Một ngày cưới vợ một đời trả nợ

 Hôm nay đọc báo Ấn Độ, có một đề tài khá quan trọng cho tương lai của các cặp vợ chồng mới cưới. Kỹ nghệ tổ chức đám cưới ở Ấn Độ lên đến 50 tỷ mỹ kim hàng năm. Có người cho biết nhiều hơn lên 120 tỷ. Mình nhớ 2 bác đại diện ông bà cụ mình đi hỏi đồng chí gái cho mình kêu: “cưới vợ một ngày một đời cưới vợ”, bác này gốc người minh hương nói về văn hóa người Tàu. 

Cách đây đâu 20 năm có một phim rất nổi tiếng, ăn khách The Big Fat Greek Wedding, nói về anh Mỹ trắng lấy vợ gốc Hy Lạp, nói lên văn hoá của người gốc Hy Lạp khá vui. Đây họ bắt chước nói về đám cưới Ấn Độ.

Hôm Tết, thằng cháu và cô bạn gái sống chung hỏi mình có nên làm đám cưới hay dùng tiền đó mua một căn nhà cho thuê. Mình chỉ cười vì sợ bố mẹ chúng nghe lại chửi mình. Mình chỉ gật đầu khi cô bạn gái nói tiếc tiền đám cưới, rồi hỏi mình có giận nếu con gái mình không làm đám cưới. Mình nói mình khuyên nó và thằng Bồ mua nhà cho thuê, thay vì dùng tiền đó tổ chức đám cưới bú xua la mua rồi về đi làm trả nợ, rồi đổ thừa nhau. Đó là hậu quả của tưng bừng đám cưới, âm thầm ly dị.

Có lần mình đi dự đám cưới rất linh đình, mời khách lên hơn 1,000 ở khách sạn sang trọng, mọi người ngồi chung bàn đều khen đáo khen để, sang trọng rồi 1 năm sau âm thầm ly dị rồi vài năm sau lại nhận thư mời dự đám cưới lần thứ hai nên đành kiếu. Đóng hụi chết một lần thôi.

Theo bài báo thì gia đình cô dâu chú rể đều muốn linh đình, kiểu Việt Nam. Đám cưới là của bố mẹ, chả quan tâm đến cô dâu chú rể. Trung bình là gia đình bỏ ra trên 20% tiền tiết kiệm của gia đình để tổ chức đám cưới. Nên kỹ nghệ cho vay làm đám cưới bùng nổ ở Ấn Độ. Ngày nay giới trẻ đang tìm cách giới hạn lại số người mời tham dự đám cưới. Họ muốn thoát ra khỏi tập tục phí tiền, một đời trả nợ.

Có tiền nên cho vay mấy cặp muốn làm đám cưới linh đình để một đời trả nợ cho mình

Có một chị, gốc Đà Lạt xưa, kể con trai ở Hoa Kỳ, còn vợ chồng chị ta ở Đức quốc. Thằng con mời bố mẹ dự đám cưới khiến chị ta lo vì ở bên Đức quốc, phải mò sang Hoa Kỳ để hỏi vợ cho con. Thằng con kêu không cần, đừng có lo. Rồi một ngày đẹp trời, thằng con gửi vé máy bay cho hai vợ chồng bay qua Mễ Tây cơ, được xe của khu nghỉ dưỡng đón về phòng. Tại đây được giới thiệu cô dâu và gia quyến. Ở thêm 2 ngày để dưỡng sức, làm quen với thông gia rồi ngày thứ 4, làm đám cưới trong khu nghỉ dưỡng, chỉ có gia đình thân hữu quen tham dự. Xong xuôi cô dâu chú rể bay đi tuần trăng mật, hai vợ chồng ở lại làm quen với sui gia thêm 2 ngày rồi bay về Đức quốc. Xong om.

Mình nhớ hôm đám cưới trong khi đồng chí gái hò hét gì với bạn bè, mình ngồi với cô em ở một góc xa xa, đếm phong bì khách lì xì để trả tiền nhà hàng. Hú vía vừa đủ, không bị nợ. Xem như là hên. 

Người ta đoán là kỹ nghệ đám cưới ở Ấn Độ lên trên 50 tỷ USD, mặc dù có thể là một ước tính bảo thủ từ vài năm trước, phản ánh một hệ sinh thái rộng lớn chạm đến hầu hết mọi khía cạnh phong tục, tập quán của xã hội Ấn Độ. 

1. Trang sức (~40-50% chi tiêu): Các đám cưới là động lực chính thúc đẩy tiêu thụ vàng của Ấn Độ, nước tiêu thụ lớn thứ hai toàn cầu sau Trung Quốc. Hình như nước Ấn Độ là quốc gia sở hữu nhiều vàng nhất thế giới. Cô dâu truyền thống nhận vàng như của hồi môn hoặc quà tặng, tượng trưng cho sự giàu có và an toàn. Với 50 tỷ USD, riêng trang sức có thể chiếm 20–25 tỷ USD, với giá vàng (khoảng 3,000USD/ounce vào tháng 3 năm 2025) và các chuẩn mực văn hóa thúc đẩy các gia đình chi hàng trăm nghìn rupee cho đồ trang sức—thường chiếm 20-30% ngân sách đám cưới. Xem mấy phim Ấn Độ, thấy họ quay các đám cưới suốt mấy ngày, ăn uống phủ phê. Mình nhớ chạy tiền đi mua chiếc nhẫn cho đồng chí gái là đã khóc một dòng sông. Nói thôi kệ mang đỡ mai này có tiền anh mua cho cái mới to lớn hơn. Đến nay mình quên mất lời hứa cuội của tên nông dân ngày nào. Chán Mớ Đời 
   
   
   
