Lượm lặt trên đường Alaska

 Lượm lặt trên đường Alaska


Đi ALaska chuyến này thấy đẹp, có thể sẽ trở lại để viếng các vùng chưa đi nhất là leo núi. Chạy trên đường, thấy các bảng hiệu bãi đậu xe cho các đường mòn leo núi khắp nơi. Nhất là núi và sông ngòi rất nhiều. Có thể đi câu cá này nọ nếu ai thích câu cá. Đứng ở cầu phía sau nhà ông Mỹ, thấy cá hồi lượn lên lượn xuống rất đông. Chỉ cần thả mồi xuống là dính.

Mụ vợ trên sông băng. Họ dùng cái búa để móc vào băng đá để leo lên

Mình thì không thích câu cá. Lý do là nhát. Nhớ có lần khách hàng rủ đi câu ở Cali. Ông ta cho tàu cập chỗ mua mồi, là cá mòi sống rồi chạy ra khơi xem Sonar để coi chỗ nào có cá đàn đang bơi rồi đậu lại thả cần câu xuống. Phải lấy con cá mòi sống móc vô cái lưỡi câu to đùng rồi quăng xuống biển. Độ 30 giây sau là cá cắn câu, kéo lên, thấy nó kêu éc éc, mắt nhìn mình như trách móc nên mình sợ quá. Thả cần câu xuống nói vợ ơi thôi không dám câu nữa. Sợ quá. Thế là ngọng.


Nếu ai muốn đi cruise thì nên bay lên Anchorage rồi đi cruise ở đây thay vì đi tàu từ Seattle hay Vancouver, mất 4 ngày trời trên biển. Du thuyền họ muốn mình ở trên tàu muôn đời vì du khách sẽ uống rượu và chơi bài hay chi tiêu khác. Những 3 ngày mà du khách trên du thuyền được xuống bờ đều nằm một nơi. Nên đi 3 ngày chỗ này trên du thuyền rồi 4 ngày còn lại mướn xe chạy khác nơi. Giá tiền như nhau. Có khi còn rẻ hơn. Lại được thăm viếng nhiều nơi. Mình đã viếng Nam Cực và Antarctica nên mấy vùng này thấy không gì đặc biệt lắm so với Nam Cực.


Lúc đầu, có 1 cặp đi chung mà lại đi có 4 ngày nên mình phải lên chương trình hơi lộn xộn để họ có thể viếng nhiều nơi quan trọng nhưng cuối cùng họ xù trước khi lên đường nên lộn xộn các toan tính của mình. May vớt vác được chút gì vì lái xe khá mệt. Chạy tới chạy lui.


Nếu đi thì nên đi vào tháng 8 vì tháng 7 người Mỹ nghỉ hè đến đây câu cá đông lắm. Đời sống mắc mỏ, mướn xe đắt gấp 3 lần ở Cali. Xăng thì rẻ hơn 1 chút. Ai thích đi leo núi hay đi bộ dọc bờ sông thì nên lên đây, cảnh đẹp. Nếu mình đi lại thì sẽ chọn mùa thu để đi theo một toán đi săn Caribu. Mình không thích bắn thú nhưng đi theo để trải nghiệm. Thấy mấy tên Mỹ quen, cứ mùa thu là họ đi xa để săn mấy con này. Lên đây thì bỏ tiền ăn cá tươi nhưng đừng đi câu cá. Họ lấy $600/ người cho nữa ngày đi câu cá. Hai vợ chồng để $1,200 mua cá họ câu, đóng thùng gửi về Cali ăn cả năm. Đi ra chưa chắc bắt được con cá nào to còn cá hồi thì đầy. Mua rẻ hơn. Nếu đi đông thì nên mướn chiếc tàu rồi kéo nhau ra chạy ra biển câu cá cho đáng đồng tiền bát gạo.


