Văn hoá Thức Tĩnh (Woke culture)

Mình nhận thấy từ mấy năm vừa qua, không khí trong gia đình hay khi gặp thân hữu, lối nói chuyện của mọi người rất cẩn trọng vì ngại vướng “political correctness (PC)”. Con mình hay la, kêu bố kỳ thị, không được nói người da đen mà dùng cụm từ người da màu này nọ, khiến mình nhiều khi nổi điên. Người da trắng cũng là màu trắng không lẻ không có màu. Cuối cùng mình mò tài liệu đọc thì khám phá ra chủ nghĩa thức tĩnh (wokeism) đã được giảng dạy trong trường học và đại học bởi những giáo sư thiên tả. Sự ảnh hưởng đến xã hội khá ăn sâu vào văn hóa đương đại. Các giáo sư khuyến khích sinh viên tốt nghiệp làm việc cho các tổ chức vô chính phủ, ít tiền dù bố mẹ bỏ biết bao nhiêu tiền cho 4 năm đại học.


Bầu cử vừa qua có thể gian tiếp nói lên sự chán chường của người Mỹ bình thường đối với nền văn hóa của giới trí thức áp đặt lên giai cấp bần cố nông Hoa Kỳ. 

Thời mình đi học thì các giáo sư mát xít khá đông trong đại học, thúc đẩy cuộc đấu tranh giai cấp. Dạo ấy 25% người Pháp là theo Đảng cộng sản. Các lễ lạc như fête de l’huma đông người nhưng khi LIên Sô sụp đỗ thì cuộc đấu tranh giai cấp do Karl Marx khơi mào, được đổi qua cuộc đấu tranh về chủng tộc mà Hoa Kỳ là cái nôi của Melting pot. Các cuộc nổi dậy ngày nay, bạo động tại Âu châu cũng như Hoa Kỳ đều dựa trên chủ nghĩa thức tĩnh, da đen, với Black Lives Matter (BLM), với lịch sử nô lệ hay ả rập, hồi giáo tại Âu châu với chủ nghĩa thực dân mà người Tây phương đã thực hiện tại các xứ phi châu. Ít có phong trào nào do chính người gốc Á châu nổi dậy. Người ta không chào quốc kỳ mà quỳ gối để tưởng niệm nạn nhân của nô lệ, hay người ả rập bên Âu châu,… có lẻ ông trump đắc cử đã nói lên sự chán chường về tinh thần bị áp đảo, lo ngại ăn nói, không còn tự do ngôn luận, vì sợ làm tổn thương ai đó. Vấn đề là chúng ta có thể bị tổn thương bởi một lời nói nào đó nhưng chưa chắc chúng ta đúng.

Sách của giáo sư đại học Harvard Michael J. Sandel, ông ta có lớp mà mình có theo học được một năm qua mạng.


Ông Elan Musk kể là mất một người con vì đi học, được các giáo sư thuyết giảng nào là tư bản không tốt bốc lột nhân viên nên không muốn gặp ông ta luôn và chuyển giới tính, xem như ông ta mất một người con. Từ đó ông ta từ bỏ Đảng Dân Chủ và theo phò ông Trump để đánh chủ nghĩa thức tĩnh.

Về Âu châu mình cũng có cảm giác tương tự ở Hoa Kỳ, Tây đầm cũng không dám nói, thổ lộ tâm tư của họ, nói lên những gì họ suy nghĩ. Có mình từ bên Mỹ về nên họ mạnh miệng một tí, lo sợ về tương lai. Những ai ủng hộ trump cũng không dám lên tiếng khiến các cuộc thăm dò trước bầu cử điều sai vì không ai dám nói sự thật. 

Nói chuyện với anh bạn người hòa lan, anh ta cho biết hoa hậu của xứ anh ta là một ông thần chuyển giới tính khiến lần đầu tiên trong nước, tất cả đàn ông xứ hòa Lan Không mơ ngủ với tân hoa hậu, chỉ muốn ngủ với vợ. Kinh


Có vài tài tử nổi tiếng da đen như Denzel Washington, Morgan Freeman lên tiếng chỉ trích sự việc, họ cho biết khi nói đến sự kỳ thị là hạ giá người da đen còn ông đạo diễn tài tử Clint Eastwood thì chống đối hoàn toàn. Được cái là những người này nổi tiếng nên không phải quỳ lạy hồ ly vọng để được đóng phim. Có giáo sư Thomas Sowell, một người da đen, viết nhiều sách cho rằng chia rẻ chủng tộc làm hư hỏng người da đen vì cấy trong đầu họ là nạn nhân. Ông này khi xưa là thành phần đấu tranh mát xít. Khiến người da đen đổi lỗi cho quá khứ, không vươn lên được. Thị trưởng thành phố San Francisco, giảm ngân sách của cảnh sát để lấy tiền đó đền cho người da đen vì tổ tiên họ bị ngược đãi, giúp nạn ăn trộm, ăn cướp gia tăng khiến dân tình bầu người khác.