2. Trang phục (~15-20%): Lehenga của cô dâu, sherwani của chú rể và trang phục cho hàng chục khách mời thúc đẩy một thị trường dệt may khổng lồ. Một chiếc lehenga cao cấp từ các nhà thiết kế như Sabyasachi có thể có giá 5-10 lakh INR (6.000–12.000 USD), trong khi ngay cả những đám cưới tiết kiệm cũng bao gồm nhiều lần thay trang phục qua các nghi lễ như mehendi, sangeet và sự kiện chính. Phân khúc này có thể đóng góp 7,5–10 tỷ USD. Đám cưới mình thì cô dâu đi làm về, may áo đầm cho 4 cô phụ dâu, còn đòi may áo cưới nhưng sau thiên hạ bàn ra. Cho thấy lấy chồng nghèo là một cái xui. Bác sĩ hỏi không lấy, đi lấy thằng nông dân để được bạn bè, họ hàng kêu đồ ngu. Tình yêu đủ lớn để vượt qua. Đồng chí gái giới thiệu mình cho họ hàng và bạn, họ chê mình quá cỡ thợ mộc nhưng không hiểu sao đồng chí gái lại chịu lấy mình. 
3. Khách sạn và phục vụ ăn uống (~20%): Việc phục vụ từ 300–1.000 khách không phải là hiếm, với thực đơn từ các quầy thức ăn đường phố đến tiệc buffet đa phong cách có giá 1.000–5.000 INR mỗi suất. Các địa điểm như sảnh tiệc, nhà trang trại, hoặc các điểm đến như cung điện Rajasthan, thêm một lớp chi phí nữa. Phần này có thể chiếm 10 tỷ USD, với cao điểm trong 2,5 triệu đám cưới vào tháng 11-tháng 12. Mình có xem một phim Ấn Độ nói về chuyện tình của một cặp lúc đầu chỉ tổ chức đám cưới cho thiên hạ rồi từ từ anh anh ơi, ra mà xem họ cưới nhau kìa, chuyện chúng mình ta tính sao đây. Đám cưới tụi này, hai vợ chồng không muốn tổ chức tại nhà hàng tàu nên kiếm chỗ cho mướn để làm đám cưới theo kiểu Mỹ. Rồi kêu nhà hàng tàu đem thức ăn đến. Tiệm ăn cho người phục vụ, không quen thức ăn tàu nên bàn nhỏ có nhiều phần ăn hơn bàn lớn thiếu thức ăn nên hơi bể dĩa. Được cái là mấy người lớn tuổi vui, trẻ ở lại đến 12 giờ đêm mới chịu về. Mình phải đuổi họ về vì sợ nhà hàng tính tiền tăng ca.
4. Lập kế hoạch sự kiện và trang trí (~10-15%): Từ mandap hoa đến sân khấu đèn LED, trang trí là biểu tượng của địa vị. Các nhà lập kế hoạch tính phí từ 50.000 INR đến hàng crore tùy theo quy mô, đóng góp 5–7,5 tỷ USD. Nhiếp ảnh gia, quay phim (bao gồm cả cảnh quay bằng drone) và phim trước đám cưới làm tăng thêm chi phí. Mình nghĩ ngày nay tốn tiền hơn vì khi xưa chỉ mướn hai người quay video chụp hình, 1 Onemanband 1 ca sĩ là xong. Đám cưới mình thì có tên bạn bên Tây qua làm cái bục gỗ, cô bạn làm bong bóng là xong. Đám cưới nông dân vậy là quá đỉnh. Ngày nay thì đám cưới có người chuyên tổ chức đám cưới lo hết. Cô dâu chú rể trả tiền. 
5. Linh tinh (~5-10%): Thiệp mời, quà tặng, linh mục, vận chuyển và du lịch trăng mật chiếm phần còn lại, dễ dàng đạt 2,5–5 tỷ USD. Mình thấy nay họ in thiệp mời đủ loại tốn tiền. Đi tuần trăng mật thì ở Cancun cho xong vì nghe thiên hạ kêu đẹp này nọ nhưng mình thấy chả có gì.
6. Nhớ đám cưới mình và đồng chí gái có đâu 250 người. Thấy đông quá, nhất là nhà gái. Nhà trai thì chỉ có mấy người bạn Bút Nhóm Lửa Việt tham dự. Độ 20 người. Có vợ chồng cô em từ Pháp và cô bạn đầm bay sang. Đại diện cho nhà trai. Coo dâu đòi 4 phụ dâu, mình hỏi tìm đâu ra 4 thằng phụ rể, hỏi đi mướn 4 tên Mễ đứng đường ở Home Depot được không, giá thời đó 50 đô một ngày bao ăn luôn. Đồng chí gái không chịu đành năn nỉ mấy tên quen ở Texas, Tây,..bay về dùm. Có 2 tên lấy vợ quen tỏng đám cưới mình.
7. Số lượng đám cưới khổng lồ: Dân số 1,4 tỷ người của Ấn Độ bao gồm một nhóm nhân khẩu trẻ—khoảng 50% dưới 30 tuổi. Với 10–12 triệu đám cưới mỗi năm (một số ước tính lên tới 15 triệu), ngay cả mức chi trung bình 5.000–15.000 USD mỗi đám cưới cũng nhanh chóng tăng lên. So với Mỹ, với 2 triệu đám cưới ở mức 35.000 USD mỗi cái tổng cộng 70 tỷ USD, chi phí thấp hơn mỗi đám cưới ở Ấn Độ được bù đắp bởi số lượng.
8. Ý nghĩa văn hóa: Đám cưới không chỉ là sự kết hợp—chúng là hợp đồng xã hội, liên minh gia đình và biểu hiện của địa vị. Khái niệm “đám cưới béo phì Ấn Độ” bắt nguồn từ truyền thống hàng thế kỷ nơi lòng hiếu khách (phục vụ khách) và sự phô trương (vàng, trang phục) thể hiện sự thịnh vượng. Nhiều nghi lễ, đính hôn, haldi, sangeet, pheras, làm tăng chi phí. Như người Việt mình đám cưới, có áo dài rồi áo Tây đủ trò.
9. Yếu tố kinh tế: Tăng trưởng GDP của Ấn Độ (6–7% mỗi năm) và tầng lớp trung lưu đang mở rộng (dự kiến 547 triệu người vào năm 2030) thúc đẩy thu nhập khả dụng. Đám cưới là dịp hiếm hoi được xã hội chấp nhận để chi tiêu xa hoa, thường được tài trợ bằng tiền tiết kiệm, vay nợ hoặc đóng góp gia đình. Đô thị hóa gia tăng cũng chuyển chi tiêu sang các dịch vụ chuyên nghiệp thay vì đám cưới tự làm ở làng quê. Vụ này mình thấy ở Việt Nam ngày nay, tiệc Tùng gì, họ đều kêu người đến phục vụ, nấu nướng hết. Khỏi phải chạy qua hàng xóm mượn bàn ghế như xưa. Khi xưa, lâu lâu về nhà không thấy bàn ghế, hỏi ra thì hàng xóm có giỗ chi đó mượn bàn ghế để đãi khách.
10. Tính thời vụ và ngày lành tháng tốt: Chiêm tinh học Hindu quyết định “muhurat” (ngày may mắn), tập trung đám cưới vào các khoảng tháng 11–tháng 2 và tháng 4–tháng 7. Tháng 11 trở đi là mùa ít nóng nhất của xứ này. Điều này tạo ra một cơn sốt, khách sạn được đặt trước hàng năm, thợ kim hoàn tăng gấp đôi sản lượng (Ấn Độ nhập khẩu 800–1.000 tấn vàng mỗi năm, phần lớn cho đám cưới), và các nhà cung cấp xoay xở nhiều sự kiện mỗi ngày. Cái này còn quá cha hơn người Việt mình. Có dạo ông thần chuyên in lịch Tam Tông Miếu ở Bôn Sa, nghe lời ai nịnh tổ chức làm cuốn video lỗ học gạch.
11. Chi tiêu tham vọng: Bollywood, mạng xã hội và đám cưới của người nổi tiếng (ví dụ, đám cưới 600 triệu USD của Anant Ambani năm 2024) đặt ra các tiêu chuẩn. Ngay cả các gia đình trung lưu cũng căng ngân sách để bắt chước sự xa xỉ, hãy nghĩ đến đám cưới tại các điểm đến như Goa hoặc Udaipur, giờ đây là một phân khúc phụ trị giá 500 triệu USD. Lâu lâu xem phim Ấn Độ là thấy đám cưới linh đình, tiếp thị cho thị trường đám cưới.

Tác động rộng lớn kinh tế và xu hướng

• Việc làm: Ngành này duy trì 10–15 triệu việc làm, từ thợ kim hoàn nông thôn đến DJ đô thị. Đây là nguồn sống cho khu vực không chính thức của Ấn Độ (70% nền kinh tế), mặc dù GST và số hóa đang chính thức hóa một phần.
• Ảnh hưởng toàn cầu: Người Ấn Độ không cư trú (NRI) chi 50.000–100.000 USD cho đám cưới tại quê nhà, cộng với “du lịch cưới” (người nước ngoại quốc tổ chức ở Ấn Độ, chắc ấn kiều), thêm một tầng quốc tế—có lẽ 1–2 tỷ USD mỗi năm. Kiểu Việt kiều về Việt Nam cưới vợ. Cách đây mấy năm có một chương trình trên Netflix, nói về mấy bà Mai Ấn Độ, làm mai cho ấn kiều tại Hoa Kỳ, Anh quốc với mấy cô gái tại Ấn Độ khá vui.
• Thay đổi: Sau COVID, các đám cưới nhỏ (dưới 50 khách) tăng lên, nhưng sự phục hồi xa hoa vẫn chiếm ưu thế. Tính bền vững (trang trí thân thiện với môi trường) và công nghệ (truyền hình trực tiếp, ứng dụng cưới) đang nổi lên, nhưng không làm giảm sự xa hoa cốt lõi.

Trên thực tế, tổ chức đám cưới khiến nhiều cô dâu và chủ rể lo lắng, bị stress, cần gặp bác sĩ tâm lý học. Giới trẻ ngày nay, bắt đầu nhận thức vấn đề, tìm cách tổ chức đám cưới rất nhỏ, gọn gàng, đơn giản để tránh nợ nần sau này. Có thể ngày nay người ta học cao nên nhận thức về văn hoá cổ gây tai hại cho các cặp vợ chồng một ngày cưới vợ, một đời trả nợ.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tại sao ăn bơ với mật ong rừng

Mùa này, vào xuân, hoa bắt đầu nở thì có khá nhiều người bị dị ứng. Người ta khuyên uống mật ong làm trong vùng vì ong bay lượn các hoa của vùng nên tạo ra mật ong, giúp trị dị ứng. Đừng có mua mật ong của vùng khác hay xứ khác thì rách việc. Nhất là gặp mật ong pha là Chán Mớ Đời .

Mật ong về mùa đông, lạnh mà bị kết tinh là mật ong chính hiệu con Nai vàng, còn loại mà không bị thì xem như mật ong được pha với đường nên lỏng le. Muốn hết bị crystallized thì bỏ vào lò nướng nóng độ 5 phút hay bỏ máy vi sóng.

 

Sáng mình hay ăn 2,3 trái bơ, đến mùa thì ăn nhiều hơn với mật ong vườn nên không sợ mật ong pha chế. Tết vừa qua về Đà Lạt, mấy người em có cho lọ mật ong rừng. Đà Lạt có người nuôi ong để lấy mật nguyên chất nhưng cũng có người đi vào rừng tìm mật ong rừng. Loại này nghe nói được mua từ Lào Cai rất đắt nhưng do các phấn hoa rừng và ong rừng cấu tạo, màu đen như bánh ít, màu da của mình, không đặc quẹo như mật ong trong vườn bơ mình. Được cái ăn rất ngon. Đúng hơn là cực ngon.

Cậu em tưởng mình sẽ ăn ở Sàigòn nên gửi xe đò xuống một lọ nhỏ nếu không đã gửi một lít. Thôi lần sau về mình sẽ đem hai lít qua ăn

Mở nắp ra là thơm lừng lựng không như mật ong thường

Tháng trước, đi Tân Tây Lan, mình có ghé tiệm bán mật ong Manuka, vì nghe quảng cáo rất nhiều và rất đắt. Khi hỏi cô bán hàng, du học sinh từ Trung Cộng thì được biết có 4 loại mật ong này và tuỳ loại sẽ có các tố chất gì và giá cả leo thang theo từng cấp. Cô ta đưa mình tờ rơi, giải thích đủ trò. Thế là ngọng nên mình không mua. Xin ghi lại đây cho ai thích tìm hiểu.

Mật ong Manuka đắt tiền vì một số lý do liên quan đến nguồn gốc, quy trình sản xuất của nó:

1. Mật ong Manuka chỉ được sản xuất từ phấn hoa của cây Manuka (Leptospermum scoparium), một loài cây bản địa chủ yếu mọc ở Tân Tây Lan và một phần nhỏ ở Úc. Do đó, sản lượng bị giới hạn bởi vùng địa lý và mùa hoa ngắn (thường chỉ vài tuần mỗi năm). Vấn đề làm sao để biết chỉ làm bằng phấn hoa của cây Manuka vì con ong có thể bay rất xa, khỏi vùng trồng cây Manuka. Độ 4 cho đến 12 cây số. Ăn cơm Manuka hoài cũng ớn nên nhiều khi ong bay đi xa để ăn phở bơ.
2. Để được gọi là mật ong Manuka chính gốc, nó phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, như chỉ số UMF (Unique Manuka Factor) hoặc MGO (Methylglyoxal), đo lường mức độ hoạt tính kháng khuẩn. Việc kiểm tra, chứng nhận và đóng gói theo tiêu chuẩn này tốn kém chi phí. Vụ này thì mật ong bán trên thị trường Hoa Kỳ không có ghi rõ vì 90% là được sản xuất từ Trung Cộng, nhập cảng vào qua các cửa khẩu khác, kiểu đóng chai dán nhãn như họ tìm thấy trong mật ong xuất cảng từ Việt Nam, Mã Lai Á toàn là phấn hoa có ở bên Trung Cộng.
3. Mật ong Manuka nổi tiếng với tính kháng khuẩn mạnh mẽ, vượt trội so với các loại mật ong thông thường, nhờ hợp chất Methylglyoxal. Nó được sử dụng trong y học và chăm sóc sức khỏe (ví dụ: chữa lành vết thương, hỗ trợ tiêu hóa), làm tăng giá trị và nhu cầu trên thị trường. Vụ này thì mật ong nào loại chính gốc đều có. Ông nuôi ong trong vườn mình, không pha chế gì cả. Có sao chỉ lọc ra vào bình. Ngoài ra có Propolis, một loại keo do con ong sản xuất để hàn kín các tổ ong vào mùa đông. Người nuôi ong lấy để bán hay làm thuốc. Mình có ở nhà mỗi lần cổ hơi bị khét khét là dùng cái này là hết ho ngay.
4. Sự phổ biến toàn cầu của mật ong Manuka, đặc biệt trong lĩnh vực sức khỏe và làm đẹp, khiến nhu cầu vượt xa nguồn cung, đẩy giá lên cao. Vụ này thì mình thấy họ quảng cáo rất nhiều nên tò mò đến Tân Tây Lan đi tìm hỏi nhưng khi được giải thích thì Chán Mớ Đời.
5. Vì phần lớn mật ong Manuka đến từ New Zealand, chi phí xuất cảng và bảo đảm chất lượng trong quá trình vận chuyển cũng góp phần vào giá thành. Nội bơ gửi cho thiên hạ bằng máy bay là sơ sơ lên $50 cho 2 ký.

Còn mật ong tại Việt Nam thì pha chế cũng nhiều, học nghề mấy anh ba tàu. Họ có nuôi ong nhưng cũng cho ong ăn đường nhiều. Em mình có giới thiệu mật ong rừng Lào Cai và nói các loại mật ong được sản xuất tại Đà Lạt cũng tốt nhưng phải biết người nuôi ong để mua loại có chất lượng, mật ong Đà Lạt không bằng Lào Cai. Mình đem về đi qua mấy nước như Úc và Tân Tây Lan, rất kỹ lưỡng trong việc kiểm soát lương thực mang vào nước họ nên khi qua quan thuế cũng hơi sợ. Về nhà gần một tháng mới đem ra ăn thì phải công nhận mật ong rừng quá ngon, khác với vị mật ong thường hữu cơ. Nếu ai đã ăn mật ong mua từ Costco và mật ong trong vườn mình thì thấy sự khác biệt rõ ràng. Nhưng khi mình ăn mật ong Lào Cai thì phải công nhận quá ngon. Hình như khi ở Ba Vì, mình có ăn mật ong nuôi tại vùng nầy khi uống trà họ cho cái ly nhỏ mật ong. Rất khác so với mật ong nuôi ở Đà Lạt. Hỏi nhân viên khách sạn, họ cho biết là mua từ người nuôi ong ở vùng Ba Vì.

Mật ong rừng Lào Cai, Việt Nam rất đắt, có những đặc điểm nhờ vào điều kiện tự nhiên và nguồn hoa phong phú của vùng núi Tây Bắc. Đây là loại mật ong được thu hoạch từ các đàn ong hoang dã sống trong những khu rừng nguyên sinh hoặc trên các vách đá ở Lào Cai. Em mình cho biết vợ anh ta đẹp và da mịn là nhờ uống biết bao nhiêu lít mật ong rừng.

1. Mật ong rừng Lào Cai được ong lấy từ nhiều loại hoa dại trong rừng, không qua nuôi dưỡng hay can thiệp của con người. Điều này mang lại hương vị nguyên sơ, đậm đà và khác biệt so với mật ong nuôi. Mình có xem video bên Ấn Độ, họ leo lên vách đá để cắt các tổ ong, thấy mật ong nhiễu xuống thấy phê.
2. Mật ong có vị ngọt thanh, đôi khi hơi khé cổ, mùi thơm nồng nàn tự nhiên, không cố định vì được làm từ nhiều loại hoa khác nhau. Mình mở nắp ra là ngửi thấy mùi không như mật ong thường. Tùy mùa và khu vực, màu sắc có thể dao động từ vàng nhạt đến nâu sẫm. Để xem mụ vợ có chịu uống loại này hay không.
3. Do được lấy từ môi trường hoang dã, không chịu ảnh hưởng của hóa chất hay thuốc trừ sâu, mật ong rừng Lào Cai thường được đánh giá là tinh khiết và giàu dinh dưỡng hơn so với mật ong nuôi ở các vùng khác. Vườn mình cũng không xịt thuốc sâu nên không sợ chớ nhiều nơi họ xịt đủ loại. Ong bay tới xơi đem về tổ ong là mệt.
4. Mật ong rừng thường có khí ga tự nhiên, khi lắc chai sẽ thấy bọt nổi lên, thậm chí có thể bật nắp nếu bảo quản lâu trong điều kiện nóng – đây là dấu hiệu của mật ong nguyên chất. Vào Costco lấy chai mật ong lật ngược lại thì sẽ biết là có pha vì mấy bọt nổi lên rất nhanh còn mật ong trong vườn mình thì rất chậm.

Mật ong tốt tuỳ vào loại hoa. Điển hình mật ong của vườn bơ rất đắt vì ít phấn hoa nên ong làm ít mật ong, không như phấn hoa của hoa hạnh nhân chán lắm hay alfafa. Có anh bạn làm nước mắm tại Cali, muốn mua mật ong của bơ thì rên vì người nuôi ong lấy đắt hơn là mật ong alfafa này nọ. Mật ong biết được là loại gì qua màu và độ đặc của mật ong. Ông nuôi ong thích vườn mình vì mùa đông có hoa khuynh diệp, có chất dược liệu. Bơ bổ nên hoa phấn cũng mang theo những phẩm chất tốt để ong làm mật. Mình đọc đâu đó nói đến các loại hoa tốt khi làm mật ong như quýt, cam, bưởi có trong vườn mình. Mấy loại hoa này nở cùng lúc với hoa bơ nên ong bay khắp vườn, tạo nên một loại mật ong tốt nhiều phấn hoa hổn hợp.

Mật ong rừng Lào Cai không đến từ một loại hoa cụ thể mà là sự pha trộn của nhiều loại hoa dại trong rừng Tây Bắc. Một số nguồn hoa phổ biến mà ong rừng ở Lào Cai khai thác bao gồm:

• Hoa ban: Loài hoa đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, nở rộ vào mùa xuân (tháng 2-3), mang lại hương thơm nhẹ và vị ngọt dịu.
• Hoa táo mèo (sơn tra): Cây táo mèo mọc nhiều ở vùng cao như Sa Pa, hoa nở vào mùa xuân, góp phần tạo nên hương vị đặc biệt cho mật ong.
• Hoa thảo dược tự nhiên: Các loại cây như chè dây, chân chim, hay các loài thảo mộc mọc hoang trong rừng, giúp mật ong có thêm tính dược liệu.
• Hoa keo: Cây keo (acacia) mọc phổ biến ở các vùng đồi núi Lào Cai, cho mật ong có độ sánh và màu vàng đẹp.
• Hoa dại tổng hợp: Tùy theo mùa, ong rừng còn hút mật từ nhiều loài hoa dại khác trong khu vực, tạo nên sự đa dạng về mùi vị và thành phần dinh dưỡng.

Em mình quen biết mấy người ở vùng này nên khi nào có họ mới báo cho biết để đặt mua, chớ không có hoài. Nghe nói ăn mấy chục lít nên da đẹp và trẻ. Mùa này bắt đầu có hoa nên chắc có mật ong. Mình nhờ cậu em mua giúp mấy lít vì chỉ có vào mấy tháng này và hiếm. Người quen nên bảo đảm.

Nghệ và mật ong được làm thành viên dễ uống

Bột nghệ tinh chế mình pha với mật ong và gừng để uống

Ngoài ra Đà Lạt ngày nay họ có làm công nghệ tinh chế của nghệ. Em mình có mua cho 2 hộp. Họ loại bỏ cái xác không bổ béo gì cả chỉ lấy tinh chất nghệ, đóng hộp đàng hoàng. Khi xưa, mình bị viêm phổi từ bé nên mùa đông ở hải ngoại là bị ho. Đến khi bác giúp việc, về Việt Nam chơi, nhờ gia đình lấy nghệ trộn với mật ong thành từng viên, đem sang cho mình uống thì mấy tháng sau hết bị họ. Có một ông thầy mằng gốc Quy Nhơn, người Tàu chỉ mình ngâm tỏi, nghệ, gừng và mật ong và quế để uống vào mùa đông. Mình làm để đầy nhà nhưng mụ vợ không thèm đụng đến rồi cứ rên ho khét khét. Bà chị dâu kêu sao chị ta làm không giống như của mình làm. Của mình làm hiệu Lá Bồ Đề còn khi chị ta mua và làm thì nó khác chớ. Chán Mớ Đời  Mỗi sáng là mình làm một ít để uống. Ở Đà Lạt họ cũng có làm viên nghệ và mật ong, đóng hủ. Dễ uống. Hy vọng một ngày nào đó, mụ vợ buồn tình uống cho hết khét khét.

Có nhiều người hỏi mình lý do bơ của họ mua ở chợ, thậm chí ở Costco, đều bị đen khi chín khác với bơ của vườn mình. Bơ vườn mình thì họ mua thẳng từ mình còn bơ của mình bán cho công ty mua sỉ thì sẽ tương tự bơ bán ngoài chợ. Lý do là sau khi hái từ vườn mình, đem về công ty. Họ sẽ nhúng trái bơ vào một thùng nước đầy chất sát trùng và bảo quản, nhất là sáp để giúp cho vỏ được sáng bóng hoài đến khi chín. Bơ không chín trên cây nên khi hái xuống phải để một thời gian dài tuỳ theo độ chín của bơ. Hiện nay tháng 3 thì sau khi hái thì để ngoài với nhiệt độ trong nhà bếp thì độ 7 ngày là ăn được còn vào tháng 5, 6 thì chỉ cần 2 ngày là có thể ăn được vì độ chín. Muốn biết độ chín thì xem cái vỏ màu xanh hay màu tím đậm. Lý do họ bán loại bơ Hass vì da dầy, bóng láng chớ thật ra có nhiều loại bơ lắm. Mình có trồng thêm mấy cây loại khác như Bacon, Duarte,… mấy loại này vỏ mỏng nên khi háo quăn vào thùng sẽ dễ bị trầy làn da, dễ hư nên 90% bơ của Cali là Hass.

Sau khi ngâm vào thuốc thì họ thanh lọc rồi đóng thùng, sau đó bỏ vào nhà kho lạnh để giữ lâu. Trước khi đem bán thì họ cho vào nhà kho rồi xịt loại ga gì đó mình quên tên để mau chín. Hôm sau chở đi giao cho khách hàng, bán liền vì khách hàng không có chỗ chứa lâu. Nếu bán cho chợ thì họ sẽ không xịt ga gì cả. Do đó khi mình mua về thì vỏ còn tươi như mấy bác về già, vẫn trét kem, phấn son để cho da mặt còn tươi nhưng khi cắt ra thì bị màu đen phía trong. Nếu tiếc ăn thì sẽ có vị đắng của thuốc bảo quản.

Ngoài ra có trái bơ trong vườn em bị mấy con sên ăn. Sên mất dạy lắm, chúng chỉ ăn một tị nên căng cái bụng. Để tập thể dục, chúng bò đi chỗ khác đến khi đói lại ăn tiếp trái khác. Chỗ chúng ăn thường bị sẹo tương tự như mình bị trầy da vì bị sướt tay cành cây. Cơ thể tự động đem Omega 6 về để giúp làm lành vết thương. Nếu không bôi nghệ thì sẽ bị thẹo. Trái bơ bị sẹo vì cây đưa chất gì đến mình không rõ để làm trái không bị hư, tạo nên vết sẹo ngoài da. Em để ý là sau khi cắt mấy trái có sẹo thì phần màu xanh có rất nhiều antioxidant, dầy hơn loại không bị sẹo nên từ đó em ăn loại có sẹo nhiều hơn. (Xem hình trên) phía bên trong màu vàng là sáp, có dầu nhiều và các chất bổ khác. Mình có kể rồi. Mấy người khôn, biết vụ này thì họ bảo có bao nhiêu sẹo họ đều mua hết.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Dẫn độ hồi hương dưới thời 47

Dạo này tin tức và hình ảnh dẫn độ di dân lậu hồi hương khắp nơi khiến mấy ông tòa nhảy vào bảo ngừng này nọ. Thấy xứ mỹ này hay là ông quan tòa nhỏ có thể cản trở một thời gian ngắn cơ quan hành pháp. Từ từ mới học được cách thực thi dân chủ ở xứ này. Mình đoán là P.R. Để thiên hạ thấy cảnh dẫn độ để giảm bớt các cuộc vượt biên giới, tốn tiền và chả được gì.

Vấn đề là thời nào cũng có dẫn độ như thời ông Obama, 3 năm đầu có đến 1.8 triệu người bị dẫn độ, trong 8 năm tại vị, ông ta đã dẫn độ đến 3 triệu người di dân bất hợp pháp. Nhiều hơn thời ông Trump 1.0 xem đường dẫn:

https://www.npr.org/2024/12/05/nx-s1-5207967/lessons-learned-from-when-the-obama-administration-deported-millions-of-people

Thậm chí thời ông Biden cũng dẫn độ nhiều hơn ông Trump, xem đường dẫn của đài BBC https://www.bbc.com/news/articles/c36e41dx425o

Hôm nay, tin tức cho biết Cartel bên Mễ Tây Cơ đã sát hại 3 binh sĩ Mễ được cử đến vùng biên giới Mỹ-Mễ, cho thấy sẽ có nhiều vấn đề để cản ngăn vụ vượt biên qua Hoa Kỳ.

Trên trang nhà BBC Ấn Độ, có phỏng vấn một người gốc Ấn Độ, bị dẫn độ hồi hương về xứ sau cuộc hành trình dài qua 27 trạm dừng, từ Mumbai đến San Diego, California suốt mấy tháng trường. Hiện nay mỗi năm có độ 225,000 sinh viên Ấn Độ sang Hoa Kỳ học đại học. Sau khi tốt nghiệp 1 số sẽ ở lại Hoa Kỳ qua những chương trình do các công ty công nghệ Hoa Kỳ bảo trợ, hay ở lậu đi làm cho các công ty do người gốc Ấn Độ làm chủ. Hiện tại có trên 725,000 người ấn độ, di dân lậu tại Hoa Kỳ.

Đây là bản đồ cuộc hành trình của ông Gurpreet rời xứ của ông ta để đến biên giới Hoa Kỳ suốt 5 tháng trời, máy bay, đi bộ, xe buýt, tàu ghe.

Họ kể ông Gurpreet, 39 tuổi, người Ấn Độ đã nằm trong danh sách đầu tiên bị dẫn độ hồi hương dưới chính quyền của ông Trump. Ông ta đã chi tiêu hết số tiền để dành và mượn của gia đình để đến Hoa Kỳ, xây dựng giấc mơ Hoa Kỳ để tránh nạn thất nghiệp rất lớn tại Ấn Độ hiện nay. Đến Dubai sẽ thấy rất nhiều người Ấn Độ, sang làm việc.

https://www.pewresearch.org/short-reads/2024/07/22/what-we-know-about-unauthorized-immigrants-living-in-the-us/

Theo thống kê của Pew Research, số người Ấn Độ di dân lậu ở Hoa Kỳ đứng thứ 3 sau người Mễ TÂy Cơ và El Salvador. Theo lời ông Gurpreet, ông ta muốn xin tỵ nạn tại Hoa Kỳ như trên báo chí, mạng xã hội tại Ấn Độ bàn tán và chỉ dẫn. Vấn đề là ông Trump ký sắc lệnh hành chính, không cho phép xin tỵ nạn tại Hoa Kỳ, chỉ được phép xin khi ở ngoài Hoa Kỳ như trường hợp người Việt vượt biển khi xưa, tạm cư tại các trại tỵ nạn, để người của họ đến phỏng vấn, nay đuổi cổ về. Kiểu có dạo mấy người Việt vượt biển đến các xứ như Mã Lai Á, Thái LAn, Nam Dương ,… bị tàu của nước sở tại, kéo ra khơi thả ngoài đó. Hay ở Hương Cảng, họ đem ra phi trường chở về Hà Nội.

Từ Guyana, đi xe buýt xuyên qua Ba Tây đến Bolivia, rồi đến Peru rồi Ecuador, Colombia và Panama. Người tàu thì họ đến thẳng Quito, Ecuador vì không cần chiếu khán du lịch và từ đó đi qua Colombia

Dưới thời tổng thống Biden, có trên 3,700 người ấn độ bị dẫn độ hồi hương. Thời ông Obama cũng dẫn độ hồi hương đâu trên 1.8 triệu người trong nhiệm kỳ thứ nhất nhưng các hình ảnh ngày nay cho thấy các người Ấn Độ bị dẫn độ hồi hương, bị còng tay, xiềng chân như tù nguy hiểm. Như để cảnh cáo những người nào khác ở Ấn Độ hay các xứ khác muốn ra đi. 

Lính Mỹ biên phòng đi tuần ở biên giới, tải hình ảnh và nhắn nhủ: “if you cross illegally, you will be removed”. Ông Ấn Độ kể là bị còng tay và xiềng chân suốt 40 tiếng đồng hồ, phụ nữ cũng bị còng tay luôn, chỉ có con nít thì không. Phe đối lập lên tiếng tại quốc hội, kêu ông Modi và ông Trump là bạn mà sao lại để người dân Ấn Độ bị còng tay,… theo bộ ngoại giao của Ấn Độ thì có thưa chuyện với bộ ngoại giao Hoa Kỳ, và phụ nữ không còn bị còng tay. Ông Gurpreet cho biết khi nào ông Trump còn tại chức thì không ai muốn nhập cư lậu nữa. Thêm nữa những tay cò, đưa người đi tại Ấn Độ đều trốn hết vì sợ bị cảnh sát Ấn Độ lùng bắt. ông Gurpreet cho biết, cảnh sát Ấn Độ hỏi ông ta tên tuổi tên cò di dân lậu ở Ấn Độ đã dẫn dắt ông ta ra đi nhưng hắn đã biến luôn.

Dân tình đi xuyên rừng do mấy người trong đoàn chụp, dấu mặt

Từ Panama đi qua Costa Rica rồi Nicaragua, Honduras rồi Guatemala sau đó thì Mễ Tây Cơ

Họ kể lại chuyến đi từ ngày 28 tháng 8 năm 2024 đến 15 tháng 1 năm 2025, xem như 5 ngày trước khi ông Trump nhậm chức.

Ông Gurpreet cho biết nếu ông ta có công ăn việc làm đàng hoàng ở Ấn Độ thì đã không bỏ nước ra đi. Ông ta có mẹ già, một người vợ và một người con 18 tháng. Kinh tế Ấn Độ rất te tua. Ông ta kể có một công ty vận tải nhưng chính phủ MOdi ra lệnh đổi tiền trong vòng 4 tiếng. Khách hàng không trả tiền. Ông ta có nộp đơn xin di cư qua Gia-nã-đại nhưng bị bác đơn. Cuối cùng ông ta bán đất đai, mượn tiền họ hàng được $45,000 để trả tiền cho cò vượt biên.

Cuộc hành trình di dân lậu của ông ta khởi đầu ngày 28 tháng 8 năm 2024.

Từ Mễ thì đến Cabo San lUcas đợi thêm 15 ngày trước khi cò đến chở qua biên giới
Ông ta đáp phi cơ từ ấn độ đến Guyana ở Nam Mỹ, nơi đang có lộn xộn vì có dầu hoả. Từ Guyana, ông ta đi qua Ba Tây, Bolivia, Peru, Ecuador và Colombia bằng xe buýt, xe hơi, đôi khi bằng tàu và máy bay do người dẫn đi. Có khi bị cảnh sát địa phương bắt giữ nhưng rồi mấy tên cò xuất hiện, chi phí lo hết nên được thả. Kiểu vợ mình đi vượt biên, kể có người địa phương dẫn đi đâu thì đi theo, suýt bị bể mấy lần. Vì canh me.

Từ Columbia, mấy người dẫn đường muốn ông ta bay đến Mễ Tây Cơ để tránh đi qua Darien Gap nhưng hải quan Columbia không cho ông ta lên máy bay nên ông ta phải đi qua rừng hoang rất nguy hiểm. Vùng rừng ngày rất nguy hiểm vì có cướp, phải đi bộ. Năm vừa qua có đến 50 người chết trên đường này, khi họ tìm đến Hoa Kỳ.

Ông ta cho biết tuy chơi thể thao nhưng phải đi bộ suốt 5 ngày liền bằng đường mòn và ghe và trời mưa không dứt. Khi họ đến Panama, ông ta và trên 150 người khác bị cảnh sát biên giới bắt giam, nhốt 20 ngày. Sau khi được thả thì mất 1 tháng trời để đến Mễ Tây Cơ qua các nước khác như Costa Rica, Nicaragua, Honduras và Guatemala. Có anh bạn cho biết thợ của anh ta gốc Guatemala, năm ngoái hay năm kia trả 50 ngàn đô cho vợ con được dẫn qua biên giới. Dưới thời tổng thống Biden cho phép vô tư vào Hoa Kỳ.

Tại Mễ Tây Cơ ông ta phải đợi cả tháng trước khi có cơ hội băng qua biên giới đến San Diego. Mấy người dẫn đường cắt một đường dây kẽm gai nơi cái tường biên giới. Ông ta xâm nhập vào Hoa Kỳ ngày 15 tháng 1 năm 2025, 5 ngày trước khi ông Trump nhậm chức. Tưởng là thoát vì còn thời tổng thống Biden. Ai ngờ.

Khi đến San Diego thì ông ta đầu hàng lính biên phòng của Hoa Kỳ. Mình nghe anh bạn, làm thiện nguyên viên ở biên giới kể. Mấy người này qua biên giới rồi thì họ chỉ đứng đó đợi lính biên phòng Mỹ đến, chở về văn phòng làm giấy tờ. Người Tàu không sợ vì không có thoả hiệp dẫn độ về tàu. Nên họ chỉ đứng lại rồi đợi lính Hoa Kỳ đến làm biên bản. Họ xin tỵ nạn, không biết chừng nào phải ra toà nhưng trong thời gian đó cứ vô tư ở tại Hoa Kỳ. Rồi họ gọi điện thoại cho người quen đến đón về. Mình có xem một phim tài liệu truyền hình, hình như của Mỹ và Tân Gia Ba. Cô phóng viên đi chung với mấy người Tàu từ Ecuador, trên xe buýt rồi cuối cùng cô ta đón ở bên Hoa Kỳ. Khi làm giấy tờ xin tỵ nạn cứ nói là đạo tin lành, ở Trung Cộng cấm không cho họ thờ chúa nên ra đi.

Hình như mình có kể vụ này, ở New York, họ khám phá ra một công ty luật sư tàu sử dụng phương cách này để làm giấy tờ cho người Tàu di dân lậu ở lại Hoa Kỳ. Sau này thì công ty luật sư này bị rút bằng.

Máy bay quân sự Hoa Kỳ chở di dân lậu hồi hương

Dưới thời tổng thống Biden thì sau khi được phỏng vấn, mấy người này được thả ra và đi đâu thì đi, đợi ngày ra toà. Họ có ứng dụng để biết tình hình đơn của mình. Đơn xét sẽ mất rất nhiều năm, trong khi chờ đợi, ông Gurpreet muốn tìm công ăn việc làm tạm rồi sẽ tìm cách trở lại nghề lái xe tải nhưng không ngờ 3 tuần lễ sau, ông ta bị dẫn độ ra sân bay lên máy bay quân sự C-17. Nay ông ta ở Ấn Độ, phải tìm cách kiếm công ăn việc làm để trả nợ.

Muốn tránh các vụ di dân lậu thì chỉ có cách giúp các nước nghèo có công ăn việc làm. Khi có công ăn việc làm không ai bỏ nước ra đi. Đó là một trong ý định của sự toàn cầu hoá. Do đó người Tây phương đem các công ty sản xuất qua các nước nghèo. Vấn đề là các nước này phải có một nền chính trị ổn định như Trung Cộng do đó con người vẫn tiếp tục ra đi dù Trung Cộng này rất phát triển. Lý do? Ai cũng có giấc mơ Hoa Kỳ.

Vấn đề là người Mỹ ngày nay không muốn làm việc nặng nhọc, lười đi học nên chỉ có di dân lậu mới làm thôi. Có lần mình hỏi ông thợ mộc Mỹ, lý do không mướn Mỹ trắng. Ông ta cho biết Mỹ trắng lười, cứ ăn gian bảo hiểm tai nạn nên cứ nghỉ hoài rồi lười nữa. Không chịu làm tăng ca.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Phụ nữ Cấp Tiến hạnh phúc hơn Bảo Thủ

 Tuần vừa rồi xem video bên Tây thấy mấy bà mấy cô đầm tranh đấu cho nữ quyền, xuống đường phơi ngực, kẽ râu Hitler, la hét om sòm. Mình có kể vụ này khi mấy cô nữ quyền, khởi đầu ở Ukraina, lên tiếng phản đối chế độ phụ hệ ở xứ Ukraina thì họ bị bắt, đánh đập te tua nên bỏ chạy sang Pháp. Có cô đầu não đã qua đời. Có lẻ vì vậy họ lên tiếng chống đối đàn ông, gom lại một gói đàn ông là tín đồ của Hitler nên mình tìm tài liệu để đọc về mấy hiện tượng này.

Trong khảo sát về gia đình Mỹ năm 2024, được thực hiện bởi YouGov và Deseret News cho Viện Nghiên cứu Gia đình (Institute for Family Studies), cung cấp thông tin chi tiết về lý do tại sao phụ nữ theo tư tưởng tự do cấp tiến về mức độ hài lòng với cuộc sống thấp hơn và tỷ lệ cô đơn cao hơn so với phụ nữ bảo thủ. Khảo sát, dựa trên câu trả lời từ 3.000 người Mỹ, nêu bật một số yếu tố chính gây ra khoảng cách này, đặc biệt ở phụ nữ từ 18-40 tuổi. 

Thường mình thấy phụ nữ cấp tiến, đa số không đẹp lắm ngay từ khi còn sinh viên ở Pháp. Có lẻ như người Việt xưa hay nói: “gái không chồng như nòng nọc đứt đuôi”. Nhiều khi mấy cô đẹp thì được dân ông để ý, mất thời gian trang điểm làm đẹp, còn mấy cô xấu thì phải lên tiếng để tạo sự chú ý của mọi người. Trong số những thân hữu, mình cũng nhận thấy đa số mấy chị cấp tiến, tín đồ của bà Kamala hay Obama thường không được dễ nhìn.

Dưới đây là phân tích các lý do được xác định trong khảo sát nói trên và các phân tích liên quan đến vấn đề:

1. Hôn nhân và sự gắn kết gia đình
• Kết quả: Phụ nữ bảo thủ có khả năng kết hôn cao hơn (51% so với 31% ở phụ nữ cấp tiến), và hôn nhân là một yếu tố dự đoán chính về sự hài lòng với cuộc sống. Chỉ có 40% phụ nữ cấp tiến báo cáo là độc thân, so với 33% phụ nữ bảo thủ, phần còn lại đang trong mối quan hệ hoặc sống chung.
• Lý do: Phân tích đa dạng của khảo sát, các yếu tố như chủng tộc, giáo dục, tuổi tác và thu nhập, cho thấy hôn nhân đóng góp một phần lớn vào hạnh phúc. Tỷ lệ kết hôn cao hơn của phụ nữ bảo thủ gắn họ với một tổ chức xã hội cốt lõi mang lại ý nghĩa, sự ổn định và hỗ trợ tinh thần. Ngược lại, phụ nữ cấp tiến ít ưu tiên hôn nhân hơn, thường coi trọng sự độc lập hoặc sự nghiệp hơn việc lập gia đình, điều này liên quan đến mức độ hài lòng về cuộc sống thấp hơn. Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng “mức độ kết hôn thấp hơn… cũng có thể góp phần vào báo cáo cao hơn về sự cô đơn của họ, từ đó làm giảm khả năng họ hạnh phúc.” Nhiều khi có con, tạo cho chúng ta niềm vui cho dù phải mất thì giờ chăm sóc.
  

Mình sống qua 4 nước ở trên nên gặp vấn nạn khi học ngôn ngữ của họ

Mình có gặp nhiều người ngoài đời, làm quen qua mạng xã hội thì thấy nghiên cứu rất đúng. Mấy chị có tinh thần cấp tiến, đa số là độc thân còn mấy chị bảo thủ, đa số đi nhà thờ hàng tuần, gia đình vui vẻ. Có lẻ họ hy sinh một phần cái tôi để xây dựng hạnh phúc, chia sẻ thời gian, giúp đỡ gia đình. Nhất là chăm sóc con cái, trách nhiệm của người mẹ. Nếu có thể, họ hy sinh sự nghiệp để lo cho con cái. Đồng chí gái có người em dâu, bác sĩ nhưng khi có con thì ở nhà nuôi hai thằng con, để ông chồng đi làm nuôi. Chị ta vẫn vui vẻ, không tiếc gì về những năm học y khoa. Hình như nay con lớn hết đi hành nghề lại.

1. Tham gia tôn giáo
• Kết quả: Phụ nữ bảo thủ có xu hướng đi nhà thờ hoặc tham gia các hoạt động tôn giáo nhiều hơn, với khảo sát cho thấy điều này góp phần vào khoảng một nửa khoảng cách về sự hài lòng với cuộc sống khi kết hợp với hôn nhân.
• Lý do: Việc đi nhà thờ hay chùa tạo ra cảm giác cộng đồng, mục đích và đoàn kết, liên quan đến kết quả sức khỏe tinh thần tốt hơn. Phụ nữ cấp tiến, ít gắn kết với các tổ chức tôn giáo, bỏ lỡ những lợi ích này. Cứ nhìn đâu cũng thấy áp bức phụ nữ này nọ. Điểm này đáng lưu ý vì ngày nay, xã hội Hoa Kỳ nghe nói có đến 25% hay 30% người Mỹ bị bệnh trầm cảm vì cuộc sống đầy tiêu thụ.  Khảo sát phù hợp với nghiên cứu rộng hơn cho thấy tham gia tôn giáo tăng cường hạnh phúc, và sự vắng mặt của niềm tin ở phụ nữ cấp tiến làm gia tăng cảm giác cô lập và không hài lòng về cuộc đời.
• Ngày nay, trong một xã hội tiêu thụ, con người cứ làm việc vì muốn được xem là người thành đạt, chỉ nghĩ đến xa hoa, cố làm tiền cho nhiều để rồi như ông vua cà phê Việt Nam tuyên bố: “Có tiền nhiều để làm gì?” Con người bị tha hoá, vì không còn chỗ dựa niềm tin vào tôn giáo đâm ra bị khủng hoảng về tinh thần. Từ ngày mình mua cái vườn, cảm thấy hạnh phúc khi vào vườn, tìm về lại thiên nhiên. Bao nhiêu năm mình không thấy chim sóc, cắc kè, thỏ rừng nhất là hít thở không khí trong lành do 1,200 cây bơ phát ra Oxygen để hít thở. Mới hiểu chánh niệm, tĩnh thức khi thở, làm vườn,… tham dự tiệc thân hữu, không đem lại cho mình niềm vui như trước nữa.
• Từ khi rời Đà Lạt đi Tây, mình sống toàn ở các thành phố lớn như Paris, Torino, Zurich, Luân Đôn, Nữu Ước, Los Angeles nên quên đi thiên nhiên. Ngày xưa, ở Đà Lạt, sáng ra nghe gà gáy, chim hót trên cành mai, thấy kiến, sâu bọ, mặt trời mọc khi đi học ngang hồ Xuân Hương,… nay có cái vườn, giúp mình tìm lại cảnh thiên nhiên mà cá nhân đã quên từ 40 năm qua.
  
  
  
2. Sự cô đơn
• Kết quả: Phụ nữ cấp tiến từ 18-40 tuổi có khả năng báo cáo cảm giác cô đơn thường xuyên, hơn gấp gần ba lần (29% so với 11% ở phụ nữ bảo thủ), với gần một trong ba người cảm thấy cô đơn vài lần mỗi tuần hoặc hơn. Có thể sẽ đưa đến tình trạng trầm cảm.
• Lý do: Sự cô đơn có mối liên hệ mạnh mẽ với mức độ hài lòng với cuộc sống thấp hơn. Khi yếu tố cô đơn được đưa vào mô hình của khảo sát, thăm dò, nó làm giảm tác động trực tiếp của hôn nhân và việc đi nhà thờ nhưng không loại bỏ ý nghĩa của chúng. Việc thiếu sự gắn kết xã hội, qua gia đình hoặc đức tin, khiến phụ nữ tự do dễ bị cô lập hơn, làm tăng sự không hạnh phúc của họ. Các nhà nghiên cứu cho rằng điều này xuất phát từ sự thiếu gắn kết với “các tổ chức cốt lõi của Mỹ” như gia đình và tôn giáo. Mình thấy Hoa Kỳ được chia làm hai phe; Cộng Hoà và Dân CHủ trong khi đó tỷ lệ ly dị tại Hoa Kỳ là 51%. Không biết có nói lên hệ quả, sự cấp tiến của xã hội Hoa Kỳ ngày nay.
3. Tư duy và khả năng tự chủ
• Kết quả: Khảo sát không đo lường trực tiếp tư duy, nhưng các nhà nghiên cứu như Brad Wilcox diễn giải dữ liệu để cho rằng phụ nữ bảo thủ thể hiện khả năng tự chủ cao hơn và ít cảm thấy mình là nạn nhân của môi trường, chủng tộc hơn.
• https://sociology.as.virginia.edu/people/brad-wilcox
• Lý do: Phụ nữ bảo thủ được mô tả là ít có xu hướng “thảm họa hóa” các sự kiện công cộng hoặc coi mình là nạn nhân của các lực lượng cấu trúc, điều này nuôi dưỡng sự kiên cường và cảm giác kiểm soát cuộc sống của họ. Ngược lại, phụ nữ cấp tiến có thể dễ rơi vào suy nghĩ tiêu cực hoặc đổ lỗi ra ngoài, điều này có thể làm trầm trọng thêm xu hướng trầm cảm. Điều này phù hợp với các lý thuyết từ các nghiên cứu khác (ví dụ, Yglesias về việc thảm họa hóa của người cấp tiến) nhưng không được định lượng trong chính khảo sát.
4. Bối cảnh rộng hơn từ các nghiên cứu liên quan
• Mặc dù khảo sát năm 2024 tập trung vào hôn nhân, tôn giáo và sự cô đơn, nó dựa trên các nghiên cứu trước đó (ví dụ, Monitoring the Future, dữ liệu Pew) cho thấy việc phụ nữ cấp tiến tiếp xúc nhiều hơn với các sự kiện chính trị hóa, sử dụng mạng xã hội và các tư tưởng tiến bộ có thể làm tăng căng thẳng tinh thần. Những yếu tố này không được kiểm tra trực tiếp trong khảo sát nhưng cung cấp một bối cảnh hợp lý. Ví dụ, mức độ hài lòng thấp hơn của phụ nữ cấp tiến với cách xã hội đối xử với phụ nữ (32% so với tỷ lệ cao hơn ở phụ nữ bảo thủ) có thể phản ánh sự nhạy cảm cao hơn với các vấn đề hệ thống, theo Trung tâm Khảo sát Cuộc sống Mỹ năm 2023. Từ ngày ông Trump lên, mình thấy thân hữu cấp tiến lên tiếng chỉ trích đủ thứ.
• Chúng ta thường thấy phụ nữ cấp tiến, tự nạn nhân hoá về hệ thống trong các công ty Hoa Kỳ, trả lương nhân viên nam cao hơn nhân viên nữ, hay không cho họ lên làm chức lớn hơn. Có đọc phỏng vấn bà tổng giám đốc Pepsi Cola, người gốc Ấn Độ. Thì được biết đâu có sự cách biệt. Ai giỏi thì họ câng nhắc lên làm lãnh đạo.
  
  

Tóm lại, Khảo sát Gia đình Mỹ năm 2024 chỉ ra sự tương phản rõ rệt, 37% phụ nữ bảo thủ so với 12% phụ nữ cấp tiến báo cáo hoàn toàn hài lòng với cuộc sống, dựa trên mối liên hệ mạnh mẽ hơn với hôn nhân và tôn giáo ở phụ nữ bảo thủ, giúp họ chống lại sự cô đơn và tăng cường hạnh phúc. Sự tham gia thấp hơn của phụ nữ cấp tiến vào các tổ chức này, cùng với những khác biệt tiềm ẩn về quan điểm, khiến họ cô lập hơn và ít hài lòng hơn. Cứ cởi trấn đi biểu tình như mấy bà đầm là xong tuốt. Ngày xưa đi học, mỗi tuần phải vẽ khoả thân, em thấy cô đầm cởi trần thấy không hấp dẫn chút nhưng khi bận áo quần sơ sài thì máu dê của em nổi lên. Chán Mớ Đời 

Về Pháp mình gặp lại mấy cô bạn đầm. Nói chuyện thì nhận thấy mấy cô vẫn tiếp tục chống mình đều ly dị cả, còn mấy cô chỉ cười khi nói về chính trị thì vẫn còn sống với chồng. Khi xưa, mới sang Pháp mình được mấy cô học chung hay quen ở ngoài đại học chửi tắt bếp vì đầu óc rất Việt Nam khi xưa, gia trưởng. Thấy đầm hút thước là liên tưởng đến các me mỹ này nọ. Mấy cô bạn đầm học rất giỏi nên chửi mình te tua. Toàn là dân HEC, Sciences Po,… từ dạo đó em rất nể phụ nữ, nhất là từ khi lấy vợ. Chỉ biết nói đồng chí gái là một người đàn bà tuyệt vời.

Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn