Tế bào Beta và bệnh tháo đường

Dạo này, mình đọc thêm về bệnh tiểu đường vì bác sĩ kêu mình thuộc dạng tiền tháo đường vì A1C là 5.9. Theo biểu số hiện nay là từ 5.7 - 6.4, được xem là tiền tháo đường, và từ 6.5 trở lên là tháo đường.


Thường chúng ta đi thử máu vào buổi sáng. Vấn đề là cơ thể vào buổi sáng có hiện tượng bình minh, là đường tăng rất cao khi thức giấc, đến độ 10 giờ sáng mới hạ. Bác sĩ khuyên không nên ăn sáng sớm vì sẽ khiến lượng đường tăng vọt cao. Khi đi lấy máu để thử lượng đường là đã sai rồi vì đường buổi sáng lên cao dù không ăn gì cả. Khi đi thử máu mình đợi đến 3, 4 giờ chiều.


Mình nghe mấy ông bác sĩ, khoa học gia cho biết các công ty dược phẩm can thiệp để hiệu số tiểu đường và cholesterol được giảm để họ bán thuốc. Trước đây, tỷ lệ cholesterol trên 276 mới được xem là cao, sau này được hạ xuống 200-239, xem như họ cho xuống đến 27% tương tự A1C thường được xem là cao nếu trên 8.0 này còn lại 6.5. Mình đã kể sau khi theo mấy lớp của đại học y khoa San Francisco và mấy buổi nói chuyện của bác sĩ nghiên cứu về vấn nạn béo phì. Ông bác sĩ gia đình kêu mình phải uống thuốc trị tiểu đường để phòng ngừa thế là mình chạy mất dép luôn từ năm ngoái đến giờ không trở lại.


Nhiều bác sĩ ngày nay lên tiếng cách học trị bệnh của y khoa đương đại, chỉ dạy bác sĩ kê toa thuốc chớ không trị liệu gì cả. Thuốc này không hết thì đổi thuốc khác. Xong om


Mình có thằng cháu bác sĩ, kêu bệnh gì thì cứ lên mạng, dành riêng cho y sĩ, rồi đọc, cho thuốc. Mình có ông anh vợ làm bác sĩ, cứ thấy anh ta đem thuốc của các công ty dược phẩm biếu không để bệnh nhân uống thử. Mình có quen cặp vợ chồng y sĩ, kể ông chồng chán làm bác sĩ, nay mở công ty thử thuốc. Họ đem thuốc của các công ty dược phẩm Mỹ đang bào chế, thử nghiệm, về Việt Nam cho bệnh nhân uống để làm cobaye. Ghi lại kết quả rồi công ty dược phẩm, ghi vào hồ sơ lâm sàng, xin giấy phép được bán cho thị trường Mỹ. Người Việt ở Việt Nam, uống thử, chết sống ra sao, không ai biết.


Hôm trước, đọc trên mạng, một ông bác sĩ kêu ông ta rất mắc cở vì đã chữa trị bệnh nhân để kiếm tiền trên 30 năm, nay ông ta nhận chữa ít bệnh nhân để có thì giờ chăm sóc họ kỹ lưỡng hơn. Một bác sĩ ra trường ở Hoa Kỳ, nợ trung bình 300k hay 500k nên cần phải kiếm tiền trả nợ.

Bệnh tháo đường được giải mã ngày nay là vì ăn uống theo chế độ tây phương nhất là Mỹ. Mình đi nhiều quốc gia gần đây, nhất là các quốc gia vùng Địa Trung Hải mà báo chí ca ngợi chế độ dinh dương của họ. Thấy các tiệm ăn của Mỹ như MacDonalds, Burger KIng, Pizza Hut,…mọc đầy. Người dân địa phương mê Coca Cola còn hơn ông Trượng mê Tiên Bửu. Dân tình béo phì ra. Về Việt Nam, thấy người Việt hết ốm đói như thời mình ở Việt Nam.


Mình mở Wikipedia để xem thì được biết như sau:


How many people have diabetes? 37.3 million people, or 11.3% of the U.S. population, have diabetes. An estimated 28.7 million people – or 28.5% of the population – had diagnosed diabetes. Approximately 8.5 million people have diabetes but have not yet been diagnosed (2022).


https://youtube.com/watch?v=yLFL314FHow&feature=share


Ai buồn đời, xem phóng sự của đài truyền hình PBS, nói về một công ty dược phẩm, khuyến khích bác sĩ kê toa cho thuốc của công ty, giúp bệnh nhân bị nghiện thuốc. Có công ty khác bị kiện mấy tỷ đô la mà mình đã kể năm kia. Năm ngoái đi chơi nhiều quá nên không đọc sách báo về y tế.


Được biết ngày nay người Mỹ có đến 28.7 triệu người bị bệnh tháo đường còn tiền tháo đường như mình thì đa số. Người ta tiên đoán với đà này thì độ 10 năm nữa thì 35 cho đến 40 % dân số Hoa Kỳ sẽ bị bệnh tiểu đường, tương tự trên thế giới cũng gia tăng.


Người ta đổ lỗi cho thức ăn nhanh, người dân không có thì giờ để nấu ăn vì bận làm ăn, phụ nữ không ở nhà đảm trách vai trò như xưa. Hai vợ chồng ăn thức ăn nhanh vừa nhanh vừa rẻ. Con nít lại khoái thức ăn nhanh, có bỏ đường vào. Đủ loại đường hoá học khiến thực khách nghiện. Trên thực tế là đường. Vâng đường. Muốn hết bệnh thì cử ăn đường. Không chết đâu vì các thứ mình ăn như rau, quả đều có chút gì đường. Kẹt lắm thì ăn mật ong vườn mình. Hoàn toàn hữu cơ hay chà là của vườn tên bạn. Mình mua của hắn rồi bỏ tủ đông lạnh, ăn từ từ.


