Tấm ảnh kỷ niệm về Paris một thời

 Hôm nay, thấy trang nhà của Pháp, đăng 2 không ảnh khiến mình nhớ lại thời sinh viên, đã đi nát khu vực này. Tấm không ảnh đầu cho thấy sự thiết kế của kiến trúc Pháp theo tinh thần cartesien, như điện Versailles đã ảnh hưởng đến sự thiết kế thủ đô của Hoa Kỳ. 

Pháp quốc giúp người Mỹ đánh bại quân đội Anh quốc, với sự tham gia cuộc chiến của tướng La Fayette, khiến người Anh quốc tống cổ 60,000 người Pháp sinh sống tại Gia-nã-đại, 1 số di cư về vùng Louisiana. Có lẻ vì vậy, người Mỹ muốn đoạn tuyệt với văn hoá Anh quốc, nên mời các kiến trúc sư pháp sang thiết kế thủ đô Hoa Thịnh Đốn.

Khi xưa, Pháp quốc và Anh quốc là hai nước hùng mạnh nhất âu châu nên tìm cách hạ nhau. Thấy người di dân ở thuộc địa của Anh quốc, nổi lên chống lại vua Anh quốc, bị bị sưu thuế cao, nên triều đình pháp tăng viện như ngày nay Hoa Kỳ giúp Ukraine. Cuối cùng tốn tiền quá nên đánh thuế dân pháp, gây bạo loạn đưa đến cuộc cách mạng 1789. Sau này lại giúp ông Mễ đánh Hoa Kỳ, kêu vô ơn nên te tua, banh ta lông. Lại mất Louisiana, bán rẻ lại.

Hình này cho thấy cái trục thẳng từ vườn Tuileries, nơi nhà vua và giới quý tộc ra đây chơi khi họ còn sống tại Paris, ở Port Royal, bên tay phải, sau đại lộ Rivoli. Sau nhà vua cho xây điện Versailles và dời đô về đấy, nên vua chúa không biết đời sống dân chúng ra sao, gây nên cuộc cách mạng long trời lỡ đất.

Nói chung địa ốc của Paris ở phía tây thì đắt tiền hơn phía bên đông Paris. Lý do là gió thổi từ phía tây qua hướng đông nên đa số các nhà máy xưa đều nằm phía đông. Mấy tháng đầu khi mới sang Paris thì mình ở thành phố Pantin, phía đông, thấy nhà cửa bị khói bám đầy. Sau này mình mướn được phòng ô sin ở Neuilly Sur Seine thì thiên hạ tưởng mình giàu. Cả đời anh gặp mình cũng tưởng mình giàu. Chán Mớ Đời 

Phòng ô sin 2 thuốc bề ngang, 3 thước bề dọc, không có sưởi vào mùa đông. Lúc đó chưa học được cách nung cục gạch như ai từng ở Pháp kể, để sưởi ấm mùa đông. Mà nếu biết thì không biết làm sao để nung cục gạch vì trong phòng nhỏ bé không có lò nấu. Mình có mua cái lò ga căm trại để nấu cơm khi thèm. Còn nung gạch thì chắc khôgn được. Chán Mớ Đời 

Dạo còn sinh viên, mình hay ra đây vào cuối tuần để tập vẽ, đẹp lắm. Mình thích hơn là vườn Lục Xâm Bảo mà ông Cung Trầm Tưởng đã nói đến. Khi mới qua Tây, phải bò ra vườn Luxembourg, ngay ngày đầu tiên để viếng vườn này. Rồi đi qua khu vực La tinh. Khu vực này khi xưa, chỉ toàn là đại học, sinh viên khắp nơi về Paris học, dạo ấy toàn là dạy bằng tiếng la tinh vì Pháp quốc hay các nước lân cận đều nói thổ ngữ. Do đó người ta ra đây nghe sinh viên trò chuyện bằng tiếng la tinh nên người dân sở tại mới gọi khau La-tinh (quartier latin).

Trong tấm ảnh, bên trái là dòng sông Seine, đục ngầu, dơ không ai dám tắm. Khi xưa, chỗ cái đảo La Cité thì các tay mỗ lợn, ngựa, bò xong thì quăng đồ dơ, xương xẩu máu me xuống sông Seine. Đọc mấy sách vở kể về thời đó kinh hoàng lắm. 

Hồi nhỏ, mình nghe mấy ông Cũng Trầm Tưởng, Phạm Duy nói về Paris khiến mình mê, muốn đi tây để rồi khi sang đó, thấy sự thật và từ đó mình không đọc thơ nữa vì biết thi sĩ là những tên vớ vẩn, viết bú xua la mua để chim gái.

Chỗ bùng binh ở dưới cho thấy một đường thẳng kéo dài lên đến khu vực La Défense, trung tâm hành chánh, thương mại mới ngoài Paris. Đi thêm nữa sẽ về phía Saint Germain des Pres, Versailles. Dạo ấy mình ở Neuilly sur Seine, nằm giữa Paris và La Défense.

Công viên Les Tuileries rất rộng, được xây cất cho vua chúa du ngoạn nằm giữa sông Seine và đại lộ Rivoli với những Arcades đẹp tuyệt vời. Mình thăm viếng tất cả thủ đô của Châu Âu nhưng không có đại lộ nào đẹp như đại lộ này. Ở Bologna bên Ý Đại Lợi thì có nhưng rất ngắn ngủi, không hoành tráng như ở Paris.

Gần cổng vào của công viên có hồ nước với 8 cạnh. Có cây cối lạ và viện bảo tàng Orangerie, hình như chỗ này người ta trưng bày tranh của thế kỷ 20 nhất là mấy tấm tranh của Claude Monet. Lâu quá nên không chắc.

Ngoài cổng có một Khải hoàn môn nhỏ hơn Khải hoàn môn trên đại lộ Champs Elysees, được gọi là arc de triomphe Austerlitz, được xây để tưởng nhớ chiến thắng lừng lẩy của hoàng đế Napoleon. Đặc điểm là vào ngày 2 tháng 12 mỗi năm, vào lúc 5 giờ chiều nếu đứng ngay góc này, nhìn về phía Tây, qua trục đại lộ Champs Elysees thì thấy mặt trời lặn trong khung vòng tròn của Khải hoàn môn này. Mình có ra đây một lần ngày 2 tháng 12 để xem thì đúng thật. Rất lạnh vào mùa đông, đứng đợi.

Thật sự kiến thiết đô thị của Pháp sau cách mạng 1789, có rất nhiều ảnh hưởng bởi cuộc cách mạng long trời lỡ đất. Có ông bá tước tên Hausmann được Napoleon giao cho công việc thiết kế lại thủ đô. Đi chiếm tài nguyên các nước trên thế giới nên có tiền, muốn xây dựng lại Paris. Trước đó, các đường phố của Paris rất chật hẹp, quanh co nên khi bạo loạn nổi dậy thì lính nhà vua không trấn áp được. Dân tình bỏ chạy vào các xóm núp. Nếu đọc cuốn Les Miserables của ông Victor Hugo sẽ thấy, không có cầu tiêu, nhà tắm, cống rãnh.

Khi Napoleon kêu ông bá tước này thiết kế lại đô thị, ông ta cho phá tan hết mấy khu quanh co và làm các đại lộ thẳng bong. Lý do là khi có biểu tình, quân đội của Napoleon, có thể đem súng đại bác ra đặt giữa đường để bắn vào đám biểu tình. Dân không thoát nên không còn bạo loạn. Dạo ấy, người Pháp có tinh thần như Tận cập Bình, lộn xộn là đem bắn, mà phải dùng đại bác. Không thằng tây con đầm nào dám lộn xộn gì nữa.

Đến thời De Gaulle, sinh viên, bị ảnh hưởng của cuộc cách mạng văn hoá bên tàu do Mao sến sán tổ chức nên sinh viên xuống đường biểu tình, họ nạy mấy cục đá làm đường lên, chọi cảnh sát nên sau đó chính phủ De Gaulle cho làm lại đường xá hết để tránh sinh viên ném đá bể đầu cảnh sát cơ động.

Đi viếng Tiệp Khắc, thấy họ lại làm các con đường với đá ong nhỏ lại như xưa, tạo dựng lại khung cảnh xưa. Chán Mớ Đời 

Qua Khải hoàn môn Austerlitz thì sẽ thấy công trường Concorde, ở giữa họ cho dựng cái bút tháp (obelisk) của Ai Cập, mà quân đội Napoleon, sang bên đó đánh chiếm rồi vác về, làm của họ. Nếu đứng đây nhìn qua dòng sông sẽ thấy chiếc cầu Hoà Hợp (concorde), đến quốc hội của người Pháp, còn gọi là Palais Bourbon. Khi xưa, học lịch sử tây, mấy ông tây nói về mấy địa điểm này khiến mình bò đội nón nên ai cũng kêu mình ngu như bò.

Nếu mình không lầm là sau cuộc cách mạng, họ cãi nhau ở quốc hội sau đó bắt mấy dân biểu phản động, chống lại cách mạng đem ra công trường Hoà Hợp (concorde), đem lên máy chém đầu để hoà hợp hoà giải dân tộc. Chán Mớ Đời 

Đi lên một chút là vườn Champs Elysees, mà bên tay phải là toà đại sứ Hoa Kỳ. Lâu lâu đi ngang đây mình thấy người ta xếp hàng để vào toà đại sứ xin chiếu khán. Đi lên chút nữa bên tay phải đường gì quên là điện Elysees của tổng thống Pháp, gần đó là hôtel Matigon của thủ tướng pháp,..