Đặc sản vùng này là thịt hay xúc xích của con raindeer, mình có ăn thịt con Yak, một loại bò rừng mà gú gồ dịch là bò Tây Tạng nhưng thấp hơn mà mình có thấy ở Kazakhstan. Ăn cua hoàng đế này nọ nhưng thật ra mấy loại này đều được đánh từ xa bờ biển độ 900 đến 1000 hải lý. Còn xem cá voi thì đừng vì ở Cali, hàng năm cá voi di chuyển từ miền Bắc xuống nam và lên miền Bắc, có thể ra chỗ Paolo Verde đứng xem chán luôn. Trên cao nhìn xuống biển thấy đẹp lắm.


Có nhiều chỗ đi xem suối băng (Glacier). Muốn tiết kiệm thì tự lái xe đến rồi trả vé vào cửa vì của tư nhân chớ trả cho công ty thì họ đến đón mình tại khách sạn và chở về nên mất thì giờ lại đắt nữa. Tự đi thì mỗi người tốn độ $100, vé vào cửa và mướn giày đinh thay vì $375. Mình thương lượng nên bớt được 10% thay vì thêm 20%. Lý do là đặt chỗ qua Viator, họ lấy 10%. Cặp kia không đi nên mình phải xoá và gọi điện thoại thẳng công ty đặt vé lại. Đi chơi xa mình đều dùng ứng dụng Viator vì đã dùng họ nhiều lần nên tin tưởng không sợ bị lừa. Họ lấy 10% thêm tiền phí. Nhưng chắc ăn hơn thay vì đến nơi, chả thấy ai cả. Tiền mất tật mang, mụ vợ chửi là đáng đời.


Nói chuyện với dân địa phương thì mùa đông rất Chán Mớ Đời. Thiên hạ bị trầm cảm nhiều vì trời tối nhanh, tuyết gió, ít ánh sáng mặt trời. Không có thợ xây dựng nên xây nhà rất đắt. Độ $500/ sqft so với Cali $375. Mình gặp và nói chuyện với 3 người sống tại đây. Ông bán khu thương mại cho mình thì ông ta nói không chịu nổi mùa đông ở đây. Độ tháng 9 là ông ta xuống Mễ Tây Cơ. Ông này thì giàu có nên cuộc sống về già tương đối tốt câu cá, săn thú, nay đau yếu vì uống rượu khi xưa khá nhiều.


Một cặp người Mỹ da trắng khác thì ở đây đâu trên 50 năm, nay về hưu chân tay đau nhức nhưng phải làm Bed & Breakfast để có tiền thêm. Mình đặt phòng qua Expedia nhưng khi trả tiền thì trả cho họ vì họ nói Expedia mất cả tháng trời mới trả cho họ. Đời sống đắt đỏ, chi phí cao nên phải làm thêm mới đủ sống, có tiền mùa đông bay đi thăm con cháu ở nội địa Hoa Kỳ. Mình gặp một bà chủ B&B khá, gốc Nga. Di dân sang đây ở Tennessee nhưng không thích bò lên đây. Làm B& B rồi cho mướn đất các RV đến đậu ở.


Gặp bà này mới khám phá ra chương trình trao đổi sinh viên. Bà ta làm giấy tờ cho 2 cô sinh viên qua đây làm việc mùa hè kiểu au-pair bên Tây. Hai cô này sang đây dọn phòng, nấu điểm tâm, dọn dẹp kiếm chút tiền và có dịp nói anh ngữ trong 3 tháng hè. Nên lúc ra tiệm ăn, có một tên phục vụ, mình hỏi đến từ xứ nào thì hắn kêu là Slovenia. Cũng qua đây theo chương trình 3 tháng hè. Họ kiếm thợ hay người làm ở vùng này không ra nên phải cầu cứu các chương trình kiểu au-pair này.


Nhà cửa thì rất đắt vì không Có thợ để xây cất. Dân di dân lậu thì muốn đến đây phải lên máy bay. Nên ít dân la tinh ở vùng này. Thấy có vài tiệm ăn Mễ nhưng ế lắm. Có tiệm ăn Việt Nam, thấy đề Phở này nọ cũng như tiệm nail nhưng rất ít. Mình để ý cũng ít người Mỹ gốc phi châu, chắc vì lạnh quá.


Ai thích trượt tuyết thì nên đến mùa đông nhưng mình đoán chắc giá cả khá đắt hơn Cali.


Nói chung thì phong cảnh rất đẹp, tuyết và sông băng thì ai chưa biết nên đi. Mình đã đến Antarctica rồi nên mấy chỗ này, khó bì với Nam Cực. Có một nơi độ 200 mẫu anh, dùng để nuôi các con thú của tiểu bang như Moose, Gấu, raindeer, yak,… nếu muốn thấy mấy con này cận cảnh thì vào đây. Hay vào sở thú.


Ai có sức khoẻ thì nên mướn chiếc xe RV rồi chạy khắp nơi. Chỗ nào hứng dừng lại đi bộ, leo núi, câu cá này nọ, khỏi tốn tiền khách sạn, ngủ trong xe. Ông Greg kể là 20 năm trước khi ông ta đến đây lần đầu tiên. Ông ta mua chiếc xe RV rồi chạy tà tà, kiếm chỗ câu cá này nọ. Nhưng mình nghĩ giá mướn xe RV chắc đắt vì mướn xe SUV thường đã $200/ ngày. Tại lái xe vào công viên quốc gia nên mình mướn xe SUV nhưng đường xá đều tốt cả, đi xe thường cũng không sao.


Alaska là một tiểu bang rất đẹp về phong cảnh núi rừng, nơi có đỉnh núi cao nhất Hoa Kỳ, cao hơn Kilimanjaro nhưng có nhiều người chết trên đường chinh phục ngọn núi này. Còn độ tuổi 20-30 thì có lẻ mình thử nhưng nay thì chịu. Ai đến nên trả tiền trực thăng để họ chở mình lên núi, ngồi trên xe do chó kéo trên tuyết. Mùa đông thì có khắp nơi, rẻ hơn. Mùa hè chỉ có vài nơi có tuyết nên phải lên trực thăng chở đến trên cao độ. Mình có đi vụ này ở Lake Placid, tiều bang New York khi xưa. Khá vui, cứ như trong phim Doctor Zhivago. Mụ vợ mình sợ máy bay nên không dám đi. Hồi mới cưới, tụi này có đi Đại Vực, buồn đời hai vợ chồng leo lên máy bay bà già bay đi xem đại vực ra sao. Gặp núi, máy bay bà già hụp lên hụp xuống muốn ói cơm nên từ đó mụ vợ sợ đến nay không dám lên phi cơ nhỏ nữa.


Còn công viên quốc gia thì phải nói công viên Yosemite của Cali là số một.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Nhà nguyện Ronchamp, từ Le Corbusier đến Renzo Piano

Này được xem như tranh của MOndrian




 RONCHAMP: NHÀ THỜ BAY


Đang chuẩn bị đi Âu châu nên xem các công trình kiến trúc nổi tiếng để viếng nếu thuận đường đi thì chợt nhớ đến ông thần kiến trúc Le Corbusier mà khi mình vào học thì phải học các công trình của ông này. Mấy ông thầy thì xem ông này như thánh. Cứ một là Corbu nói như thế này hai là Corbu nói như thế kia. Có lần đọc bài kể một chủ nhà ở Pháp kêu ông kiến trúc sư này thiết kế khi xưa, bị dột khiến chủ nhà phải mướn kiến trúc sư khác thiết kế thêm cái mái nhà để tránh bị dột. Nhà mà có mái bằng là hay bị dột. Cứ độ tối đa 10 năm là phải lợp mái lại.


Chuyến đi này mình sẽ ghé rất nhiều Nhà Thờ, vì đi theo con đường hành hương của người công giáo. Đi bộ suốt 3 tuần lễ và mỗi nhà thờ mình sẽ ghé lại thắp nến và cầu nguyện dù mình là người lương. Hy vọng sẽ dừng lại để vẽ esquisse vì không có thời gian để tô màu. Lục đồ nghề vẽ ra để sẵn chỉ sợ vác không nổi vì mỗi ngày, vác ba-lô đi bộ từ 25-30 cây số.