Ngày nay, người ta lại kêu ăn chất béo, không ăn đường. Bao nhiêu vấn nạn tiểu đường là vì ăn đường. Người ta nấu ăn, bỏ chất béo nên Lạt lẽo, nên họ bỏ đường vào để giúp trí não hưng phấn. Khi xưa, mình hay đi ăn tiệm có ném cuốn, nay không dám ăn vì nước chấm có nhiều đường thậm chí ăn bánh xèo, bánh căn,…nước mắm họ làm đều pha thêm đường ở trong nên ăn vào là thấy khó chịu. Chẳng bù khi xưa, ăn như điên.

Mình không thấy ở các xứ đi chơi vừa qua, ghi danh mục các dữ liệu của thực phẩm ngoài bao hay hộp. Ở Hoa Kỳ thì họ bán thức ăn đóng thùng, khô, đều phải in những chất gì trong thức ăn như chất béo đường,… đồng chí gái nghe ai nói là ăn đường đen nên mua oat meal với đường đen khiến mình thất kinh vì xem một gói đề đến 5 g đường. Cứ trung bình lấy số lượng đường đề trên gói hay thùng rồi chia cho 4, ra bao nhiêu muỗng cà phê đường. Đây là 1.25 muỗng cà phê đường. Mẹ mình quen uống cà phê có sữa đặt ở Việt Nam nên khi Thái Lan với mình, uống đường rất nhiều. Nay bà cụ trên 90 nên không cần cấm gì nữa. Cứ thèm thì cho ăn, cho uống.


Mình tính theo chế độ dinh dưỡng: không ăn cái gì có đường hay tạo ra đường như tinh bột để xem sao. Vấn đề là cơ thể mình cần có chút đường vì nếu không là đi theo ông bà. Do đó, lá lách một bộ phận quan trọng của cơ thể giúp điều hoà lượng đường trong cơ thể. Khi ăn nhiều thì bộ phận này phải làm tăng ca để điều hợp insulin vì cơ thể mình có đường nhiều quá là ngọng, quá tải đưa đến lộn xộn trong cơ thể.

Thiên chức của Lá lách tạo ra insulin để giảm lượng đường. Insulin được tạo bởi các tế bào nhỏ được gọi là tế bào beta. Được biết khi sinh ra chúng ta chỉ có độ phân nữa tế bào beta, rồi tế bào tiếp tục sinh sản đến khi lên 2 tuổi thì ngưng, không sản xuất nữa. Nên sau này, khi lớn tuổi tế bào beta mà ngưng hoạt động là mệt, đưa đến vấn đề tạo insulin.


Khi ăn đường, tinh bột thì sẽ tạo ra insulin nên phải kiêng ăn mấy loại này để tránh lá lách làm việc quá sức, sẽ khiến tế bào beta, bị xì trét như đồng chí gái ở sở làm việc cho 4 người, ngưng làm việc. Phải uống thuốc vào thì sẽ khiến béo phì vì quá nhiều insulin. Mình có kể vụ này rồi.


Chúng ta bị gọi tháo đường khi chúng ta có 1 trong 2 vấn đề hoặc cả hai: kháng insulin và không có insulin. 


Khi cơ thể không tạo được insulin suôn sẻ hoặc không tạo được nhiều insulin. Hiện trạng được gọi là bệnh tiểu đường loại 2, còn nếu cơ thể không tạo được insulin thì gọi là tiểu đường hạng 1. Một chị kia quen, có thằng con bị loại tháo đường loại 1 từ bé nên mỗi ngày phải chích insulin cả đời. Nghe bác sĩ Jason Fung, cho biết là tiểu đường loại 1 có thể chữa được. Mình chỉ đọc về loại 2 còn loại 1 thì không để ý nên không đọc phần này. 


Nếu chúng ta bị tiểu đường loại 2 thì trong tương lai sẽ dẫn đến bệnh tiểu đường loại 3 mà người ta hay biết đến qua tên Alzheimer. Nếu uống thuốc tiểu đường thì chắc chắn sẽ đụng. Thống kê cho biết phân nữa người Mỹ trên 85 tuổi bị bệnh này. Trả nhớ về không. Mình có người thân, hơn mình có 10 tuổi mà đã trả nhớ về không từ 5, 6 năm nay rồi.


Đọc sách thì họ cho biết khi bị bệnh tháo đường là xem như 50% tế bào Beta bị hư hay không hoạt động được nữa. Mất phân nữa tế bào beta là rất nhiều, làm sao kiểm soát được lượng glucose, ngoại trừ nghe bác sĩ uống thuốc hay chích đẻ đem thuốc vào cơ thể.


Khi chúng ta lên cân, có thể các tế bao beta hoạt động tốt và lá lách của chúng ta tạo nhiều insulin, khiến chúng ta lên cân. Chất béo. Mặt khác nếu chúng ta bị giảm cân thì có thể tế bào beta bị hư hay hết hoạt động. Có anh bạn kêu càng ngày càng ốm, cứ sợ bị ung thư, sau này nghe nói bị tiểu đường. Có nhiều người quen, gầy như cây tăm nhưng thấy họ kêu bị tiểu đường và uống thuốc như chay trường. Chán Mớ Đời 


Trong cuốn “diabetes Code”, bác sĩ Jason Fung ở Toronto, cho biết các tế bào beta hư có thể hoạt động lại. Ông ta cho rằng các tế bào beta ngưng hoạt động vì lá lách có quá nhiều chất béo. Mình đoán là khi vô thất nhịn ăn, cơ thể đi vào trạng thái “autophagy”, tái tạo lại các tế bào hư. Cơ thể lấy các chất béo trong cơ thể để đốt, tạo năng lượng giúp cơ thể hoạt động. Khi đốt chất béo thì chúng ta bớt béo phì và giảm cân. Cách đây đâu 5-6 năm chi đó, mình theo chế độ này nên giảm được 20 cân anh. Khi nào mình đọc tiếp mấy nghiên cứu của ông bác sĩ này, sẽ bổ túc thêm.


