Lại chuyện mua nhà người đã qua đời
Tháng trước, con của bà Betty nhắn tin kêu muốn bán căn nhà ở Lone Pine cho mình và nghĩ bà ta sẽ rất mừng khi mình sở hữu căn nhà này. Khá xa, chạy mất 4 tiếng nhưng chỗ này là nơi thiên hạ đến để leo đỉnh núi Whitney và các nơi khác trong vùng thuộc dãy núi Sierra, Cali. Mình có ngủ lại thành phố này 2 lần khi leo đỉnh Whitney. Mình quên vụ bà Betty có căn nhà ở đây nếu không thì đã hỏi con của bà, khỏi phải ngủ motel.
Khi xưa, bà Betty nói có mua căn nhà này. Bà ta muốn mua ở Mammoth nhưng thằng con muốn leo núi Whitney và câu cá, chạy xe moto này nọ. Phải chi mua ở Mammoth thì bây giờ giàu vì mỗi ngày mùa đông cho thuê cả $1,000/ đêm. Còn chỗ này thì mùa đông ít ai lại vì lạnh, không có nơi trượt tuyết. Chỉ đến vào mùa hè. Bà ta nói khi nào dẫn vợ con lên đây chơi, nói bà ta chỉ chỗ để chìa khoá.
Mình và thằng con chạy lên xem nhưng không ở lại vì sắp sửa đi Alaska. Nhà xem được, có hồ bơi. Garage rộng có thể làm ADU cho thuê được. Rồi chạy về vì mụ vợ bận bơi lội trong không gia âm nhạc, không đi theo nên hai cha con không dám để vợ ngủ một mình ở nhà. Hỏi giá bao nhiêu, họ kêu $450,000 khiến mình thất kinh. Hỏi cho vay lại thì họ nhất trí. Họ nói bà Betty chắc sẽ vui nếu mình mua lại căn nhà vì bà mến mình. Mình hỏi họ cho vay ra sao. Họ nói sẽ gặp luật sư để hỏi này nọ rồi họ i-meo nói $450,000, đặt cọc 10% và trả $6,000/ tháng khiến mình đứng tim. Nói nhiều quá chắc không mua. Nói khi xưa, mình mua căn nhà của mẹ họ $153,000, trả mỗi tháng $947.43/ tháng nay căn này giá gấp 3 mà trả gấp 6 lần. Mấy ngày sau, tưởng họ tìm bán cho người khác, ai ngờ họ i-meo lại kêu $3,000/ tháng không có tiền lời, trả trong vòng 10 năm. Mình nói giá bây giờ thì có thể mua nhưng sắp đi Ý Đại Lợi rồi nên đợi mình về rồi bàn lại. Kiểu này chắc lễ Tạ Ơn hay Giáng Sinh, có dịp lên đây ở lại, đi dã ngoại xem núi tuyết.
Cách đây 26 năm, mình đọc báo thấy có nhà bán với câu “will carry”. Với tư chất nông dân ngu lâu dốt bền nên gọi điện thoại hỏi. Thì bà Betty trả lời, giải thích là thay vì mượn tiền ngân hàng thì bà ta sẽ cho mình vay. Thế là mình hẹn đến xem nhà, căn nhà bà ta cho thuê, nay người thuê dọn ra, không muốn đụng đến nữa, nên bán. Muốn tránh đóng thuế cao nên bà ta bán và cho vay lại.
Ở Hoa Kỳ, khi mua nhà thì lâu ngày giá cả do chính phủ cố ý làm để lạm phát, gia tăng để xù nợ những ai mua công khố phiếu. Chính phủ không làm ra tiền nên chỉ biết in tiền, gây lạm phát. Mua công khố phiếu $10,000 thì 30 năm sau chỉ tương đương độ $3,000 ngày nay. Như trường hợp bà Betty, mua căn nhà này với ông bạn, giá đâu $50,000 khi xưa. Đến khi người mướn nhà dọn ra thì bà ta đã trên 70 nên muốn lái xe đi giang hồ nên kêu bán giá $153,000. Khi bán thì trên nguyên tắc lời độ $100,000 rồi chính phủ lại cộng thêm tiền bà ta đã khấu hao trừ suốt 20 năm thì xem như cộng thêm độ $25,000. Cộng lại bà ta phải đóng thuế trên số tiền $125,000, xem như bay đứt 50% nên không muốn. Do đó muốn tránh đóng thuế thì phải mua lại căn nhà khác bằng giá nhà bán hay cho vay lại mà sở thuế gọi là “installment Sale” thì chỉ đóng thuế tiền nhận của mình mỗi năm là $947.43 x 12 tháng. Ít hơn là $75,000 một lúc.
Xem như bà ta cho thuê, có tiền hàng tháng $947.43 mà không phải lo sửa ống nước này nọ,…
Do đó mình chỉ mua nhà từ những người về hưu và không muốn trả thuế nhiều. Nay cũng chỉ tụi con cách mua này rất gọn, chả ai hỏi giấy tờ mình cả. Tháng trước đi Alaska gặp ông mỹ bán khu thương mại mấy triệu và cho vay lại. Ông ta chả bao giờ hỏi số an sinh xã hội bú xua la mua như khi mượn tiền ngân hàng. Đồng ý giá cả, escrow làm giấy tờ ông ta ký và mình ký. Tháng trước gặp ông ta lần đầu tiên và có bàn mua 10 mẫu đất của ông ta. Ông ta nói để giải quyết tình trạng sức khoẻ của ông ta xong thì sang năm bàn đến vụ này. Xong om
Mình mua cho thuê rồi từ từ bà ta mến nên giới thiệu bạn của bà ta muốn bán nhà. Sau này bà ta ký giấy (first right of refusal) cho phép mình mua căn nhà của bà đang ở nếu sau này bà ta không sử dụng nữa. Sau bà ta qua đời thì mình tiếp tục trả cho con trai bà ta đến hết nợ cách đây 4, 5 năm. Nay nhà bà ta thì cháu nội ở nhưng mình vẫn có quyền mua căn nhà này. Nếu sau này cháu nội bà ta bán thì mình sẽ có quyền đầu tiên từ chối mua căn nhà này.
Mình nhớ khi xưa, bà Betty có kể là con trai nhất là cô con dâu tiêu tiền như điên. Làm ăn chả ra gì, bà ta về hưu giao lại cho tiệm của ông bà làm ăn khá lắm nay con trai và cô con dâu làm ngáp ngáp. Lại chơi sang, đi mua sắm với bà ta, cô con dâu đều chạy xe để valet parking thay vì chạy đi đậu rồi đi bộ lại.
Mình đoán lý do con trai bà ta liên lạc để bán lại cho mình và cho vay lại, là trong di chúc, bà Betty có nói đến khi nào bán thì phải bán cho mình và cho vay lại vì nếu bán lấy tiền là số tiền sẽ bị người con trai và cô vợ đốt nhanh lắm. Mình thấy xa nên không muốn mua nhưng họ cứ liên lạc hoài nên đoán vậy. Để mình đi Âu châu về rồi tính, thương lượng lại số tiền nhất là phải bò lên đó ở vài ngày, và nói chuyện với mấy người hàng xóm đang lo xem nhà dùm cho họ. Để xem có làm AirBnB được không hay có ai đó cho thuê cho xong.
Mình thì mấy cô gái trẻ thì chê như ma chê quỷ hờn nên ế vợ rất lâu nhưng mấy bà già Mỹ rất mến mình nên hay giới thiệu bạn bè có nhà cửa bán cho mình. Họ cũng như cha mẹ người Việt, cũng lo lắng cho con cháu sau này. Thấy đứa nào khá thì để gia tài lại nhưng bà Betty chỉ có 2 đứa con trai. Bà ta mua cho mỗi đứa một căn nhà. Thằng con thứ 2 thì chơi sì ke nên muốn bán nhà, bà ta kêu mình mua rồi đang làm giấy tờ thì thằng con bị một tên bạn, ở tù ban đêm, ban ngày được thả ra, chở xuống Tijuana, giết cướp $50,000 vì ông thần mượn tiền của ai, cấn vào căn nhà. Thế là mình ngọng, phải trả số tiền nợ của tên con trai thứ 2 quá nhiều. Chỉ còn lại thằng con đầu nhưng cũng chả làm ăn gì, cứ kéo máy ATM của bà. Có lẻ vì vậy, bà ta viết di chúc, nếu muốn bán nhà cửa của bà ta để lại thì phải bán cho Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen.
Hai đứa con mình nay chịu khó học nghề của mình đi mua nhà nên có lẻ căn này mình sẽ để chúng mua. Dạy chúng từ bây giờ để 15 năm nữa chúng có thể về hưu như mình. Tuần trước, con gái và thằng Bồ về thăm, hỏi mình đủ trò. Chúng tính đi học lại một khoá về tài Chánh, mình nói về thăm mẹ chúng mày rồi thắc mắc gì thì bố trả lời. Mình dẫn chúng xuống thăm một ông thầy cũ của mình ở San Diego để chúng nói chuyện, hỏi thêm. Chúng tính sẽ ghi danh bay về học riêng với ông ta. Xong om
Hai đứa con trả lời; muốn mua căn nhà này nên chắc chắn sẽ mua. Mình giải thích khi xưa cuối tháng thay vì gửi ngân phiếu trả tiền nhà qua bưu điện, mình ghé lại nhà để trả và nói chuyện hiểu thêm về gia cảnh nên nói bà Betty cho mình option để mua sau này. Có lần bà ta muốn bán mình căn nhà ở Wyoming. Đang tính đến hè chạy lên ở xem sao thì mùa đông đến, bị bể ống nước, phải thay khẩm bạc nên mình không mua luôn.
Mấy người khác như bác sĩ Sulzbach cũng mến mình nên kêu bán thêm mấy căn nhà cho thuê khác. Khi ông bà chết thì mình tiếp tục trả tiền cho 3 người con đến hết nợ.
Hôm qua, mình đi bộ ngoài biển nên đột phá tư duy cho ai về hưu, muốn ở Cali rất rẻ. Mình thấy có nhiều người Mỹ lớn tuổi. Họ chạy xe van hay RV ra đây đậu. Mình đoán là họ mua thẻ đậu xe cho người già suốt năm giá $20 như mình. Sáng 7 giờ chạy xe ra đây, đậu xe, sử dụng nhà vệ sinh công cộng, tắm nước vòi sen công cộng, hơi lạnh khi mùa đông. Đem gắn điện năng mặt trời, nấu ăn ngoài biển thoải mái. Tối 10 giờ đóng cửa thì chạy đến chỗ nào Khu dân cư Hungtinton Beach, đậu xe rồi ngủ qua đêm. Mua chiếc van trên là khoẻ, buồn đời chạy đi chơi, du lịch ngủ trong các nơi cắm trại.
Đồng chí gái không chịu chớ em thích vụ này. Cho thuê nhà đang ở, rồi trả $20/ năm tiền thuê chỗ trong ngày, và mua thêm một cái pass, vé hàng năm giá hữu nghị cho người già ở các công viên Cali, rồi lái xe đến đậu chỗ này chỗ kia, tối về, đậu lại trước một căn nhà cho thuê là xong chuyện. Kẹt lắm thì xin vào tắm rửa này nọ. Xong om.
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