Có nhà nguyện được ông thánh kiến trúc Le Corbusier rất nổi tiếng nên tính đi viếng năm nay nếu không thì sang năm mình sẽ để dành vài tuần mướn xe chạy vòng vòng xứ Tây và Thuỵ Sĩ để viếng. Mình mở sách về lịch sử kiến trúc hiện đại để đọc lại thì thấy họ kể về nhà nguyện này như một công trình nổi tiếng, đột phá tư duy của thế kỷ 20.


Mình xin tóm lược lại đây. Nhất là nhà nguyện này được một kiến trúc sư danh tiếng Renzo Piano (ông này và kiến trúc sư Rogers đã thiết kế Trung Tâm Văn Hoá Pompidou ở Paris), thiết kế tiếp phần chỗ nhà ngủ mới sau này. Lâu lâu tìm về con đường nghệ thuật đã bỏ từ 30 năm qua. Như đứa con hoang đàng chợt nhớ lại chuyện cổ ngày xưa. 


Ông Le Corbusier phán một câu khi thiết kế nhà thờ này: “Tôi muốn tạo ra một nơi tĩnh lặng, bình yên và niềm vui nội tâm.” Đây là câu nói của kiến trúc sư người Pháp gốc Thụy Sĩ Le Corbusier, tên thật là gì mình quên, lười đi mò quá. Đại loại Jeanneret hay gì đó. (1887-1965) về nhà thờ Notre Dame du Haut, còn được gọi là La Chapelle. Những lời này có thể được đọc bên trong cổng, trung tâm tiếp tân mới do kiến trúc sư người Ý Renzo Piano thiết kế và khánh thành vào năm 2011. Rất khó để mô tả công trình này của ông Le Corbusier, một trong những ví dụ chính xác và thành công nhất về kiến trúc tôn giáo của thế kỷ 20, một công trình có thể được ví như Đền Pantheon của Rome hay bất kỳ biểu tượng nào khác trong lịch sử kiến trúc bởi khả năng gây ấn tượng mạnh mẽ. 


Nghe nói lúc đầu ông ta từ chối vì không ngoan đạo, có thể là đạo Tin Lành. Có thể nói ý tưởng của nhà thờ này đã khai phá con đường mới về kiến trúc tôn giáo trên thế giới. Ngày nay họ không xây nhà thờ theo kiểu hình chữ Thập như xưa nữa.


Như một ảo ảnh khó giải thích; khi chiêm ngưỡng, thời gian dường như không trôi qua. Dù là vì lòng sùng kính hay sở thích, sự thật là gần 100.000 người du khách đến thăm khu phức hợp này mỗi năm. Khu vực này giờ đây là một thánh địa: ở đó, những người yêu thích nghề kiến trúc, nhiều người trong số họ là giáo dân, soạn lời cầu nguyện cho vị á thần của kiến trúc, và cầu nguyện cho những người Công giáo, bị khuất phục bởi một không gian lễ hội, nơi mà họ tham gia. Có dạo mình đi làm ở Basel, Thụy Sĩ cách chỗ này độ 100 cây số nhưng không đi viếng vì không có xe cộ. Phải chạy qua biên giới pháp-Thuỵ Sĩ đủ trò, nay thì chắc dễ.