Năm nay thống đốc Cali mới ký đạo luật, cấm trường học báo cho phụ huynh về giới tính hay đổi giới tính của học sinh. Khiến mình thất kinh vì chưa bao giờ nghe nói đến. Giới đồng tính rất mạnh tại Cali, đã lobby để đạo luật này được thông qua mà đa số phụ huynh chưa bao giờ nghe đến hay được bàn cãi. Dưới đây là đường dẫn của NPR, khuynh tả để các bác đọc. 

https://www.npr.org/2024/07/16/nx-s1-5041437/california-bans-school-rules-requiring-parents-notification-of-childs-pronoun-change


Mình xin tóm tắt lại những gì mình đọc:


1. Bối Cảnh Lịch Sử và Xem Xét Lại Lịch Sử

Di Sản của Chế Độ Nô Lệ và Chủ Nghĩa Thực Dân: Phân tích “thức tỉnh” (woke) xem xét cách mà chế độ nô lệ và chủ nghĩa thực dân đã định hình sự bất bình đẳng ngày nay. Điều này đã dẫn đến các sáng kiến như tranh luận về bồi thường và các phong trào nhằm loại bỏ hoặc cung cấp bối cảnh cho các tượng đài tôn vinh những nhân vật lịch sử có liên quan đến chế độ nô lệ và thực dân. Chúng ta không dính dán gì đến những việc xẩy ra từ mấy trăm năm về trước, nay phải đóng thuế để bồi thường cho con cháu những nạn nhân khi xưa.

Ví dụ: Các tượng đài của các lãnh đạo phe Liên minh miền Nam trong cuộc nội chiến ở Mỹ đã bị gỡ bỏ, và các con đường hoặc trường học được đổi tên nhằm phản ánh việc không tôn vinh những nhân vật liên quan đến phân biệt chủng tộc. Như Kha Luân Bố , tướng Robert Lee,… nên nhớ các người sáng lập ra Hoa Kỳ đều có nô lệ làm việc cho họ. Ông Washington, Jefferson, Hamilton,… 

Ông Robert Lee là một tướng giỏi, ông ta đánh phe miền Bắc xiểng niềng, người ta muốn ông ta sử dụng chiến sách lẫn trong người dân, khiến quân đội miền Bắc không dám đánh nhưng ông ta từ chối sợ chết dân, nên dân tình nhớ ơn ông ta mà làm đài tưởng niệm người quý trọng nhân mạng hơn là chiến thắng. Sau khi đầu hàng ông ta hứa sẽ nói với binh sĩ miền nam tôn trọng sự ký kết giúp Hoa Kỳ bình yên sau cuộc chiến. Không có trả thù giữa hai bên. 


Chúng ta học lịch sử để hiểu hiện tại và tránh đi lại vết bánh xe lịch sử, giúp thế hệ chúng ta khá hơn tổ tiên chúng ta. Chớ học lịch sử để chửi người xưa, sử dụng sự hiểu biết ngày nay để lên án người xưa là một suy nghĩ khá quái đản. Đây sách lịch sử, gọt bỏ hết các nhân vật này thì làm sao con cháu chúng ta biết rõ lịch sử để có cái nhìn minh bạch hơn.

Khi mình ở Việt Nam, còn nhỏ nên chỉ biết những gì được dạy trong sách, hay những gì đã được kiểm duyệt về lịch sử Việt Nam cận đại. Đến khi ra hải ngoại thì có cơ hội đọc các cuốn sách của Tây, cũng như của Việt Cộng, giúp mình có một cái nhìn từ 3 phía, đã tham gia trong cuộc chiến chống pháp dành độc lập, cũng như sau này đọc sách báo Mỹ, để có một cái nhìn hơi khách quan, dù vẫn bị ảnh hưởng của những gì mình đã học tại Việt Nam.

Thay Đổi Chương Trình Học Tập: Hoạt động “thức tỉnh” thúc đẩy một chương trình học bao quát hơn, phản ánh những đóng góp và khó khăn của các nhóm bị thiệt thòi. Điều này bao gồm việc thách thức các quan điểm truyền thống thường bỏ qua hoặc bóp méo những trải nghiệm này. Mình không thấy họ nhắc đến các đạo luật kỳ thị người Tàu hay nhắc đến người Nhật bị bắt bỏ tù sau khi quân đội Nhật Bản tấn công Chân Trâu Cảng. Mình viếng thăm bảo tàng viện nhỏ của vùng Palo Verde thì thấy kinh vì người Nhật bị bỏ tù khi ra tù , đất đai của họ bị chiếm, nay là bạc tỷ được người Mỹ da trắng cướp. Tại sao họ đòi quyền lợi cho người da đen nhưng người gốc Mễ bị mất đất hay người Nhật thì không. Gần đây có một hậu duệ gốc đa đen đã được trả tiền lại vì miếng đất của cha ông họ bị người Mỹ da trắng cướp. 

Ví dụ: Việc đưa lý thuyết chủng tộc phê phán vào các cuộc thảo luận giáo dục nhằm nhấn mạnh cách phân biệt chủng tộc đã được khắc sâu trong hệ thống pháp luật và xã hội qua thời gian. Mình khám phá là có nô lệ da trắng, và có những chủ nhân người “da màu” sở hữu nô lệ. Nguy hiểm hơn là khi người ta xây cái đập ở Louisiana, thì người ta thích mướn nhân công người gốc Ái Nhỉ Lan thay vì nô lệ. Lý do là nếu một người nô lệ chết thì công ty phải đền cho chủ họ đâu $900, còn người ái nhỉ lan di cư sang Hoa Kỳ, có chết thì chôn rồi kêu thằng khác. Cho thấy thời đại ấy người nô lệ có giá hơn một người da trắng gốc ái nhỉ lan. 

Những điều này không có ghi chép trong sách lịch sử mà con mình học, phải tìm kiếm sách ngoài luồng mới khám phá ra. Mình hỏi thằng Bồ của con gái, gốc Ái nhỉ Lan, có biết vụ này thì hắn nhìn mình như bò đội nón. Hứa sẽ tìm tài liệu để đọc vì ở trường không có dạy.

Quyền Lợi và Công Nhận Người Bản Địa: “Thức tỉnh” khuyến khích việc công nhận các bất công lịch sử đối với cộng đồng người bản địa, chẳng hạn như chiếm đoạt đất đai và xóa bỏ văn hóa. Các tuyên bố công nhận đất đai và nỗ lực bảo vệ di sản văn hóa người bản địa đã trở nên phổ biến như một cách thể hiện sự tôn trọng và nhận thức.

Ví dụ: Các chiến dịch đổi tên “Ngày Columbus” thành “Ngày Người Bản Địa” phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn nhận và kỷ niệm lịch sử. Vụ đổi tên này, để mình suy nghĩ thêm rồi sẽ bổ túc sau.


2. Phong Trào Xã Hội Hiện Đại

Phong Trào Công Bằng Chủng Tộc: Phong trào “thức tỉnh” hiện đại có tác động sâu sắc đến việc vận động công bằng chủng tộc. Khi chúng ta nhắc đến chủng tộc là tự khuấy lên một vấn đề mà trên thực tế ít ai để ý đến. Cứ xem phim quảng cáo, một ông da đen sống trong nhà đẹp, khu giàu sang thường là có bà vợ da trắng. Đó là gương thành công của người Mỹ da màu. 

Ví dụ: Phong trào Black Lives Matter (BLM), xuất phát từ các vụ cảnh sát giết người da đen, thể hiện cách nhận thức “thức tỉnh” được sử dụng để làm nổi bật bạo lực hệ thống và yêu cầu cải cách trong lĩnh vực cảnh sát, tư pháp hình sự và phân biệt chủng tộc. Mình thấy trên mạng, quay cảnh cảnh sát đến bắt mấy khán giả da trắng xem banh chuỳ, đánh đập, đá tùm lum và người Mỹ da trắng đặt câu hỏi. Nếu là người da đen thì đã được giới truyền thông đưa lên còn da trắng thì không. Cho thấy có sự bất công trong xã hội nhưng nếu không làm lợi hay giúp họ bán quảng cáo thì sẽ được dẹp tiệm.

Bình Đẳng Giới và Phong Trào Nữ Quyền: “Thức tỉnh” ngày nay có nghĩa là tích cực tham gia và ủng hộ các phong trào bình đẳng giới, thách thức chủ nghĩa phân biệt giới tính, thành kiến và bạo lực giới.

Mình đọc nghiên cứu về ly dị tại Hoa Kỳ thì các hôn nhân giữa nam và nữ có đến 49% ly hôn, giữa đàn ông và đàn ông thì 28% còn giữa phụ nữ và đàn bà lên đến 72%. Kinh

Ví dụ: Phong trào #MeToo đã làm sáng tỏ tình trạng quấy rối và tấn công tình dục lan rộng, đặc biệt trong môi trường làm việc. Nó đã thay đổi các cuộc trò chuyện về đồng thuận, chính sách nơi làm việc và trách nhiệm cho những người có quyền lực lạm dụng. Cái này đúng 1 phần nhưng rất nguy hiểm vì đàn ông cũng có thể là nạn nhân của bạo lực gia đình, hay bị sách nhiễu tình dục tại công sở nhưng không ai tin. Tại quận cam cách đây đâu 20 năm có vụ một ông kiện bà sếp sách nhiễu tình dục ông ta. Chắc ông ta đẹp trai. 

 Có vụ tài tử Johnny Depp và bà vợ hay bạn gái đưa nhau ra toà. Thiên hạ ùn ùn kêu ông này bạo hành cô ta này nọ, khiến mình thấy ông Depp này là ngọng rồi nhưng từ từ các chứng cớ đưa ra thì được biết cô ta bạo hành ông Depp này và toà tuyên án cô ta phải bồi thường mấy triệu chi đó. Cô ta có căn nhà gần miếng đất của mình, và đang rao bán. Mình ủng hộ phụ nữ kêu đòi công lý khi bị đàn ông sách nhiễu tình dục nhưng không được lạm dụng. Tương tự vợ chồng bỏ nhau, đa phần người bố không được thăm con vì người vợ muốn trả thù chế độ cũ, kêu tòa ra lệnh tên chồng cũ không được lai vãng lại gần nhà. Cho thấy sự bất công khi chúng ta áp đảo, làm áp lực để bảo vệ một bên. Trước đây chạy xe trên xa lộ về Riverside mình thường thấy tấm bảng đòi hỏi quyền làm cha. 

Ai rảnh nên được cuốn sách này để hiểu thêm về cha mẹ ly hôn khiến con cái thiếu vắng cha vì người mẹ muốn trả thù. 