Bên tay trái là Grand Palais de la découverte, mình hay đến đây xem triển lãm tranh. Thời sinh viên đi viếng viện bảo tàng miễn phí nên mùa đông, cuối tuần, trời lạnh, mình bò vào viện bảo tàng để trốn lạnh và xem tranh,…

Sau đó đi theo đại lộ Champs Elysees tới Khải Hoàn Môn chính. Mình hay đi bộ từ trường về nhà. Vào mùa đá bóng, cứ thứ tư là mình bò lại đây, có một tiệm cho thuê máy truyền hình, hình như tên Locatel, đứng xem đội Saint Étienne của Pháp đá. Dạo đó có Rocheteau, Herve,…đá. Trời lạnh, toàn dân da màu, nghèo không có máy truyền hình, đứng xem. Sau này mình quen mấy thằng tây thích đá banh nên đến nhà xem ké.

Đại lộ này dài lắm, mấy cây số, mình nhớ có một góc đường, có siêu thị Monoprix, mình hay vào đây mua đồ. Có lần, một bà đầm hỏi mình có phải người Thuỵ Điển khiến mình thất kinh. Không biết bà ta chửi xéo mình hay chưa bao giờ gặp một người Tàu. Trong khu này, bên trong có một tiệm ăn MacDonalds, đông khách nhất nước Pháp.

Chỗ này có hai tiệm ăn nổi tiếng là Lido và Le Fouquet. Mình có ăn ở tiệm Lido rồi và Au Fouquet, lần chót về Paris có ghé lại đây. Mình tính ngủ lại khách sạn này luôn để sáng đi bộ ở Champs Elysees nhưng không có phòng.

Qua Khải Hoàn Môn mà ngày nay người ta gọi công trường Charles De Gaulle, để nhớ đến ông tổng thống đã anh dũng kháng chiến chống lại Hitler từ bên Anh quốc, thì đến một khu hí viện, được gọi là Palais gì đó quên tên, hình như Palais de congrès thì phải. Mình có vào xem một lần khi đi nghe Khánh Ly từ bên Mỹ qua hát. Cảm động. Bao nhiêu năm nghe lại tiếng Việt nhất là bài “bên đời hiểu quạnh” một lần chợt nghe quê quán tôi xưa, giọng người gọi tôi nghe tiếng rất nhu mì. Lòng thật bình yên mà sao buồn thế,… dạo ấy nghe mấy bài này xong là chỉ có khóc nên từ đo mình không nghe nhạc việt đến giờ vì buồn, làm mất ý chí.

Ông Pierre, thuộc lính hải quân pháp, từng chiến đấu tại Việt Nam, mà sau này có cuốn phim “Le crabe tambour”, kể về cuộc đời của ông ta từ Việt Nam đến Algérie rồi vào tù vì theo OAS, muốn lật đổ De Gaulle vì ông này giao trả đọc lập lại cho người dân Algerie. Mình có ghé thăm ở Nimes, ông ta nói mình muốn thành công thì phải bỏ đám bạn Việt Nam của mày. Lý do là như các nhóm mất quê hương, hay tụ nhau lại, than khóc như các nhóm tỵ nạn khác như Nga, Đông âu nên mình ít giao thiệp với người Việt ở âu châu.

Sau đó là đến Porte de Maillot, thành phố Neuilly sur Seine nơi mình ở 8 năm trời. Thành phố này có bệnh viện Hoa Kỳ, nổi tiếng, dân giàu có là đến đây nằm.

Xem trong ảnh, bên tay trái, có vùng xanh, đó là Bois de Boulogne, là khu rừng gần nhất ở phía tây của Paris. Khi mình ở Neuilly Sur Seine, mỗi sáng mưa, tuyết, hè , mình đều chạy bộ trong rừng này. Từ nhà, đi bộ xuống trạm métro Les Sablons, băng qua vườn Jardin d’acclimatation , là đến. Cuối tuần thì mò đi kiếm mấy thằng Tây để đá banh.

Có lần mình đang chạy bộ, thấy một tên tây chạy rồi một bà đầm rượt theo chửi rủa, tùm lum. Hỏi ra mới biết là ngôi rừng ngày là nơi các chị em ta tụ họp đi khách ban đêm. Không hiểu 6 giờ sáng, bà đầm này vẫn còn làm tăng ca bị tây chơi chạy. Chán Mớ Đời  

Hình này thì cho thấy đại lộ Rivoli, dài từ quảng trường Concorde tới cuối viện bảo tàng Louvre. Bên tay trái là vườn Tuileries, đã kể trên còn bên phải là viện bảo tàng Louvre.

Khi đi học, mỗi sáng mình đi xe métro đến trạm Louvre, leo ra khỏi trạm ngay góc Rivoli và Rue Du Louvre, chỗ này là nhà của hai vợ chồng quen Cecile và Lionel. Cecilia là cháu ông bà Cayla, nên từ đó mình quen mướn căn phòng ô sin ở Neuilly của họ. Sau đó họ cho ở không lấy tiền. Lionel chết rất trẻ, đi đám ở nhà thờ trước Louvre, hình như tên nhà thờ là Saint-Germain-l’Auxerrois.

Từ métro, mình đi bộ xuống phía sông Seine, rồi quẹo phải leo lên Passerelle des Arts. Trong hình thấy cái cầu nhỏ nhất bên tay phải, có tàu bên cạnh và cái mõm của đảo ngay Pont Neuf (cầu Mới), nơi có tượng của vua Henri 8, nổi tiếng bắt mấy cô bồ, không được tắm 3 tháng trước khi thả gà ra đá với ông ta.

Đối diện với cầu Passerelle des Arts là viện hàn lâm của pháp (institut de france). Mình vẽ ná thở chỗ này, mỗi ngày sau khi ăn trưa. Không có tiền đi uống cà phê với tụi học chung, bò ra đây ngồi vẽ. Nhờ đó mà sau này mình vẽ khá lên.

Có lẻ chỗ này là điểm gây ấn tượng nhất cho mình tại Paris. Sáng đi bộ qua cầu xem mặt trời mọc ở phía sau nhà thờ Notre Dames de Paris tỏng sương mù. Đẹp nức nở. Chiều về thì hay thấy mấy người cầm đàn đánh trên cầu, thiên hạ ngừng lại nghe và cho tiền. Có khi hứng họ ôm nhau nhảy. Sau này mình về thì thấy thiên hạ mua ổ khoá, khoá nơi lang cang để thể hiện mối tình baguette và saucisson.

Lò mò lại đường Rue de Seine, rồi đến trường. Hôm trước, gặp con trai của anh bạn, sắp sang Paris học tiến sĩ về thông minh nhân tạo, mình nói là cơm đại học bên đó dỡ lắm. Nó nói học đại học Paris 11 ở vùng Orsay. Khi xưa, 6 năm trời mình ăn ở đại học, ớn luôn, thức ăn tây do người ả rập nấu, ngược lại bên Ý Đại Lợi thì cơm đại học xá ngon cực. Năm mình đi làm bên Ý Đại Lợi, ăn ở đại học xá thì được xem là năm thần tiên nhất của đời sinh viên. Anh bạn kêu, không bằng bên Nga la tư, ông thần này đi học bên Nga nên nói thức ăn của xã hội chủ nghĩa còn cực tồi lắm. Được cái là nhà nước liên Xô bao cấp hết.

Nhớ mấy tháng đầu đến Pháp, trễ niên học nên mình phải đi làm, trưa đi ăn, ghé đại học Jussieu để ăn ở cơm đại học. Chưa phải sinh viên nên phải kiếm mấy tên sinh viên Việt Nam, nhờ mua phiếu ăn, đâu 2.3 quan một bữa. Sau này, tây biết tẩy nên xét thẻ sinh viên. Sau này, cứ mua baguette với một thỏi sô cô la, bẻ ra nhét sô cô la trong bánh mì, ăn uống nước cầm hơi. Khi đi học thì hay ăn ở đường Saint Andre des Arts, không nhớ là thuộc đại học nào. Dạo đó thì có thẻ sinh viên thì có thể vào ăn bất cứ đại học xá nào. Có lẻ tiệm ăn cho sinh viên có chất lượng nhất là ở Cité Universitaire. Hơi xa cho mình vì phải lấy xe điện ngầm và đổi mấy lần. Thường thì xuống đây cuối tuần. Chán Mớ Đời 

Phía bên trái, gần trường cao đẳng quốc gia mỹ thuật, gần sông Seine, là nhà ga xe lửa Orsay. Sau này họ đổi thành một viện bảo tàng. 

Có lẻ kỷ niệm khó quên nhất là khi mình đi làm bồi cho một tiệm ăn nhỏ Việt Nam vào buổi tối cuối tuần. Được trả công lại được ăn cơm Việt Nam. Bà chủ này tội lắm, người làm cho gia đình ông tướng Dương Văn Minh. Không biết lý do nào bà ta lại chạy sang Paris, có một thằng con trai, đâu bằng tuổi mình học lớn hơn. Anh chàng này trong tuần phụ mẹ nhưng cuối tuần thì đi nhảy đầm, đánh bài, chả học hành gì cả.

Có lần, mình ghé lại ăn thì không thấy ông con, hỏi đâu rồi, kêu nó đi đánh bạc, báo cô rồi. Khách vào đông, thật sự tiệm nhỏ, chứa tối đa 16 thực khách. Thấy bà ta vừa nấu ăn vừa chạy bàn, thực khách đợi nên mình nhảy vào phụ bà ta, bưng đồ cho thực khách. Cuối bữa, bà ta cho mình ăn bún thịt nướng sau đó tặng cho một ít tiền tươi. Mừng quá. Bà ta kêu mỗi thứ 7, chủ Nhật lại phụ bà ta vì thằng con đi chơi.

Thế là mình đến phụ bà ta hàng tuần, được trả 100 quan, lại cho xơi hai tô bún thịt nướng. Một hôm, khách đông quá nên khi đóng cửa thì métro đóng cửa. Mình kêu taxi về thì trả 120 quan, lỗ 20 quan cho buổi tối đi làm. Từ đó mình đi bộ về nhà sau 12 giờ đêm. Đi bộ 10 cây số, leo lên 8 tầng lầu thì sáng hôm sau hết bò dậy chạy bộ. Chán Mớ Đời 

Nhiều hôm trời mùa đông lạnh kinh hoàng, vẫn phải lết trong sương gió. Không muốn làm lãng tử như mấy ông nhà thơ kể, lạnh buốt mà lết sau 6 tiếng chạy bàn. Kinh

(Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đường xe lửa Sông Pha - Đà Lạt

 Lâu rồi, mình nghe nói Hà Nội đang tính làm lại đường xe hoả từ Sông Pha lên Đà Lạt khiến mình thất kinh. Lý do là tốn tiền mà có mấy ai đi, lại khiến dân Đà Lạt nai lưng ra đóng thuế. Nghe nói dự án lên đến 1 tỷ đô la, nhưng kinh nghiệm cho mấy ông tầu thầu thì chắc sẽ đội vốn lên 2, 3 tỷ. Du khách? Nay có tuyến đường xe hoả chạy từ Đà Lạt xuống Trại Mát mà du khách cũng ít ai đi. Phong cảnh bị phá nát bởi nạn lâm tặc thêm họ làm rẩy, toàn là các tấm nylon che làm vườn khắp nơi. Chán Mớ Đời 

Ngày nay du khách không có thời gian để mất 2 ngày 2 đêm để đi từ Song Pha lên Đà Lạt như xưa nhất là phong cảnh đã bị phá nát. Ngay mình sinh ra và lớn lên tại Đà Lạt còn không muốn trở lại để chứng kiến sự tàn phá hoàn toàn thị xã Đà Lạt  thì khó mà bắt được du khách ngoại quốc. Để chở hàng hoá như xưa? Chán Mớ Đời 

Mình có viết về người Pháp xây dựng đường xe hoả này rồi. Chỉ nhắc lại là theo tài liệu tây mình đọc thì họ ước đoán có trên 25,000 người Việt chết khi làm đường tại đây. Rất đông người thiểu số bị bắt đi làm phu, không công, khiến nhiều bộ lạc bỏ chạy qua Lào. Theo mình thì con số người Việt chết còn cao hơn vì người Pháp chắc không kể hết.

Có ông Bill Robie từng tham chiến tại Đà Lạt, có chụp ảnh rất nhiều ảnh Đà Lạt từ trực thăng, rất mê về xe lửa nên có nghiên cứu và viết về đường xe hoả này. Ông ta là người đã quyên tiền để phát phần thưởng cho mấy học sinh nghèo của hai trường Bùi Thị Xuân và Trần Hưng Đạo mà chúng ta thường thấy hình của ông ta trên các trang nhà dính dáng đến Đà Lạt. Ông ta có thành lập một trang trên facebook, mang tên Dalat Historic.

Đây mình xin tải vài tấm ảnh mình có do một anh cựu học sinh Adran gửi. Mình cũng chưa có thì giờ xem hết. Khi nào rãnh sẽ xem thấy có nhớ gì sẽ kể cho mấy bác nghe.

Tấm ảnh này thấy có người Chàm, người Việt và người dân tộc thiểu số, khai phá rừng núi để người Pháp xây dựng tuyến đường xe hoả từ Song Pha lên Đà Lạt.

Hình cho thấy người thượng làm việc nhiều còn người Việt thì làm Xu, có mang giày bốt trong khi người thượng đi chân đất.

Hình này cho thấy dân an-nam-mít cũng chân đất, xẻ núi bằng tay chân, với sức người sỏi đá cũng thành cơm.

Mình nghe con gái tiệm Hiệp Thạnh, số 11 Duy Tân kể ông Võ Quang Tiềm và ông Nguyễn Văn Phúng, em trai bà Tiềm, dạo ấy may áo quần rồi gánh 3 ngày 3 đêm đi xuống mấy chỗ công trường này để bán cho người phu, nhờ vậy mới có tiền để phát triển thương mại tại Đà Lạt sau này. Nghe nói mấy ông 30 nhiều lắm, rất tiếc hồi nhỏ mình không hỏi mấy ông này. Mình vào nhà thì thấy trong một căn phòng để hai cái hòm khiến mình thất kinh. Khi xưa, người lớn hay mua hòm trước để lỡ có đi tây phương thì con cháu có sẵn hòm, không phải đóng, mất thời gian. Sau 75 qua đời thì may có sẵn hòm để liệm và chôn nếu không thì bó chiếu.

Mình đoán mấy ông tàu chắc cũng gánh hàng đem xuống đây bán cho dân làm ở đây. Đa số là người Việt sinh sống tại Đà Lạt, người từ Huế vào. Sau này mới có người vào từ Hà Tỉnh, Nghệ An để làm vườn, trồng rau cãi cho tây, thành lập ấp Hà Đông, Nghệ Tỉnh. Chiến tranh nên dân Quảng chạy vào Đà Lạt cũng nhiều. Có lẻ vì vậy giọng người Đà Lạt hơi lai giọng Quảng.

Mình có anh bạn kể là ông ngoại anh ta là 1 trong 100 người Việt đến lập nghiệp tại Đà Lạt, có giấy khen của thị trưởng. Gia đình anh chàng này ở trong hẻm Nữ Công Gia Chánh. Dân miền nam tương đối giàu có nên ít hơn. Còn dân Chàm và người thượng thì bị bắt theo làm rất nhiều. Tài liệu pháp nói như vậy theo mình hiểu là bắt làm nô lệ, như người phi châu, bị bắt sang mỹ châu làm việc không công.

Đường rầy ở đèo Ngoạn Mục. Thấy 2 bên đường, có hai cái mương chạy song song với đường rầy. Đúng người Pháp xây dựng rất tốt. Về Đà Lạt, mình đi Phan Rang, con đường của tây làm thời Bảo Đại còn ở truồng mà vẫn tốt hơn đoạn đường Hà Nội làm sau này.

Xem hình khiến mình thất kinh vì vách núi có thể xập như chơi.

Cầu này tên gì mình quên nhưng đã có rất nhiều người phu bị chết khi xây chiếc cầu này.

Eo Gió

Ga Kabeu, đường rày phải chạy cong theo sườn núi để lên Đà Lạt.

Thấy dốc lên kinh hoàng, lúc lên cao thì móc vào đường răng cưa, chạy rất chậm. Mình chắc chắn là không đi xe này vì rất chậm. Quen sống ở ngoại quốc, cái gì cũng nhanh.

Để thực hiện mấy cầu này, có rất nhiều phu xe hoả chết nhiều vì té xuống hoặc bị thương tàn phế.

Thật ra đầu tàu cũng không kéo nổi nhiều toa xe lửa vì máy yếu, chạy bằng củi. Thêm vào bỏ ra 1 tỷ để chở được 100 hành khách. Hành khách phải trả bao nhiêu tiền để lấy lại vốn?

Có mấy đường hầm xuyên núi, sau này bỏ hoang thấy thương.

Ga Đà Lạt được xem là đẹp nhất đông Nam Á vào dạo đó, do một nhà thầu Việt Nam tên Võ Đình Dung lãnh và thực hiện. Có thời là nhà ga của hàng không Việt Nam khi Việt Cộng phá đường rầy này nên xe lửa không còn hoạt động. Khi mình đi tây thì xuống chỗ này làm thủ tục lên máy bay, rồi xe ca của hàng không Việt Nam chở xuống phi trường Liên Khương.

Hình ảnh vua Bảo Đại khánh thành đường xe hoả Song Pha và Đà Lạt. Mình không biết có phải ông Diệm muốn truất phế ông Bảo Đại và việt minh cũng muốn tuyên truyền nên hai bên đè nhau tuyền truyền ông này là Playboy, chả làm gì cả làm mất nước. Mình nghĩ một ông vua của xứ nhược tiểu thì khó mà làm gì được cho nên cũng không chửi vua. Thấy ông ta đều có mặt với thực dân tây để khánh thành nhiều vụ ở Việt Nam nên thấy chắc người Pháp cũng nể ông ta. Dù sao cũng biết nói tiếng tây như tây. Mình nhớ khi phỏng vấn vua Bảo đại, người viết cuốn sách Dragon d’Annam, kể cho mình nghe là ông ta không đi làm, sống rất nghèo với bà vợ cuối cùng Monique, được bà ta đi làm nuôi. Ông ta nói vua một nước, không thể hạ thân đi làm. Mình cũng bắt chước ông ta nên lấy vợ để đồng chí gái nuôi còn mình thì lêu bêu 1 đời rong ruổi.

Sau 30 năm nuôi mình, đồng chí gái kêu hết ngu rồi nên về hưu. Chán Mớ Đời 

Ảnh chụp năm 1948. Trong thời gian thế chiến, người Pháp lên Đà Lạt nghỉ hè nhiều vì không thể trở về mẫu quốc, nhờ đó mà Đà Lạt được phát triển tiếp nếu không thì người Pháp đã bỏ cuộc giấc mộng cuồng vĩ của họ.

Chiếc xe ca màu vàng là của công ty hàng không Việt Nam mà mình có đi được một lần khi bay xuống Sàigòn đi Tây. Lần đầu tiên đi máy bay, mình cảm thấy chảnh chọe kể gì.

Ga ở Đơn Dương

Tây Đầm lên Đà Lạt từ Phan Rang để nghỉ mát. Mình khi xưa cứ nghe thiên hạ đi nghỉ hè lên Đà Lạt, gọi là đi nghỉ mát nên viết thư cho ông Trẻ ở Sàigòn, nói là muốn về Sàigòn nghỉ mát khiến thiên hạ cười cả đời. Cứ gặp mình là chỉ mặt cười. Đúng là ngu chi mà ngu vô hậu.

Đang đào hầm dưới đèo Ngoạn Mục

Ga Tháp Chàm

Khi tây về nước thì người dân Đà Lạt và xung quanh vẫn sử dụng xe hoả. Mình có đi một hai lần gì đó với ông cụ, đi thăm ai ở Trại MÁt hay Cầu Đất gì đó. Ông lái tàu hoả, đứng đầu bên trái, nghe nói ông ta bị thương khi Việt Cộng đặt mìn. Nói chung thời đó, chở rau cải từ Trại Mát, Cầu Đất lên Đà Lạt để bán.

Chiếc cầu này nghe nói có trên 5,000 nhân công bỏ mạng khi xây dựng.

Xe hoả dùng để chở hàng hoá, có lính nghĩa quân đi theo để bảo vệ mấy ông kẹ phá hoại nhưng rồi cuối cùng họ cũng đặt mìn nổ banh ta lông

Lính mỹ mua rau quả của nhà vườn Đà Lạt chở xuống Phan Rang và Nha Trang. Mình có kể vụ đóng thùng gỗ đựng rau này rồi ở nhà ông Lào, xóm Địa Dư

Xe lửa có đầu máy chỉ kéo được 5 toa còn ở Hoa Kỳ thì xe hoả chở hàng, đứng đợi xe lửa chạy qua cũng mất 15 phút, Chán Mớ Đời 

Rau cải Đà Lạt được bán cho quân đội mỹ, nhiều tiền hơn nên dạo đó dân Đà Lạt ăn rau quả thối nhiều hơn. Đồ tốt thì bán cho mỹ. Tương tự ngày nay, đồ biển tốt như tôm xuất cảng, người Việt ăn đầu tôm. Chán Mớ Đời 

Hình ảnh của bài viết của anh Nguyễn Thịnh kể về vụ Hà Nội bán lạc xoong đầu máy xe lửa và đường rày răng cưa cho Thuỵ Sĩ. Họ đem về xứ họ tân trang lại, làm tuyến đường lên núi, hốt bạc du khách phải mua vé cả năm trước đó. Có lẻ Hà Nội nghe vậy nên muốn làm lại tuyến đường này để móc túi du khách.

Người Thuỵ Sĩ ăn mừng vì đã mua được đồ rẻ tiền để làm giàu còn Hà Nội thì ăn mừng đã tống khứ được đồ của thực dân về xứ, lại được tiền. Nghe nói $500,000 nay phải bỏ ra bạc tỷ đô la để làm lại. Hồi nhỏ thầy cô dạy cái đường rầy là của ta, ông pháp ông tây làm ra, chúng ta nên gìn giữ lấy. Chán Mớ Đời 

Mình tình cờ đọc được bài của anh Nguyễn Thịnh viết về vụ bán đường rầy và đầu máy cho Thụy Sĩ. Mình và anh ta có email qua lại. Quên hỏi là hình ảnh của anh ta lấy từ đâu hay là anh ta có tham gia trong vụ này mới có hình ảnh. Nghe nói nay du khách muốn đi xe hoả này ở Thuỵ Sĩ, phải mua vé trước 6,7 tháng giá đâu $120 một người. 

Có lẻ vì vậy Hà Nội muốn thành lập lại đường rầy này để kiếm tiền du khách. Vấn đề là Thuỵ Sĩ người ta không phá rừng, phong cảnh vẫn đẹp. Có dạo mình đi dạy ở đại học bạc khoa Lausanne, thấy nhiều góc phố tựa tựa Đà Lạt, cứ nghĩ một ngày nào đó sẽ trở lại Đà Lạt để thiết kế Đà Lạt theo các thành phố núi ở Thuỵ Sĩ, ai ngờ sau này về thăm Đà Lạt thì thất kinh.

Mình không muốn tiêu cực nhưng đọc trên mấy trang nhà du lịch như TripAvisor, du khách Tây kêu đi không bao giờ trở lại Việt Nam vì bị chặt chém vô tội vạ. Mình đi Peru, thấy mấy người bán đồ kỷ niệm cho du khách, mình chỉ lắc đầu cảm ơn là họ bỏ đi, không làm áp lực để bán nên cảm thấy dễ chịu. Trong lòng muốn đem đồng chí gái viếng thăm xứ này. Đi thăm đền Angkor, dân Miên cũng không làm áp lực, nhẹ nhàng, không thích thì họ bỏ đi, không chửi chém lại.

Ở Phi Châu nhất là Ma-rốc, dân bán đồ réo mình như muốn đánh còn ở Việt Nam thì vui lòng khách đến, phật lòng khách đi. Chán Mớ Đời 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đầy tớ nhân dân hay ô-sin

Có nhiều người thắc mắc, kêu mình rời Việt Nam trước 75 nhưng lại hay dùng các từ hậu 75. Khi xưa học chương trình pháp, ngoại trừ hai năm cuối trung học nên tiếng Việt không thạo lắm. Khi lái xe lên vườn, mình hay nghe chương trình Đọc Báo Vẹm để khỏi buồn ngủ. Hai ông thần đọc báo từ Việt Nam giúp mình học thêm từ vựng việt ngữ để viết tiếng Việt. Chán Mớ Đời 

Như đã kể, năm nay đánh dấu 30 năm nội chiến từng ngày trong cuộc đấu tranh tư tưởng chống xâm lược, bá quyền của đồng chí gái. Nhớ khi mới dọn nhà, cái phòng đựng áo quần cho hai vợ chồng, to hơn căn phòng ô sin mà mình ở trong vòng 8 năm tại Paris. Đồng chí gái kêu bên ni là của tui, còn bên tê là của ôn. Dần dần tư tưởng bá quyền của đồng chí gái đã chiếm hết phía bên mình, tống hết áo quần của mình ra ga ra, cho đi kinh tế mới luôn. Không gian riêng tư của mình ở nhà, chỉ khe khẽ ở ngoài nhà đậu xe và vườn. Trên vườn thì không có đồng chí gái lên nên tha hồ mà tung hoành.

Có lần trong quá trình học tập, bồi dưỡng đạo Đức cách mạng, tư tưởng ưu việt và định hướng kinh tế thị trường tương lai của đồng chí gái, mình đột phá tư duy kêu anh là lãnh đạo, em là nhà nước còn hai đứa con là đầy tớ nhân dân theo đúng quy trình, tiêu chuẩn một mái ấm gia đình hạnh phúc, một chồng, một vợ, hai con. Thằng con sinh trước thì gọi nhân dân 1, còn con gái sinh sau thì nhân dân 2.

Đồng chí gái lắc đầu, hứ một cái thật to, kêu ôn ăn chi mà ngu rựa, học tập bấy lâu mà vẫn chưa giác ngộ cách mạng khiến mình ngơ ngơ ngáo ngáo. Thấy mình đã ngu lại ngu bền vững, có độ dầy hơn nên Đồng chí gái đưa tay vỗ bướm cô nàng rồi kêu đây lãnh đạo, tui là nhà nước, hai đứa nhỏ là nhân dân cao cấp còn ôn là đầy tớ nhân dân. Thế là bao nhiêu chuyện nuôi con, cô nàng bàn giao cho mình, chở con đi học, đi hầu chúng khi học các môn ngoại khoá và nấu cơm cho chúng.

 

Bổng như có ai nhắc mình chợt mạc khải sự hiển linh này. Hoá ra nhà văn Lỗ Tấn bên tầu có phán khi xưa:

Hoành my lãnh đối thiên phu chỉ, 

Phủ thủ cam vi nhũ tử ngưu.
          Xin tạm dịch là:
Trợn mắt xem khinh nghìn lực sĩ, 

Cúi đầu làm ngựa các nhi đồng.

Mình từ bé, ra đường không dám ngước mặt nhìn đời, lúc nào cũng cúi đầu xuống đất như sợ phải đạp cứt chó ở Paris, nhất là khi vào mấy xóm như Dốc Nhà Bò, Hoàng Diệu vì sợ bị chúng đánh hội đồng nên không dám trợn mắt thằng tây còn đầm nào cả, còn làm thân trâu ngựa cho con và vợ cởi thì được.

Mình không nghe lời thì đồng chí gái cho qua phòng bên ngủ, không được sờ bướm của nàng, nghiên cứu về môn cuntology. Mình bố trí và đấu tranh tư tưởng tránh nghĩ đến cái bướm nhưng sau độ một tuần là đành thua non. Đầu hàng như Dương Văn Minh ngày 30/4/75 vô điều kiện. Chán Mớ Đời 

Hồi nhỏ đi học, mấy ông tây bà đầm hay kể về một nữ anh hùng của Pháp quốc, tên Jeanne d’ arc. Cô này, một hôm bổng nhiên nghe tiếng gọi đâu đâu, như thiên chúa nói bên tai, bảo phải lên đường tòng chinh cứu vua, cuối cùng bị lính Anh quốc, làm thịt nướng trên dàn hoả, thiêu sống.

Khi ở tây thì mình nghe tây đầm ca ngợi lòng dũng cảm của cô gái đôi 8 như ngọn đuốc cách mạng Lê Văn 8 nhưng khi qua Anh quốc làm thì bọn ăn Fish & Chip, kêu chúng tao làm Barbecue nướng con đầm này. Từ đó người Anh quốc có món barbecue nổi tiếng. Chán Mớ Đời 

Từ ngày mình lấy vợ thì mỗi ngày, cứ nghe tiếng vang vọng bên tai, bảo mình làm việc này, làm việc kia, mỗi khi mình bước về nhà. Mình đoán có lẻ khi xưa, khi sinh mình ra, hay bị bệnh đủ trò nên ông Phúng, đem mình ra ngoài am Mệ Cai ở đường Nguyễn Công Trứ, bán vía mình cho ông Tám. Nay có lẻ vong của ai đó cứ về kêu réo mình như đòi nợ. 

Có lần mình gặp anh bạn linh mục, tò mò hỏi có phải mình bị ám ảnh, hay vong ai về đòi nợ mình. Ông linh  mục, lắc đầu, bảo mày lấy vợ việt, hậu duệ của Tây Thi gái nước Việt, mà phụ nữ là con cháu của Ngô Phù Sai nên mang họ Sai. Thế thôi. 

Lâu lâu buồn đời, mình hay xem chương trình bạn muốn hẹn hò, thấy mấy tên đi kiếm vợ, cứ rống lên bài anh sẽ là bờ vai vững chắc cho đời em khiến mình Chán Mớ Đời, thương xót cho họ, bị đàn bà tiếp thị vô đối. Trên thực tế, đàn bà không kiếm chồng mà tìm kiếm tên đầy tớ về làm ô sin để sai vặt. Đồng chí gái còn lấy gương của ông anh cột chèo với mình ra để mình theo gương. Đồng chí gái kêu ông anh của mình là nha sĩ làm tiền ra như nước, mà cuối tuần vẫn phải chùi cầu tiêu, buồng tắm đủ trò.

Mình nói mướn bà Mễ làm rồi mà đồng chí gái còn đòi gì nữa. Ông anh cột chèo mình không biết là mướn người dọn nhà có thể trừ thuế nên phải ra công chùi dọn theo chỉ thị của đồng chí vợ của ông ta.

Nhớ dạo mới lấy vợ, đi làm về thấy vợ xem phim bộ Dòng Sông LY biệt gì đó có ông tài tử đẹp trai Tần HÁn gì đó. Cô nàng cứ ngồi trước máy truyền hình, kêu mình nấu rồi đem cơm tới cho ăn, lâu lâu kêu rót nước, hay khi băng hết thì đổi băng khác,…. Lúc đó mình mới giác ngộ cụm từ “đầy tớ nhân dân”, kiên cường lao động, chiến đấu anh dũng suốt 30 năm khẩu chiến, mới hiểu bài hát Chán Mớ Đời của Ngô Thuỵ Miên

Em như một người chồng 

Nàng ăn rồi lại nằm

Tôi như người vợ hiền

tề gia và tùng quyền

Nấu cơm với rữa chén

Khi xưa mình thật chì

Quyền uy trời là nhì

Giờ thì đấm lưng em

Giờ thì bóp chân em

Buồn quá xá buồn thiêu

Chán Mớ Đời 

Mình đến nhà bạn, thấy vợ của người ta nấu đồ nhậu cho chúng ăn và uống rượu với bạn. Chăm sóc chồng và bạn nhậu với nụ cười như đoá hoa hàm tiếu. Khi đồng chí gái mời bạn đến nhà thì mình phải cong lưng ra nấu. Hoá ra mình lấy vợ để bị sai khiến, đào tạo làm đầy tớ nhân dân. Ôi đàn bà!

Đêm nằm thì đồng chí gái ngáy như cô lái đò gọi đò trên Sông Hương như câu ca dao tục ngữ mình học việt văn năm 4 ème: lỗ mũi có 8 cánh lông, chồng thương chồng bảo râu rồng trời cho, đi chợ thì hay ăn quà, chồng thương chồng bảo về nhà đỡ cơm, đêm nằm thì ngáy o o , chồng thương chồng bảo ngáy cho vui nhà,.. kinh

Đó là tình yêu, nghĩa vụ của mình từ khi lấy vợ, tạo dựng mái ấm gia đình trên bước đường tha hương. Chán Mớ Đời 

(Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

30 năm khói lửa, nội chiến từng ngày

 Tuần này, ngày lễ độc lập của Hoa Kỳ đánh dấu 30 năm khói lửa, nội chiến từng ngày chung sống với đồng chí gái. Sáng chạy lên vườn, chiều về ra biển với mấy người bạn như thường niên, để xem pháo bông.

Buồn đời, mình tính sổ 30 năm qua thì thấy chuyện đời, người tính không bằng trời tính. Đành bắt chước thiên hạ kêu là duyên phận cuộc đời.

Mình lêu bêu đi làm bên âu châu từ Pháp qua Ý Đại Lợi, rồi Thuỵ SĨ, lại chạy qua Anh quốc. Tại đây mình lấy hè đi qua Mỹ chơi. Tại đây, bạn bè giới thiệu một cô gốc mít, sinh viên nha khoa tại Boston khiến mình như bị cú tiếng sét ái tình lần đầu trong đời. Mình và cô ta thề non hẹn biển chi đó, mình hứa hè sang năm qua chơi một tháng, cố tìm việc để phát triển mối tình hữu nghị sông liền sông núi liền núi.

Hè sang năm, mình bò qua lại Hoa Kỳ, 48 tiếng sau thì có hai công ty nhận mình và mướn luật sư làm giấy tờ di trú. Thế là mình gửi chìa khoá nhà về Luân Đôn, nhờ bạn bè dọn nhà, cho chùa máy truyền hình, radio,… 

Lúc đó mới khám phá ra luật bù trừ “đỏ job thì đen tình”. Mình hồ hởi báo cáo cô nàng là đã tìm được việc, ngày mai đi làm thì tối đó, nhận được cú điện thoại của ông bố, hát bài đừng yêu con gái tôi, đời anh đó có gì đâu? Con gái ông ta lá ngọc cành vàng, để dành cho bác sĩ giàu sang, địa vị. Chán Mớ Đời 

Bị cú này mình như bị sốc hơi nặng nên làm ngày chưa đủ tranh thủ làm đêm, giúp chủ làm giàu vì họ không trả tiền giờ phụ trội. Mình như chim bị tên một lần nên hết dám lộn xộn với mấy cô ở New York. Sau 5 năm chán ở New York, mình muốn đi Nhật Bản làm việc nhưng công ty lại cử thằng khác đi nên mình tính dọn sang Cali.

Mình tính lên Boston, chào mấy người bạn và gia đình chị Chấn, quản thủ thư viện á đông tại Harvard, trước khi dọn sang Cali. Đúng lúc ấy thì có tên bạn đang làm luận án tiến sĩ tại MIT, gọi điện thoại, nói muốn giới thiệu một cô bắc kỳ, từ Gia-nã-đại sang làm việc. Cuối tuần, mình bay lên Boston thì tên bạn gọi điện thoại cô bắc kỳ, mời đi chơi. Cô ta không có nhà, cô ở chung nhà trả lời điện thoại. Sợ mình chửi nên anh ta rủ cô ở chung nhà đi chơi. Cô này không phải bắc kỳ mà là gốc Các Mệ.

Tên bạn là người Huế nên khi gặp cô này thì cả hai xổ giọng Huế khiến mình gọi cô nàng là “O”. Ai ngờ đó là giây phút định mệnh của Histoire d’ O của Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen. Hồi mới sang Pháp, có xem cuốn phim này.

Tên bạn kêu cô nàng dẫn mình hôm sau đi viếng thành phố Boston thì cô nàng đồng ý. Ai ngờ mình đến trễ điểm hẹn ở Harvard Square, cô ta bị phạt vì đậu bậy, đợi mình. Thế là mình xung phong trả tiền phạt. Cô nàng chở đi chơi, giải thích mình về Boston. Thật ra thành phố này, mình đi nát nước với cô sinh viên nha khoa năm nào. Cứ làm như bộ đội vào Sàigòn, cứ u chau u chau hay hè. Cuối cùng thì ăn phở Pasteur, không ngon như phở ở phố Tầu của Nữu ƯỚc nhưng có người đẹp thì húp nước có mì chính vẫn ngon.

Cô nàng cho biết là sẽ dọn qua Cali, vì bố mẹ mới đi theo diện đoàn tụ sang. Mình thấy lạ vì cũng sắp sửa qua Cali làm việc. Mình có công ty kêu qua phỏng vấn. Thế là hẹn nhau ở Cali. Sau này, cô nàng thố lộ đã phát hiện ra mình khi mình hay lên MIT, sinh hoạt với mấy hội sinh viên gốc việt tại đây. Mình thì bị cô sinh viên nha khoa xù sau 48 tiếng đến Hoa Kỳ nên hết dám đụng mấy cô Việt Nam.

Qua Cali, mình tìm được việc làm, bạn của mình kiếm việc cho cô nàng làm. Cuối tuần, mình lái xe xuống Quận Cam chơi với mấy người bạn, cả đám rủ cô nàng đi chơi, ban ngày thì mình chở đi ăn Pollo Loco, tiệm thịt gà điên nổi tiếng ở miền nam Cali.

Nói cho ngay, mình rất nhát gái, bạn bè kêu mình đồng chí gái rất được, vô đi, lấy cho rồi nhưng cơ bản mình rất nhát gái nên cứ ngập ngừng, không dám thố lộ như bài thơ thời còn học trung học:

I love you đã lâu nhưng không dám tỏ

Để lâu ngày malade de coeur…

Một hôm trong giờ ăn trưa, mình nhớ đến Cyrano de Bergerac nên lấy cam đảm để viết một lá thư gửi cho cô nàng. Dạo ấy không có nhắn tin, điện thoại di động nên phải nắn nót viết lá thư cho cô nàng.

Kính gửi đồng chí gái vô vàn kính yêu;

Hôm nay trong buổi thông tầm, anh khắc phục không ăn trưa, tranh thủ để viết cho đồng chí, bản báo cáo tình hình trái tim của anh.

Đồng chí gái thân mến, từ ngày phát hiện ra em nòng anh vô cùng hồ hởi, phấn khởi và thương nhớ trường kỳ. Hôm kia đi tham quan với em ở biển Hơn tân tin bít, được lắm tay em, nòng anh sung sướng nâng nâng như chiếc bay nên thẳng. Sau đó chúng ta vào quán Nục Huyền Cầm để uống một cái lồi ngồi trên cái cốc, để đả thông tư tưởng, quán triệt đường lối cách mạng, nhân thân nhân thích 3 đời trích dọc trích ngang.

Đồng chí gái yêu mến, từ ngày thâm nhập thực tế của tình yêu, nòng anh nó cứ như cái nò nửa, những hình ảnh ấn tượng của đồng chí của buổi ban đầu sơ giao ấy, cho thấy chúng ta yêu nhau theo đúng lập trường, quán triệt quan điểm cách mạng của đảng và nhà lước.

Đồng chí gái thân mến, cái đồng hồ không người nái, 3 cái chèo, 2 cửa sổ vừa báo hiệu đến giờ nao động nại. Trước khi dừng bút, hôm nay anh xin đề xuất một kiến nghị, nếu em nhất trí thì chúng ta cùng khẩn trương, báo cáo với đồng chí bố và đồng chí mẹ, cho anh ra xi ty hôn, đăng ký quản ný đời em. Đám cưới của chúng ta sẽ hoành tráng, bằng một tiệc đại trà, với thực đơn cao cấp, nễ tân với chất nượng cao.

Sau ngày cưới, anh sẽ phấn đấu, khắc phục, nguyện trở thành một người chồng nhân dân ưu tú và người cha anh hùng. Anh sẽ bồi dưỡng chuyên tu, để gia tăng sản xuất, cải tạo mặt bằng để xây dựng một căn nhà tình nghĩa cho chúng ta theo tiêu chuẩn cao cấp và hiện đại.

Trong nĩnh cương của đảng viết: “ dân tộc được độc nập, dân quyền được tự do, dân sinh được hạnh phúc”. Trách nhiệm xây dựng lày nà của tất cả, của toàn xã hội, xong lói riêng về đồng chí gái và anh. Chúng ta được sinh ra và nớn nên tại Việt Nam, được hưởng thụ và bồi dưỡng dưới mái trường xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình học tập và nao động, đồng chí gái và anh đã nấy nhân sinh quan cách mạng và đạo đức bác hồ nàm cơ sở để tìm ra tình thương cơ bản và nẻ sống của con người mới xã hội chủ nghĩa. Chúng ta thương nhau vì chân ný, quý nhau trên nập trường, biểu thị một tình thương giai cấp nguỵ quân nguỵ quyền.

Đồng chí gái thân mến, sông có cạn lúi có mòn nhưng mối tình hữu nghị của đôi ta, đời đời bền vững và không có gì nay chuyển được.

Chào đoàn kết và xây dựng. Vui duyên mới không quên nghĩa vụ.

Đồng chí dai.

Viết xong thì mình đưa cho cô thư ký gửi cho cô nàng. 2 ngày sau, mình nhận cú điện thoại, đồng chí gái bảo bố mẹ cô ta đã duyệt mình. Kêu 8 tháng 12 làm đám hỏi, 4 tây tháng 7 làm đám cưới xong om. Cô nàng vừa gác máy xuống thì mình ngất ngư, vậy là lấy vợ, giã từ thơ ngây sơn đi lấy vợ.

Thấy hình ảnh đồng chí gái  nhắc đến ngày đăng ký làm người chồng nhân dân và đầy tớ ưu tú. Chán Mớ Đời 

Sau 18 năm lang thang trời Tây, trời Mỹ, trời Á, không nhà không cửa, không gia đình, mình như con chim lạc bầy bay trên bầu trời tha phương vô định để rồi như Georges Moustaki kể là một hôm bị mũi tên tình yêu bắn trúng, rớt vào nhà tù yêu thương với người cai ngục xinh đẹp. Sau khi sống và làm việc tại 5 quốc gia, đổi nhà 12 lần, đấu tranh tư tưởng và phấn đấu quyết liệt, mình đăng ký làm người chồng nhân dân, đúng hơn là đầy tớ nhân dân ưu tú.

30 năm, hai vợ chồng đổi nhà 5 lần. Căn nhà đầu tiên mua được 10 ngày trước ngày Sơn Đen từ giả thơ ngây đi lấy vợ, làm tổ uyên ương được 6 tháng thì mẹ vợ kêu về ở rể nên đành cho thuê, làm "len lo" bất đắc dĩ. Sống với bố mẹ vợ được 6 năm thì đồng chí gái, đủ nội công để quản lý đời mình không cần học tập, bồi dưỡng tư tưởng, chỉ đạo từ mẹ vợ nên mua căn nhà cạnh bố mẹ vợ để có gì thì chạy qua chăm sóc ông bà cụ vợ trong tuổi già.

Ở đây được 3 năm thì mình mua được căn nhà cũ, sửa lại tính bán, đồng chí gái ghé đến xem thì không cho bán, lại muốn dọn về ở nhà này nên lại phải dọn nhà lần thứ 4. Trước ngày dọn nhà, đồng chí vợ ngồi khóc như bị tình phụ, khóc cho vơi đi những chậu hoa đã trồng, thương căn nhà đã nung núc gia đình của hai vợ chồng và hai đứa con. Mình nói không cần dọn, khoẻ cuộc đời nhưng đồng chí gái vẫn nhất trí muốn dọn nhưng lại thương nhớ căn nhà như bài hát sến, cô gái đi lấy chồng nhưng vẫn nhớ thương người tình phụ. Ở đây vui vẻ được 10 năm thì đồng chí gái bổng nhiên đòi mua nhà khác.

Mình kêu con sắp vào đại học, nhà chỉ còn hai vợ chồng cần gì đổi nhà nhưng trong đời làm người chồng nhân dân, đầy tớ ưu tú, mình chưa bao giờ cãi lời mụ vợ được. Cãi nhau cho cố rồi đồng chí vợ vẫn kiên quyết giữ vững lập trường cách mạng, kêu mình thuộc thành phàn phản động, chưa am hiểu được đạo đức cách mạng nên mình đành kiếm nhà cho mụ vợ để tìm sự an bình cho gia can. Mình kiếm được căn nhà mà mụ vợ thích, chủ nhà đồng ý cho vay lại, tính ký giấy tờ thì mụ vợ nổi cơn điên với căn bệnh đàn bà về già "ăn vịt tắt kinh", nóng lạnh bất thường nên không ký giấy tờ khiến mình mừng mệt thở.

Tưởng mụ vợ quên, ai ngờ khi hết bệnh mụ lại đòi mua nhà lại nên chạy lại căn nhà năm ngoái chủ nhà đòi bán. Chủ nhà kêu là mất số điện thoại của mình, hỏi chuyên gia địa ốc không cho vì bà ta tự bán nên chuyên gia địa ốc không có huê hồng nên bù trớt. Bà ta nói mới ký giấy tờ hôm kia với người mua, thế là mình mừng, về báo cáo với mụ vợ.

Ai ngờ hai ngày sau, mình đang làm việc thì máy điện toán báo cho biết có căn nhà cách mấy căn của nhà mua hụt, có miếng đất to nhất khu đó mà giá lại rẻ hơn căn mua hụt đến hơn 20% nên gọi bà chuyên viên địa ốc đang treo bán cho ngân hàng vì căn nhà này bị nhà bank kéo. Bà ta gặp mình nói là có 3 cái offer bằng tiền mặt mà giá hơn mấy chục ngàn. Bà ta ếm mấy cái offer kia để đưa cho ngân hàng cái offer của mình thế là chạy tiền để mua.

Mua căn nhà xong là không còn một đồng xu dính túi, mượn đủ nơi, vét đủ chỗ. Về đây thì mụ vợ vui vẻ, ngủ ngon hơn. Sáng nghe chim hót sau vườn, rồi mụ thích làm vườn, trồng hoa, nội chiến với kẻ nội thù bớt căng thẳng, bớt đấu khẩu, các cuộc học tập đấu tranh tư tưởng để dành thắng lợi vơi dần nên cuộc đời vui vẻ hơn xưa.

Mình bổng nhiên giác ngộ cách mạng là may mắn, vợ mình rất thông minh, giỏi, có tầm nhìn xa với giấc mơ Phù Đổng. Nếu xui, lấy con vợ như mấy tên bạn quen, đua đòi chạy theo thời trang tiêu sài, nợ chồng chất thì khốn cả đời, cứ mướn nhà từ mấy chục năm nay nên từ đó bỏ dần tính phản động vô văn hoá của mình để bước theo quy trình người chồng nhân dân, làm người cha anh hùng.

30 năm máu lửa thì ngoại trừ mấy năm đầu, lo làm ăn đến khi có con thì đi chơi khá nhiều tiểu bang, nhiều xứ như Mễ Tây Cơ cả chục lần lại miễn phí, Âu châu như Pháp, Tây Ban Nha, Ý Đại Lợi, Hoà Lan, Bỉ, Á châu như Nhật, Trung Quốc, Nam Hàn, Đài Loan,… Việt Nam thì mấy lần đi từ Nam chí Bắc, viếng quê Nội, quê Ngoại nên cũng chán.

Nay bổng hứng tình, thích leo núi, lại có anh chàng Thụ Nhân Đà Lạt xưa, rủ mình đi leo núi Kilimanjaro, Sơn Đòng, đủ trò. Cách đây, 8 năm, không có việc gì làm, sợ vợ la nên có người kêu mua cái vườn bơ nên mình nhẹ dạ nghe theo nên mỗi tuần phải bò lên đây, tập tành làm nông dân bất đắc dĩ. Không hiểu năm nay là năm gì mà tự nhiên có người xúi mình bán mấy miếng đất rồi rủ đồng chí gái đi chơi.

Có tiền nên mình mời gia đình của mấy người em tại Việt Nam, Pháp và Hoa Kỳ cùng bà cụ đi Dubai. Chỉ có một cô thì sợ tốn tiền mình nên chỉ xin đi Phú Quốc húp nước mắm. 10 ngày nữa, bà cụ mình sẽ được gặp lại con cháu khắp thế giới. Chắc bà cụ vui lắm. Lần cuối cả nhà đoàn tụ khi khắp nơi về ăn mừng 60 năm thành hôn của ông bà cụ. 1 năm sau thì ông cụ qua đời.

Sau Dubai, hai vợ chồng và 2 đứa con sẽ ghé Istanbul chơi vài ngày rồi hai vợ chồng đi 2 tuần khắp Thổ Nhĩ Kỳ, như tuần trăng mật. Tháng 10 này, sau khi leo núi Kilimanjaro, mình sẽ bay qua Ai Cập đi chơi với đồng chí gái thêm 2 tuần. Lại còn tính đi hành hương 88 ngôi chùa ở Nhật Bản sau khi leo vào Sơn Đòng.

Đồng chí gái thường nói "anh lấy tui là anh có tất cả". Câu này thì hoàn toàn đúng. Từ một tên không nhà không cửa, không gia đình, lấy được đồng chí vợ thì bổng nhiên có nhà có cửa, có con lại được vợ nuôi từ 30 năm nay. Vợ kêu để vợ đi làm còn mình làm ông nội trợ, chăm sóc mấy đứa con. Mình ru con với điệp khúc:

Em như một người chồng, toàn lo chuyện ngoài đường
Sơn đen như người vợ hiền, tề gia và tùng quyền
Nấu cơm với rửa chén, giặt quần áo cho em
Rồi bọc tã cho con
Khi xưa mình thật là chì, quyền uy trời là nhì
muốn chi là được nấy
Giờ thì đấm lưng em, giờ thì bóp chân em…

Nhìn lại 30 năm thì phải công nhận mình may mắn được đồng chí vợ đăng ký quản lý đời lãng tử. Mình nghe lời vợ vì đồng chí gái rất thông minh, biết tính toán còn mình thì cứ như ngỗng ị, chả hiểu gì cả về quy trình hạnh phúc. Nghe vợ thì nên, nhiều tên quen với đặc tính cha truyền con nối "Macho", không nghe lời vợ nên tan hoang cửa nhà, lúc đó mới hiểu câu sau lưng một người đàn bà thành công là một người đàn ông sợ vợ.

Mình không bao giờ uống cà phê nên không có bạn cà phê Lú, không uống rượu nên không có bạn nhậu. Nay con vào đại học hết, rảnh mình đi học trùng tu vớ vẩn để bổ túc văn hoá vì thường nghe nhiều người cho mình, gốc bần cố nông thiếu văn hoá, ngu lâu dốt sớm và tập võ mỗi ngày để chống chọi với đồng chí gái. Bạn thân nhìn quanh thì không còn ai. Có hai tên khi xưa thì chúng rũ nhau đi Tây phương cực lạc trong cùng một năm.

Nói cho cùng, có một người bạn đời như đồng chí gái thì không nhất thiết cần thêm bạn cũng đủ hạnh phúc. Dạo này tìm lại được vài người bạn học cũ, có thêm vài người bạn mới khá vui. Về già mà có thêm vài người bạn, lâu lâu gặp nhau ăn uống, đấu láo là một hạnh phúc của đời người. Tạ ơn đời, tạ ơn đồng chí vợ.

Nhs

Cho vay là ăn cướp?

 Qua lịch sử loài người chúng ta nhận thấy, con người quan sát các sự vật, hiện tượng bình thường như nước được đun sôi khi tiếp cận lửa rồi hơi nước đã giúp họ sáng chế ra máy chạy bằng nước,… tương tự trong lãnh vực tài chánh, các nền văn minh cổ đại như Sumer, Babylon hay gần hơn La-Hy phát triển khái niệm về tài sản, những gì mà con người có thể sở hữu như nhà cửa, vàng bạc, nô lệ….giúp nền văn minh của họ tiến triển hay bị tiêu diệt.

Họ cho người khác sử dụng tài sản của họ nhưng vẫn làm chủ, đổi lấy một loại phần thưởng mà họ gọi là lời. Dần dần tạo nên nền móng của các đầu tư của con người trên trái đất này, thành lập một nền kinh tế cho nhân loại. Địa chủ cho tá điền mướn ruộng để làm nông, đổi lấy phần nào lúa hàng năm, người mướn nhà ở, phải trả tiền thuê nhà, hay tiệm buôn bán,…

Trong cuốn sách “the richest man in Babylon” mình đọc đi đọc lại hàng năm mỗi khi lễ giáng sinh về, để khám phá thêm về cách cư xử, tính toán của những nhân vật trong cuốn sách. Các tên tài phiệt dạo ấy cho ghi khắc ghi lại tài sản hay ai nợ mình tiền trong các tấm bia bằng đất nung. Khi con nợ đã trả hết tiền nợ thì sẽ được đập vỡ các miếng đất nung này như xoá giao kèo mượn nợ.

Nhà mình giặt áo quần xong thì sử dụng năng lượng xăng để bảo vệ môi trường và rẻ. Phơi đồ như ở Việt Nam thay vì dùng máy sấy, tốn ga và điện. Con người đã nhận thức gió và năng lượng mặt trời để tạo ra năng lượng xanh.

Khi mới dọn về đây ở, ông hàng xóm mỹ kêu cần đồ nghề gì để sửa chửa nhà thì cứ gõ cửa để ông ta cho mượn. Tại sao ông ta cho mượn đồ nghề vì muốn làm một người hàng xóm tốt. Bù lại khi có trái cây ở vườn, mình đem tặng, ông ta và bà vợ mê bơ rồi nay mê quýt ở vườn mình. Đó là sự trao đổi tài sản, kết nối tình hàng xóm.

Hồi nhỏ mình hay ra phụ bà cụ mình dọn hàng, trông hàng nhất là vào cuối năm. Mình thấy bà cụ cho thiên hạ mướn chén đĩa làm đám cưới. Bà cụ cho thuê 30% giá mua nhưng lại lấy tiền đặt cọc trước. Cho mướn như vậy độ 3 lần là lấy lại vốn. Nếu họ trả mà làm bể thì trừ tiền. Đa số dân ăn đám cưới xong thì lười rửa chén đĩa, có lẻ cô dâu chú rể định hướng đầu năm sinh trai cuối năm sinh gái nên đem ra đưa cho bà cụ. Bà cụ lại lấy thêm tiền rửa chén bát 10%, quay qua kêu mình và cô em kế rửa trả giá bèo. Không như ngày nay, mình phải trả thằng con khẩm bạc khi kêu nó làm vườn.

Tại sao bà cụ lại lấy tiền cọc của người mướn chén đĩa. Lý do là không biết họ. Nay nhìn lại, mới thấy mình quan sát mấy điều này từ bé, học từ bà cụ mấy vụ mua bán ngoài chợ. Sau này mấy hàng xén khác trong chợ bắt chước cho mướn nên bà cụ phải xuống tiền mướn. Thay vì 30% nay phải xuống 20%. Khi mình và cô em rửa xong thì úp cho ráo nước, rồi hôm sau, lấy dây lạt và lót giấy báo, cột lại để bán cho khách mua về ăn Tết.

Có lần 1 người kêu mình, muốn bán căn nhà của họ. Họ là người theo đạo hồi giáo, mua căn nhà từ người đồng hương. Người đồng hương cũng theo đạo hồi nên trên nguyên tắc không được cho vay lãi. Do đó căn nhà trị giá $180,000, thì ông ta bán với giá hữu nghị $342,173.

Để mình giải thích; mua nhà $180,000, đặt cọc $40,000, mượn nợ $140,000 với tiền lời 6%, trả mỗi tháng $839.37. Trong 30 năm thì họ sẽ trả $302,173 + $40,000 đặt cọc. Dạo ấy mình chưa hiểu rõ như ngày nay nên không dám mua, chớ cứ tiếp tục lấy căn nhà và trả cái nợ ấy thì khoẻ rồi. Nhà giá xuống đâu $150,000 mà mua với giá $302,173 nên mình ớn da gà. Cho thấy nếu mình thông suốt về tài chánh dạo đó thì đã mua được nhiều nhà của người hồi giáo.

Các tôn giáo như thiên chúa giáo, Do thái giáo, Hồi giáo, Phật giáo đều lên án cho vay tiền nặng lãi, cho là tội lỗi nên cấm. Thậm chí đến các nhà hiền triết Plato và Aristote cũng lên án. Qua các bản đất sét nung, người ta vẫn thấy con người cho vay ăn lãi từ ngàn xưa, cho thấy các tôn giáo qua lịch sử đã chống các mậu dịch, buôn bán. Cho thấy sự đạo đức giả vì nếu không có tiền lời, giúp các người giàu có thì nhân loại sẽ không có các nhà thờ, chùa chiền, mosque to lớn như ngày nay. Người giàu có có lẻ bị cắn rức lương tâm nên đã chi viện cho các công trình xây dựng nàh thờ, chùa chiềng, ..

Khi xưa, các đạo như thiên chúa giáo, hồi giáo xem thường thay khinh bỉ tiền bạc do đó chỉ có người theo đạo do thái giáo, được phép cho vay lấy lãi, khiến họ giàu có, bị các người theo đạo Thiên chúa giáo và hồi giáo ghét bỏ và kết cục đưa đến holocaust, diệt chủng hơn 6 triệu người gốc Do Thái.

Có lần mình mua một Mobile home của một cặp vợ chồng mục sư người Mễ. Họ cần bán gấp để dọn lên vùng Sacramento, theo tiếng gọi của Chúa Ki tô, đã có sẵn nhà thờ để dãn dắt giao dân theo con đường của kẻ thừa sai. Mình đồng ý mua căn nhà với giá họ muốn, với điều kiện là họ cho vay lại. Giá $5,000, đặt cọc 10% ($500) và trả số tiền còn lại tỏng vòng 10 năm. Bà vợ nói tiền lời, mình thưa là tôn giáo mình không cho vay nợ, trả tiền lời. Họ là mục sư nên thấu hiểu vấn đề, nghĩ mình là hồi giáo nên không tính tiền lời.

Mỗi tháng mình gửi ngân phiếu cho họ qua con gái ở vùng này. Mình xoay qua bán được căn nhà này được $10,000 trong vòng 5 ngày. Mình vẫn tiếp tục trả đến khi hết nợ. Ý mình nói với họ là mình theo tôn giáo không muốn trả tiền lời nhưng họ nghĩ mình là ngoan đạo nên châm chước.

Khi cuộc cách mạng kỹ nghệ xảy ra, người ta mới thấy việc vay tiền vốn để phát triển rất quan trọng. Mượn tiền, mượn đầu heo nấu cháo nên ý tưởng tội lỗi cho vay ăn lời bớt dần sự phê phán.

Vào năm 1849, hai đại biểu quốc hội pháp ở tên Pierre-Joseph Proudhon và Frederique Bastiat, được xem thời ấy là anarchist, những người theo chủ nghĩa vô chính phủ, theo định nghĩa ngày nay là xã hội chủ nghĩa, cho rằng sở hữu tài sản là ăn cắp của đồng loại. Ông Proudhon là bạn của ông Karl Marx, người viết tuyên ngôn cộng sản.

Đọc lịch sử để hiểu nhân sinh quan con người được thành hình qua năm tháng vì môi trường và ảnh hưởng địa chính trị. Thiên hạ cứ chửi Trump hay Biden, Obama,…hay hoan hô Putin hoặc chửi nhau qua mạng vì ủng hộ Ukraine. Họ sinh sống trong một môi trường hay đọc sách báo thiên Trump hay chống Putin,… chúng ta chỉ lập lại những gì học được từ thầy cô, bạn bè, sách báo rồi chửi bới nhau. Chán Mớ Đời 

Ông Proudhon kêu cho vay ăn lời là ăn cắp, ăn cướp của người mượn tiền. Họ không chống việc cho vay, chỉ chống lấy tiền lời. Gần đây có nhóm biểu tình, kêu gào chủ mướn nhà là những tên gian ác, kêu gọi không trả tiền mướn nhà cho chủ nhà, bọn con buôn, hút máu dân lành. Tiểu bang Cali có luật lệ thân người mướn nhà, khác với tiểu bang Texas. Mình nghe kể là ở tiểu bang Texas, nếu không trả tiền nhà thì trong 2 tuần lễ là bị đuổi, còn Cali thì hơi châm. Nếu không rành luật lệ thì có thể kéo dài đến 6-12 tháng.

Vấn đề là nạn khan hiếm nhà cửa cho thuê và mua do lỗi của các các chính phủ xã hội chủ nghĩa như chính quyền tiểu bang Cali. Tại sao xây nhà ở Cali lại tốn hơn gấp đôi hay gấp 3 so với các tiểu bang khác vì chính quyền bắt buộc các nhà thầu xây cất theo các chính sách của họ đưa ra vô hình trung làm giá thành cao gấp đôi các tiểu bang khác, thêm thời gian xây cất cũng lâu hơn. Khi bán hay cho thuê thì các nhà đầu tư phải lấy vốn lại. Tiền chi phí, xin phép tại Cali tốn gấp 5 lần so với các tiểu bang khác.

Do đó không có cách nào xây nhà cho người nghèo mua được. Một căn mới xây, tiền chi phí đóng cho thành phố vào tiểu bang là lên đến 15-20% gái thành. Ở cali nếu xây thêm một căn phòng dưới 500 sqft thì không sao nhưng nếu trên 1 sqft là phải đóng tiền đủ trò. Nào là tiền trường học, tiền công viên dù trong khu vực đó chả có công viên, tiền thư viện dù ngày nay ít ai đến thư viện,…

Người ta muốn bà cụ mình cho người thuê chén bát để tổ chức đám cưới nhưng không được lấy tiền lời hay bắt mình rửa chén bát dơ miễn phí cho những cặp vợ chồng mới cưới ở Đà Lạt xưa như đóng góp chúc phúc cho họ dù không được mời ăn bát cơm nào.

Đọc lại lịch sử để hiểu tư duy của con người ở thế kỷ 19, thế kỷ xây dựng thế giới đại đồng. Ngược lại ông Bastiat thì cho rằng tiền lời không phải ăn cướp. Người cho vay tiền trong một thời gian nhất định và thời gian là tiền bạc. Nếu cho vay không lấy lời thì sẽ không có ai cho vay cả, kinh tế sẽ không phát triển. Các thương hiệu sẽ ít lại, nhân công vẫn không thay đổi đời sống của họ.

Một người muốn mở một thương hiệu để làm ăn, cần vốn thì phải kiếm người đầu tư hay mượn tiền để xây dựng công ty. Nếu không cho lấy lời thì không ai cho vay vì không ai muốn mất tiền cả. Họ có thể cho vay hay bỏ vốn nếu nghĩ trong tương lai, sẽ có lời hay được nhận tiền lời trên số tiền họ cho mượn.

Vốn đầu tư sẽ biến mất, người ta sẽ cho ngoại quốc vay để sinh lợi. Cho vay cần phải có tiền lời, hay có vật thế chân nếu không người mượn tiền sẽ xù nợ. Ở Việt Nam, có nạn chơi hụi và bị xù nợ rất nhiều. Vì không có gì để bảo chứng, người hốt hụi có thể hốt xong là dọt. Bà cụ mình khi xưa chơi hụi với mấy bà hàng xóm, không đi làm buôn bán nên sau này họ dọn về Sàigòn, bà cụ chỉ biết khóc cho vơi đi những cọc tiền. Chơi cái này may ít mà rủi nhiều. Do đó khi cho vay, phải cần có cái gì để cầm thế như căn nhà để lỡ họ không trả thì mình có thể siết nợ.

Tiền lời rất quan trọng tỏng đời sống vì giúp cho chúng ta hiểu rõ hơn về giá cả thị trường, thương lượng để xem có khả thi. Sinh viên tại Hoa Kỳ, mượn tiền đi học đại học quá cao nên phải cẩn thận xem xét, tính có nên học vớ vẩn cho vui. Trung bình một sinh viên ra trường tốn $300,000 cho 4 năm. Mình mới nghe vợ chồng anh bạn kể thằng con đi học ở tiểu bang khác nên phải trả thêm $30,000. Thay vì trả $40,000 ở Cali nay phải trả $70,000/ năm. Có vợ chồng bạn trả tiền $100,000 mỗi năm cho cậu ấm học y khoa. Bố mẹ tính về hưu nhưng phải chịu khó đi cày thêm để trả tiền con học đại học.

Có cặp vợ chồng quen gia đình, kêu chúng em mua hai căn nhà mà không được ở. Ý muốn nói là mượn nợ đi học y khoa như mua căn nhà, phải trả tiền nợ suốt 30 năm.

Nói đến cuộc nội chiến Hoa Kỳ, có nhóm tài phiệt kêu ông Abraham Lincohn mượn tiền để mua súng đạn đánh nhau với quân miền nam nhưng ông ta không chịu, in tiền ra bằng mực màu xanh nên được gọi là “greenback”, trong khi dân quân miền nam mượn tiền tài phiệt. Có dịp mình kể vụ này vì khi đọc lịch sử Hoa Kỳ khác với những gì học tại học đường thì mọi thứ đều liên quan đến tiền bạc, chớ không có thằng Mỹ trắng nào muốn giải phóng mấy người nô lệ da đen cả.

Người ta nói đến tỷ lệ vốn trong ngành địa ốc. Công thức là lấy tiền lời hàng năm chia cho giá trị căn nhà hay căn phố. Thí dụ căn nhà hay căn phố giá $1,000,000 mà chúng ta có thể cho mướn với giá $100,000/ năm thì xem như tỷ lệ vốn là 10%.

Có người rao bán một tiệm ăn Kentucky Friend Chicken ở Texas với giá $1,400,000. Đặt cọc 30% là $420,000. Mượn $980,000, trả ngân hàng $5,260/ tháng, hay $63,130/ năm cho người mua franchise thuê được $70,000/ năm. Xem như được $6,869/ năm hay độ $500/ tháng. Bỏ ra $420,000 để lời $6,000/ năm thì có nên hay không. Nếu dùng số tiền đó cho vay với 12% thì được $48,000/ năm, khỏi nhức đầu. Thật ra thì tiền cho thuê cứ 5 năm sẽ được lên 5% mà dạo này lạm phát lên như điên, hôm qua họ nói là 9.1% từ đầu năm. Trong khi nếu mình mua nhà cho thuê thì mỗi năm được lên giá 5% cộng với số phần trăm lạm phát hàng năm, tối đa 10% ở Cali.

Từ 2008, khi kinh tế suy thoái, FED đã in tiền, cho vay rẻ để giúp người ta mua sắm vô tội vạ, tạo công ăn việc làm một cách bất bình thường. Mình nhớ chính phủ Bush con gửi cho mọi người $600, kêu đi xài đi, đem vợ con đi ăn tiệm,…

Dân giàu nước mạnh, đây người Mỹ cứ tiêu xài, không để dành tiền gì cả thì làm sao giàu có được. Một người đi làm $40,000/ năm để dành được $5,000/ năm vẫn giàu hơn một người làm $500,000/ năm nhưng tiêu xài đến $600,000/ năm.

Người ta gọi hậu 2008 là giấc mơ của ông Proudhon, mượn tiền có lãi rất ít. Mình mua xe thay vì trả cash như dự định nhưng khi khám phá ra tiền lời chỉ có 1% thì mình phải mượn cho 5 năm. Mình mua xe cho thằng con giá $18,000, trả 1% cho 5 năm. Xem như $180/ năm, 5 năm là trả $900, được khấu hao thuế. Sau đó mình bán với giá $17,000 khiến thằng con chới với. Mua chiếc xe người Mỹ chạy 5 năm chỉ trả có $1,900.

Vấn đề là chỉ có người giàu có mới mượn được tiền rẻ, còn người nghèo thì rất khó vì không có gì để bảo chứng. Do đó từ 2008 đến nay, người giàu thì giàu hơn vì có thể mượn tiền rẻ để mua, đầu tư trong khi người nghèo thì vẫn đói, vẫn bị các con buôn dụ dỗ khuyến mại nên đua nhau đi mua sắm, quên tiết kiệm nên khó vượt qua số phận.

Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn