Cư xá cảnh sát quốc gia Đà Lạt xưa
Mình có mấy tấm không ảnh khu vực nhà thờ Con Gà và nhà thờ đầu tiên tại Đà Lạt, sau bị đập phá để xây trường học Trí Đức ở trong Nhà CHung, ấp Xuân An, do ông Nguyễn Kính sưu tầm hình ảnh xưa Đà Lạt gửi. Mình chỉ biết sơ sơ khu vực này vì khi xưa có đi vào thăm chú ruột của bà cụ mình, mỗi lần có giỗ hay Tết.
Nhìn hình thì mình chới với vì thấy phía sau ty cảnh sát quốc gia có một dẫy nhà san sát bên nhau, xây cùng kiểu như cư xá mà chưa bao giờ đi vào đây. Nay được giải mã là cư xá cảnh sát quốc gia Đà Lạt vì được một anh quen qua mạng, giải thích là nơi gia đình anh ta ở khi ông bố làm cho ty cảnh sát. Xin tải tấm ảnh lên đây. Anh ta cho biết có 20 căn và số nhà ngoài đường Yersin là 19 nên phía trong nhà số từ 19/1 đến 19/20.
Sau Ty cs Dalat là cư xá cs gồm 20 căn nhà
Từ dốc nhà thờ đi xuống là 10 căn từ 1-10 , nhà anh số 2 . Vì địa chỉ Ty cs là 19 Yersin nên số nhà anh là 19/2 .Đi hết 10 căn đầu là bãi đất trống , sau đó đến số 11 - 20 .
Mấy đứa con trai hay tập trung ở bãi đất trống này để đánh đáo .
Năm 1965 hoặc 1966 , luật sư Dương Trung Tín là anh ruột bà bs Dương Quỳnh Hoa ( bà này theo vc vô rừng ) bị kẻ gian đột nhập căn biệt thự bên hồ XH ( gần nhà lao ) cướp của và giết chết . Sau đó hung thủ bị bắt và giam ở Ty cs Dalat . Lợi dụng lính gác sơ hở nên hung thủ vượt ngục , từ trên cao phóng xuống bãi đất trống rồi dọt qua mã thánh phía trước , tụi này đang chơi đánh đáo hết hồn . Sau đó , cs và quân đội tìm quá trời nhưng nó đã dọt mất .
Năm 1965 , 1966 sinh viên biểu tình chống các ông Thiệu , Kỳ , Có , đốt Đài Phát thanh , bị cs dã chiến bắn lựu đạn cay giải tán , mấy người này chạy trốn khi chạy ngang cư xá cs thì gia đình họ đem nước ra cho sv rửa mặt , hihi
Buổi tối đêm 30 , các đơn vị bắn súng đón xuân thay pháo , anh cũng được ông già cho bắn mấy phát súng rouleaux , nhưng ổng cầm cây súng , mình chỉ bóp cò .
Sáng mùng 1 Tết vc tấn công , ai cũng ở nhà lo lắng , ông già trực 100% . Qua mùng 2 hoặc mùng 3 , cả cư xá kéo đến ở dưới hầm nhà thờ con gà , nhà thì khóa cửa lại . Khi cần nấu ăn thì bà già chạy về nhà nấu vội vàng rồi mang đến hầm , vì nhà anh đến hầm rất gần . Khi nào cần thay đồ hay đi vệ sinh thì chạy về nhà . Nhờ ngày Tết , nhà nào cũng mua nhiều thức ăn nên không lo đói . Ở đó gần 1 tháng mới về nhà và đi học , khi đi học ngang nghĩa trang số 4 vẫn còn máy bay oanh tạc vc .
Cận cảnh bên phải có một phần con đường Nhà Chung, chạy từ đường Yersin vào ấp Xuân An. Mình không hiểu lý do họ gọi Nhà Chung. Được biết khi các linh mục về hưu thì họ cho vào chỗ hưu trí, gọi là Nhà Chung. Có thể khi xưa, chỗ trường Trí Đức là nhà chung vì có nhà thờ đầu tiên được xây cất, sau đó mới đến nhà thờ Con Gà. Nay họ dời về Bảo Lộc.
Nhìn tấm không ảnh, sau lưng khách sạn Palace có một ngôi nhà thờ nhỏ, đó là nhà thờ đầu tiên được xây dựng tại Đà Lạt trước khi xây ngôi nhà thờ Con Gà. Mình có kể vụ này rồi, xem đường dẫn phía dưới.
Nhà thờ Con Gà lúc xây cất, chưa xây tháp chuông nhà thờ
Nhà thờ đầu tiên lúc họ xây xong khách sạn Du Parc, thấy nóc chuông phía sau. Tấm này chụp sau mấy năm của tấm trên. Thấy họ dẹp luôn khách sạn nhỏ trước khi xây dựng khách sạn Du Parc. Hôm nào rảnh mình sẽ kể vụ này.
Nhà thờ Con Gà chưa có nóc chuông, được xây phía trước.
Mình chỉ vào trường Trí Đức một lần khi có đại hội Nhạc Trẻ liên trường trung học năm 1973. Họ để các ban nhạc của mấy trường trên tầng hai của trường, còn học sinh đứng dưới sân nghe.
Từ đường Nhà Chung đi vào trường Trí Đức, thấy sân trường rộng lớn, các lớp học nằm trong 5 tầng lầu. Phía sau trường là các vườn rau. Phía trên trường là phía sau nhà thờ COn Gà. Bên trái là ty cảnh sát quốc gia, số 19 Yersin.
Mình ngạc nhiên khi thấy dãy nhà phía tay trái của trường Trí Đức, sau lưng ty cảnh sát quốc gia vì lần đầu tiên thấy dãy nhà này nên thắc mắc là chỗ nào. Tình cờ quen một anh khi xưa ở đây vì ông bố làm cảnh sát nên giải thích là cư xá cảnh sát quốc gia.
Anh ta kể đài phát thanh Đà Lạt khi xưa được đặt tại bên phải khách sạn Du Parc, chỗ đường Yersin và Nhà Chung. Sau sinh viên học sinh biểu tình chống chính quyền THiệu Kỳ, năm 1966, bò đến đây đốt nên sau đó được dời qua bên phải khách sạn Du Parc, lúc đó mới thấy dây kẽm gai chắn lối này nọ.
Anh ta kể là năm Mậu Thân, nguyên cư xá chạy đến tá túc dưới hầm nhà thờ COn Gà vì dạo đó Việt Cộng tấn công khắp nơi. May sao họ không leo lên chuông thà thờ chắc cao quá, vì ở trường Yersin, mấy ông bò lên tháp chuông đứng bắn sẻ khiến trực thăng bắn ná thở hư hao, sau phải sửa chửa nhiều.
Khách sạn Du Parc nhìn từ phía sau, bên tay trái trước năm 1966, là đài phát thanh Đà Lạt, sau bị sinh viên đốt cháy nên dời qua bên phải chỗ cây xăng sau khách sạn Palace
Nhà thờ Con gà nhìn phía sau nhưng không thấy rõ cư xá cảnh sát quốc gia bên tay phải
Tấm ảnh này thấy rõ nhà thờ con gà, tước nhà thờ là cái bùng binh để xe chạy từ đường Trần Quốc Tuấn góc Phạm Ngũ Lão lên đường Yersin và phía cận cảnh để chạy xuống cầu Ông Đạo, bên phải là ty cảnh sát quốc gia nằm trên đường Yersin. Ai buồn đời đọc bài này có đủ hình ảnh xưa.
Nhà thờ Tin Lành bị bắn nát khi mấy ông Việt Cộng chui vô đây núp, nhờ Chúa che chở. Ông thần lính Mỹ đứng trước gửi cho mình tấm ảnh này. Có tấm khác nhìn nguyên nhà thờ bị bắn và có hình lính Mỹ ngồi ngay cửa sổ. Để mình tìm lại. Trong bài với đường dẫn trên
Nhà thờ Tin Lành ở đường Huỳnh Thúc Kháng bị mấy ông chui vào núp, tưởng phi công Mỹ à quên Giặc lái đế quốc không dám bắn. Ai ngờ chúng bắn banh ta lông nhà thờ hết nên mấy ông bỏ chạy qua đường Đoàn Thị Điểm, gần nhà thờ Bà Sơ, nghe nói để lại 20 xác chết. Nghe kể nhà Cô Liên dạy việt văn mình khi xưa ở đường này, sau Mậu Thân dời đến góc Bà Triệu và Yersin.
Nhìn tấm ảnh thì bên trái đối diện qua đường Yersin là trường Nazarreth của mấy bà sơ, dạy con nít tiểu học. Đà Lạt dạo ấy có thêm một trường tiểu học do mấy bà sơ dạy là trường Trưng Vương ở đường Phan Đình Phùng, gần Ngã Ba Chùa. Bên trái nữa là trung tâm Hội Việt Mỹ, nơi có triển lãm về Hoa Kỳ như vụ phi thuyền Apollo lên cung trăng. Mình đi học hội Việt Mỹ thì đầu khoá đến đây đóng tiền học. Rồi bên trái nữa là thư viện Đà Lạt.
Anh bạn quen có kể là lúc bé hay chơi với chúng bạn trong xóm ở phần đất này, sau này phi công Mỹ đáp trực thăng tại đây khi lên Đà Lạt như ông Robbie , người quyên tiền của phi đội ông ta để tặng học bổng cho 2 học sinh nghèo trường Trần Hưng Đạo và hai hoc sinh nghèo của trường Bùi Thị Xuân. Theo ông Robbie, nay đã qua đời kể là phi đội của ông ta đóng tại Ninh Thuận, chỉ khi nào Đà Lạt cần hoả lực thì phi đội của ông ta bay lên đây hay đi tuần. Có mấy ông đóng trong phi trường Cam Ly cũng có gửi cho mình mấy tấm ảnh hình màu của Đà Lạt xưa. Nói chung thì hình màu trước 75, đa số là của người Mỹ.
Mình nhớ chỗ này trước Mậu Thân hàng năm có hội chợ. Dân Sàigòn lên tổ chức, có mô tô bay đủ trò. Thả vòng mây đầu vịt,… mình có kể trong bài hội chợ Đà Lạt khi xưa.
Sau Mậu Thân, các sinh hoạt của người dân thị xã bị giới hạn rất nhiều như tối là bị giới nghiêm từ 9 giờ tối đến 6 giờ sáng, chợ Đêm vào những ngày trước Tết,… Ít ai dám ra khỏi thành phố, rồi các vụ đặt chất nổ của dân nằm vùng khiến bất an hay Việt Cộng về trên Số 4, bắn trưởng ấp này nọ hay bắt thiên hạ đi theo Việt Cộng. Có lần mình nghe súng bắn ban đêm ngay đường Thì Sách sau lưng nhà mình, ngày phòng của mình. Trời mưa, nằm vùng cắt dây kẽm gai cuộn để vào nàh ông Đề để thịt ông ta và gia đình. Đang ngủ nghe leng keng ngoài đường vì hàng rào kẽm gai cuốn, có gắn mấy cái lon bị ấy nước ngọt nên khi nằm vùng muốn bò vào, cắt kẽm gai thì làm động các lon. Sau đó nghe tiếng súng bắn bú xua la mua. Sáng ra nghe hàng xóm kể.
Nhà mình có lần, ông cụ nghe tiếng động, nên kéo đầu mình dậy để lắng nghe rồi ông cụ mở cửa ra vác súng bắn chỉ thiên bú xua la mua. Ông cụ là tay thiện xạ nên trong đêm bắn chỉ thiên sao trúng dây điện nên nhà bị mất điện. Hôm sau phải chạy lên ty điện lực nhờ ông bạn quen đến nhà nối dây điện lại.
Dạo đó nằm vùng về ban đêm, hay bắt công chức, trưởng ấp đem ra xử tử như ở Số 4.
Có lần sáng mình ra sân thì thất kinh, ai đó ban đêm đem hình nộm hồ chí minh, võ nguyên giáp chi đó treo cổ ở cây Mimosa nhà mình. Kinh (Còn tiếp)
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