Vận Động cho LGBTQ+: Góc nhìn “thức tỉnh” ủng hộ quyền lợi cho cộng đồng LGBTQ+, như hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới, công nhận các bản dạng phi nhị nguyên giới và vận động cho bình đẳng người chuyển giới trong y tế, thể thao và các lĩnh vực khác. Vụ này thì mình không đồng ý. Quyền tự do con người thì anh hay chị muốn yêu ai, chuyển giới thì quyền của họ nhưng đừng bắt mình phải đóng thuế để trả tiền cho họ lên bàn mỗ. Mỗi lần lên Bắc Cali là mình hơi bị lộn xộn vì khi đi nhà vệ sinh, không biết vô cửa nào vì để lộn xộn giới tính.

Ví dụ: Việc vận động sử dụng ngôn ngữ bao trọn, đại từ trung tính về giới và đại diện tốt hơn trong truyền thông đã dẫn đến những thay đổi trong các tiêu chuẩn và chính sách công cộng bao trọn hơn. Khi một ai đổi giới tính thì làm sao mình biết được để gọi cô hay chú. Cuộc đời đã lộn xộn nay còn phải lo lắng vấn đề giới tính nào. Khi xưa học văn phạm pháp ngữ, chia động từ không là mình điên luôn. Chỉ có khi qua pháp thì mới bắt đầu hiểu khi nói chuyện, dùng thì nào chớ ở Việt Nam thì ngọng muôn đời. Điển hình có ông cựu lực sĩ nào chuyển giới, nay phải gọi ông ta là bà được giải  thưởng người đàn bà trong năm sau 1 năm chuyển giới tính.

Công Bằng Kinh Tế: Hoạt động “thức tỉnh” liên quan đến các vấn đề về bất bình đẳng kinh tế, chẳng hạn như khoảng cách giàu nghèo, quyền lao động và nghèo đói.

Ví dụ: Phong trào “Fight for $15” (đấu tranh vì mức lương 15 đô la), vận động cho mức lương tối thiểu cao hơn, phù hợp với trọng tâm “thức tỉnh” về việc giảm bớt bất bình đẳng kinh tế mà các cộng đồng bị thiệt thòi phải đối mặt. Các tay làm luật này, không hiểu gì về kinh tế. Khi anh mở tiệm thì có thợ giỏi thì sẽ trả lương cao để giữ họ, đây bắt trả lương tối thiểu $15 khiến chủ đóng cửa, nhân viên thất nghiệp đi kiếm việc khác không được. Các công ty bán thức ăn nhanh như Pizza Hut, đóng cửa rất nhiều.


3. Đại Diện Văn Hóa và Truyền Thông

Đại Diện Đa Dạng trong Truyền Thông: Nhận thức “thức tỉnh” yêu cầu các hình ảnh đa dạng và chân thực hơn của các nhóm bị thiệt thòi trong phim ảnh, truyền hình, văn học và nghệ thuật. Sự việc này thì khi xưa đúng, một tài tử da trắng đóng vai một người tài giỏi võ nghệ trong phim Kung-Fu. Yul Bruyner đóng vai một ông vua xứ Thái Lan,… 

Ví dụ: Các bộ phim như “Black Panther” và “Crazy Rich Asians” được ca ngợi vì tập trung vào các câu chuyện về người da đen và người châu Á, mang lại cả đại diện tích cực lẫn các câu chuyện được kể từ chính các cộng đồng này. Thật sự vì phim hay nên người ta xem, khám phá ra những câu chuyện nhân văn qua các phim tàu hay đại Hàn đoạt giải Oscar, vì hay đâu phải vì da vàng thức tĩnh này nọ. 

Thách Thức Các Định Kiến và Thành Kiến: Hoạt động “thức tỉnh” thách thức các định kiến có hại và yêu cầu sự đại diện công bằng.

Ví dụ: Disney và các hãng phim lớn khác đã đánh giá lại cách họ khắc họa một số nhân vật hoặc thay đổi nội dung cũ có yếu tố nhạy cảm về văn hóa. Khi xưa, mình đọc sách Bạch Tuyết và 7 chú Lùn nay họ thay đổi hết hay công chúa  ngủ trong rừng, sẽ được một công chúa khác đến hun hay chuyển giới tính. Chán Mớ Đời công ty Diíney World trả tiền cho nhân viên nữ đi qua các tiểu bang màu xanh dân chủ để phá thai. Tại sao lại giúp giết đi những khách hàng tương lai.

“Hủy Bỏ Văn Hóa” vs. Trách Nhiệm: Các nhà phê bình văn hóa “thức tỉnh” thường nhấn mạnh “hủy bỏ văn hóa” — một hình thức chỉ trích công khai hoặc “hủy bỏ” ai đó vì các hành động trước đây bị cho là xúc phạm hoặc có hại. Những người ủng hộ cho rằng đây là một hình thức trách nhiệm với hành vi có hại, trong khi những người phản đối cho rằng đây là sự lạm quyền, gây ức chế đối thoại và tự do ngôn luận. Đưa đến người Mỹ bất kỳ chủng tộc nào, bất mạn và bầu cho Đảng cộng hoà vừa qua. Họ có thể gọi những ai bầu cho ứng cử viên cộng hoà là ngu si (stupid) nhưng nếu ai gọi là người da vàng, da đen, la-tinh thì bị họ lên án kỳ thị.


4. Thực Hành Xã Hội và Nơi Làm Việc

Các Sáng Kiến Về Đa Dạng, Công Bằng và Hòa Nhập (DEI): Nhiều nơi làm việc và tổ chức đã áp dụng các chương trình DEI nhằm xây dựng văn hóa bao trọn, giải quyết định kiến và thúc đẩy cơ hội bình đẳng cho các nhóm thiệt thòi.