Axonometrie của nhà thờ 

Loại esquisse này khi xưa, mình phải học vẽ kiểu này khá nhiều


Công trình tọa lạc trên một ngọn đồi cao khoảng 150 mét, mở ra quang cảnh Ronchamp, đông bắc nước Pháp. Ngọn đồi, mang giá trị biểu tượng to lớn đối với người dân địa phương, đã thu hút Le Corbusier như một yếu tố cảnh quan khi ông đến thăm vào năm 1950. Ông coi nó như một bài thơ, được bao quanh bởi rừng và hai bên là núi. Le Corbusier đã phác thảo bằng bút chì những nét phác thảo đầu tiên, bốn yếu tố trên bốn điểm chính của ngọn đồi, trung tâm là nhà nguyện. Ở đầu phía nam là nơi ở của các nữ tu; ở đầu phía bắc là một kim tự tháp bậc thang như một biểu tượng của hòa bình, được xây dựng trên phần còn lại của nhà thờ cổ bị đánh bom trong Thế chiến I; ở đầu phía tây có một lối đi dạo cho phép thực hiện các nghi lễ phụng vụ cho một số lượng lớn khách hành hương, và ở đầu phía tây là một cấu trúc kim loại chứa ba quả chuông. Sau này được ôgn Jean Prouvé, thiết kế.


Theo tài liệu thì nhà thờ và dòng nữ tu đã có từ lâu nhưng vào thế chiến thứ 1 bị bom đạn nên sau đệ nhị thế chiến, nhà thờ mới có ý định xây lại mới nên mướn ông Le Corbusier.

Cửa sổ đưa ánh sáng vào như bức tranh của Mondrian
Mái nhà được cách ly với tường bằng kính nên cảm thây như bay bổng, không dính liền. Một ý tưởng sáng tạo khá lạ vào thời ấy 



Những yếu tố tôn giáo duy nhất bên trong là Đức Mẹ Đồng Trinh và cây thánh giá. Cảm giác như một khối điêu khắc thấm đẫm trường phái Lập thể, Mondrian và có lẽ cả Baroque. Nơi đây trưng bày những hình khối kiến trúc hữu cơ của thập niên 50, chẳng hạn như Bảo tàng Guggenheim New York của Frank Lloyd Wright, hay dự án của kiến trúc sư người Mỹ gốc Phần Lan Eero Saarinen tại nhà ga New York của hãng hàng không TWA. Nhà nguyện được hình thành dựa trên khái niệm Modulor (hệ thống kết hợp hài hòa được Le Corbusier mô tả chi tiết từ kích thước của người đàn ông giơ tay lên: 226 cm), và trong tính linh hoạt của công trình, kiến trúc sư cố gắng thể hiện "joie interieure" (niềm vui nội tâm) vốn là những khái niệm kiến trúc đầu tiên của ông. Nhà nguyện bao gồm một bồn chứa duy nhất với hai lối vào trên các bức tường bên, một bàn thờ và ba nhà nguyện với các tháp tương ứng. Cửa chính dường như được phủ hai mặt bằng những tấm thép tráng men màu sắc tươi sáng.




Ánh sáng khiến người xem có cảm tưởng cái mái nhà bay bổng, không dính vào tường. Mái nhà được chịu đựng bởi các cột bê tông
Hồi mình làm cho kiến trúc sư Rafael Vignoly ở New York , thiết kế trung tâm quốc tế triển lãm ở Đông Kinh Nhật Bản, ông ta bỏ sườn chiếc tàu trên nóc nhà khiến mình nhớ đến nhà thờ này.

Bức tranh lập thể do chính Le Corbusier vẽ


Ánh sáng tự nhiên là một yếu tố quan trọng khác của tòa nhà. Một tia sáng khoảng mười cm ngăn cách trần nhà với các bức tường, tạo nên hiệu ứng cảnh quan ấn tượng bên trong. Cửa sổ được tạo thành từ các lỗ hổng trên tường, giúp chuyển động của mây và cây cối trở thành một phần không thể thiếu của tòa nhà. Hệ thống kiến trúc rất đơn giản: tường trắng; trần xám; sàn bê tông và đá; ghế dài bằng gỗ châu Phi. Vùng bóng râm được tô điểm bằng những chùm đèn. Trong một số khoảng trống, ánh sáng được lọc qua kính màu đỏ, xanh lam, vàng và xanh lục. Cái này khá hay như các cửa kính thời trung cổ được vẽ màu lên




ý tưởng làm lễ ngoài trời khá mới mẻ khi người hành hương đến quá đông





Tôn vinh những người thợ nề và là tiền thân của công nghệ số, kiệt tác kiến trúc thế kỷ 20 này được hoàn thiện với việc mở rộng dự án, được khai trương vào năm 2011 trên sườn đồi và do kiến trúc sư Renzo Piano hợp tác với nhà thiết kế cảnh quan người Pháp Michel Corajoud thực hiện. Một sự can thiệp không ảnh hưởng đến tầm nhìn của nhà thờ mà còn mở ra quang cảnh xung quanh. Trong số các tiện nghi mới có tòa nhà lễ tân, cổng chào và tu viện. Renzo Piano đã chọn sự khiêm nhường: điều mà các nữ tu tại đây cũng tìm kiếm. Sơ Brigitte của Singly, Viện mẫu, đã giao cho cô nhiệm vụ này và yêu cầu một không gian tĩnh lặng, chậm rãi, hòa mình với thiên nhiên. Renzo Piano đã chịu đựng những tranh cãi nảy sinh từ sự táo bạo xây dựng bên cạnh công trình của thiên tài này và đã hoàn thành. "Những nữ tu may mắn", một nhà phê bình đã gọi họ như vậy sau khi chứng kiến những không gian tươi sáng và hân hoan mà người Ý này tạo ra.


Vào tháng 9 năm 2011, một dự án mở rộng và cải tạo lớn cho Nhà thờ Đức Bà Haut của Ronchamp đã hoàn thành theo thiết kế của kiến trúc sư Renzo Piano (RPBW). Việc mở rộng bao gồm một cổng mới và một tu viện mới của các Nữ tu dòng Thánh Clara. Cả hai tòa nhà đều được chạm khắc khéo léo vào sườn đồi, để không cản trở hoặc làm hỏng tầm nhìn của nhà nguyện Le Corbusier.

#7 là phần của kiến trúc sư Renzo Piano thiết kế, điểm hay là ông ta chôn khu vực này để khi con chiên lên trên nhà thờ sẽ không bị chắn khi nhìn xuống. Đó là lý do vì sao kiến trúc sư Ngô Viết Thụ khi thiết kế nối kết khu Hoà BÌnh và Chợ Mới Đà Lạt. Khởi đầu thì hai bên cầu thang từ đường Lê Đại Hành  xuống chợ là vườn hoa nhưng không hiểu lý do sau khi ông Diệm, thị trưởng Trần VĂn Phước bị đổi. Thị trưởng tiếp theo cho phép ông Nguyễn Linh Chiểu xây khách sạn Mộng Đẹp, ông này chơi cha xây thêm một tầng rồi trả tiền phạt thay vì bị đập phá. Nên từ khu Hoà Bình người ta không nhìn thấy hồ Xuân Hương cũng như từ hồ Xuân Hương người dân Đà Lạt không nhìn thấy nóc chuông khu Hoà Bình.

Cổng (tiếng Pháp gọi là La Porterie) bao gồm một khu vực tiếp tân, một triển lãm lịch sử nhỏ trưng bày mô hình phấn nguyên bản của Nhà nguyện được làm vào năm 1954 và mô hình mở rộng của Piano, một lò sưởi lớn, một phòng họp, một khu vườn mùa đông nhỏ, một cửa hàng và các văn phòng hành chính.

Phần chỗ trú ngụ của các sơ được kiến trúc sư Renzo Piano thiết kế với kiến trúc sư về cây cảnh (paysagiste).
Phần này do ông Le Corbusier  thiết kế khi xưa cho khách ở.
Đây cũng là một nhà thờ do ông Le Corbusier thiết kế trước khi chết nhưng chỉ được hoàn thành năm 2006. Hôm nào mình kể vụ này. Chắc năm tới đi pháp lâu lâu kêu mụ vợ đi theo, mướn xe để đi viếng mấy chỗ này.










Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn