Nhớ khi còn sinh viên, mấy người bạn Tây đầm hay hỏi mình về kiến trúc nhà thờ, loại gì khi họ đi nghỉ hè tại Ý Đại Lợi. Họ làm như mình sinh viên kiến trúc, cái gì cũng biết. Chán Mớ Đời . Sau này lấy vợ, đi Ý Đại Lợi hay Tây, cô nàng cứ hỏi kiến trúc này là thuộc thời nào, kiểu gì. Tương tự khi đi nhảy đầm hỏi điệu ni là điệu chi. Mình chỉ biết lập lại những gì thầy dạy. Ông thầy dạy lịch sử Mỹ thuật là con trai của một chính trị gia nổi tiếng của Tây xưa, Claude Labbé. Không nhớ tên gì.
Đi ngang một nhà thờ, ở Ý Đại Lợi không cần phải có bằng cấp kiến trúc. Chỉ cần biết mấy điều căn bản là xong om, xem như 99% là đúng. Tây đầm nhiều khi cũng chả biết.
Vòm nhọn là có thể đoán thuộc thể loại kiến trúc Gothic. Lý do là kỹ thuật xây cất. Muốn xây tường cao, họ phải xây các đồ chống tường để khỏi xụp.
Vòm tròn thuộc thể loại Phục Hưng. Họ lấy các cấu trúc của đế chế La-mã ròi cải biến lại.
Cong loạn cào cào là thể loại Baroque . Lúc này họ thấy cấu trúc thời Phục Hưng không bị xụp nên thêm chút thi vị vào, vẽ thêm rắn rồng đủ loại. Nếu xem tranh của Rubens thì sẽ thấy mấy phụ nữ trong tranh rất to béo. Thời đó, người ta thích phụ nữ tròn tròn còn ngày nay thì gầy như cây tăm, ốm đói. Mỗi thời một loại suy tư.
Ở Pháp có thêm những thể loại như cổ đại này nọ, tân đại, hậu hiện đại,.. nhưng đây mình chỉ nói đến ở Ý Đại Lợi, xứ mình yêu thích nhất Âu châu. Nhất là nhiều kỷ niệm đẹp.
Gothic rất đời trước, mấy bức tường như căng ra, các khung cửa sổ lên cao. Lúc nào cũng muốn kéo mắt chúng ta lên trời như muốn nói nhìn trời cao hơn. Chúng ta sẽ nhận ngay là kiến trúc gothic bởi các cửa sổ và vòm. Vòm nhọn, cửa sổ call và thon và đá chạm khắc với hoa văn trang trí. Tất cả yếu tố đều theo chiều dọc.
Ở Ý Đại Lợi, thì kiến trúc gothic ảnh hưởng tuỳ theo vùng. Vùng Lombardia khác với vùng Toscana. Người Pháp thì chú tâm vào chiều cao còn người ý thì cân bằng với chiều ngang dù cũng thể loại, chỉ khác cách suy nghĩ. Dùng các lớp ngang, sử dụng rất nhiều đá cẩm thạch và các trang trí bởi điêu khắc.
Sau đến thời Phục Hưng, các tỷ lệ được thay đổi, cấu trúc trở thành cốt lõi, các vòm tròn, cửa sổ cân bằng và các mặt thẳng. Mặt tiền đối xứng và được đo lường. Bên trong, nội thất thì rất rõ ràng, quy hoạch hình học, trần nhà hình vòm, các mô hình lặp lại.
Mỗi kiểu kiến trúc tuỳ theo thời gian: gothic xuất hiện từ thế kỷ 12 đến thế kỷ 15 còn Phục Hưng thì khởi đầu vào thế kỷ 15 đến 17 và Baroque thì từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 18. Mỗi kiểu kiến trúc phản ánh lại lịch sử và văn hoá của thời đại.
Như trường hợp kiểu Baroque xuất hiện như để đáp lại sự kiện lịch sử tôn giáo. Khi xưa nhà thờ giàu có nên họ xây nhà thờ rất nhiều chỉ đến thời Phục Hưng mới có lâu đài, dinh thự của giai cấp con buôn to lớn. Đạo Tin Lành xuất hiện, phá vỡ sự đồng nhất của nhà thờ Thiên Chúa Giáo. Nhà thờ vatican phản ứng với quy mô đầy kịch tính. Họ muốn kiến trúc sư thiết kế kiến trúc trở nên thuyết phục, tác động trực quan trở thành chiến lược. Mục đích là kéo con chiên trở lại nhà thờ, thay vì để họ chạy theo phong trào cải cách của Tin Lành. Nếu đến thánh đường Vatican, chúng ta thấy sự vĩ đại của nhà thờ, nơi thờ phụng chúa tương tự ngày nay, người hồi giáo xây dựng các nhà thờ hồi giáo to lớn như Abu Dabhi để nói lên sự vĩ đại của Allah.
Nội thất của gothic tô vẽ về chiều cao. Các trụ nhỏ gầy, các trần nhà vòm trong khi các kính cửa sổ được to màu, kể các chuyện trong thánh kinh. Dạo đó sách vỡ kinh thánh ít nên họ sử dụng các cửa sổ để vẽ lên các câu chuyện được kể trong thánh kinh. Kiểu ở Việt Nam khi xưa, đi ăn mì của người Tàu nấu, mấy xe mì có vẽ các chuyện Tam Quốc Chí mày xanh đỏ vàng này nọ. Trong thánh đường tối nên chỉ sử dụng cửa sổ nơi có ánh sáng để con chiên thấy.
Về nội thất các kiến trúc cũng khác nhau. Gothic thì cao với ánh sáng được thanh lọc trong khi Phục Hưng thì kiểm soát và cân xứng còn Baroque thì tạo dựng ánh sáng, trang trí rất nhiều và sự tương phản.
Nội thất của Phục Hưng được xếp: Bố cục theo hình học, hình dạng lặp lại, tỷ lệ theo kích thước con người. Trần nhà, sàn nhà và tường được thiết kế theo hình học. Mọi thứ đều kết hợp trong một hệ thống hài hoà.
Baroque thì chú tâm vào nội thất về tầm nhìn, tác động trực quan. Các trần nhà được vẽ, bề mặt mạ vàng, các yếu tố điêu khắc chuyển động trong khi ánh sáng được áp dụng trực tiếp.
Trong khi các tượng khắc cũng thay đổi tuỳ theo thể loại. Các hình khắc gothic rất cứng ngắt và kiến trúc, hiện diện ở các cửa ra vào nhà thờ, các trụ và mặt tiền. Tính biểu tượng được ưu tiên hơn tính hiện thực.
Điêu khắc thời Phục Hưng là giải phẫu và độc lập.
•Tượng đứng tự do như David của Michelangelo ở Firenze.
•Cơ thể thực tế
•Cảm xúc và chi tiết cá nhân như Pieta của Micheangelo ở thánh đường Vatican.
Vào thánh đường Vatican sẽ thấy tượng này do Michelangelo tạo. Có dạo năm 1972, một ông thần người Úc gốc Hưng Gia lỢi, ăn thịt kangooroo nhiều nên nổi điên, tự xưng là chúa Giê Su, lấy búa khểnh vào bức tượng này. Nay vào đây thì thấy có lồng kính chống đạn nên Chán Mớ Đời.
Nghệ sĩ nghiên cứu hình dạng con người và các mô hình cổ điển. Điêu khắc Baroque mang tính động và không gian.
•Tư thế xoắn
•Các đường chéo
•Tương tác với kiến trúc
Đến thánh đường Vatican sẽ cảm nhận điều này. Người xem là một phần của bối cảnh. Hội họa phát triển cùng với kiến trúc. Trên thực tế, khi xưa, kiến trúc sư không chỉ là nhà thiết kế nhà cửa mà còn vẽ tranh và điêu khắc. Khi mình mới vào học Trường Cao Đẳng Quốc Gia Mỹ Thuật Paris thì phải học vẽ, học khắc tượng,… trong khi có nhiều atelier, có thầy thuộc Đảng cộng sản, chỉ dạy thiết kế, học xã hội học về thiết kế đô thị mát xít này nọ. Do đó các kiến trúc sư này không biết vẽ. Trong khi atelier mình thì biết nên kiếm việc làm dễ, đi khắp xứ, đều xin được việc làm.
•Gothic: phẳng, tượng trưng, phi tự nhiên
•Phục hưng: phối cảnh, ánh sáng, giải phẫu
•Baroque: tương phản, kịch tính, rõ ràng trong tường thuật
Đa số các nhà thờ ở Âu châu đều thuộc vào 3 loại kiến trúc kể trên. Gothic xuất hiện sau thời trung cổ, được xem thời đại đen tối của Âu châu. Nhà thờ với giáo điều cổ hủ, đàn áp con chiên. Đến khi thời đại Phục Hưng xuất hiện với sự phát minh của máy in Guttenberg, tạo dựng một giai cấp với tư tưởng ảnh hưởng của người Hy Lạp bị đàn áp nên bỏ chạy sang Âu châu. Xong om
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét