Thổ Nhĩ Kỳ #2

 “Hồi mình lấy nhau có bao giờ nghĩ đến có một ngày mình sướng như ri”. Đó là lời đồng chí gái nói khi lên xe, thăm viếng các di tích lịch sử. Đi chơi, chỉ có 2 vợ chồng, người tài xế và hướng dẫn viên, ngồi xe Van 10 chỗ ngồi, hiệu Mercedes, có máy lạnh, tủ lạnh,.. sướng quá xá nên hết Chán Mớ Đời 

Sau 30 năm khói lửa, nội chiến từng ngày, hai vợ chồng đi chơi như đi tuần trăng mật lại. Sau ngày cưới hai vợ chồng có đi tuần trăng mật nhưng mình buồn như mất sổ gạo. Lý do là 24 tiếng trước khi lên xe bông, bị sa thải. Dạo ấy kinh tế Cali te tua.

Đền nữ thần Artemis, nữ thần săn bắn mà trong phim the Hunger Game, tài tử Jennifer Lawrence được xem là ẩn dụ của nữ thần Artemis. Nữ thần này song sinh với thần Apollon nên thường có hai cái đền được xây cạnh nhau.

Những gì còn lại của đền Apollo, song sinh với nữ thần Artemis

Kỳ này đi vui, nhất là đồng chí gái đã báo tin cho công ty là nghỉ việc, hưu trí sớm, mua obamacare vì chưa đủ tuổi có medicare. Đi chơi đồng chí gái không bị vướng bận công ăn việc nên đầu óc tươi tỉnh, ăn được ngủ được nên hơi tròn tròn. Chán Mớ Đời 

Mình nói bớt ăn đường và tinh bột nhưng cô nàng ăn ngày chưa đủ tranh thủ ăn đêm. Rồi đi viếng các cửa hàng. Mình rất ngạc nhiên là vẫn kiên trì, ngồi đợi đồng chí gái dưới cái nắng kinh hồn, tuy đỡ hơn Dubai. 30 năm đồng chí gái đã cải tạo được mình, dạy cho mình cái tính kiên nhẫn. Mình thích viếng thăm các di tích lịch sử còn cô nàng thì mấy cửa hàng, nhất là hàng nhái. Đúng hơn là cái nào cũng nhái hết. Kêu mua cái này rẻ, đeo chưa được 1 tiếng đã rớt, phải đợi về Cali, ra Phước Lộc Thọ sửa lại nhưng vẫn thích đồ dổm. Chán Mớ Đời 

Đi Dubai thì mình không thích thức ăn lắm vì đã mỹ hoá hoàn toàn, không khác gì ở Cali. Có thể công ty du lịch từ Việt Nam, rút kinh nghiệm, du khách từ Việt Nam thích ăn đồ á đông nên chở đến các tiệm ăn lai Thái, lai đại hàn và tàu hay thức ăn mỹ tây.

Meze món ăn khai vị của họ rất độc đáo. Mới ngồi xuống bàn là họ đem bánh mì phồng to lên ra với mấy món meze để ăn trong khi chờ đợi món chính. Ăn chơi ngon hơn ăn thiệt

Món này được xem là món Kebab của họ, vừa thịt gà vừa thịt bò và thịt cừu. Có món cà tím độn thịt của họ khá ngon. Lúc nào cũng có cà chua nướng.

Họ ăn rau cũng nhiều nhưng có lẻ họ ăn đồ ngọt nhiều và tinh bột nên thấy dân ở đây cũng khá to béo. Họ uống coca cola rất nhiều. Vào tiệm ăn thấy họ uống loại này và fanta.

Ngược lại đi Thổ Nhĩ Kỳ thì mình được trải nghiệm thực phẩm của người địa phương nên hấp dẫn nhất là đọc về chế độ dinh dưỡng của vùng Địa Trung Hải. Sáng ra ăn sáng ở khách sạn, đủ loại thức ăn nên không biết đâu mà rờ. Mình mê nhất là món phô mát làm bằng sữa cừu, nhẹ hơn sữa bò. Ngày nào cũng ăn nhiều loại phô mát khác nhau.

Thực phẩm Thổ Nhĩ Kỳ ít chiên xào nên ít dầu mỡ. Họ ăn rau rất nhiều, tươi lắm không bị hái non như ở Hoa Kỳ. Mình tránh ăn trái cây vì mùa đông Cali không lạnh lắm. Vùng này có đặc sản là trái lựu nhưng tháng 9 mới đến mùa. Chỉ thấy ở Istanbul, không biết họ lấy từ đâu mà ngoài đường, có mấy xe ép trái lựu uống ngon cực.

12 giờ trưa mà không thấy thằng tây con đầm nào ngồi ăn. Phố xá vắng như chùa bà đanh.

Trước khi đi, mình có đọc sơ những di tích lịch sử về kiến trúc La-hy nên nhờ công ty du lịch lên chương trình. Mình tính mướn xe như ông thần nhà văn Đỗ Khiêm nói. Mình thấy ông thần này ở xứ này năm ngoái nay, mình bò lại thì ông thần đi đâu. Xem lại đi máy bay rẻ hơn là lái xe vì mướn xe mỗi ngày là $70, chưa kể tiền xăng khủng. Vé máy đâu $50/ người.

Thôi để công ty du lịch lo. Công ty này cứ mua vé máy bay cho mình, lo cho người ra đón mình tại phi trường rồi đưa về khách sạn. Sáng hôm sau, hướng dẫn viên freelance đến đón và đưa đi thăm viếng mấy danh lam thắng cảnh của vùng, đỡ mất thời gian. Họ lại dẫn đi ăn mấy chỗ chỉ có dân địa phương lại vãng, ăn rất ngon và rẻ.

Hôm qua, họ không ở lại ăn với hai vợ chồng vì phải ra phi trường đón khách nên họ dẫn đến một tiệm ăn của người địa phương, rất ngon. Vấn đề là không ai nói anh ngữ nên phải lấy ông chú của mình tên gú gồ ra để dịch. Khá vui

Cổng Adrian, hoàng đế của La mã, như Khải hoàn môn

Phố xá trên nguyên tắc đông du khách. Hàng năm có đến 3 triệu người đến vùng này nhưng năm nay thì te tua. Sau covid thêm ông thần Putin chơi cha thiên hạ, muốn thanh toán nốt súng đạn cũ nên đem ra bắn như pháo bông qua các thành phố Ukraine. Thiên hạ cấm vận nên du khách ít đi, thêm họ sợ xứ này không an toàn vì ở gần Ukraine và Nga.

Dạo này bắt đầu già nên đầu óc mình không còn nhậy học một ngoại ngữ khác. Ngược lại thằng con mình, như mình khi xưa, nói vài câu tiếng Thổ Nhĩ Kỳ khá vững. Cũng có thể nó chưa lấy vợ. Lấy vợ rồi đầu óc bị lộn xộn khi nghe vợ chửi mắng hàng ngày.

Đi chơi với hai đứa con cũng vui, tuy ngắn ngủi. Con gái thì cứ ôm bố. Trước khi đi, cô bạn thân báo tin ông bố nằm coma nên nó cũng hơi hoảng, chợt nhận ra cuộc đời khá ngắn ngủi, đầy bất ngờ, không ai sống lâu cả. Nên tận dụng ngày hôm nay sống vui vẻ với người thân, làm những gì có thể làm chung với nhau vì không ai biết ngày mai sẽ đưa ta về đâu.

Nó đi chơi nên cho thuê căn phòng của nó cho ai đó muốn ở New York 1 tuần lễ. Kiểu AirBnB, lấy lại chút vốn khi đi chơi.

Khi hai đứa con bay về Hoa Kỳ để đi làm lại thì hai vợ chồng lên máy bay, để bay vòng vòng các vùng có di tích lịch sử về nền văn minh la-hy.

Con đường phố chợ thời la mã có ảnh hưởng với các bazar ngày nay

Sau này, khi đi viếng hết mấy chỗ mình muốn đi, mình sẽ đi chơi, viếng thăm các nơi được kể trong thiên hùng ca Odyssee, mà ông Homer đã tả. Kỳ này mình tính đi Troyes và Pegasus, gần thành phố Istanbul nhưng thấy họ làm giả con ngựa thành Troyes nên Chán Mớ Đời. Còn Pegasus, tên con ngựa, thiên mã của ông thần Hercules cũng vậy, đọc thấy không còn gì cả, chỉ làm vớ vẩn vài chuyện để câu du khách.

Thời sinh viên mình có đi qua Lipari, ở Sicily, Ý Đại Lợi, nơi mà khi ông Ulyssus đi tàu ngang đây, kêu thuỷ thủ trên thuyền, cột ông ta vào cái cột buồm để ông ta không bị các lời mời gọi của các ngư nữ. Mình mê mấy thiên hùng ca của ông Homer. Hy vọng có thời gian để đi viếng những nơi này. Mình nhớ có đọc một cuốn sách, nói về các địa danh này với tên mới ngày nay.

Mai sẽ bay đi vùng Capadoccia, nổi tiếng có mấy tảng đá to lớn như nấm. Mình sẽ đi máy bay hãng Pergasus, tên thiên mã của thần Hercules. Hy vọng không bị trễ. Đi hai lần máy bay nội địa đều bị trễ cả hai. Trễ máy bầu nữa 2 tiếng.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Hàng Nhái Thổ Nhĩ Kỳ

Xứ Thổ Nhĩ Kỳ được xem là nước thứ 2 trên thế giới sau Trung Cộng, sản xuất hàng nhái, từ quần áo, ví da, giày dép, thực phẩm,… họ có đến 2 triệu người tỵ nạn từ Syria, đang sinh sống ở các vùng xung quanh biên giới với nước Syria. Hình như họ có đến 900 cây số biên giới với xứ Syria đang đánh nhau um xùm. Đọc ở đâu lâu rồi nên không nhớ chính xác. Con nít, phụ nữ gì cũng phải lao đầu vô các hãng xưởng sản xuất đồ nhái có số lượng 83 tỷ đô la hàng năm.

Mấy công ty tây phương ước tính bị mất lợi nhuận đến trên 83 tỷ đô la vào năm 2022. Vấn đề là mụ vợ muốn mua hàng nhái, kêu đây là thiên đường. Nhớ năm nào, đi Pháp, mụ vợ được cô bạn dẫn ra Louis Vuiton trên đại lộ Champs Elysees để mua cái ví khiến mình muốn đứng tim khi trả tiền. Về Hoa Kỳ, bạn bè chê kêu đồ nhái nên không thấy đeo, bỏ trong tủ. Chán Mớ Đời 

Đây ở Dubai, cò hướng dẫn viên dẫn đến đây, cả nhà ngay bà cụ cũng được họ kêu bận áo rồi lên catwalk, đi tới đi lui.

Cả gia đình vui hò hét với nhau, nghĩ lại cũng vui trong mấy ngày bên nhau.

Tại Việt Nam, đồng chí gái có bạn dẫn đi mua một cái ví LV giá $100, về để bên cạnh cái ví của cô bạn bên tây, ai cũng nói cái ví mụ vợ là thiệt còn ví kia là hàng nhái vì quá giống nhau, khác cái màu da một tí. Chơi đồ thiệt cũng bị chửi là xài hàng nhái. Chán Mớ Đời 

Chúng ta đang sống ở thời đại mà hàng thật và hàng nhái không biết được. Qua Ý Đại Lợi, thăm con gái, hai mẹ con chạy vào Gucci mua cái ví khiến mình muốn tắt thở khi trả tiền, rồi cũng không đeo, con gái thấy vậy lấy luôn.

Kỳ này, mụ vợ đi mua hàng nhái, vấn đề không phải là một cái ví mà rất nhiều cái ví nên rốt cuộc vẫn hơn số tiền mua một cái chính gốc. Cứ mua xong là mụ vợ kêu sướng quá, sướng quá. Chán Mớ Đời 

Đi với đồng chí gái, đi vòng vòng đợi mụ vợ thì thiên hạ hỏi mình có cần gì không, mình kêu là nông dân, chỉ cần mua áo quần cũ để làm vườn, không cần hàng hiệu. Từ ngày rời Việt Nam đến nay mình ít khi mua quần áo, chỉ xin đồ phát chẩn bận, sau này đi làm thì mua đồ chợ trời cũ, áo sơ mi $1 / cái bận. Nay làm vườn thì càng bận quần áo cũ nữa. Lâu lâu đồng chí gái mua cho một bộ, kêu bận nhưng mình cũng lười.

Có lẻ chúng ta sống trong một thời đại mà mọi thứ thay đổi quá nhanh. Khi xưa, người ta mua một món đồ, áo quần, lựa đồ tốt để bận lâu dài vài năm nhưng nay, thời trang thay đổi quá nhanh. Chỉ một hai tháng là đã có hàng khác ra. Con người phải chạy theo để không bị chê cười mà không có khả năng mua hết , đành chơi đồ nhái, rẻ làm giàu cho anh ba tàu, chuyên gia hàng nhái.

Thổ Nhĩ Kỳ muốn vào Liên Hiệp Âu Châu mà với những tư tưởng làm hàng nhái thì chắc còn lâu. Nếu xét về kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ thì theo dân tình rất te tua. Họ sống nhờ 3 tháng hè với số lượng 13 triệu du khách, trong đó có 50% đến từ Nga, 2.1 triệu đến từ Ukraine, ngoài ra là từ Đức hay Anh quốc.

3 năm vừa qua, với covid khiến dân tình chới với, nay thì bị vụ chiến tranh Nga Sô và Ukraine. Mình thấy khá đông người Nga ở trong khách sạn nhưng nghe nói ít hơn trước đây rất nhiều. Có lẻ vì vậy mà Thổ Nhĩ Kỳ không cấm vận Nga mà còn gặp Putin và bắt ông thần chiến tranh đợi 40 giây.

Các nhà xã hội học cho rằng các người thích dùng hàng nhái được chia thành 4 loại người:

1/ dreamitator: do chữ dreamer và chữ imitator. Loại người trẻ nhưng thích tạo dáng, muốn khẳng định mình là người thành đạt. Vấn đề là mấy ông nhà giàu như Bill Gates, Steve Jobs, đâu bao giờ cần phải bận đồ sang trọng, mình đoán là các công ty thời trang có thể cho họ quần áo miễn phí để bận, để quảng cáo không công.

2/ Face Saver: thường là nhóm trẻ, mới đi làm ít lợi tức, muốn tạo dáng để người đời biết mình là thành đạt.

3/ smart Faker: nhóm này tuy biết xài hàng xịn nhưng không có tiền, tìm kiếm loại nhái nhưng tốt để xài.

4/ frauster: loại này có khả năng để mua nhưng lại thích đồ nhái, rẻ tiền và qua mặt thiên hạ. Mình có ông anh cột chèo kể, có một người anh bà con hỏi cái đồng hồ Rolex của anh ta là hàng nhái hay hàng thiệt. Anh ta nói hàng thiệt. Anh bà con là bác sĩ, có khả năng mua hàng thiệt, kêu anh cũng đeo Rolex nhưng hàng nhái. Không ai biết là hàng nhái cả. Ngoài xã hội, ai cũng biết anh ta thành đạt nên không nghĩ là chơi hàng nhái. Nhớ có lần tên chủ của mình, đi Thái Lan, về mua cho mình cái đồng hồ không người lái ROlex, giá đâu $5 thời đó. Mình đeo vào thiên hạ nhìn lắt mắt. Đeo được vài tuần thì chết luôn.

Chạy xe thấy có nhiều tiệm bán đồ da, nhiều tiệm nằm ngay bên cạnh mà bãi đậu xe vắng như chùa Bà Đanh. Hướng dẫn viên du lịch cho xe vào một tiệm theo lời yêu cầu của đồng chí gái. Họ cho làm mẫu thời trang, đi trên catwalk, nhạc úm bà là. 

Mình tưởng họ làm thời trang nội y, nên đợi trong bóng tối ai dè có một cô to kinh khủng, đi muốn bể sàn nhà. Sau đó họ cũng dụ đồng chí gái mua được cái áo da. Đồng chí gái kêu tội nghiệp họ nên mua giúp. 4 hay 5 người bán hàng xúm vào phụ vụ đồng chí gái. Họ hỏi mình thì mình nói nông dân không cần bận áo da. Nếu bận thì coyote thấy tưởng mình là cừu nên chạy lại cắn thì rách việc.

Chạy xe thì thấy hai bên dường nhà cửa 2, 3 tầng đều có mấy thùng nước trên mái nhà với mấy tấm năng lượng mặt trời, rất phản cảm thêm mỗi nhà mỗi cái vệ tinh để xem truyền hình. Không biết đâu là bên bờ.

Ngoài ra các nhà trùm nylon để trồng cây rau quả như chuối, rau quả cũng rất phản cảm không thua gì Đà Lạt ngày nay. Nếu không trên đồi toàn là cây olive, đầy nơi, đến mùa chủ đến hái đem bán. Xong om

Dân quê, bỏ quê ra thành phố kiếm ăn nên dần dần nghề nông cũng bỏ hẳn, chỉ còn lại nhưng công ty thực phẩm đóng vai trò làm nông sản. (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 

Thổ Nhĩ Kỳ, chuyện bên lề

 Nhớ dạo mình mới ra trường, mình dành 6 tháng để đi ta bà khắp Âu châu, trước khi chôn đời trai vào cuộc chạy đua với công ăn việc làm. Nhận việc làm bên Thuỵ Sĩ ở Lausanne.

Nghe tin này thì có một cô sinh viên kiến trúc Mỹ kêu cho cô ta đi theo. Ở Hoa Kỳ, thường sau trung học trước khi vào đại học, có nhiều sinh viên bỏ học đi chơi hay đi làm trước khi vào đại học. Để hiểu thêm về đời sống và chọn lựa môn học. Cô này được bà nội thưởng tiền đi chơi qua Tây một năm. Mình quen khi đi đánh quần vợt, bị cô này hạ như dế. Cô ta từng có thi đấu quần vợt, có huấn luyện viên nhà nghề huấn luyện, sau bị thương nên bỏ nghề.

Tụi này đi Nam Tư, Hy Lạp, Ý Đại Lợi, Thuỵ Sĩ, Anh quốc. Tính đi Thổ Nhĩ Kỳ nhưng dạo ấy có cuốn phim Midnight Express, kể một tên Tây Ba Lô bị bắt, bỏ tù nên hơi ớn, nên phải đợi 40 năm sau mới dám bò lại xứ này.

Dạo ấy, Hy Lạp mới bắt đầu dân chủ hoá sau một thời gian dài bị đám quân phiệt cầm quyền. Hoa Kỳ sợ Liên Sô, gây ảnh hưởng vùng này nên đã ra tay tài trợ các đám quân phiệt cầm quyền như HY Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Chí Lợi, Á Căn Đình và các quốc gia Nam Mỹ,..

Grand bazaar tại Istanbul. Khởi đầu là một ông thần nào đứng bán tiệm kim hoàn, hình như người Ai Cập, rồi thiên hạ bắt chước vào bán kim hoàn rồi dần dần bán đủ thứ. Ngoài ra có một khu chợ bán gia vị, khá đẹp. Khi xưa, thời sinh viên, mình có nghiên cứu các Passage thương mại tương tự như mấy chợ ở đây, nhưng không đẹp như ở đây. Chỉ có ở Milano thì họ làm tương tự nhưng đẹp hơn.

Đó là lần thứ nhì mình đi Giang hồ với bạn. Lần đầu mình hẹn một cô bạn đầm, có bà mẹ sinh trưởng tại Nam Định, Việt Nam khi ông bà ngoại sang Việt Nam, làm việc cho thực dân tây. Mình hẹn ở Sevilla để đi chung về Paris ai ngờ cô nàng đem theo một cô bạn khác. Rất khó xin quá Giang xe với 3 người. Con gái thì dễ xin quá Giang còn mình thì kêu đi trước đi. Mình đi đâu rồi trốn luôn. Về Paris, bị tố quá cở. Cách đây mấy năm, cô ta có ghé sang Cali, ở nhà mình mấy hôm. Mình thích đi đâu thì đi, gặp đám trẻ ở lữ quán thanh niên, chúng kể chỗ nào đẹp thì bò đi hay người cho quá Giang xe chở đi đâu thì đến đó. 

Chợ gia vị nổi tiếng gần bến tàu

Đi với cô bạn Mỹ thì mình khám phá ra một điều dân tình ghét người Mỹ. Dạo ấy 25% cử tri pháp là cộng sản, 35% cử tri Ý Đại Lợi. Họ ghét người Mỹ, kêu vô văn hoá nhưng lại mê ăn MacDonalds, bận quần bò, uống CoCa cola bú xưa la mua, hát California Hotel. Sau này đọc cuốn “người Mỹ xấu xí” mới hiểu lý do người Âu châu ghét người Mỹ. Tổng thống Kennedy, bắt các nhân viên ngoại giao phải đọc cuốn sách này trước khi lên đường nhận nhiệm vụ, ngay cả các thanh niên tình nguyện theo chương trình Peace Corps.

Để giải quyết vấn đề mình nói cô bạn Mỹ là tự xưng người Tô Cách Lan để khỏi bị chửi bới hay khó chịu. 

Kỳ này đi Thổ Nhĩ Kỳ, thấy mấy mẹ con đi mua đồ, mình đứng ngoài nghe mấy người bán hàng kháo với nhau là bọn Mỹ ngu nên mới nhớ sực, dặn vợ con cứ kêu mình là người Việt, ở Việt Nam cho chắc ăn.

Họ biết người Mỹ quen không trả giá nên nói giá trên trời. Mình để đồng chí gái bị họ quần mệt, sắp sửa móc ví thì vào để trả giá. Họ lại phải tốn thêm thời gian để kết thúc cuộc vui lòng khách đến vừa lòng khách đi. 

Trước khi lên đường mình có xem mấy video của người Thổ Nhĩ Kỳ nói về cách trả giả hay bị lừa ở Thổ Nhĩ Kỳ. Họ cho biết là phải trả giá vì đó là văn hoá của dân họ. Nhiều khi phải trả giá đến 20% số tiền họ rao giá. 

Mỗi lần đồng chí gái và mấy đứa con vào tiệm xem hàng thì mình lấy cái ghế của tên đứng ngoài cửa tiệm chào hàng để ngồi. 

Người Thổ Nhĩ Kỳ bán hàng rất giỏi, mình phải phục. Họ đem trà và bánh ngọt cho mình ăn nhưng mình chỉ uống trà vì sợ bánh ngọt làm lên đường. Buồn đời mình hỏi vòng vòng mấy cửa tiệm về safran một loại gia vị mà người hồi giáo nhất là xứ ba tư hay bỏ khi nấu ăn, kiểu bột ngọt làm tăng umami khẩu vị. 

Từ từ mới khám phá ra 5 loại rẻ đến hạng nhất.  Từ $10/ gr đến $285/gr. 

Mình hỏi loại hạng nhất bao nhiêu rồi đi vòng vòng khảo giá. Cuối cùng mình mua đúng 20% giá họ rao. Kinh

Họ hỏi để họ gói lại mình nói không bỏ vào ba lô cho mình vì chắc chắn chúng sẽ tráo đổi cái hộp từ Ba Tư. Thấy mặt họ buồn so nhưng kệ xác họ. Dân ở chợ mánh mung vì mình bị một lần ở Ý Đại Lợi. 

Nghe lệnh cấm vận người nga mà đi thì thấy toàn là du khách nga. May là có lệnh cấm vận nếu không thì chỉ thấy toàn là nga và nga. 

Thức ăn của người Thổ Nhĩ Kỳ tương đối ngon hơn Hy Lạp. Cà chua rau quả tươi và chín cây. Ăn phô mát dê và cà chua ngon mệt thở luôn. 

Mấy ngày ở Istanbul thì ăn sáng ở khách sạn, tối ăn ở các khách sạn, có tiệm ăn trên sân thượng. Vừa ăn vừa nhìn eo biển. Thức ăn ngon nhưng chưa đỉnh lắm. 

Đây là lúc đi vào, họ cho mình một phòng nhỏ thay đồ, và một cái khăn để quấn xung quanh con chim đa đa. Khi xong thì ra ngồi xung quanh cái bể nước để uống trà, ăn bánh ngọt

Khi vào trong thì có một căn phòng to với cái chòm to đùng với những lỗ tròn để ánh sáng mặt trời lọt vào. Họ cho mình vào căn phòng như sauna, có mấy cái bục bằng đá Cẩm thạch ấm. Sau đó, có chỗ thì một anh chàng Thổ Nhĩ Kỳ, vào kêu tên, bắt mình nằm lên chỗ như ông tây. Ông ta tắm rữa, kỳ cọ cho mình và tẩm quất

Có hôm Cả gia đình vào hamam. Spa nổi tiếng của Thổ Nhĩ Kỳ từ mấy trăm năm nay. Phê lắm. 

Di tích nhà hát La MÃ còn lại. Thật ra là có 3 tầng lầu. Đồng chí gái muốn tạo dáng

Hôm nay đi viếng thành phố cổ Hyarapolis, mang tên bà vợ rất ghen tương của thần Zeus. Thành phố khi xưa được Hy Lạp thành lập sau đó thì người la mã khuếch trương rộng hơn, có suối nước nóng để tắm tiên. 

Sau này bị động đất nên bỏ hoang và đầu thế kỷ 20, các nhà khảo cổ học Ý Đại Lợi đã quật khởi thành phố này và tạo dựng lại nhưng chắc tốn tiền và vài chục năm nữa mới xong. 

Đây là hồ nước khoáng mang tên Cleopatra, vì họ kêu bà hoàng này từng tắm tiên ở đây. Bố láo nhưng đồng chí gái kêu vào tắm để trẻ mãi không già. Chán Mớ Đời  xung quanh đa số là du khách Nga. Thấy một gia đình Việt Nam, nói giọng Bắc.

Trước đây nước khoáng chảy đều đều đến khi một tên nào, xây một khách sạn gần đó, dẫn nguồn nước khoáng về khách sạn của hắn làm khan hiếm nước. Quản lý phải thay đổi dòng nước hàng ngày. Ai muốn tắm thì phải trả tiền vào một hồ bơi, gọi là Cleopatra. Họ kêu khi xưa bà hoàng này đến đây tắm. Chắc lại nhận bá vơ để dụ du khách.

Hai vợ chồng cũng trả tiền xuống bơi một tị, xung quanh chỉ là du khách người nga và nga. Lệnh cấm vận bá vơ, chả hiệu nghiệm gì cả. Trước đây người nga đến đây nhiều lắm. Năm nay ít lại. Cứ thấy đề tiếng nga la tư mút chỉ. Lâu lâu nghe tiếng Đức, ngoài ra cũng có tiếng tây trong chợ. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Dubai #2

 Mình nhớ trong phim Lawrence of Arabia của đạo diễn David Lean, có đoạn Omar Sharif, bắn chết một người khát nước, múc nước từ giếng của ông ta trong sa mạc. Phim này, mình xem không biết bao nhiêu lần, từ bên tây, đến Thuỵ Sĩ, đến bên Ý Đại Lợi, đến khi qua Anh quốc làm việc rồi qua mỹ xem đi xem lại. Khiến mình muốn viếng thăm một lần để cho thoả tính tò mò nhất là đế chế Ottoman. Mình hiện đang ở Thổ Nhĩ Kỳ, trung tâm của đế chế Ottoman một thời.

Khi thấy Omar Sharif bắn chết người múc nước trộm của ông ta trong sa mạc, mình kêu sao ông này tàn ác thế. Trong sa mạc, người ta cần nước thì cho người ta nước như giúp họ trong cơn đói khát. Khi viếng thăm Dubai và Abu Dabhi thì mới giác ngộ cách mạng là trong sa mạc, nước còn quý hơn vàng nên người ta phải giữ nó còn hơn vàng bạc, châu báu. Không có nước thì sẽ chết. Cuộc đời họ gần với lạc đà vì lạc đà có khả năng tìm được nước ở rất xa như phụ nữ đánh hơi đâu là shopping mall.

 Họ có làm chỗ Marina, gần toà nhà cao nhất thế giới. Họ làm Show nước như ở Las Vegas, sòng bài Bellagio. Phun lên được 4 phút rồi ngưng khiến thiên hạ thất vọng. Ở Bellagio, xem đã con mắt nhất là ở trong phòng nhìn ra nghe nhạc phê không thể tả. Đây thì Chán Mớ Đời.

Mẹ già trước khu nghỉ dưỡng Atlantis, trên đảo Cọ, bên phải là xe điện trên không. Atlantis đây nghe nói đẹp lắm, giá phòng từ $500 đến $20,000 một đêm. Kinh 

Người ả rập rất nóng tính vì ở sa mạc khô cằn. Đồng chí gái cứ chửi bới kêu họ đàn áp phụ nữ, chỉ bận đồ đen khi ra đường. Mình thấy tốt, đỡ tốn tiền mua sắm trang phục. Sa mạc ít người nên lâu lâu có người lạ đến gặp, đàn ông họ muốn bảo vệ phụ nữ của họ, vợ và con gái nên phải khắc khe, che mặt mũi vì thiếu phụ nữ, họ có thể làm càng như hai ông thần nào từ Việt Nam, qua Tây Ban Nha nổi máu dê, làm càng. Nếu xét về địa dư, sa mạc thì mới hiểu lý do tại sao người ở sa mạc lại phải theo những tục lệ cổ truyền, phụ nữ ở nhà, bận đồ đen,..

Chúng ta sống trong một nền văn hoá tây phương nên dễ lên án họ như mình đã từng xem Omar Sharif quá độc ác, tàn bạo. Trong sa mạc, không ai giúp chúng ta, đơn độc nên phải ra tay trước, nghi ngờ mọi người, bảo vệ tài sản. Ít người nên lỡ ai tấn công, cướp của của chúng ta thì không có ai cứu giúp. Ra đứng giữa sa mạc thì mới cảm nhận được sự cô đơn và sự khắc nghiệt của môi trường ở đây.

Trong 7 vương quốc của vùng này, Dubai thực thi chính sách phát triển, không nhờ vào đầu hoả của mình. Họ muốn tạo dựng một Tân Gia Ba, một Hương Cảng của Trung Đông nên sử dụng hải cảng của họ để thu hút buôn bán trong vùng và quốc tế.

Thêm họ phát triển về ngành du lịch một cách sáng tạo. Cái gì họ cũng muốn làm hơn thế giới, toà nhà chọc trời cao nhất thế giới, marina dài nhất thế giới, .. để thu hút du khách. Vấn đề là sự phát triển của họ như Las Vegas, không có sự kết nối về lịch sử của quốc gia họ. Đến đây mình chỉ thấy một thành phố lớn như Las Vegas như ở tỷ lệ xích to lớn hơn trong sa mạc. Kiến trúc rất đẹp nhưng vẫn không lôi cuốn, không cảm nhận được cái hồn, lịch sử hình thành của thành phố này.

Dưới thời đế chế Ottoman, các tiểu vương quốc này, chỉ là những bộ lạc ăn cướp các thương buôn đi qua sa mạc. Sau nhờ điệp viên của Anh quốc, muốn lật đổ chế Ottoman nên trang bị súng ống cho các đám cướp này, được thể hiện rõ nhất trong phim Lawrence of Arabia, qua vai trò của ông Anthony Quinn. Từ đó, các tướng cướp được biến thành các vua dưới sự cai trị của đế chế Anh quốc, và được trao trả độc lập năm 1971. 

Họ tìm ra được dầu hoả nên trở thành giàu có nhưng không có óc phát triển tốt, cứ làm cho đẹp để khoe và tìm cách đàn áp chống đối. Ngày nay họ hơi hận Tây phương nên bắt đầu làm khó dễ, không dễ sai bảo như trước. Do dó mà Hoa Kỳ phải đổ bộ, chiếm đóng Iraq để bảo đảm năng lượng cho nước họ. Kissinger từng tuyên bố Hoa Kỳ sẵn sàng chiếm đóng trung đông để bảo vệ quyền sử dụng dầu khí.

Qua vụ Putin đánh Ukraine, Saudi đã mua dầu khí của Putin để bán lại cho Hoa Kỳ và âu châu nên cuộc cấm vận về năng lượng xem như nơ pa. Putin kiếm thêm tiền, đồng Ruble lên giá cao hơn mỹ kim trước cuộc chiến và đang tìm cách bán dầu, đổi thực phẩm bằng tiền ruble. Chán Mớ Đời 

Do đó mà nay tây phương gia tăng cung cấp vũ khí mới cho Ukraine để làm Putin kiệt quệ nhưng không biết dân âu châu đã quen sung sướng có thể chịu đựng được không vào mùa đông này.

Đại gia đình đang tạo dáng

Mình có ghé thăm một trung tâm giải trí mang tên Ferrari, được xem là to lớn và nhanh nhất thế giới nhưng nhìn xung quanh, không có gì hết ngoài sa mạc. Con mình cũng thấy chả có gì thu hút cả vì ở Hoa Kỳ đều có, có lẻ nhỏ hơn một tị nhưng các giàu tí về văn hoá nghệ thuật để du khách có thể tìm hiểu thêm rất hạn chế. Có thể có đâu đó nhưng mình tìm không ra.

Nếu trong tương lai, vùng vịnh có đánh nhau, có một tàu lớn bị đánh chìm ngay vịnh, không ai có thể vào hải cảng của Dubai để làm ăn, buôn bán hay đi du lịch thì xứ Dubai sẽ gặp vấn đề. Tưởng tượng như mùa covid vừa qua, bổng nhiên 90% dân Nhập cư lao động bị thất nghiệp, xứ này sẽ gặp vấn đề.

Thánh đường hồi giáo ở Abu Dabhi rất uy nghi, đẹp

Thấy sân toàn làm bằng đá Cẩm thạch có vẽ hoa trên. Quá đẹp

Mình thích kiến trúc của Dubai vì mới mẻ không bị gò bó như ở các xứ phương tây hay Hoa Kỳ. Có lẻ ấn tượng nhất trong chuyến đi ở vùng trung đông lần này là thánh đường Hồi Giáo ở Abu Dabhi. Xứ láng giềng của Dubai, hơi khắc khe hơn, ít cởi mỡ hơn Dubai. Đi viếng ngôi thánh đường hồi giáo to lớn nhất trung đông và tốn tiền nhiều nhất với đá Cẩm thạch và trét vàng. Quá đẹp! Chỉ tiếc là không có thì giờ để vẽ lại cảm tưởng của mình.

Người tây phương hơi chế diễu kiến trúc đạo hồi về các “dôme” tròn là củ hành nhưng trên thực tế là do người la mã tạo ra trước, sau này người hồi giáo chiếm được. Họ thông minh, thay vì đạp phá bỏ những tàn tích của chế độ cũ, họ cứ dùng lấy, thay đổi một tí như thánh đường Agia Sophia tại Istanbul. Tương tự các đoàn quân Mông Cổ chiếm đóng Tử Cấm Thành, thay vì phá tan hết các tàn tích của chế độ nhà Minh, họ vẫn tiếp tục sử dụng nên các di tích lịch sử ấy vẫn tồn tại đến ngày nay.

Các đoàn quân chiến thắng trong lịch sử, đạp phá bỏ những tài sản của nước họ chiếm đóng, thường tan vỡ sau đó. Họ không có viễn kiến, thay vì tàn phá, họ dựa vào đó để khỏi phải xây lại. Như ông vua Mehmet, khi đánh chiếm được thành phố Constanopolis của chế độ thiên chúa giáo, ông ta không cho đập phá ngôi thánh đường Agia Sophia, vẫn tiếp tục sử dụng như một thánh đường hồi giáo. Ông ta vẫn sử dụng các toà nhà kiến trúc, hệ thống dẫn thuỷ của người la mã để tạo dựng nên đế chế Ottoman sau này.

Mình ở Istanbul 4 ngày với mấy đứa con, ngày mai sẽ lên đường viếng khắp nơi của xứ Thổ Nhĩ Kỳ. Ở Istanbul, cho thấy qua bao nhiêu triều đại, các Bazzar đều có từ đời xưa với bao nhiêu thăng trầm lịch sử của dân vùng bị chuyển từ thiên chúa giáo đến hỒi giáo rồi ngày nay, dân tình cũng bớt tin vào đáng Allah. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn  

Đường xe lửa Sông Pha - Đà Lạt

 Lâu rồi, mình nghe nói Hà Nội đang tính làm lại đường xe hoả từ Sông Pha lên Đà Lạt khiến mình thất kinh. Lý do là tốn tiền mà có mấy ai đi, lại khiến dân Đà Lạt nai lưng ra đóng thuế. Nghe nói dự án lên đến 1 tỷ đô la, nhưng kinh nghiệm cho mấy ông tầu thầu thì chắc sẽ đội vốn lên 2, 3 tỷ. Du khách? Nay có tuyến đường xe hoả chạy từ Đà Lạt xuống Trại Mát mà du khách cũng ít ai đi. Phong cảnh bị phá nát bởi nạn lâm tặc thêm họ làm rẩy, toàn là các tấm nylon che làm vườn khắp nơi. Chán Mớ Đời 

Ngày nay du khách không có thời gian để mất 2 ngày 2 đêm để đi từ Song Pha lên Đà Lạt như xưa nhất là phong cảnh đã bị phá nát. Ngay mình sinh ra và lớn lên tại Đà Lạt còn không muốn trở lại để chứng kiến sự tàn phá hoàn toàn thị xã Đà Lạt  thì khó mà bắt được du khách ngoại quốc. Để chở hàng hoá như xưa? Chán Mớ Đời 

Mình có viết về người Pháp xây dựng đường xe hoả này rồi. Chỉ nhắc lại là theo tài liệu tây mình đọc thì họ ước đoán có trên 25,000 người Việt chết khi làm đường tại đây. Rất đông người thiểu số bị bắt đi làm phu, không công, khiến nhiều bộ lạc bỏ chạy qua Lào. Theo mình thì con số người Việt chết còn cao hơn vì người Pháp chắc không kể hết.

Có ông Bill Robie từng tham chiến tại Đà Lạt, có chụp ảnh rất nhiều ảnh Đà Lạt từ trực thăng, rất mê về xe lửa nên có nghiên cứu và viết về đường xe hoả này. Ông ta là người đã quyên tiền để phát phần thưởng cho mấy học sinh nghèo của hai trường Bùi Thị Xuân và Trần Hưng Đạo mà chúng ta thường thấy hình của ông ta trên các trang nhà dính dáng đến Đà Lạt. Ông ta có thành lập một trang trên facebook, mang tên Dalat Historic.

Đây mình xin tải vài tấm ảnh mình có do một anh cựu học sinh Adran gửi. Mình cũng chưa có thì giờ xem hết. Khi nào rãnh sẽ xem thấy có nhớ gì sẽ kể cho mấy bác nghe.

Tấm ảnh này thấy có người Chàm, người Việt và người dân tộc thiểu số, khai phá rừng núi để người Pháp xây dựng tuyến đường xe hoả từ Song Pha lên Đà Lạt.

Hình cho thấy người thượng làm việc nhiều còn người Việt thì làm Xu, có mang giày bốt trong khi người thượng đi chân đất.

Hình này cho thấy dân an-nam-mít cũng chân đất, xẻ núi bằng tay chân, với sức người sỏi đá cũng thành cơm.

Mình nghe con gái tiệm Hiệp Thạnh, số 11 Duy Tân kể ông Võ Quang Tiềm và ông Nguyễn Văn Phúng, em trai bà Tiềm, dạo ấy may áo quần rồi gánh 3 ngày 3 đêm đi xuống mấy chỗ công trường này để bán cho người phu, nhờ vậy mới có tiền để phát triển thương mại tại Đà Lạt sau này. Nghe nói mấy ông 30 nhiều lắm, rất tiếc hồi nhỏ mình không hỏi mấy ông này. Mình vào nhà thì thấy trong một căn phòng để hai cái hòm khiến mình thất kinh. Khi xưa, người lớn hay mua hòm trước để lỡ có đi tây phương thì con cháu có sẵn hòm, không phải đóng, mất thời gian. Sau 75 qua đời thì may có sẵn hòm để liệm và chôn nếu không thì bó chiếu.

Mình đoán mấy ông tàu chắc cũng gánh hàng đem xuống đây bán cho dân làm ở đây. Đa số là người Việt sinh sống tại Đà Lạt, người từ Huế vào. Sau này mới có người vào từ Hà Tỉnh, Nghệ An để làm vườn, trồng rau cãi cho tây, thành lập ấp Hà Đông, Nghệ Tỉnh. Chiến tranh nên dân Quảng chạy vào Đà Lạt cũng nhiều. Có lẻ vì vậy giọng người Đà Lạt hơi lai giọng Quảng.

Mình có anh bạn kể là ông ngoại anh ta là 1 trong 100 người Việt đến lập nghiệp tại Đà Lạt, có giấy khen của thị trưởng. Gia đình anh chàng này ở trong hẻm Nữ Công Gia Chánh. Dân miền nam tương đối giàu có nên ít hơn. Còn dân Chàm và người thượng thì bị bắt theo làm rất nhiều. Tài liệu pháp nói như vậy theo mình hiểu là bắt làm nô lệ, như người phi châu, bị bắt sang mỹ châu làm việc không công.

Đường rầy ở đèo Ngoạn Mục. Thấy 2 bên đường, có hai cái mương chạy song song với đường rầy. Đúng người Pháp xây dựng rất tốt. Về Đà Lạt, mình đi Phan Rang, con đường của tây làm thời Bảo Đại còn ở truồng mà vẫn tốt hơn đoạn đường Hà Nội làm sau này.

Xem hình khiến mình thất kinh vì vách núi có thể xập như chơi.

Cầu này tên gì mình quên nhưng đã có rất nhiều người phu bị chết khi xây chiếc cầu này.

Eo Gió

Ga Kabeu, đường rày phải chạy cong theo sườn núi để lên Đà Lạt.

Thấy dốc lên kinh hoàng, lúc lên cao thì móc vào đường răng cưa, chạy rất chậm. Mình chắc chắn là không đi xe này vì rất chậm. Quen sống ở ngoại quốc, cái gì cũng nhanh.

Để thực hiện mấy cầu này, có rất nhiều phu xe hoả chết nhiều vì té xuống hoặc bị thương tàn phế.

Thật ra đầu tàu cũng không kéo nổi nhiều toa xe lửa vì máy yếu, chạy bằng củi. Thêm vào bỏ ra 1 tỷ để chở được 100 hành khách. Hành khách phải trả bao nhiêu tiền để lấy lại vốn?

Có mấy đường hầm xuyên núi, sau này bỏ hoang thấy thương.

Ga Đà Lạt được xem là đẹp nhất đông Nam Á vào dạo đó, do một nhà thầu Việt Nam tên Võ Đình Dung lãnh và thực hiện. Có thời là nhà ga của hàng không Việt Nam khi Việt Cộng phá đường rầy này nên xe lửa không còn hoạt động. Khi mình đi tây thì xuống chỗ này làm thủ tục lên máy bay, rồi xe ca của hàng không Việt Nam chở xuống phi trường Liên Khương.

Hình ảnh vua Bảo Đại khánh thành đường xe hoả Song Pha và Đà Lạt. Mình không biết có phải ông Diệm muốn truất phế ông Bảo Đại và việt minh cũng muốn tuyên truyền nên hai bên đè nhau tuyền truyền ông này là Playboy, chả làm gì cả làm mất nước. Mình nghĩ một ông vua của xứ nhược tiểu thì khó mà làm gì được cho nên cũng không chửi vua. Thấy ông ta đều có mặt với thực dân tây để khánh thành nhiều vụ ở Việt Nam nên thấy chắc người Pháp cũng nể ông ta. Dù sao cũng biết nói tiếng tây như tây. Mình nhớ khi phỏng vấn vua Bảo đại, người viết cuốn sách Dragon d’Annam, kể cho mình nghe là ông ta không đi làm, sống rất nghèo với bà vợ cuối cùng Monique, được bà ta đi làm nuôi. Ông ta nói vua một nước, không thể hạ thân đi làm. Mình cũng bắt chước ông ta nên lấy vợ để đồng chí gái nuôi còn mình thì lêu bêu 1 đời rong ruổi.

Sau 30 năm nuôi mình, đồng chí gái kêu hết ngu rồi nên về hưu. Chán Mớ Đời 

Ảnh chụp năm 1948. Trong thời gian thế chiến, người Pháp lên Đà Lạt nghỉ hè nhiều vì không thể trở về mẫu quốc, nhờ đó mà Đà Lạt được phát triển tiếp nếu không thì người Pháp đã bỏ cuộc giấc mộng cuồng vĩ của họ.

Chiếc xe ca màu vàng là của công ty hàng không Việt Nam mà mình có đi được một lần khi bay xuống Sàigòn đi Tây. Lần đầu tiên đi máy bay, mình cảm thấy chảnh chọe kể gì.

Ga ở Đơn Dương

Tây Đầm lên Đà Lạt từ Phan Rang để nghỉ mát. Mình khi xưa cứ nghe thiên hạ đi nghỉ hè lên Đà Lạt, gọi là đi nghỉ mát nên viết thư cho ông Trẻ ở Sàigòn, nói là muốn về Sàigòn nghỉ mát khiến thiên hạ cười cả đời. Cứ gặp mình là chỉ mặt cười. Đúng là ngu chi mà ngu vô hậu.

Đang đào hầm dưới đèo Ngoạn Mục

Ga Tháp Chàm

Khi tây về nước thì người dân Đà Lạt và xung quanh vẫn sử dụng xe hoả. Mình có đi một hai lần gì đó với ông cụ, đi thăm ai ở Trại MÁt hay Cầu Đất gì đó. Ông lái tàu hoả, đứng đầu bên trái, nghe nói ông ta bị thương khi Việt Cộng đặt mìn. Nói chung thời đó, chở rau cải từ Trại Mát, Cầu Đất lên Đà Lạt để bán.

Chiếc cầu này nghe nói có trên 5,000 nhân công bỏ mạng khi xây dựng.

Xe hoả dùng để chở hàng hoá, có lính nghĩa quân đi theo để bảo vệ mấy ông kẹ phá hoại nhưng rồi cuối cùng họ cũng đặt mìn nổ banh ta lông

Lính mỹ mua rau quả của nhà vườn Đà Lạt chở xuống Phan Rang và Nha Trang. Mình có kể vụ đóng thùng gỗ đựng rau này rồi ở nhà ông Lào, xóm Địa Dư

Xe lửa có đầu máy chỉ kéo được 5 toa còn ở Hoa Kỳ thì xe hoả chở hàng, đứng đợi xe lửa chạy qua cũng mất 15 phút, Chán Mớ Đời 

Rau cải Đà Lạt được bán cho quân đội mỹ, nhiều tiền hơn nên dạo đó dân Đà Lạt ăn rau quả thối nhiều hơn. Đồ tốt thì bán cho mỹ. Tương tự ngày nay, đồ biển tốt như tôm xuất cảng, người Việt ăn đầu tôm. Chán Mớ Đời 

Hình ảnh của bài viết của anh Nguyễn Thịnh kể về vụ Hà Nội bán lạc xoong đầu máy xe lửa và đường rày răng cưa cho Thuỵ Sĩ. Họ đem về xứ họ tân trang lại, làm tuyến đường lên núi, hốt bạc du khách phải mua vé cả năm trước đó. Có lẻ Hà Nội nghe vậy nên muốn làm lại tuyến đường này để móc túi du khách.

Người Thuỵ Sĩ ăn mừng vì đã mua được đồ rẻ tiền để làm giàu còn Hà Nội thì ăn mừng đã tống khứ được đồ của thực dân về xứ, lại được tiền. Nghe nói $500,000 nay phải bỏ ra bạc tỷ đô la để làm lại. Hồi nhỏ thầy cô dạy cái đường rầy là của ta, ông pháp ông tây làm ra, chúng ta nên gìn giữ lấy. Chán Mớ Đời 

Mình tình cờ đọc được bài của anh Nguyễn Thịnh viết về vụ bán đường rầy và đầu máy cho Thụy Sĩ. Mình và anh ta có email qua lại. Quên hỏi là hình ảnh của anh ta lấy từ đâu hay là anh ta có tham gia trong vụ này mới có hình ảnh. Nghe nói nay du khách muốn đi xe hoả này ở Thuỵ Sĩ, phải mua vé trước 6,7 tháng giá đâu $120 một người. 

Có lẻ vì vậy Hà Nội muốn thành lập lại đường rầy này để kiếm tiền du khách. Vấn đề là Thuỵ Sĩ người ta không phá rừng, phong cảnh vẫn đẹp. Có dạo mình đi dạy ở đại học bạc khoa Lausanne, thấy nhiều góc phố tựa tựa Đà Lạt, cứ nghĩ một ngày nào đó sẽ trở lại Đà Lạt để thiết kế Đà Lạt theo các thành phố núi ở Thuỵ Sĩ, ai ngờ sau này về thăm Đà Lạt thì thất kinh.

Mình không muốn tiêu cực nhưng đọc trên mấy trang nhà du lịch như TripAvisor, du khách Tây kêu đi không bao giờ trở lại Việt Nam vì bị chặt chém vô tội vạ. Mình đi Peru, thấy mấy người bán đồ kỷ niệm cho du khách, mình chỉ lắc đầu cảm ơn là họ bỏ đi, không làm áp lực để bán nên cảm thấy dễ chịu. Trong lòng muốn đem đồng chí gái viếng thăm xứ này. Đi thăm đền Angkor, dân Miên cũng không làm áp lực, nhẹ nhàng, không thích thì họ bỏ đi, không chửi chém lại.

Ở Phi Châu nhất là Ma-rốc, dân bán đồ réo mình như muốn đánh còn ở Việt Nam thì vui lòng khách đến, phật lòng khách đi. Chán Mớ Đời 

Nguyễn Hoàng Sơn