Ví dụ: Các công ty đã nỗ lực đa dạng hóa đội ngũ lãnh đạo, giảm chênh lệch lương theo giới và chủng tộc, và thực hiện đào tạo chống định kiến. Chính sách này dẫn đến vấn đề các công ty không thể tuyển dụng những người tài giỏi, hay tạo nên một vấn nạn khác, điển hình các học sinh gốc da vàng, dù học giỏi nhưng bị hạn chế khi xin theo học các đại học, tuy là thiểu số tại Hoa Kỳ nhưng lại bị giới hạn khi xin học các địa học, dù có điểm SAT cao.

Ngôn Ngữ Bao Trọn: Văn hóa “thức tỉnh” thúc đẩy việc sử dụng ngôn ngữ bao trọn để tôn trọng bản sắc của mọi người, dù liên quan đến chủng tộc, giới tính, xu hướng tình dục hay khuyết tật. Điều này đã dẫn đến thay đổi trong việc sử dụng đại từ trung tính, loại bỏ các thuật ngữ xúc phạm và áp dụng các thuật ngữ mới phản ánh bản sắc đa dạng.

Ví dụ: Các thuật ngữ trung tính về giới như “Latinx” hoặc “folx” đã được giới thiệu để bao trọn các cá nhân không phải nhị nguyên giới và người phi nhị giới.


5. Công Lý Môi Trường và Khí Hậu

Cách Tiếp Cận Liên Kết: Nhận thức “thức tỉnh” nhận ra rằng biến đổi khí hậu ảnh hưởng không cân đối đến các cộng đồng thiệt thòi do các yếu tố như nghèo đói, thiếu cơ sở hạ tầng và bất công hệ thống.

Ví dụ: Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc về môi trường — nơi các cộng đồng da màu có nhiều khả năng sống gần các cơ sở xử lý chất thải nguy hiểm hoặc khu vực bị ô nhiễm — đã trở thành trọng tâm chính trong phong trào môi trường. Trên thực tế, các đại dương là bãi rác của nhân loại nhưng ít ai nhắc đến. Họ sử dụng những điểm giúp họ tìm cách tạo dựng thêm củi để giúp họ tiến sâu vào cuộc tranh đấu ý thức hệ. Nhớ có dạo, ông Biden lên, bỏ ngỏ biên giới nên thống đốc Florida chở mấy người di dân lậu lên vùng nhà giàu có dân chủ như ông Obama. Họ sai vệ binh quốc gia đến hốt di dân lậu đi ngay. Cho thấy trí thức nói cho vui chó do họng dám đem người nghèo vào nhà hay khu vực của họ. 

Các Phong Trào Lãnh Đạo Trẻ: Các nhà hoạt động trẻ như Greta Thunberg đã áp dụng lăng kính “thức tỉnh” vào biến đổi khí hậu, nhấn mạnh nhu cầu về sự công bằng, bền vững và hành động ngay lập tức để bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai. Giới truyền thông ca tụng cô bé này như một thánh sống đến khi cô ta lên tiếng về người dân Palestine, bị quân đội do thái diệt chủng thì bị bịt mồm.


6. Chính Sách Công và Thay Đổi Pháp Lý

Cải Cách Tư Pháp Hình Sự: Góc nhìn “thức tỉnh” kêu gọi cải cách trong ngành cảnh sát, luật về mức án và tỷ lệ giam giữ, thường tập trung vào việc giảm bớt định kiến hệ thống chống lại người da đen, gốc la-tinh và người bản địa.

Ví dụ: Các nỗ lực nhằm chấm dứt hệ thống bảo lãnh bằng tiền mặt, ảnh hưởng không cân đối đến các bị cáo nghèo hơn, và các sáng kiến nhằm giảm tỷ lệ giam giữ hàng loạt phản ánh đưa đến tình trạng những ai ăn cắp tài sản người khác dưới $1,000 sẽ không bị truy tố ra toà và ở tù. Đưa đến tình trạng dân tình chạy vào các siêu thị hay hàng quán ăn cắp, cướp mà cảnh sát chỉ đứng nhìn. Cuộc bầu cử vừa qua cho thấy tại Vali, 70% cử tri là dân chủ nhưng họ bỏ phiếu cho proposition 36, bãi bỏ luật không bắt người ăn cắp dưới $1,000 lên đến 76% cử tri đi bầu. 


I'm one of the parents who suffers when my son from normal, super smart (accomplished private high school with high score) turns into someone (called "They", not "He or She"), who refuses to study hard in college when we, the parents, finance everything ... He no longer respects his parents and only listens to his Trans friends. This situation causes problems to the young people nowadays and there is no future for them .


Đó là văn hóa mà chúng ta đang sống mà cuộc bầu cử vừa qua, một số người Mỹ đã bỏ phiếu cho ông Trump vì muốn bãi bỏ hôn nhân khác phái hay cấm đàn ông, chuyển giới tham gia các tranh tài với phụ nữ. Như vụ thế vận hội vừa qua có bà võ sĩ giống đàn ông đấm bà võ sĩ gốc ý bể mũi. (Còn tiếp)


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 


Paris có gì lạ không Sơn đen?

 Paris có gì lạ không Sơn đen?