Năm ngoái đồng chí gái làm việc bị stress quá nên về hưu sớm. Chủ khi xưa, cho một toán 4, 5 người để làm một dự án. Sau để tiết kiệm, họ chỉ cho 3 người, rồi giảm xuống còn 2, rồi còn đồng chí gái nên chới với. Đành về hưu sớm. Lá lách cũng trong trường hợp này, chúng ta ăn quá nhiều nhất là khi về già, thêm ăn đồ ngọt, các tế bào beta bị mất một số ngưng hoạt động khiến các tế bào khác phải làm việc cho hai ba người như đồng chí gái nên bị stress đủ thứ. Thiếu insulin nên phải uống thuốc hay chích. Chán Mớ Đời 


Khi xưa ở Việt Nam, ăn ngày 2 hay 3 bữa. Đến giờ ăn mới được lên bàn. Ngày nay, thức ăn để đầy tủ lạnh nên chúng ta ăn ngày thay vì 3 bữa, có khi lên đến 5, 6 bữa. Nhất là ăn bao bụng. Mình nhớ đi tàu pháp đến Antarctica, trên tàu không biết làm gì, ăn lại ngon nên cứ ăn đủ thứ. Đi chơi về, mình phải nhịn đói mấy ngày để giảm cân lại, bớt chất béo.


Nay thì mình ăn theo chế độ một ngày một bữa. OMAD. Cơ thể có nhiều thì giờ để tái tạo lại các tế bào hư. Mình rất sợ các chuyến du thuyền vì trên biển không biết làm gì, cứ đi ăn 24/24. Tháng 8 này đi Boston, ăn cưới cô cháu, rồi đồng chí gái đi với gia đình bà chị và bạn xuống Trung MỸ. Mình phải đấu tranh tư trưởng để khỏi phải đi ăn nhiều lần.


Dạo này mùa bơ nên mình ăn bơ trừ cơm. Ngày 8 quả và 4 cái trứng gà tươi, mua gần vườn. Xong om. Đi Seattle và Oregon về, mình phải gửi bơ cho mấy người bạn và cô em ở Phila. Hứa lâu rồi mà lười.


Có ông bác sĩ Nhật Bản, cho rằng mỗi năm chúng ta mất 5% tế bào beta khi bị tiểu đường. 10 năm là 50%, do đó uống thuốc tiều đường là ngọng, xem như uống cả đời. Cách tốt nhất là phải giúp tái tạo lại các tế bào beta đã ngưng hoạt động. Mình theo chế độ dinh dưỡng của ông bác sĩ Jason Fung, thì thấy xuống 10 lý lô, nên leo núi chỗ nào cũng đến dù chậm. Có mấy người đọc bài của mình thử, nghe họ kể cũng giảm cân. Mình có tên Mỹ quen theo cách thức mình ăn uống, xuống 30 ký lô sau 1 năm trời . Kinh


Sau này chơi một bữa một ngày của ông bác sĩ Nhật Bản. Điểm lạ là cuốn sách của ông ta được in tại Nhật Bản và Đức quốc. Hoa Kỳ không cho phép in. Mình phải mua cuốn này in tại Việt Nam. Đọc đâu đó, họ cho rằn giác công ty dược phẩm và thực phẩm, can thiệp không cho in lại cuốn này bằng anh ngữ. Chán Mớ Đời 


Cơ thể mà có lượng đường lúc nào cũng cao thì theo năm tháng sẽ làm hư hỏng các bộ phận khác, như thân, lá gan,.. (còn tiếp)


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 


Nguyễn Hoàng Sơn 


Nên hay không nên uống statins

Hôm nay, mình đi khám bác sĩ nhãn khoa. Ông ta hỏi mình có bị tiểu đường, mình nói không. Ông ta hỏi AC1 của mình là bao nhiêu, mình 5.9. Ông ta kêu quá tốt, rồi hỏi bác sĩ chính của mình nói sao. Bác sĩ mình bắt mình uống thuốc statin để phòng bị tiểu đường. Ông ta hỏi mình có uống không, mình nói không. Ông ta nói nên nghe bác sĩ riêng của mình. Chán Mớ Đời 


Từ ngày bác sĩ riêng của mình kêu uống thuốc để ngừa tiểu đường thì mình kêu không nên không thấy thư ký ông ta gọi nữa. Chỉ có phụ tá gọi, kêu đi khám định kỳ vì mỗi năm Medicare cho mình đâu cả chục ngàn nên bệnh viện cứ réo mình đến khám bệnh để họ vớt tiền của chính phủ. Bác sĩ bận nên họ mướn thêm những người phụ bác sĩ, để đo, cho uống thuốc vớ vẩn. Quan trọng là đi các bác sĩ chuyên khoa.

Câu hỏi tại sao cần bác sĩ gia đình. Lý do là bác sĩ gia đình là người viết giấy giới thiệu các bác sĩ khác mà mình cần đi như bác sĩ về nhãn khoa, về chân, hay bác sĩ chuyên về soi ruột,… cứ 5 năm, mình phải đi soi ruột định kỳ mà bác sĩ gia đình của công ty bảo hiểm, phải viết giấy giới thiệu thì công ty bảo hiểm mới trả tiền. Bác sĩ gai đình ngày nay, có nhiệm vụ như gác dan, viết giấy cho phép đi khám bác sĩ chuyên khao hay không. Ngoài ra chỉ kê toa uống thuốc ngừa tiểu đường, thuốc ho, trụ sinh,…


Càng ngày mình càng thấy nhiều bác sĩ lên án cách điều trị của y khoa tây phương hiện nay, ảnh hưởng bởi các công ty thực phẩm, dược khoa,… nhất là vì lợi nhuận. Thay vì lương y như từ mẫu, ngày nay chúng ta có lương y như ác mẫu. Chán Mớ Đời 

Y tế


Gần đây, sau một buổi thuyết trình về y khoả hiện nay, bác sĩ Aseem Malhotra, chuyên gia về mỗ tim, trả lời khi khán giả hỏi, ông có sợ về tính mạng bị đe doạ. Ông ta trả lời có nhưng thiên chức bác sĩ, bắt buộc ông ta phải lên tiếng.


Ông ta cho biết ngày nay, bác sĩ có rất nhiều bệnh nhân, có 5 phút để khám bệnh nhân, không có thì giờ hỏi han thêm về cơ thể, dinh dưỡng nhất là bác sĩ bị thông tin sai lệch, lầm lỗi đưa đến chẩn bệnh sai hay chửa bệnh sai. Mình thấy bác sĩ mình chỉ xem hồ sơ y liệu của mình trước khi vào phong khám.


Lý do là ngày nay, kỹ nghệ y tế là nơi kiếm tiền rất khủng. Các nghiên cứu y khoa được bảo trợ bởi các công ty dược phẩm, thực phẩm, dùng các nghiên cứu để giúp họ làm thêm lợi nhuận, giúp các người mua cổ phần cua công ty làm giàu, không phải để giúp bệnh nhân chóng lành. Quan trọng hơn là giáo dục y khoa hiện tại đã không hướng dẫn, giúp các y sĩ nhận thức về thông tin nhận được, thường được đặt trên lợi tức thay vì bệnh nhân.


Điển hình là gắn mấy cái stent cho bệnh nhân dù không cần thiết. Theo thống kê thì 43% bác sĩ chuyên về mỗ tim, thông tim, biết là gắn mấy cái stent không giúp ích gì cho bệnh nhân cả nhưng họ vẫn làm vì có tiền. Ngành thông tim của Hoa Kỳ lên đến 2.4 tỷ Mỹ kim hàng năm. Có bài báo viết trên British Medical Journal cách đây 10 năm nói về trường hợp ông tổng thống Bush con, đạp xe đạp 160 cây số mỗi tuần, nhưng cũng phải gắn stents khi đi khám bệnh định kỳ và sau đó ông ta kêu không đạp xe đạp nữa, dù có lần ông ta quay video đạp xe đạp với Louis Amstrong, 7 lần thắng vòng đua Pháp quốc. Bác sĩ chắc không nói với ông ta, thông tim không giúp gì cả nhưng vì an ninh quốc gia phải làm.


Thống kê cho biết là 88% các người thông tim, gắn stents, không phòng ngừa bệnh đột tử hay kéo dài mạng sống của họ. Nhiều ông bác sĩ kêu mới thông tim hay mỗ tim bệnh nhân thì mấy tháng sau hay một năm là thấy bệnh nhân trở lại lên bàn mỗ. Nhiều ông có chút y đức, tự hỏi tại sao. Họ đi tìm hiểu vấn đề và nói lên sự thật. Sau khi làm trên 1,000 ca mỗ này, họ gặp nhiều trường hợp lộn xộn, bệnh nhân có thể chết trên bàn mỗ mà kết quả cho thấy cứu họ bệnh đột tử trong tương lai.

Những nguyên nhân đưa đến y tế ngày nay


Ông bác sĩ nói những người chết trên bàn mỗ, nhiều khi có thể còn sống đến ngày nay nếu không nghe lời bác sĩ muốn mỗ để kiếm tiền cũng như nhà thương.


JAMA có làm một cuộc thăm dò sau đó, báo cho bệnh nhân biết là thông tim chưa chắc sẽ cứu họ khỏi bị đột quỵ thì như phép lạ, 70% số bệnh nhân đồng ý lên bàn mỗ, chỉ còn lại 45%. 25% ít hơn, có thể giảm 824 triệu đô la hàng năm. Số tiền này lớn, có thể dùng vào giáo dục hay ngành khác.


Vấn đề là y tế Hoa Kỳ chi tiêu hàng năm lên 4.2 ức Mỹ kim nhưng hậu quả còn tồi tệ hơn các nước khác. Xin nhắc lại là Ức Mỹ kim, 4,200 tỷ Mỹ kim. 2 triệu người cao niên Mỹ chết hàng năm và ngốn đến 30% ngân sách medicare. Trung binh 20% số người này bị lên bàn mỗ vài tháng trước khi họ về đất CHúa. Nếu tốn $100,000 hay hơn, để chết 1, 2 năm sau thì có nên hay không? Chán Mớ Đời 


Có nghiên cứu của ông Jack Weinberg, cho biết là thăm dò 150 bác sĩ sản khoa, bệnh đàn bà, thì có đến 25% bác sĩ không biết là chỉ có 1 trên số 2,000 người được khám ngực truy tầm ung thư là có thể cứu sống. Tuần này, vợ mình đi bác sĩ để lo vụ này. Nhà thương hay văn phòng bác sĩ cứ nhắn tin cho mình hàng ngày để nhắc nhở vợ. Tiền nhiều.


Các dữ liệu của RCT cho thấy 28,000 bị đột quỵ thì có đến 15,000 đã nói chuyện với bác sĩ về stents xem như chỉ có 1.3% là giảm số tử vong. Tương tự nếu bệnh nhân uống 10 mg statins trong vòng 4 năm tới thì chỉ có 1/7 là có thể ngăn ngừa bệnh nhân không bị tai biến. 4 năm thôi còn sau đó thì vẫn tiếp tục. Trong khi đó, người ta biết các hệ ứng phụ khiến người uống thuốc statins bị lộn xộn. Đau nhức, khó chịu trong người,…


Có một nghiên cứu của Harvard do ông JOhn Abramson, đăng trên BMJ, xét lại các dữ liệu về statins thì được biết là các người với 10% có nguy cơ bị bệnh van tim, uống statins trong vòng 10 năm, kết quả cho thấy là statins không giúp phòng ngừa họ bị đột tử. Chỉ có 1/140 ca mới phòng ngừa được bệnh đột quỵ ngược lại bệnh tiểu đường có thể gia tăng nếu dùng Statins. Chán Mớ Đời 


Mình có hỏi một bác sĩ quen, sao không kiêng cử ăn uống vì ông ta rất béo to. Ông ta cho biết là có thuốc statins. Nay ông ta đã qua đời vì đột quỵ.


Ngoài ra 1 trong 5 người uống statins bị hệ ứng của thuốc này. Năm 2014, có ông giáo sư đại học Oxford, tên Roy Collins, viết thư cho ông bác sĩ và BMJ, kêu rút bỏ bài báo. Tờ báo kêu ông ta nên viết một bài để giải thích lý do bài báo sai để độc giả có thể so sánh nhưng ông này không bao giờ nộp bài để cho họ đăng.


Thường các cuộc nói chuyện về y tế, các công ty dược phẩm, gửi các chuyên gia của họ tham dự, rồi họ hỏi những câu là lạ để gieo vào đầu khán giả những nghi ngờ về bài nói chuyện. Báo chí được mua để đăng tin định hướng dư luận.


Tài liệu cho biết trong số 100,000 được bác sĩ kê toa uống statins thì 75% ngưng dùng trong vòng 1 năm vì hệ ứng, và 1/3 bệnh nhân ngưng đi khám bác sĩ lại vì sợ bị bắt uống thuốc hay chọn bác sĩ khác. Ở Hoa Kỳ, họ cứ cho thuốc 3 tháng để bệnh nhân trở lại, vớt chút tiền để kê toa khác.


Từ năm 2000 đến năm 2008, 667 loại dược phẩm mới được FDA chấp thuận cho người Mỹ dùng thì chỉ có 11% thuốc là mới, còn 75% là dùng loại cũ để chế tạo lại. Các công ty dược phẩm bỏ tiền quảng cáo thuốc gấp 19 lần tiền bỏ ra để trả cho các cuộc nghiên cứu. Mình ngưng xem đài truyền hình vì cứ thấy họ quảng cáo thuốc này thuốc nọ, cuối cùng thì có hàng chữ nếu bị hệ ứng thì ngưng ngay.


Ông bác sĩ có viết mấy cuốn sách về dinh dưỡng sau khi nghiên cứu dinh dưỡng của một làng nhỏ bên Ý Đại Lợi. Người Việt hay nói bệnh tòng khẩu nhập, muốn chữa bệnh thì ăn uống cẩn thận để giúp chữa bệnh. Bệnh không đến trong một giây đồng hồ, như mưa lâu thấm đất. Muốn đi ngược lại thì chúng ta cần xem thức ăn của mình, đừng ăn đồ ngọt, tinh bột nhiều là từ từ sẽ thay đổi.


Mình có kể về các phương pháp chế độ dinh dưỡng rồi. Ai tò mò thì tìm đọc. Có người cho biết là có theo chế độ ăn uống đó và đã uống cân , có người cho biết điên 5, 6 lý lô. Mình có hai tên bạn Mỹ, đã theo chế độ dinh dưỡng đó và đã xuống nhiều 60 cân trong vòng 1 năm. Nay họ kêu khoẻ lắm. Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 


Nguyễn Hoàng Sơn 

Đường Phan Bội Châu

Khi chợ Cây (chợ Gỗ), tiền thân khu Hoà Bình bị cháy thì chợ Đà Lạt được chuyển tạm thời ra đường Phan Bội Châu không xa lắm chợ Cây bị cháy. Đường Phan Bội CHâu này khởi đầu từ bến xe Tùng Nghĩa, chạy vòng vòng xuống đường Võ Tánh, gặp đường chạy lên dinh tỉnh trưởng Đà Lạt Tuyên Đức.

Hồi nhỏ hóng chuyện người lớn thì nghe họ kêu tên đường này “đường Văn Võ Lên”. Tương tự đường Ma ri xanh Phúc, lớn lên mới hiểu là đường Phan BỘi Châu, và đường Duy Tân. Qua tây mới hiểu mấy con đường mà người lớn gọi Ma ri xanh phúc là đường Maréchal Foch, còn Văn Võ Lên là đường Phan Bội Châu,.. hồi nhỏ lấy làm lạ vì thường người ta gọi họ trước đến chữ lót như Võ Văn Lên. Hỏi người lớn thì bị ăn bợp tai nên ngu hoàn ngu đến sau này đi Tây mới mò ra.
Chợ ở đường Phan Bội Châu làm bằng tôn khi Chợ Cây bị cháy

Thời tây, đường này được gọi là Van Vollenhoven, tên của một cựu toàn quyền thuộc địa pháp. Mình rất ngạc nhiên, tên này thuộc dân xứ Hoà Lan hay Flanders bên Bỉ. Sau này, đọc tài liệu mới hiểu bố mẹ ông ta người gốc Hoà Lan nhưng có cơ sở làm ăn, di dân ở Algiers, Algérie, thuộc địa cũ của Pháp. Mấy người gốc Âu châu, sinh sống tại Algerie, thường được gọi Chân Đen (pieds noirs) như nhà văn hào Albert Camus, sinh tại Algerie nhưng khi đoạt giải Nobel thì được liệt kê là người Pháp. 


Tương tự mấy người sinh tại Nam kỳ, Cochinchine của pháp, được quốc tịch Tây như ông tướng Trần Văn Đôn, Nguyễn Văn Hinh, Bảy Viễn,… mình nghĩ bà hoàng hậu Nam Phương, cũng là dân tây vì sinh tại Nam Kỳ. Mình đọc đâu đó, tên được triều đình đặt cho vợ ông vua Bảo Đại là Nam Hương, nhưng ông thần thư ký viết sai thành Nam Phương. Ông Bảo Đại có ra chiếu dụ sửa lại nhưng cái tên Nam Phương dính cứng trong đầu người Việt. Nhạc sĩ Enrico Matias, gốc Do Thái và Berber, sinh tại Algerie nhưng khi xứ này dành độc lập từ người Pháp, phải trở về Pháp, nơi gia đình, cha mẹ ông bà chưa bao giờ đặt chân đến. Hơn 60 năm, chính phủ Algeria vẫn không cho ông ca sĩ này về thăm nơi sinh ra. Hận thù còn dài.


Ông Van Vollenhooven, xin vào quốc tịch Pháp, theo học trường thuộc địa (École coloniale) rồi được cử đi làm toàn quyền tại nhiều thuộc địa của Pháp tại A CHâu, Phi Châu. Sau này, thế chiến thứ 1 xẩy ra, ông ta về pháp, tham gia quân đội rồi chết tại chiến trường Val de Marne. Nếu mình không lầm thì ông Trần Trọng Kim có theo học trường này và ông Hồ Chí Minh có viết đơn xin theo học trường này nhưng bị từ chối. Buồn đời, ông ta xuống thuyền đi Tây. 


Nếu người Pháp cho ông Hồ theo học trường Bảo Hộ, ra làm thông ngôn cho người Pháp, thì có lẻ lịch sử Việt Nam đã thay đổi, tương tự trường hợp ông Võ Nguyên Giáp. Theo ông Vũ Quốc Thúc, bạn học của ông Gíap kể; ông Giáp bị người thầy Pháp đánh rớt, dù rất giỏi, hình như ông kiêu ngạo, không được đi du học bên Pháp như ông và ông Nguyễn Mạnh Tường. Buồn đời, ông ta đi theo cách mạng. Số ông ta là sát quân thay vì cứu người khỏi lao tù.

Chợ đường Phan Bội Châu. Mình đoán là chụp từ dãy nhà Đội Có, bến xe Đà Lạt 

Thời mình lớn lên tại Đà Lạt thì đường Phan Bội Châu đã gỡ bỏ cái chợ sau khi họ xây xong chợ Mới nên mọi dịch vụ buôn bán đều chuyển về dưới chợ Mới. Thế vào đó họ xây một dãy phố dựa vào sườn đồi của dinh tỉnh trưởng, còn phần bên kia đường được dời bỏ, như khu phố, phía trên nhà hàng La Tulipe Rouge, nhìn xuống phía sau chợ Mới. Nếu mình không lầm có cầu thang nhỏ đi xuống chợ khúc này.

Chợ Cây lúc chưa bị cháy. Ta thấy đường Phan Bội Châu, không thấy chợ tôn khi chợ Cây chưa bị cháy. Lúc này, bến xe ở trước mặt chợ, đối diện tiệm Vĩnh Chấn

Cách đây mấy năm, tình cờ khi làm việc với nhóm BNLV, về chương trình Masks Save Lives, tình cờ gặp một chị gốc Đà Lạt, cho biết là con gái của tiệm bán cà phê ở đường Phan Bội Châu, không nhớ tên gì. Dạo ấy mình không uống cà phê nên chưa bao giờ bước chân vào tiệm cà phê ở Đà Lạt. Chị ta là giáo sư đại học Pomona, đang pha chế một loại cà phê tại Hoa Kỳ để cung cấp cho người Mỹ. Chúc chị ta thành công. Trong vụ covid, mình có liên lạc với hai cô gái gốc Đà Lạt, nay là tiến sĩ tại Hoa Kỳ.

Đường Phan Bội Châu khúc sau chợ, có cái talus xây to đùng. Khúc này không thấy xây cất. Có cầu thang đi lên đường này nhưng chả ai đi cả vì chả có phố xá. Khá lắm là dân ở đường Võ Tánh đi thôi. Nay thì ôi thôi Chán Mớ Đời 

Mình chỉ nhớ đầu đường Phan Bội Châu, có tiệm bán xe gắn máy của dì Cháu, bà con, em chú bác ruột với mẹ mình. Có bến xe Tùng Nghĩa và quán hàng ăn. Hình như ai đi Thái Phiên, Trại Hầm cũng lấy xe tại đây. Có một cây xăng bị cháy năm Mậu Thân, khói đen đầy trời, từ nhà mình ở Hai Bà Trưng vẫn thấy. Thêm sau đó có tiệm phở Tùng, cạnh phở Bắc Hương có lần bị cháy, sau xây cất lại.

Tiệm phở Tùng lúc chưa bị cháy. Con gái của tiệm giò chả Mỹ Hương hay Quốc Hương kể cho mình biết là mấy tiệm này là của gia đình, sau khi phở Tùng bị cháy, bố mẹ tính xây khách sạn nhưng không ai chịu đầu tư cả.
Khách sạn Thanh Bình là của dượng Ngô Viết Thụ. Mình đoán lúc dượng thiết kế khu phố xung quanh chợ thì được mua một miếng đất đầu chợ. Sau này, vẽ để xây khách sạn sau hiệp định Paris, hoà bình đến rồi. Có ông Đàng hùn 835 cây vàng nhưng Việt Cộng vô thì mất hết. Tương tự ông Võ Quang Tiềm cũng sở hữu nhiều nhà rồi mấy ông Việt Cộng vào giải phóng mặt bằng hết. Ngay nhà ông Tiềm chỉ được ở phía sau. Phía trước họ lấy. Chán Mớ Đời 

Mình đang đọc hai cuốn sách viết về ông toàn quyền Paul Doumer mà người Việt hay tếu kêu thằng Đu-me. Báo chí tây khen ông này đã đem văn minh của pháp để khai trí dân của các thuộc địa của pháp. Ông ta kêu phải để người Pháp cai trị trực tiếp, ngược với toàn quyền tiền nhiệm, để cho người bản xứ cai quản các thuộc địa. Nhờ chính sách của ông ta giúp thu thuế người thuộc địa. Ai không đóng thuế thì bị tịch thu nhà cửa, ruộng nương giúp các ty sở thuế pháp thu được nhiều tiền nên sau này được bầu tổng thống Pháp. Ở chức vị được 18 tháng thì bị ám sát. Ông này có điểm hay thời đó là sinh ra con nhà nghèo, đi làm ban ngày, tối đi học thêm, đậu bằng kỹ sư đủ trò, lên làm được tổng thống. Cho thấy ông ta rất có chí, tham vọng nhiều. Khen chê thì tuỳ người.


Ngược lại chính sách này đã đưa đến sự chống đối của người dân bản xứ. Thay vì hợp tác như với chính sách của toàn quyền tiền nhiệm của ông, họ đã đứng dậy chống lại hành chánh thực dân sưu thuế quá nặng.


Các cuộc chiến vũ trang này đã đưa đến Điện Biên Phủ và Algerie. Cuộc chiến dành độc lập của người Algerie chết rất nhiều người cả hai bên, đưa đến chia rẻ trong quân đội Pháp. Có ông thần nào kêu là dân trường tây, từ bé đến hết trung học, nhưng ghét tây vì chính sách chia để trị của họ, để lại đau thương, hận thù cho các thuộc địa cũ của họ như Việt Nam được chia ra 3 kỳ,… lại khen Anh quốc đủ trò. Có người kêu vua Minh Mạng chia ra ba kỳ. Đây là lần đầu tiên mình nghe đến thuyết này. 


Nếu mình không lầm, Anh quốc trao trả lại độc lập cho Ấn Độ nhưng đã khiến xứ khổng lồ này bị nội chiến, hận thù , chiến tranh đến ngày nay. Nước này bị tách rời làm hai thành Pakistan, Ấn Độ, chưa kể vùng Kashmir, Sri Lanka,… nếu đi xuống Phi Châu thì càng te tua nữa.


Chính sách của ông toàn quyền tiền nhiệm thực hiện tương tự ngày nay tây phương, Hoa Kỳ đang áp dụng tại các nước trên thế giới và Trung Cộng đang theo bước chân của họ để thống trị toàn cầu. Cứ để thằng bản xứ ăn trên đầu ngồi trên cổ dân địa phương, đánh đập, đàn áp nếu họ không nghe lời. Cứ mượn tiền trả tiền lời, cho công ty của nước họ vào làm ăn, miền thuế,… khỏi cần phải đem quân đội đến chiếm đóng tốn tiền. Họ không mang tiếng đế quốc gì cả. Ai chống đối thì chính quyền địa phương bỏ tù ra côn đảo như thực dân ngày xưa. Chính sách của giới vua chúa, trưởng giả từ thời xưa còn ông Doumer, từ dân nghèo đi lên nên nghĩ phải giúp người dân bản địa đi lên, thậm chí người Pháp tại mẫu quốc tương tự cuộc đời của ông. Do đó mới thấy các chương trình vĩ đại tại Đông Dương như thành lập khu nghỉ dưỡng Đà Lạt với bao nhiêu tốn kém. Cuối cùng đường lối này nguy hiểm nên giới giàu có Pháp phải giết ông ta.


Các đường phố Đà Lạt lúc mới được thành lập đều mang tên các nhân vật lịch sử của pháp, ngoại trừ vài tên Việt Nam như Gia Long,…


Mình nhớ vài tên đường chính của thị xã Đà Lạt: đường Gia Long thời tây, đến thời Việt Nam Cộng Hoà đổi thành Lê Đại Hành. Không hiểu sao, họ lại dẹp tên ông vua này, người có công thống nhất Việt Nam.

Đường Đồng Khánh đổi lại đường Thành Thái. Mỗi lần đi xi nê ở rạp Ngọc Lan là phải đến con đường này. Đường Maréchal Foch đổi thành Duy Tân. Đường Annam, đổi thành đường  Hàm Nghi.


Đường mình sống hơn 12 năm là đường Hai Bà Trưng, vào thời tây được gọi là đường Pasteur. Sau này họ lấy đường Roume đổi tên thành Pasteur. Đường Roume, mang tên ông toàn quyền có tên khá dài Phillips Rose Roume de Saint- Laurent. Ông này chỉ cai quản các xứ khác nhưng có công với đàn áp các vụ nổi dậy chống thực dân Pháp tại các thuộc địa phi châu nên được đặt tên đường tại Đà Lạt.


Đường Elie Cunhac sau này được đổi thành Bà Triệu, ngay cầu Bá HỘ Chúc và Cường Để lên đến đường Yersin. Elie Cunhac, được xem là người cho chắn bờ để xây 2 hồ Lớn, hồ Nhỏ sau này, vào năm 1932 có trận lụt khiến cái đập của hồ Lớn bị vỡ, làm lụt khu dân cư người Việt nên người Pháp nhập hai hồ lại. Sau 1955, được đổi tên là hồ Xuân Hương. Khi người Pháp rút về, hội đồng thị xã Đà Lạt có ông Nguyễn Vỹ kêu gọi đổi tên đường thời pháp thành tên các danh nhân Việt Nam. Nay mình về Đà Lạt thì không biết mấy tên đường vì không biết họ là ai. Chỉ đoán là những người có công với cách mạng như Lê Văn Tám.


Thật ra hồ Xuân Hương đã khởi đầu đào dưới thời ông Labbé, đến thời ông Cunhac lên Đà Lạt làm việc thì tiếp tục đào thêm cho rộng hơn và hoàn thành. Mình có xem tấm bản đồ khi xưa. Ông này là người phụ đo đạt về trắc địa. Ông ta có chụp một tấm ảnh ở HUế nhưng không hiểu sao, lại được chú thích tại Đà Lạt, khiến mình đi tìm mỏi mắt mà không định vị được nơi nào bằng phẳng như tấm ảnh. Sau có đọc một bài viết của ông nào về Huế, thấy tấm ảnh đó.


Tình cờ mình vào bờ lốc của ông người Pháp, có tên là Cunhac nên tò mò đọc chuyến du lịch tại Việt Nam. Anh ta kể về người mẹ của mình, sinh sống tại đây và Blao. Anh ta đi lại con đường Auger (nay là Yagut), số 24 nơi mẹ anh ta có thời gian sinh sống khi đi học tại trường Couvent des Oiseaux. Rất cảm động, khi thấy người con đi tìm về nơi mẹ sinh ra tại xứ khác và lớn lên tương tự ông tây nào sinh tại Việt Nam, và sống được 10 năm tại Đà Lạt và Sàigòn. Viết cuốn sách về kỷ niệm thời bé.

Ông tây có họ là Cunhac, kêu là hậu duệ của ông Cunhac, có thời làm việc tại Đà Lạt, người cho đào rộng cái hồ Xuân Hương ngày nay. Ông này lo đo đạt trắc địa của chính phủ pháp.
Ông ta bò đến đường Auger nay là Yagut, nơi căn nhà của gia đình mẹ ông ta sinh sống. Thất vọng vì ngày nay, chủ mới xây phá lại. Thấy hai cột trụ to và cao thấy rất đẹp, được thế vào hai cột trụ bé bỏng, có miếng đất, họ xây luôn căn nhà nhỏ bên cạnh. Chán Mớ Đời 
Ông ta so sánh nhà thờ COn GÀ khi xưa, lúc mẹ ông ta làm lễ Communion, không biết tiếng Việt gọi là gì vì mình là người lương. Thấy hình bà sơ, mình nhớ khi xưa mấy bà sơ đội cái mũ to đùng này.
Ông ta ghé lại trường Couvent Des Oiseaux, nơi mẹ ông ta học tiểu học 
Nhà nguyện và nơi hình của gia đình làm kỷ niệm khi xưa, ông ta chụp hình để gửi cho bà mẹ xem
Ông ta vào xin bà sơ cho xem giấy tờ năm bà mẹ đi học 1942 nhưng không có ảnh của lớp năm đó. Hình ảnh mấy cô gái Đà Lạt, đi lễ, mình đoán trên cầu Ông đạo
Hình này cho thấy căn nhà ở Blao (Bảo Lộc), nơi ông ngoại của ông ta đến để lập nghiệp trồng trà. Căn trên là lúc mới đến, sau thì ở căn thứ dưới. 

Xem hình này thì mình nhớ đến ông ngoại mình, từ Huế vào Bảo Lộc, trồng trà. Em trai của ông ngoại mình làm quan nên có xin mấy miếng đất cho anh và em ở Bảo Lộc để trồng trà Nguyễn Đăng. Phía bên ngoại mình khi xưa, ở Bảo Lộc hết, nay vẫn còn vài người nhưng đa số con cháu là đi khắp nơi, Hoa Kỳ, Pháp, Úc,…

Nhà thờ nơi mẹ ông tây được rữa tội tại Bảo Lộc

Nhớ hồi nhỏ vào nhà ông Sáu, em ông ngoại, mình thấy treo da cọp mà ông ta săn bắn. Kinh. Về Sàigòn kỳ rồi, mình có gặp lại cháu ngoại của ông Sáu lần đầu tiên.


Thôi để ngưng ở đây, hôm nào buồn tình thì viết thêm về mấy con đường Đà Lạt xưa mang tên tây với lai lịch của mấy người được đặt tên cho đường. Đang viết lại kể chuyện ông tây đi tìm nơi chôn nhau cắt rốn của bà mẹ. Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 


Nguyễn Hoàng Sơn