu phải di chuyển rồi tự động kêu mình thở sâu vào.

Thường thường sau khi tập nội công hay đi Thái Cực Quyền, chúng ta cần làm động tác thu công để tạo xung lực, giúp điều hoà lại hơi thở, giúp máu lưu thông tốt hơn.

Nếu chúng ta thường xuyên đi bộ, tập thể dục sẽ giúp rung động các van tĩnh mạch làm việc tránh các xỉ tích tụ lại như bùn lắng xuống đáy hồ. Khi di chuyển sẽ làm rung động các tĩnh mạch, kích thích máu chảy nhanh hơn, cuốn đi theo các đống xỉ, nghẽn trong mạch máu, và sẽ được thải ra đường tiểu hay đại tiện.

Các bệnh nhân đến Đông Phương Hội, đa số là bị viêm khớp vì họ ít hoạt động chân tay. Có một người lái xe cả ngày mấy trăm dậm vì công việc, cứ ngồi lái. Anh ta kể là bị mấy lần, khi lái xe thấy con đường lộn xộn, chạy ra xa lộ, vừa đậu xe là thiếp luôn cả tiếng mới thức dậy lại. Mình nói anh ta cần phải tập hay đi bộ, vận động tay chân nhưng không chịu. Có người châm cứu miễn phí là vui rồi.

Có mấy người tập kể lại là 6 tháng trước khi tập ở Đông Phương Hội, họ không thể nào co tay lại hay đứng lên ngồi xuống nhưng sau khi tập ở Đông Phương Hội thì họ có thể đứng lên ngồi xuống và co mấy ngón tay lại bình thường. Lúc mình mới đứng lớp thì các tập viên đứng đến 35 phút là rên mỏi chân nhưng nay họ có thể đứng đến 60 phút hay đứng Trạm Trang Công lên đến 16 phút.

Đại học Illinois có làm một thử nghiệm. Họ lựa 120 người lớn tuổi và yêu cầu mấy người này làm theo chương trình đi bộ 3 ngày trong tuần. Lúc đầu chỉ đi 15 phút rồi lên 20 phút, 30, và cuối cùng là 40 phút. Sau 10 tháng thì họ chụp hình não bộ của mấy người này thì khám phá là não bộ của họ thay vì teo lại thì to hơn trước. Họ kết luận là đi bộ, tập thể dục sẽ giúp cho trí nhớ, não bộ không bị lão hoá hay chậm hơn.

Nếu đi làm trong công sở thì chỉ cần đứng Dậy, làm vài động tác thu công cũng được, giúp tạo xung lực khi chúng ta nhón gót và đạp xuống đất.

Do đó Khoa luôn luôn nhắc nhở là khi tập, chúng ta cần chú ý vào thân thể, nghe ngóng sự chuyển biến của cơ thể, thay vì tập cho có lệ, đầu óc cứ lan man về vùng trời vô định.

Mỗi lần mình gọi điện thoại nói chuyện với bà cụ ở Đàlạt, là hỏi có đi bộ mỗi ngày hay không. Bà cụ năm nay 86 tuổi, mỗi ngày dậy 5 giờ sáng đi bộ lên Số 4 để tập dưỡng sinh Thái Cực Quyền. Sau đó đi cà phê với mấy bà bạn, đi bộ lòng vòng ra hồ Xuân HƯơng, Khu Hoà Bình,....nên trí nhớ của bà cụ vẫn còn tốt. Vẫn đọc ào ào Lục Vân Tiên từ trang đầu đến trang cuối thuộc lòng. Kinh

Dạo này Đông Phương Hội nhận thêm tập viên mới, lớp miễn phí cho người già. Ai muốn tập thì liên lạc với Thư Viện Việt Nam trên đường Westminster, ngay góc Euclid, trong khi chợ Song Hỷ (người Việt xưa). Lớp từ 7:00 tối đến 9:00 cho thứ 2 và thứ 4. Thứ 3, 5 dành cho tập viên cũ. (Còn tiếp)

Nhs

Vì đó là ai

Cách đây đâu 6, 7 năm, mình nhận được email của một cô bạn học cũ Văn Học, nói có bắt được liên lạc với một người bạn khác rồi mình nhận được email của cô này. Nói chuyện với nhau rồi như chưa đã nên mình email kể vài chuyện khi xưa khi còn đi học chung trường. Mấy cô này hỏi còn nhớ gì nữa không thì mình kể tiếp. Ai ngờ cứ tiếp tục kể đến ngày nay.

Kể về Đàlạt khi xưa rồi họ hỏi mình khi ở tây rồi Ý Đại Lợi rồi Thuỵ SĨ, Anh Quốc rồi Hoa Kỳ,… một hôm mình nhận email của anh bạn học cũ, hỏi có cái hình nào ngày xưa, gửi cho anh chàng rồi mình lại thấy cuốn “Mực Tím Sơn Đen” ra đời. Anh ta lựa 100 bài tiêu biểu, chia ra phần Đàlạt, phần dế mèn phiêu lưu ký,…lại bỏ lên Amazon bán. Thật ra chả có lợi nhuận, nhà in lấy tiền cước và tiền in thôi. Đến nay chỉ có một cô bạn còm trên amazon về cuốn sách ấy.

Mình viết là để luyện tập trí nhớ của mình như “Defragment” bộ não của mình lại, do đó mình hay viết từ lâu trong nhật ký của mình nhưng bằng anh ngữ để con cháu, sau này có rảnh đọc như mình ngày nay thèm được nghe ông bà cụ mình kể chuyện thời xưa.

Bạn học cũ được tin nhau thì mừng, hỏi han lung tung về ngày xưa rồi sau khi thoả mãn ký ức thì Châu về hiệp phố, ai nấy quay lại cuộc đời thường nhật của mình, ít giao lưu thêm. Email cũng thưa dần.

Ngược lại mình lại nhận email của ai đã từng sống tại Đàlạt, kêu mình bỏ email của họ vào danh sách để khi nào mình có kể về Đàlạt thì gửi cho họ. Mình khám phá ra là có người đọc email của mình rồi chia sẻ với bạn của họ, dân cư Đàlạt ngày xưa. Có anh bạn kêu: “email của mày, tao đều gửi hết cho mấy thằng bạn quen dân Trần Hưng Đạo xưa”.

Cuối cùng mình bắt đầu bỏ lên mạng facebook để dân cư Đàlạt xưa và nay đọc. Mình khám phá ra là có nhiều người nhắn tin kêu là nhân vật mình kể dù viết tắt là ông nội, ông ngoại của họ và hỏi tiếp. Hoá ra thế hệ con cháu của mình cũng thích nghe kể về Đàlạt ngày xưa. Có người tìm tài liệu dùm cho mình.

Thông thường, mình hay viết tắt tên của nhân vật mình kể để giữ đời tư của họ. Lại có người còm trên facebook tên của bố mẹ của họ nên mình cập nhật hoá mấy bài viết, với những tin tức của họ. Lại có người khi nghe mình nhắc đến tên ai đó thì nhắn tin xin số điện thoại để liên lạc người thân hay bạn của họ ngày xưa, vô hình trung mình trở thành trung tâm tìm trẻ lạc của dân Đà Lạt xưa. Do đó mình viết tên rõ của ai mình nhớ để có người muốn tìm họ thì liên lạc trên facebook của mình.

Tuần rồi có cô nàng email hỏi có biết tên một cô khi xưa học chung với mình ở Yersin và Văn Học, nay định cư ở Toronto. Cái tên quen thì nhớ lại có một cô bạn học chung khi xưa, có nhờ mình tìm cho cô nàng hai người bạn cũ. Mình đã tìm được cho cô nàng một người hiện ở Sàigòn, hai người có liên lạc với nhau rồi. Nay tìm ra tin tức cô này thì email để cô bạn liên lạc mà hỏi.

Ngay chính mình, qua facebook cũng tìm ra được 5 chị hàng xóm cũ rồi chị của bạn học của mình khi xưa, khi họ đọc thấy tên của em của họ. Nếu không bỏ lên facebook thì chắc chắn sẽ không tìm lại được những người hàng xóm xưa. Tìm lại chú hàng xóm khi xưa hay dẫn mình đi ăn miến gà ở đường Trương Vĩnh Ký….   

Mình chỉ kể lại những gì thiên hạ kể hay mình đã mục kích nhưng sau 45 năm thì có thể sai sót khá nhiều nên cần có người hiểu rõ vấn đề nói lên để tạo nên một ký ức cộng đồng Đàlạt khi xưa. Sau này, có ai đọc về Đàlạt trước 75, có một cái nhìn rộng hơn.

Điển hình có anh nào đọc bài của mình kể về đại đội trinh sát 302 của tiểu đoàn Địa Phương 279 của tỉnh Tuyên Đức khi xưa. Dạo ấy, thế hệ mình con trai hay đập  lộn rồi đánh không lại thì hay kêu người quen là lính 302 như con cậu Liễu, bà con với bà cụ mình. Đại đội này nổi tiếng đánh Việt Cộng ở Núi Voi, bảo vệ an ninh cho Đàlạt, nên tỉnh trưởng Tuyên Đức thương lính của thiếu tá Phong. Ở rừng về, sống chết với Việt Cộng, để bảo vệ tự do, vào thành phố thấy thanh niên thế hệ mình để tóc dài, ăn chơi nên mấy người lính 302 đánh cho bỏ ghét. Ngày nay với cái nhìn của kẻ U70, thì mình có cái nhìn rõ ràng hơn nhưng dạo đó chỉ sợ lính 302 đánh.

Trong lớp 12 A, có một tên mê một cô rồi thấy một tên khác đứng nói chuyện với đối tượng của mình nên ghét, kêu đánh. Có tên bạn, nhảy ra can thì tên này kêu lính 302 đánh anh bạn khiến anh ta ra đường phải thủ trái lựu đạn. Mình chỉ nghe anh này kể lại vì khác lớp nhưng tụi này tập võ với nhau buổi sáng ở hãng cưa ông Xu Huệ.

Bạn học khi xưa thì có người nhớ, có người không. Về Đàlạt, gặp lại bạn học cũ, có người mình nhớ có người mình không vì khi xưa ít nói chuyện hay đi lại với nhau. Do đó có người nói nhớ mình nhưng mình thì lại không nên họ kêu mình là “chảnh”. Hôm trước có anh bạn gọi hỏi, có thằng Hoàng mới ăn ở tiệm tao xong, nói có quen biết mày nhưng mình thì ngọng, không nhớ. Có lẻ khi xưa, học chung trường nhưng phải hỏi thêm là tên gì họ gì, con ai thì hoạ may mới nhớ lại được. Lemon Question?

Có người học chung với mình khi xưa 2 năm 3ème và Seconde nhưng khẳng định là không quen biết mình. Mình thì nhớ hắn vì khi xưa trong lớp, hắn đối xử không tốt với mình, hay kêu mình ngu lâu dốt sớm. Trong lớp dạo ấy có hai tên học cực giỏi tên Nguyễn Trọng Việt và Đào VĂn Quý.

Mình có quen một tên ở gần xóm, ngay cái hẻm chỗ trường NỮ Công Gia Chánh, đường Hai BÀ Trưng. Khi xưa, hay đá banh với nhau mỗi ngày, mình có kể về hắn đề tên là Huỳnh Kim Sang đến khi gặp lại anh bạn ở Đàlạt khi xưa hay chơi với tên này thì mới khám phá ra mình nhớ lộn họ. Tên hắn là Huỳnh Kim Sang, nghe nói ở Texas. Mình có gọi điện thoại nhưng số đã bỏ. Hôm trước, có ai còm trên Facebook mình với tên Sang Huynh, khiến mình tưởng anh chàng này nhưng xem lại thì không phải. Cùng có người nhớ mình vì khi xưa hay đánh bóng bàn mỗi ngày với nhau, nhưng không muốn gặp nhau lại. Chỉ email hay nói chuyện điện thoại còn rũ đi ăn cơm trưa thì than bận. Cuối cùng thì mình cũng đã tìm lại Huỳnh KIm Sang, nay ở Houston.

Có người nhắn tin cho biết là em gái của một người bạn học cũ mà mình tưởng đã qua đời. Hoá ra anh ta chưa mất mà là người em út, em mình lại tưởng người em là bạn học với mình. Dạo em mình còn ở Đàlạt thì anh chàng hay gặp em mình và gửi lời thăm hỏi mình. Nghe tin anh ta chưa chết khiến mình mừng vì khi xưa, hai đứa khá thân vì bà cụ mình quen với bà cụ anh ta.

Đùng một cái có hai ông thần không quen biết, một ông ở hải ngoại, một ông ở Việt Nam, kêu là bỏ lên Facebook khó tìm lại những bài cũ của mình viết. Họ đề nghị với mình là để họ làm một bờ lốc mang tên “Mực tím sơn đen”, rồi họ cứ tuần tự bỏ lên bờ lốc nay đâu trên 800 bài, mình còn một số bài viết nhưng chưa gửi cho thiên hạ. 

Vụ này như anh bạn học cũ khi xưa, các sử gia hay nhà xã hội học cho rằng chúng ta ở thời đại “hậu tư bản”, người ta bỏ công làm việc không nhất thiết vì lợi nhuận mà vì sở thích hay có thể đóng góp vào cộng đồng. Biết bao nhiêu người trên thế giới bỏ công làm Wikipedia không công vì nếu tính về tiền bạc thì giá trị của Wikipedia là trên 3, 4 tỷ đô la, chưa kể nếu được quảng cáo như facebook,... hay lên YouTube, thiên hạ tải lên cách sử dụng nấu nướng, sửa chữa đủ trò, không công,...

Qua năm 2020, mình sẽ ngưng email cho thiên hạ vì phải lựa bài, lựa email để gởi nên hơi mệt. Ai thích thì cứ lên bờ lốc mực tím sơn đen hay facebook của mình. Phải đơn giãn hoá cuộc đời. 

Mình tính dùng RSS để khi nào mình tải bài lên bơ lốc thì tự động chạy lên trương mục Facebook của mình nhưng khám phá ra là email của bờ lốc và Facebook khác nhau nên không kết nối với nhau được nên phải làm thêm một lần để tải lên facebook. Ai thích thì họ theo dõi facebook hay subscribe bờ lốc.

Hôm qua, có một chị cựu nữ sinh trường Bùi Thị Xuân Đàlạt, hay đọc facebook của mình, có lên vườn mình để lấy mật ong cho cô bạn. Mình có gặp một lần, ai ngờ cô ta đem quà giáng sinh tặng mình chai rượu, và hộp sô cô la của See’s. Mình rất cảm động, bao nhiêu năm gặp lại đồng hương rất tử tế. Nói lên người Đàlạt rất hiền và tử tế với nhau. Chỉ có điều mình không uống rượu và không ăn ngọt. Chán Mớ Đời 

Nhs

Ký ức cộng đồng

Có lần mình kể về tổ chức văn nghệ chung của 2 lớp 12 B cà 12 C của trường Văn Học Đàlạt thì một anh bạn học cũ, email lại, ngạc nhiên, không nhớ là có tham gia vụ này trong khi anh chàng lại là tay đánh đàn của ban nhạc hôm đó.

Khi gặp lại bạn học cũ khi xưa tại Đàlạt, có nhiều người như từ coma trở về, chả nhớ gì cả lại có người kể đủ thứ chuyện, tự đánh bóng cá nhân như đậu tú tài hạng tối ưu bú xua la mua nhưng vì lý do gì đó, không được đi du học. Năm ngoái, có cô bạn đầm bên pháp sang chơi, kể lại những gì mình nói với cô nàng khi xưa về dự tính tương lai của mình như xây nhà cho thuê khiến mình như bò đội nón vì không nhớ những chuyện này. Cô ta cho mình là điên khi xưa, nay không ngờ mình lại thực hiện những giấc mơ ngày xưa.

Khi mình nói chuyện với bà cụ mình thì được nghe kể chuyện đời của Mẹ. Bà cụ kể đi kể lại những khúc phim đáng chú ý, điểm nhớ trong đời của bà cụ nên em mình ở Việt Nam cảm thấy nhàm chán vì được nghe bà cụ kể lại hoài. Ngược lại, mình ngồi nghe, có khi thâu lại những chuyện mẹ mình chưa kể. Mai sau nhớ mẹ, còn có gì để nghe lại tiếng của mẹ.

Cũng có người, mình thấy không nhớ gì cả tường như thời gian đối với họ chỉ là 1 đường thẳng, tuyệt đối và luôn luôn tiến về phía trước. Vấn đề làm sao chúng ta có thể cảm nhận được những gì đang trải qua nếu không có ký ức, kỷ niệm của những gì đã xảy ra trước đây dù là một tiếng, 1 giây đồng hồ.

Ông Steve Covey, có viết cuốn sách nói về chuyện hai người thợ cưa. Một người thợ cưa cây từ sáng đến tối và một người lâu lâu lại ngừng, lấy cái dũa ra để mài lưỡi cưa. Cuối ngày thì khám phá ra người cứ mài lưỡi cưa cho nhọn, cưa được nhiều cây hơn người không mài lưỡi cưa. Đời người, chúng ta lâu lâu nhìn lại ký ức, như mài dũa lưỡi cưa để cảm nhận về quá khứ, giúp chúng ta vượt trên các trở ngại phía trước.

Đọc trên mạng, thấy người Việt hải ngoại cứ than van Việt Nam, Đàlạt ngày xưa đẹp ra sao, không xô bồ như ngày nay,… theo mình họ sống với những ký ức lưu vong vì một khi đã lên thuyền hay máy bay rời khỏi Việt Nam, hình ảnh cuối cùng của quê mẹ đã hoá đá từ giây phút ra khỏi không phận hay hải phận của quê xưa. Từ đó những ký ức bổng nhiên được thần tượng hoá, hơn cả thực tế khi xưa.

Họ gạt bỏ các tiêu cực của ngày xưa. Coi phim trên YouTube về các xứ khác, thiên hạ ngồi ăn ngoài đường như Việt Nam, họ chỉ thấy hình ảnh nhưng chưa thấy không gian 4 chiều, khi đến đó mới thấy ruồi, mùi hôi của ống cống,… nay nếu họ có trở lại Đà Lạt, Việt Nam thì sẽ gặp thực tế không như họ tưởng tượng đúng hơn thần tượng hoá trong ký ức của họ.

Khi mình kể về Đà Lạt, mình có kể về ống cống, ruồi bu đen xịt các đống rác ở cầu Cẩm Đô,… mình có thể còn ngửi được không gian 4 chiều của ngày đó. Chúng ta nhớ về tuổi thơ, tuổi trẻ ở Việt Nam, những kỷ niệm của thời niên thiếu. Tuần rồi, vợ mình họp mặt với các bạn học Trưng Vương khi xưa, nhắc nhở đến ai đó, những kỷ niệm rồi than về Việt Nam Chán Mớ Đời. Thời niên thiếu đã qua, chúng ta lại sống ở môi trường khác Việt Nam nên khó mà chấp nhận hoàn cảnh tại Việt Nam, chúng ta luôn luôn so sánh Việt Nam với xứ sở, quê hương thứ 2.

Bi kịch của kẻ lưu vong như thi hào Homer đã kể trong Ulyssus, khi ông ta tìm về cố hương, cảm thấy xa lạ tương tự như Lưu Nguyễn về lại quê xưa. Bao nhiêu năm, khắc khoải để trở về, ngủ trong mái nhà xưa ở Đà Lạt thì mình nhận thấy trống vắng, rất xa lạ với những cảnh cũ. Những món ăn mà mình thèm khát khi còn bé nay làm mình lo ngại, sợ bị đau bụng. Quang cảnh khi xưa, nay mình thấy rất dơ bẩn, không vệ sinh. Nếu để ý khi xem các tấm ảnh Đà Lạt xưa, chúng ta sẽ thấy các cống rãnh, bụi bặm, đường đất. Những hình ảnh đẹp mà mình ấp ủ từ lúc ra đi nay thấy tầm thường. Thật ra mình muốn tìm lại quê hương trong kí ức hay đúng hơn quê hương là kí ức như ai đã từng nói.

Ngược lại kẻ lưu vong ít khi để ý đến người thân, bạn bè còn ở Việt Nam nghĩ gì về họ, khi gặp lại. Mình đoán chắc là đã thay đổi so với khi xưa, không còn hành xử như người Việt tại Việt Nam. Mình nghe nhiều người than phiền là người Việt hải ngoại về thăm gia đình thì hay xổ ngoại ngữ, ứng xử như một người ngoại quốc, thậm chí còn cố ý làm như vậy dù mới ra đi có 4 năm nhưng về Việt Nam lại nói tiếng Việt ngọng ngọng. Ngược lại, qua các podcast mình nghe từ Việt Nam thì người Việt tại Việt Nam xổ tiếng anh rất nhiều như thế hệ bố mẹ mình xổ tiếng tây ba xí ba tú. 

Có lần, cô em họ ở quê, hỏi mình sao đi xa quê hương đã lâu mà anh vẫn nói giọng của quê mình, còn mấy anh chị trong Nam thì nói giọng Nam. Mình kêu thuộc thành phần chế độ cũ còn em mình sống trong Nam, đã được đảng giáo dục từ năm 1975 đến nay. Chán Mớ Đời 

Hôm trước, có cô bạn học cũ chuyển cho mình một điện thư của một cựu học sinh trường trung học Trần Hưng Đạo, lớn tuổi hơn mình, có đọc vài bài mình viết về Đàlạt. Anh ta viết như sau:

(Trích) Hi N.A.

Có người bạn quen cho cái link vô trang web cuả Văn Học, rồi Mực Tím Sơn Đen, có khẩu khí cuả một nhân taì, đọc thích. Anh không đọc hết những gì anh ấy viết nhưng theo tự thuật anh naỳ sinh năm con khỉ, tức 1956 nên, mặc dù có trí nhớ chi tiết cuả một con voi, nhưng nhiều sự kiện chỉ nghe kể nhứt là chúng xảy ra khi anh ấy còn rất nhỏ. Anh không quen (và cũng không muốn quen thêm ai) nên chuyển một vaì chi tiết qua N.A., bổ cứu để Sơn Đen biết rõ thêm. 

a/ Sự kiện VC nằm vùng đặt chất nổ ở trụ sở Khu Phố Một trên đường Duy Tân. Ông Chủ Tịch lúc đó là Ngô La, mục tiêu cuả cuộc ám sát. Đưá bé chết là em họ cuả anh từ SG lên ở trong nhà anh. Anh đi lãnh xác nó trên nhà thương Đà Lạt, và làm mai táng từ a - z. Nó còn nguyên vẹn, chỉ vì sức ép cuả chất nổ nên văng từ sân sau cuả trụ sở xuống đường Phan Đình Phùng khoảng xéo xéo cách  trường Tân Sanh ba bốn chục mét. Chân tay nó không văng mỗi nơi mỗi mãnh như Sơn Đen nghe kể. Sau sân trụ sở là trường tiểu học cuả phường, vaì chục em nhỏ học từ lớp một đến lớp ba trong đó. Ông VC lái xe lam không thể vô đó mà không bị xét nên ông ta dụ thằng bé, cho kẹo, làm quen với nó vaì lần rồi hôm đó đưa cho nó cái cặp có quả plastic bằng chất nổ C4, biểu nó đặt ngay chổ bức tường bên ngoaì văn phòng cuả ông Ngô La. Ông ta thoát chết vì hôm đó chưa đến văn phòng. Thằng bé naỳ tò mò, cả trường vô học rồi thì nó xin cô đi ra, đến chổ đó coi trong đó có gì, vưà lúc nó nổ, sức chấn động thổi tung thằng bé bay xuống đường Phan Đình Phùng. Thân thể nó dập nát, nhưng mặt còn nguyên, anh nghe báo thì lên nhà xác, dỡ cái mền nhìn, nhận ra nó ngay. Sau đó gia đình anh cũng bị điều tra nhưng cả nhà đều là lính ngụy nên chính quyền lúc đó hiểu vì thằng nhỏ mới 9 tuổi. Nghĩ lại, nếu lúc đó là giờ ra chơi thì cả chục trẻ chết và vaì chục bị thương. (Hết trích)

A/ khi mình kể chuyện về những người nằm vùng khi xưa tại Đàlạt, qua những gì người quen kể lại vì mình đã đi tây cuối năm 1974. Có anh nào tự xưng là con của ông Nguyễn Đức Trí, phó chủ tịch khu phố I mà bà mẹ bị Việt Cộng nằm vùng đặt chất nổ sát hại, kể là Việt Cộng đặt chất nổ ở khu phố I, nhằm sát hại bố anh ta, là phó chủ tịch khu phố, mà họ đã đặt chất nổ tại nhà ông ta nhưng chỉ có người vợ bị tử nạn, có lẻ vì vậy họ tìm cách giết ông ta tại văn phòng. Ông Ngô LÀ quen với bố mẹ mình, ký giấy tờ Nhân Dân Tự Vệ cho mình ở khu phố 1 để khỏi phải đi nhân dân tự vệ tại nơi mình ở. Do đó mình chỉ kể lại những gì anh ta kể trên facebook. Hình như mình có học chung với con ông này vì có lần mình kể vụ này thì anh ta nói mình đừng kể tiếp vì đem lại cho anh ta nhiều ác mộng (tên anh ta là Nguyễn đức T). Nhà anh ta sát bên cạnh nhà bà dì ruột mình ở ngay ngã ba chùa, ông dượng mình có tiệm hớt tóc ngay đấy, cạnh hãng cưa Xu Huệ, đối diện diện nhà Nguyễn Lương Đô, bán cơm tháng.

Ngoài ra mình được một anh bạn học cũ, nay là đảng viên cho hay lý do Việt Cộng đặt chất nổ để hãm hại và đã giết bà Trí ở cây xăng Ngã Ba Chùa. Còn một cô học dưới mình ở Yersin, nhà ở Phan Đình Phùng, phía sau cái dốc của đường Duy Tân, thì kể cho mình hay bà hàng xóm được tuyên dương công trạng sau 75, vì đã leo đồi để đặt chất nổ ở khu phố I, rồi tay chân banh tùm lum,… nay có anh này kể là em họ của anh ta thì mình tin hơn vì cô kia chắc lúc ấy còn bé, đang đi học nên khó mà nghe vụ nổ này trong khi đang ở lớp trên trường Yersin. Chắc nghe người nhà kể lại, mình có chuyển email của nam sinh trường Trần Hưng Đạo nhưng cô nàng kêu “Nhìn khủng khiếp lắm, nhưng thôi chuyện qua lâu lắm rồi. Rất tội nghiệp cho đứa bé”.

Đọc bài này cô nàng email lại: “ N biết chắc chắn là ngày xảy ra vụ nổ mình đang đứng xem mẹ làm bếp khoảng 10h. Nghe hàng xóm lao xao có người bay xuống chết trước nhà bà T cạnh nhà TN tò mò chạy ra xem và bị ám ảnh rất lâu. Trong khiếp lắm không muốn kể hơn vì tôn trọng người đã chết vậy thôi”.

Nên nhớ là ông cậu bà con mình tên L, trưởng ty cảnh sát Đàlạt, nằm vùng cho Việt Cộng đã cho người nằm vùng đặt chất nổ tại nhà cậu ta khi chiến dịch Phượng Hoàng, nghi ngờ cậu ta là nằm vùng để đánh tan sự nghi ngờ. Mình về Đà Lạt thì cậu ta kêu mới đi Gia-nã-đại về, mình ngạc nhiên hỏi ông cụ thì ông cụ cho biết nằm vùng cả, và kể ai là nằm vùng khi xưa.

Có người lộn ông T, trưởng ty cảnh sát dã chiến ở đường Trần BÌnh Trọng và ông cậu mình là trưởng ty cảnh sát quốc gia ở đường Yersin, cạnh nhà thờ Con Gà, đối diện trường Nazareth. Anh này nói ông T là bạn đồng nghiệp của bố anh ta và có gửi tấm ảnh hai người chụp chung và nói ông T sau 75, không đi học tập. Chỉ tiếc ông cụ mình mất rồi vì khi xưa ông cụ biết gần như mọi người làm công chức hay quân đội tại Đàlạt. Mình chỉ đoán những ai làm cho chính quyền Việt Nam Cộng Hoà mà sau 75, không đi học tập, có thể là nằm vùng. Mình về Đà Lạt, có gặp các chủ tịch khu phố, trưởng ty cảnh sát,…

b/Sự kiện chiếc trực thăng đụng "cột cờ" nhà Thuỷ Tạ rớt xuống hồ Xuân Hương. Hôm đó là một ngaỳ gần cuối tháng Sáu năm 71, ngay hôm sau cuộc thi Tú Taì II chấm dứt. Rất nhiều học sinh Trần Hưng Đạo, Buì Thị Xuân và vaì người từ trường khác đến giaỉ khát, hóng mát, ngắm cảnh hồ, bàn chuyện học hành tương lai, xả xú báp ở Thủy Tạ, họ ngồi chật bên trong lan ra bên ngoaì̀ terrace. Bọn anh gần chục đưá ngồi bên ngoaì, ngay dưới bậc thang mà cać người nhái - grenouilles leo lên để "nhảy cầu" - plongeon, xuống hồ ( cái nhà Thuỷ Tạ do người Pháp xây dựng, trên bức vách trang trí bên ngoaì trên nóc có khắc chữ "Les Grenouilles" - người nhái) Do đó nó không hẳn là nơi ngồi giả khát, uống rượu mà còn phục vụ cho việc tập luyện, bơi lặn cuả hội người nhái Pháp. Trên chót cái cầu nhảy đó có hai cái trụ bê tông cao. Anh vưà vô quầy goị thêm nước và thuốc lá, quay ra đến cưả ra terrace  thì chứng kiến rõ ràng chiếc trực thăng Huey UH 1 - loại nhỏ, dùng đổ quân hoặc võ trang, cất cánh từ bãi đáp phía trước bên tay trái Thuỷ Tạ bay ra hồ rồi vòng vô thật là gắt, khiến nó nghiêng hẳn qua bên trái khi lướt qua mái Thuỷ Tạ bay về hướng Cây Xăng Kim Cúc. Ngay vưà ở trên nóc Thuỷ Tạ thì một cánh quạt đánh trúng cây cột bê tông nhỏ trên cái cầu nhaỳ, cã₫̉ hai gãy lià, trụ bô tông nhỏ rớt thẳng xuống hồ, cánh quạt theo đà quay rớt xuống sàn trerrace, trước mặt anh chì hơn một thước và ngay cạnh bàn các bạn anh đang ngồi. Chiếc trực thăng ngược dội qua bên phaỉ và rớt nhào xuống hồ. Trong tíc tắc anh còn thấy cảnh người xạ thù đại liên vùng vẫy rồi ngẹo đầu qua một bên khi máy bay chạm nước. Nó không chìm ngay; moị người chạy tuá xuống bở hồ bu lại nhìn nhưng tất cả đều shocked, không ai biết phaỉ làm gì. Có người baỏ phaỉ dang ra xa vì nó chở đầy đạn có thể nổ. Tại bãi đáp đang có một chiếc UH 1 cuả Hoa Kỳ, mấy ông lính Mỹ chay băng đến, một ông nhaỷ lên cái pedal l'eau cuả Thuỷ Tạ đạp ra, ông đạp quá mạnh mà nó thì chậm nên tròng trành chúi đầu xuống, nghiêng qua một bên sắp lật. Ông ta đành bỏ, nhaỳ lên bờ, vì lúc đó chiếc UH I cũng chìm lỉm. Không một ai trôi lên. Nhiều cô BTX ôm mặt khóc. Bọn anh bàng hoàng mãi không nỡ về. Hơn nưã tiếng đồng hồ sau thì quân cảnh và công binh Võ Bị, và các ông bên Tiểu Khu đến xua moị người ra khoỉ chổ đó. Suốt đêm máy bay thả hoả châu cho công binh và trực thăng Chinook đến câu chiếc máy bay đó lên. Cảnh đó thì anh không chứng kiến, sáng ra mới nghe nói. 

Thủy Tạ có tên tây La Grenouillère mang tên một địa điểm nhà hàng trên sông Seine, rất nổi tiếng một thời ở ngoại ô Paris

Mình đăng email của anh này trên facebook thì có anh nào ở Đàlạt còm theo đây: 

“Nha Thuy Ta Dalat khong co chu "Les Grenouilles" ma la chu Grenouillères khong co gi lien quan toi huan luyen nguoi nhai cua phap het cai do la bia dat , chung toi hoc Collège d'Adran tu nho den Bac , tuan nao it nhat ra ngoi Thuy Ta cung vai lan . Cung nhu khong he nghe toi UH rot o Thuy Ta chi co mot thang nam vung an cap 1 chiec UH ma Pilots dau gan Thuy Ta di choi  ( thang nay hinh nhu la Pilot dao ngu hay bi duoi ra khoi Khong Quan gi do ) va them mot chiec F5 rot tai cau bo ho Xuan Huong vi bay qua thap nam 73 hay 74 gi do .

Sony NguyenUsa thời gian rớt trực thăng như đã kể trong bài. Pilot có lẽ đã cao hứng khi các em nử sinh BTX vẩy tay chào nên mất lái. Phi hành đoàn không trồi lên được vì đã chết .Đà lạt sau sự kiện này còn có 2 tai nạn phi cơ khủng khiếp c

Cũa quân sự nữa. 1Chiếc F-5A phi công là người ấp Ánh sáng bay ngang chào gia đình nhưng hạ cao độ Vi phạm an toàn nên rơi luôn. Lần thứ hai là chiếc trinh sát cơ L-19 hạ cánh ở đồi cù đụng cây thông bốc cháy pilot tử nạn.

Sony NguyenUsa khi tai nạn xảy ra rồi mình mới đến. Pilot đã tử nạn trong cockpit.vị trí tai nạn gần văn phòng điều hành sân golf hiện nay. Hướng đáp từ vườn Bích Câu Hồ xuân Hương lên tòa nhà văn phòng. Có thể pilot nhờ địa thế để giảm tốc phi cơ mà hạ cánh nhưng không thành. Sau đó thì nghe đồn rằng cú hạ cánh bất hủ có một không hai ấy cũng vì lý do gia đình hay tình yêu. Mình chỉ biết ngần ấy. Thân chào

Anh này kể vụ L-19 mà mình quên không nhắc đến, cho thấy trí nhớ mình đâu có nhiều lắm. Vụ máy bay L-19 này mình chỉ nghe đến nhưng không thấy vì có lên Sân Cù sau khi đi học về nhưng người ta đã thanh toán hết rồi. 

Còn vụ F5 thì mình thấy rõ ràng khi ra chơi, đứng trên đồi trường Văn Học, xem như khoảng 10: 00 sáng đến 10:30. Mình đang nói chuyện với tên học chung lớp Trần Thiện Tân thì thấy một chiếc máy bay từ hướng Cam Ly lạn sát xuống đường Cường Để, bay về hướng Ấp Ánh Sáng rồi không thấy bay lên rồi mình thấy một ụ khói đen lớn và một tiếng nổ lớn Ầm bốc lên phía đường Cường Để.

Trưa hôm đó, Phan thị Bích Thuỷ ghé nhà mình chơi, kể là có ông bán kẹo kéo bị kéo bay xuống hồ nên sau đó mình mới chạy ra hồ xem. Rồi ai nói máy móc bay lên đồi Cù nên cũng chạy lên xem. Sau đó mình thấy mấy cái hòm do gia đình người chết để cạnh hồ Xuân Hương, ngay cầu Ông Đạo mấy ngày rồi đem chôn. Người Việt mình cử đem ai chết ngoài đường về nhà.

Hình ảnh này đẹp nhất chuyến viếng thăm Ai Cập, sáng 6 giờ sáng bay không khí cầu để nhìn ánh bình minh rộ trên lăng tẩm của bà hoàng hậu khi xưa

Mình đọc tài liệu tây thì đề chữ “la Grenouillère“ nên mình thắc mắc không hiểu lý do. Sau này qua tây thì mới hiểu là cái tên của một địa danh nổi tiếng của thời « La Belle Époque » của tây, nơi hội tụ giai cấp sang trọng của thủ đô Paris mà ông hoàng đế Napoleon III phải đem gia đình đến đây chơi, có hình thù tương tự như Thuỷ Tạ của Đàlạt. Mình đoán là mấy ông kiến trúc sư pháp thiết kế lại để nhớ về xứ của họ hay lấy cảm hứng. Tương tự ngày nay, ở Bolsa, chúng ta thấy các thương hiệu mang tên của các quán ngày xưa tại Việt Nam.

Còn người nhái tiếng pháp là “plongeur” chớ không phải “les grenouilles” (con nhái) còn chỗ tấm ván để nhảy xuống nước là “Plongeoir” chớ không phải “Plongeon”.

Như thế Thuỳ Tạ không có cộ̣t cờ, bãi đáp trực thăng trước Thủy Tạ là cuả trực thăng nhỏ, không phaỉ riêng cho Chinook như Sơn Đen nghe; và chiếc máy bay lăm nạn không phaỉ là chinnok chở các cô, các em gái, cũng không phaỉ bay lạng để chaò từ giả cô em gái; mà lỗi lầm cuả phi công là bay quá thấp, vòng quá gắt làm trực thăng nghiêng khi qua mái nhà Thuỷ Tạ mà cánh quạt đánh chéo xuống trúng cột cầu nhaỷ, có thể anh ấy thấy nhiều bóng hồng trên Thuỷ Tạ nên hứng chí làm như thế. 

Tháng sau đó anh về SG, đến thăm cô bạn gái học Gia Long mà sau naỳ là bà xã trước cuả anh (bà ấy qua đời năm 1979 vì không chịu tiến nhanh tiến mạnh lên chủ nghiã xã hội.) Bà ấy hoỉ anh có biết vụ rớt máy bay trực thăng mấy tuần trước ở Hồ Xuân Hương hay không? rồi nói cô bạn Gia Long cuả bả tên Loan đang khóc sướt mướt vì ông phi công tử nạn là chồng sắp cưới cuả cô ta. Anh không dám phê bình về chuyện anh chứng kiến. Các ông Pilot thì bay bướm vì đời vaò sinh ra tử, quá ngắn nguỉ, họ hưởng giây phút naò hay giây phút đó. Năm sau em ruột cuả anh tử trận ở Phan Thiết, nghĩ lại những người lính chiến trong thời gian đó anh thấy mình có lỗi, rất ân hận vì họ chết cho mình được sống, ăn học.  

Đây là những gì anh trực tiếp chứng kiến là liên quan, còn những chi tiết khác không đúng lắm thì anh không góp chuyện làm gì vì anh cũng chỉ nghe qua. Dù sao Mưc̣ Tím Sơn Đen viết công khai thì thế hệ sau đọc cứ tưởng chuyện xảy ra thiệt là như vậy. (Hết trích)

Cây xăng ở chỗ Thuỷ Tạ và đường Trần Quốc Tuấn là cây xăng Esso của gia đình thằng Nam, ở đường Hai Bà Trưng, học chung với mình khi xưa. Cây xăng Kim Cúc là chỗ đường chạy về đèo Prenn, Lý Thái Tổ thì phải, ngay góc Trần Hưng Đạo, Hùng Vương. Mình có kể vụ bà cụ mình sai chở gạo vào nhà hắn, mẹ hắn kêu mình đem về, mình chào hắn thì hắn không thèm chào mình lại.

Mình có cập nhật hoá, trích email của anh này trong hai bài: “Thuỷ Tạ” và “Nên hay không nên”. Chúc mấy bác một ngày mưa cuối tuần Cali như Đàlạt .”

Mình rất vui khi có những lời bình như trên vì theo mình nghĩ người Việt sinh sống tại miền nam khi xưa đều có ký ức về những năm tháng của Việt Nam Cộng Hoà. Mình kể lại những gì nghe và mục thị khi còn ở Đàlạt. Ai nhớ cái gì thì cứ kể lại để mình bổ túc để ai đó sau này đọc thì có cái nhìn rộng mỡ hơn.

Theo các nhà tâm thần học thì đa số chúng ta chia sẻ những gì chúng ta “Nghĩ” về ký ức của chúng ta hơn là thuật lại sự việc: như một thư viện video mà mỗi câu chuyện, ký ức như một cuốn video mà chúng ta thò tay vào để lấy ra xem lại những biến cố xẩy ra trong đời mình.

Mình xem vụ điều trần về ông chánh án Kavanaugh thì có 1 bà giáo sư kêu ông này hiếp dâm bà ta khi còn bé nhưng không nhớ là ở đâu. Bà ta chỉ nhớ mại mại nhưng cũng có thể bà ta lầm lẫn với ai khác. Ký ức bị tổn thương nên cái nhìn cũng bị khiếm khuyết. Ký ức bà ta không thuyết phục nên ông Kavanaugh vẫn được bầu làm chánh án tối cao pháp viện Hoa Kỳ nhưng không có nghĩa bà ta không bị xâm phạm tình dục khi xưa.

Họ cũng cho biết là đa số chúng ta quên nhiều hơn là chúng ta nhớ cho dù nhiều người nhận xét là chúng ta có mặt hiện hữu tại một biến cố nào đó như trường hợp anh bạn học cũ ngơ ngác không nhớ gì về buổi văn nghệ ở trường dù anh ta là đàn sĩ của ban nhạc hôm đó tương tự lâu lâu mình kể cho vợ nghe những chuyện hai vợ chồng đã làm khi xưa khiến cô ta nàng ngơ ngác nhìn mình như bò đội nón. Lý do là chúng ta chọn những gì để nhớ trong bộ nhớ.

Hay cô bạn đầm kể lại những gì mình nói với cô ta về ước muốn của mình ngày xưa khi mình quen một gia đình pháp, một trong những người thành lập công ty xà bông Roger Gallet, họ cho mình một căn phòng ô-sin để ở rồi sau này, cô em mình sang tây thì họ cho thêm một căn khác để ở. Mình khám phá ra họ sở hữu chủ nguyên dãy phố xung quanh nên mơ sau này được như họ. 

Ngày xưa, dì Thương con bà Phúng hay dắt mình đi lấy tiền nhà thuê ở đường Nguyễn Biểu, cạnh tiệm vàng Bùi Duy Chước. Mình nghe dân Đà Lạt kể về ông Võ Quang Tiềm, có đâu 1 căn nhà cho thuê ở Đà Lạt và Sàigòn nên đã gieo trong đầu mình nghề lấy tiền thuê nhà.

Nhiều khi chúng ta kể lại một ký ức, chúng ta thay đổi nó để tạo thêm sự khả tín. Mỗi lần chúng ta hồi tưởng về một kỷ niệm, biến cố nào đó, chúng ta cấu tạo lại trong trí óc và ngay cả thay đổi chúng để cho hợp với những tin tức mới hầu làm sáng tỏ sự việc.

Nhiều người kể chuyện đời xưa ở Việt Nam, đa số tự đánh bóng về gia cảnh, về cá nhân mình. Lý do họ thần tượng hoá quá khứ của họ. Nếu thấy hơi bị thiếu thì họ thêm vào như lịch sử Việt Nam. Cuốn sử ký đầu tiên viết về lịch sử Việt Nam, không thấy nói đến Sùng LÃm, Âu Cơ,… thế là người viết cuốn sử thứ nhì, bựa thêm truyện Sùng Lãm, lấy bà Âu Cơ, sinh 100 cái trứng. Tại sao trứng vì bà Âu Cơ là chim nên đẻ như gà. Buồn buồn họ đọc bên tàu, xứ nước Sở khi xưa có 18 đời vua, nên mượn phim bộ tàu này, về thuyết minh qua tiếng Việt, kêu có 18 đời vua HÙng. Tính ra mỗi ông ngự trị 186 năm, nói lên tổ tiên người Việt sống rất lâu.

Hôm trước, một trong 2  anh chàng làm cái bờ lốc mực tím sơn đen, đến thăm vườn mình rồi rủ đi ăn. Anh ta nói là tại sao ông viết quá trần trường về mình, về gia đình. Ý anh ta là mình không dấu diếm về mệ ngoại mình bị mù chữ, mẹ mình chưa bao giờ được đi học. Chỉ khi vào tù mới được mấy người trong lao dạy đọc và viết. Mình trả lời là có sao nói vậy, mình chưa bao giờ ăn đặc sản Quảng Trị. Mình học ngu thì nói học ngu vì bạn học cũ còn sống. Chúng biết mình học dốt khi xưa nên phải nói sự thật.

Trung Hoa cho rằng lịch sử xứ họ lên đến 5,000 năm. Chúng ta bị tàu đô hộ 1,000 năm nên trừ ra còn lại 4,000 năm. Thế là phải bựa chuyện cho đủ 4,000 năm văn hiến. Một khi anh nói láo thì cả đời anh phải nói láo, càng nói láo thì càng sai sự thật cho nên đất nước không khá và sẽ không bao giờ khá vì chúng ta xây dựng cuộc đời trên sự dối trá.

Chúng ta chỉ khá khi chấp nhận mình ngu lâu dốt sớm, rồi học tập để tiến lên. Đọc truyện tàu, có kể có nạn giặc Ân, phía bắc sông Dương Tử, có câu chuyện một cậu bé, sinh ra không nói vì gia đình không có bánh bao đủ để ăn. Đến khi họ đi mộ lính thì anh chàng này bổng nhiên biết nói, kêu làm 1,000 cái bánh bao, ăn một bụng xong thì cậu bé lớn như gió thổi trong mấy phút, lên ngựa, xông ra trận đánh phá giặc Ân.

Việt Nam cũng mướn bộ phim này về Việt Nam, thuyết minh ra Tháng Gióng, thay vì ăn bánh bao như người Tàu, lại kêu đem nồi Thạch Sanh ra nấu cho cậu ta ăn. Ăn xong nhảy lên ngựa đánh tan giặc ân, rồi bay về trời, được vua phong là Phù Đổng Thiên Vương. Sau này, họ cũng bắt chước tiền nhân, viết lịch sử về ngọn đuốc cách mạng Lê Văn 8 và hằng hằng sa số.

Nhà phân tâm học Elizabeth Loftus nghiên cứu mấy thập kỷ qua, chứng minh là có thể thuyết phục con người là họ đã từng tham dự vào một biến cố nào đó khiến họ nhập tâm và tin tưởng là mình đã trải nghiệm biến cố như hôn một con ếch to đùng.

Aristotle cho rằng ký ức không phải tài liệu lưu trữ đời sống của chúng ta, mà là dụng cụ để tưởng tượng về tương lai. Khi chúng ta hồi tưởng về một chuyện gì đó khi còn bé, chúng ta đã sử dụng sự hiểu biết của chúng ta ngày nay để nhìn lại, quan sát sự kiện đó, xem như chúng ta tái tạo lại ký ức.

Đọc trên mạng, nhiều người đưa hình ảnh cũ của Việt Nam ngày xưa thì ai cũng trầm trồ, khen ngợi rồi quay qua chửi đổng về thực tại ngày nay tại Việt Nam. Ký ức của chúng ta đã hoá đá, bị thạch hoá từ khi lên máy bay hay thuyền rời Việt Nam, chúng ta trân trọng thậm chí tôn vinh ký ức ấy, thần tượng hoá những kỷ niệm ngày xưa. Ký ức chỉ là một đoạn phim trong quá khứ được lưu trữ lại trong bộ nhớ.

Chúng ta không nhớ rõ ràng về ký ức một thời, nhiều khi cũng là một cái may mắn. Vì nếu ký ức không thay đổi như cái video thì lãng mạn hoá ký ức sẽ gặp vấn đề. 

Ký ức rất uyển chuyển, điển hình một học sinh ngu lâu dốt sớm như mình ngày xưa, nay có thể tái tạo lại ký ức. Mình có thể viết lại ký ức của mình như là một học sinh cực kỳ thông minh, đậu tối ưu,… mình gặp lại nhiều bạn học cũ, bổng nhiên thấy chúng đều kêu đậu tối ưu hết khiến mình đã ngu lâu lại càng ngu vững bền. Trong trường khi xưa chỉ có 4, 5 mạng đậu tối ưu, nếu tính ra những người kể cho mình là họ đậu tối ưu cùng thời với mình thì chắc cũng lên vài chục nhưng không may Việt Cộng vào. Kinh

Hôm trước, anh bạn có tiệm ăn, gọi hỏi mày có biết thằng H? Mình nói không, anh bạn kêu thằng này mới ăn ở tiệm tao ra, nói có biết mày, nó nói đậu tối ưu và đi du học cùng thời với mày khiến mình như bò đội nón. Gặp lại mấy người bạn học cũ khi xưa, còn nhớ đến mình thì 10 tên như một đều nhớ mình học cực ngu. Dân đậu tối ưu chắc chắn ngày xưa không chơi với mình. Trường mình năm đó đi du học, ngoài 4 chị em họ Chử, mình, Hùng Con Cua, Phạm Thành Nguyên. Xem như 7 mạng, nay tính ra có 30 người đi du học, và 25 người đậu tối ưu. Dạo ấy, chỉ cần đậu BÌnh Thứ là được đi du học. Đâu cần phải tự xưng đậu tối ưu. Chán Mớ Đời 

Ngày nay, người ta cho rằng chính ông Plato, bựa ra nhân vật thầy của ông ta là Socrates. Có lẻ tính khiêm nhường hay sợ bị giết. Các sử gia tìm kiếm tài liệu về nhân vật Socrates thì tuyệt nhiên không được. Khi xưa, ở Hy Lạp nếu anh có tư tưởng hơi phản động là có thể bị giết cũng như ngày nay, tại nhiều quốc gia nhà có thể bị tù vì tội diễn biến hoà bình. Trung Cộng có xuất bản một cuốn sách về sự việc này để các cán bộ văn hoá của họ đọc mà tránh sự việc.

Cái khổ là ký ức mình rất lạ, mình vẫn còn nhớ là ngày xưa học cực kỳ dốt, chỉ nhờ tên Ngô Văn Thuỷ, rủ mình đi thăm thầy Nguyên. Thầy khuyên mình cố gắng học để được đi du học, nếu không phí cuộc đời nên từ đó mình chịu khó học hành đàng hoàng rồi trời ị trúng đầu, mình được nha di học cho đi Tây. 

Cái nguy hiểm là khi ký ức của chúng ta bị hư hại thì khả năng suy nghĩ về tương lai cũng sẽ bị hạn chế. Thay vì xem ký ức chúng ta như những đoạn phim video, chúng ta nên xem ký ức chúng ta không hoàn hảo lắm và chấp nhận người khác cũng có những ký ức khác mình về một sự việc trong quá khứ. Dần dần chúng ta trả nhớ về không.

Không ai đúng hoàn toàn và cũng không sai hoàn toàn vì họ kể lại hay hồi tưởng lại qua lăng kính của họ ngày nay. Khi chúng ta chấp nhận như vậy thì mới tạo được ký ức cộng đồng. Ai có đọc bài của em kể về Đàlạt thì cứ vô tư còm nhé, em sẽ bổ túc vào bài cho thiên hạ đọc, có cái nhìn rộng hơn. 

Em có viết gì gì sai thì chỉ dùm cái sai, để em sửa chớ đừng kêu nhảm, cà chớn... Bú xua la mua thì chẳng giúp ký ức cộng đồng gì cả. Không xây dựng được ký ức cộng đồng mà chỉ gây ra tranh cãi. Em thì viết thôi, ai chê hay khen em cũng không để ý lắm. Cuộc đời nông dân em rất bận, sáng phải lên vườn từ 6 giờ sáng, tối bò về nên hơi oải, không có thì giờ để ghét ai cả vì chỉ gặp trên mạng. Chán Mớ Đời 

Xong om

Nguyễn Hoàng Sơn