Đi Âu châu về thì thiên hạ hỏi mình Paris có gì lạ. Mình chỉ viếng cấp tốc Âu châu, qua 3 nước mình trở lại Paris, Ý Đại Lợi và Slovenia thêm có chạy ngang Thụy Sĩ. Điều nhận thấy đầu tiên là các cửa hàng thức ăn nhanh của Mỹ hiện diện khắp nơi, tuy không nhiều như tại Hoa Kỳ nhưng gia tăng khá nhiều so với thời mình sinh sống tại đây. Tây đầm yêu thích thời trang MK, Nike,… Văn hoá Mỹ hiện diện khắp nơi cho thấy cuộc chống lại sự xâm lăng văn hoá đế quốc Mỹ của cựu bộ trưởng văn hóa pháp Jacques Lang đã rơi vào quên lãng của những người thuộc thế hệ mình trước đây. Ngoài ra nền kinh tế cổ truyền, cha truyền con nối được đóng cửa vì không thể cạnh tranh với các siêu thị, gian hàng lớn như tại Hoa Kỳ trước đây. Đi trên phố mà thấy hàng quán đóng cửa nhiều thì biết địa ốc không lên giá như tại Hoa Kỳ.


Đời sống dân địa phương vẫn như xưa, chỉ có là giới trẻ nay di chuyển bằng xe đạp khá nhiều. Họ tạo dựng các phố đi bộ cấm xe hơi chạy khá hay, ít xe trong thành phố. Nói chuyện với mấy đứa cháu và bạn chúng còn trẻ nhưng tinh thần khác với giới trẻ tại Hoa Kỳ. Ở Hoa Kỳ còn thấy nhiều nhóm trẻ bàn chuyện khởi nghiệp, thành lập công ty trong khi ở Âu châu, kiếm được một công việc làm là vui rồi. Rồi tính chuyện đi nghỉ hè.

Về kinh tế thì mình thấy Âu châu bị Hoa Kỳ bỏ rơi xa so với những lần mình về trước đây. Theo thống kê thì 16 năm trước kinh tế liên hiệp Âu châu và Hoa Kỳ ngang ngửa. Ngày nay thì kinh tế Hoa Kỳ lớn hơn 50% liên hiệp Âu châu. Xem như cuộc tự sát kinh tế của Âu châu. Nay mới hiểu brexit mà Anh quốc ngày nay te tua. Họ cho là may mắn đã đào thoát ra khỏi liên hiệp Âu châu với những điều luật cấm cản sự tăng trưởng kinh tế. Nghe nói công ty xe hơi đức bị thu mua, cạnh tranh không nổi. Cô em kể đi chiếc xe hơi to một tị, nhưng nhỏ so với Hoa Kỳ, bị dân chúng đi ngang xì bánh xe này nọ, cho rằng xe to, đại diện cho sự phá hoại môi trường.

Xem các chỉ số về kinh tế:

• US GDP: $25.5 trillion

• EU GDP: $16.6 trillion

Năm 2008 thì gdp của hai bên đều ngang ngửa. Chuyện gì xảy ra từ 16 năm qua. Họ cho rằng Âu châu chọn sự an toàn thay vì gia tăng phát triển trong khi Hoa Kỳ chọn đổi mới thay vì quản lý 28 thành viên. Hoa Kỳ có 50 tiểu bang nhưng các tiểu bang độc lập về phát triển tuỳ theo địa lý.

Kết quả Hoa Kỳ sản xuất 9,000 ức Mỹ kim qua các công ty (9/10 công ty giàu có nhất thế giới ) trong khi Âu châu là con số không.

Nhân tài của Âu châu rời bỏ đi rất nhiều. Con gái mình học trường kinh tế Bocconi ở Milano, có cô bạn qua Hoa Kỳ học MBA ở đại học Harvard. Cô ta tự xưng là dân giỏi của Ý Đại Lợi nhưng làm chưa đến 40,000 Euro trong khi mới vào đại học Harvard đã được trả $120,000, xem như gấp 3 lần. Nhân tài của âu châu đi Hoa Kỳ hay Á châu để khởi nghiệp các công ty vì đời sống thấp. 

Lý do là không thể thành công tại Âu châu. Các doanh nhân được xem là những kẻ khai thác, bốc lột nhân công, những ký sinh trùng tư bản trong khi tại Hoa Kỳ, các doanh nhân khởi đầu các công ty được xem là những kẻ chấp nhận rủi ro sẽ được đền đáp. Thất bại được coi là sự giáo dục, không phải là sự xấu hổ. Ý thức hệ xã hội chủ nghĩa rất nặng nề tại Âu châu. Như vòng kim cô vô hình bảo phủ tinh thần dấn thân giới trẻ.


Người châu Âu đang chìm trong thủ tục hành chính quan liêu rườm rà nhiều hơn tại Hoa Kỳ dù người Mỹ than phiền quá quan liêu. Mình xin phép xây căn nhà phải mất đến 7 tháng để được phép xây cất trong khi chỉ xây căn nhà có 6 tuần lễ. Đó là mình may mắn còn đa số kéo dài:

• Luật lao động khiến việc tuyển dụng/sa thải trở nên bất khả thi. Nghe nói muốn sa thải nhân viên phải mất đến 24 tháng

• Thuế suất đè bẹp các doanh nghiệp nhỏ

• Chi phí tuân thủ giết chết sự đổi mới


Thành lập một công ty ở Pháp mất 84 ngày. Ở Mỹ? 4 ngày. Ở Tân Gia Ba 1 ngày.


Chính phủ Trump hiểu vấn đề này và đang tìm cách loại bỏ chế độ quan liêu hành Chánh để giảm ngân sách quốc gia và giúp thủ tục hành Chánh nhanh chóng trong thời đại thông minh nhân tạo. Cần phải uyển chuyển để thay đổi. Ở Trung Cộng người ta xây một phi trường quốc tế mất 18 tháng trong khi tại Hoa Kỳ, nội xin phép mất 2, 3 năm. Điển hình là Cali muốn xây một đường xe lửa cao tốc từ nam chí Bắc mà mấy chục năm qua, mất 7 tỷ đô la chỉ để nghiên cứu môi trường vẩn vơ. Muốn xây cất nhà ở Cali, phải tốn mấy chục ngàn cho một tên đến nghiên cứu xem mảnh đất có thằn lằn hay chuột kanguru nào được ghi nhận là loại không được phá môi trường của chúng.

Ngay cả tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng thừa nhận điều này. Khi so sánh châu Âu với thị trường Mỹ và Trung Quốc, ông cho biết: Tư duy phản đổi mới đang giết chết châu Âu.

Ví dụ, khi Elon Musk xây dựng Giga Berlin, người Đức đã phản đối: "Không có chủ nghĩa thực dân công nghệ". Tesla gần như đã hủy bỏ dự án do những rào cản về quy định và sự phản đối của cộng đồng. Điều này cũng xảy ra hàng ngày với các công ty nhỏ hơn.


Văn hóa quản lý của châu Âu đã tạo ra một vòng xoáy kinh tế bi thảm:

• Nhân tài rời đi

• Các công ty tránh đầu tư

• Đổi mới chết

• Nền kinh tế trì trệ

• Nhiều quy định hơn theo sau


Đây là lý do tại sao các vấn nạn như "Europoors" tồn tại. Gặp bạn bè, họ chửi Hoa Kỳ rút ra khỏi accords de Paris về môi trường.


Các con số thật tàn khốc:

• 90% nhân tài công nghệ EU sẽ chuyển đến Hoa Kỳ để có được lợi nhuận phù hợp. Nhớ có ông tiến sĩ ý, quên tên, đoạt giải Nobel về vật lý, chính phủ ý kêu ông ta về xứ để nghiên cứu, kêu sex trang bị phòng ốc, nhà cửa 5 sao cho ông ta, nhưng ông ta từ chối vì ngại viết báo cáo thay vì nghiên cứu vô tư như ở Hoa Kỳ.

• Mức lương công nghệ châu Âu: thấp hơn 50% so với Hoa Kỳ

• Nguồn vốn khởi nghiệp: cao hơn 5 lần ở Hoa Kỳ


Và một số ít thành công công nghệ của châu Âu? Hầu hết trong số họ chuyển đến Mỹ:

Đọc hồi ký cô bạn đầm, làm việc cho một công ty khởi nghiệp pháp, và ông chủ phải dọn qua Mỹ và rất thành công. Sau đây là vài công ty khởi nghiệp tại Âu châu và chuyển qua Hoa Kỳ.

• Spotify (hiện có trụ sở tại NYC)

• Klarna (hoạt động chính tại Hoa Kỳ)

• ARM (được NVIDIA mua lại)


Trong khi Châu Âu tranh luận về đạo đức của AI... Mỹ cũng như Trung Cộng tranh đua xây dựng nó. Trong khi Châu Âu quản lý tiền điện tử... Mỹ đổi mới chúng.


Trong khi Châu Âu bảo vệ các ngành công nghiệp cũ... Mỹ tạo ra những ngành công nghiệp mới.

Giải pháp mà Châu Âu cần phải:

1. Cắt giảm quy định

2. Chấp nhận rủi ro

3. Hỗ trợ các doanh nhân

4. Giảm thuế đối với đổi mới


Sự nghiện ngập các quy định luật lệ về bảo vệ môi trường xanh quá sâu sa. Họ đi xe đạp nhưng họ quên một điều là cái điện thoại của họ còn tàn phá môi trường nhiều hơn trước đây với sự khai thác hầm mỏ các khoáng sản từ lòng đất. Có dạo điện thoại Nokia rất được mua khắp thế giới nhưng nay mất tiêu vì không được cải cách, đổi mới.


Văn hóa chống kinh doanh đã ăn sâu. Như một doanh nhân người Pháp đã nói: "Tôi yêu châu Âu, nhưng tôi không thể xây dựng tương lai của mình ở đây. Hệ thống không cho phép tôi làm vậy". Mình nhớ gặp lại cô bạn đầm khi viếng thăm Hoa Kỳ. Cô ta kể khi xưa mình nói là giấc mơ của mình ngày nào đó sở hữu nhà cho thuê khiến cô ta nghĩ mình điên đến khi sang Hoa Kỳ chơi, gặp lại nhau sau 40 năm thì cô ta mới thấy mình hết điên.


Đây là lý do tại sao nước Mỹ vẫn tiếp tục chiến thắng. Không phải vì người Mỹ thông minh hơn. Mà vì hệ thống của họ có lợi cho những người xây dựng, tiên phong. Mình nhớ khi học khoá MBA ở đại học bách khoa Lausanne, ông thầy mới đi Cali về, kêu ở Silicon Valley thấy họ khai thác về điện tử, khởi nghiệp trong khi tại đây như nghĩa địa. Một Steve Jobs có thể mở một công ty trong một cái garage nhưng ở Âu châu thì không tưởng hình ảnh này.


Châu Âu đã trở thành một viện bảo tàng to lớn gồm 28 thành viên:

• Tuyệt vời trong việc bảo tồn quá khứ. Mình thấy tại Paris có rất nhiều viện bảo tàng mới ra đời, du khách làm đuôi để vào xem. Nói chung Âu châu hướng về quá khứ giàu sang của họ nhưng bỏ lại sau lưng tương lai của thế hệ tiếp theo. Cứ như thời trung cổ khi xưa, còn Hoa Kỳ là thời phục hưng.

• Tệ hại trong việc xây dựng tương lai


Nếu châu Âu không cắt giảm các quy định và chấp nhận rủi ro, khoảng cách ngày càng lớn hơn. Nền văn hóa và lịch sử phong phú. Ẩm thực tuyệt vời. Bạn bè dẫn đi ăn hay nấu cho ăn rất ngon, phải chi Hoa Kỳ có thực phẩm như vậy thì em như thiên đàng. Mỗi năm mà có dịp qua Âu châu ở một tháng, ăn uống nghỉ hè chắc vui hơn.

Nhưng ẩn sau sự đa dạng tuyệt đẹp này là một vấn đề chung: Mọi quốc gia châu Âu đều có chung tư duy phản đối tinh thần khởi nghiệp. ở Berlin, Paris hay Stockholm thì cũng không quan trọng... Hệ thống được thiết kế để kìm hãm những người muốn xây dựng, tiên phong. Không khác gì với giáo điều của nhà thờ đã khiến Âu châu chìm trong thời u mê của thời trung cổ với inquisition. Ai có đầu óc khác thường, tư duy mới như Galileo là cho lên dàn hoả. Hay hồi giáo cũng lâm vào trường hợp này sau một thời gian giúp khoa học phát triển.


Điều này đang buộc một thế hệ người châu Âu phải đưa ra một lựa chọn bất khả thi: Ở lại một nền văn hóa mà chúng ta yêu thích nhưng không thể xây dựng? Hay từ bỏ mọi thứ để theo đuổi cơ hội tại Hoa Kỳ hay Á châu? Câu hỏi không phải là liệu châu Âu có tụt hậu hay không. Nó đã tụt hậu rồi.

Gặp lại bạn bè khi xưa, mình cảm thấy may mắn, cuộc đời đưa đẩy mình qua Hoa Kỳ định cư. Cảm ơn đối tượng một thời đã thúc đẩy mình sang Hoa Kỳ. Có lẻ vì vậy, Âu châu theo dõi cuộc bầu cử tổng thống tại Hoa Kỳ, gợi cho họ chút gì hy vọng về tương lai. Cứ nhìn họ mua dầu và ga của Nga vì rẻ, nay họ bị chới với khi Putin tấn công Ukraine rồi ông Biden cho phá huỷ đường dẫn dầu ở Bắc hải. Cộng thêm dân số càng ngày càng giảm, xem như Âu châu thêm vài chục năm nữa là ngọng. Chán Mớ Đời 


Trên thực tế thì Hoa Kỳ cũng đang theo chân của Âu châu vì nền hành Chánh với ý thức hệ bảo vệ môi trường mà chính các nhà nghiên cứu cho biết là bựa, được các chính khách đưa ra, làm trì trệ sự phát triển về AI trong khi Trung Cộng không bị đình trệ, làm môi trường te tua trong khi ít ai nói đến sự tàn phá môi trường ở Ấn Độ và Pakistan. Xem hình ảnh bầu trời bị ô nhiễm tại Ấn Độ và Pakistan còn hơn cả Bắc Kinh. 

Chúng ta sống chung trên trái đất, Âu châu và Hoa Kỳ ra các luật để bảo vệ môi trường nhưng các nước khác như Trung Cộng hay Ấn độ không bảo vệ môi trường thì chúng ta lãnh đủ. Đi Phi luật Tân tháng 5 vừa rồi, họ cho biết chai nhựa, rác rưới từ Nam dương, Việt Nam, và Trung Cộng trôi dạt vào các đảo của họ. Ông thần nào nói đảo Puerto Rico là rác rưởi, khiến phe dân chủ chửi nhưng thực tế thì đúng vì mình sang đó mấy ngày thấy rác rưới rất nhiều, không biết họ tái sinh chai nhựa, đồ nhựa đi đâu, thấy rác trên bãi biển khá nhiều, dập dờ trên đại dương. 


Cuộc chiến A.I. rất cam go, ai thua thì xem như bị bỏ lại sau hàng thế kỷ. Nếu Âu châu cũng như Hoa Kỳ không tìm cách giảm thiểu sự nặng nề về hành Chánh quan liêu thì trong tương lai, người ta có thể xem chúng ta đang ở thời trung cổ khi xưa với những giáo điều của nhà thờ. Chúng ta mất tinh thần dấn thân của nền phục hưng của âu châu đã giúp khởi đầu cuộc cách mạng kỹ nghệ đưa Âu châu thống trị thế giới.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn