Hôm kia, có ông Mễ làm nghề thay cửa sổ gọi điện thoại kêu mình có mật ong không. Mình nói còn vài hũ do nhiều người nhờ mình mua dùm nhưng chưa đến lấy. Muốn thì mình đưa cho. Tại vì mình đã trả tiền cho người nuôi ong rồi còn mấy người kia cứ nói nhưng chả thấy họ đến nhà. Ai đưa tiền trước thì lấy trước. Dạo này mình để mật ong ở vườn vì có người nhờ mụ vợ mua mật ong dùm rồi quên trả tiền. Mà giá mật ong lên như điên. Vì ong chết nhiều quá. Ông ta nói để cho ông ta hũ lớn. Mấy năm nay, cứ tới mùa này là ông ta nhờ mình mua dùm mật ong chính gốc từ ông Mỹ nuôi ong trong vườn mình. Hồi chiều, ông ta gọi sẽ đến lấy mật ong và luôn tiện hai thùng bơ vì ông ta có bán lẻ cho khách hàng trong khu vực ông ta ở.
Đứng nói chuyện thì ông ta cho biết là từ ngày dùng mật ong nguyên chất của ông Mỹ nuôi ong ở vườn mình thì hết bị dị ứng hành mỗi ngày. Ông này to như con trâu mà kêu bị dị ứng khiến mình thất kinh. Trước đây, mùa Xuân về, hoa ra chào mừng ánh nắng khiến ông ta khó ngủ lắm, nước mắt chảy ròng ròng như bị vợ la. Phải chích mấy mũi thuốc trị dị ứng mỗi tuần. Nói chuyện với ông ta khiến mình thất kinh. Về nhà kiếm tài liệu đọc về mật ong và bệnh dị ứng tại Hoa Kỳ. Mình không bị dị ứng nhưng nhiều bạn bè cứ vào mùa Xuân khi hoa nở, phấn hoa bay khắp nơi khiến họ bị dị ứng. Mình nghe nói bị dị ứng thì nên uống mật ong nguyên chất địa phương của vùng mình ở. Lý do là phấn hoa địa phương được ong đem về làm mật sẽ giúp hệ thống miễn nhiễm của mình tốt hơn. Sẽ giảm bị bệnh dị ứng này.
Mình thì ngâm mật ong của vườn từ khi mua vườn bơ đến giờ với tỏi, quế, nghệ, chanh, có khi Phật thủ. Mỗi sáng uống một tí để giúp hệ miễn nhiễm của mình. Nghe ông Mỹ già nói là khi xưa mẹ ông ta hay uống mật ong với quế. Không hiểu lý do nhưng người xưa kêu như vậy tốt. Nên bắt chước uống. Để độ trên 6 tháng thì không bị cay. Mình cho bà chị dâu uống vì cứ nghe chị ta đau hoài. Uống thấy ngon, nhất là khoẻ nên chị ta làm nhưng mới có 3 tuần là đã dùng nên tỏi chưa bị ngấm hết nên còn cay. Phải để tới khi mật ong hết còn đặc như nguyên thuỷ, tỏi trở thành màu hơi nâu nâu thì ăn mới không bị cay như tỏi tươi.
Ý kiến chính là việc tiêu thụ mật ong địa phương có thể giúp giảm dị ứng theo mùa (viêm mũi dị ứng), thường được kích hoạt bởi phấn hoa trong không khí từ cỏ, cây hoặc cỏ dại như cỏ phấn hương. Lý do bao gồm:
• Ong thu thập mật và phấn hoa từ các cây địa phương, một phần trong đó có trong mật ong.
• Bằng cách ăn một lượng nhỏ phấn hoa này, hệ miễn dịch của chúng ta có thể dần trở nên giảm nhạy cảm với các chất gây dị ứng, tương tự như cách liệu pháp miễn dịch dưới lưỡi (viên dị ứng) hoặc tiêm dị ứng hoạt động.
• Mật ong địa phương được nhấn mạnh vì được cho là chứa phấn hoa đặc trưng cho khu vực địa lý của chúng ta sinh sống.
Điều này nghe có vẻ hợp lý, như trường hợp ông Mễ to như trâu hay chị dâu của mình nhưng mình đọc thêm tài liệu có nhiều chi tiết cần xem xét lại. Các nghiên cứu này được thực nghiệm qua vài người rất ít. Nhiều khi các công ty dược phẩm cũng không muốn được công bố nhiều mấy loại nghiên cứu này vì sẽ không bán được thuốc và bác sĩ sẽ bị đói.
Nghiên cứu về mật ong trị dị ứng còn hạn chế, và kết quả không thống nhất. Dưới đây là cái nhìn chi tiết về các nghiên cứu chính và phát hiện của chúng:
Nghiên cứu năm 2002 (Annals of Allergy, Asthma & Immunology):
• Thử nghiệm ngẫu nhiên, với 36 người bị viêm mũi dị ứng. Xin nhắc lại “36 người.” Họ được chia thành ba nhóm: một nhóm 12 người dùng mật ong địa phương, một nhóm 12 người dùng mật ong đã lọc (không phải địa phương), và nhóm thứ ba 12 người dùng giả dược (siro ngô có hương vị giống mật ong).
• Người tham gia tiêu thụ 1 muỗng canh mỗi ngày trong 30 tuần trong mùa dị ứng. Họ không nói đến là mấy người này có uống thuốc dị ứng hay không trong khi thử nghiệm vì khi bị dị ứng thì khó chịu mà bắt họ thử không uống thuốc là mệt.
• Kết quả: Không có sự khác biệt đáng kể về triệu chứng dị ứng (ví dụ: nghẹt mũi, hắt hơi, ngứa mắt) giữa các nhóm. Cả mật ong địa phương lẫn mật ong đã lọc đều không vượt trội hơn giả dược.
• Kết luận: Nghiên cứu này cho thấy mật ong không có tác dụng đặc biệt đối với triệu chứng dị ứng ngoài hiệu ứng giả dược. Thế là bù trớt.
Nghiên cứu năm 2013 (International Archives of Allergy and Immunology):
• Nghiên cứu nhỏ ở Malaysia với 40 bệnh nhân dị ứng với mạt bụi nhà (không phải phấn hoa, nhưng liên quan đến cơ chế dị ứng). Vụ này thì đồng chí gái bị dính, nếu bụi vào người khó chịu thôi nên không thích cắm trại. Người tham gia được cho dùng mật ong địa phương liều cao (1 g/kg trọng lượng cơ thể mỗi ngày) cùng với thuốc dị ứng tiêu chuẩn hoặc chỉ dùng thuốc.
• Kết quả: Sau 4 tuần, nhóm dùng mật ong báo cáo cải thiện nhẹ các triệu chứng như chảy nước mũi và hắt hơi so với nhóm đối chứng. Đến 8 tuần, sự khác biệt ít rõ rệt hơn.
• Hạn chế: Nghiên cứu dị ứng mạt bụi khác với dị ứng phấn hoa theo mùa. Nhóm mật ong cũng dùng thuốc, nên khó xác định tác dụng riêng của mật ong.
• Kết luận: Gợi ý khả năng giảm triệu chứng, nhưng không chữa khỏi, và nghiên cứu hạn chế các kết luận rộng hơn. Chỉ thử nghiệm trên 40 người thì khó mà có một kết quả rõ ràng.
Nghiên cứu thử nghiệm năm 2011 (Phần Lan):
• Bệnh nhân dị ứng với phấn hoa bạch dương dùng mật ong có bổ sung phấn hoa bạch dương hoặc mật ong thông thường trong vài tháng trước mùa dị ứng. Xem như kiểu chích ngừa trước khi mùa Xuân, hoa nở. Kiểu chích thuốc cảm cúm trước khi mùa đông để cơ thể chuẩn bị. Điểm này hay để mình nhắc ông Mễ chuẩn bị cho năm sau. Hoặc ăn mật ong suốt năm.
• Kết quả: Nhóm dùng mật ong bổ sung phấn hoa báo cáo ít triệu chứng hơn và dùng ít thuốc kháng histamine hơn trong mùa so với nhóm mật ong thường.
• Hạn chế: Quy mô mẫu nhỏ, chưa được đánh giá ngang hàng, và phấn hoa được bổ sung có chủ ý (không phải tự nhiên có trong mật ong).
• Kết luận: Việc bổ sung phấn hoa nhân tạo có thể giúp ích, nhưng điều này không áp dụng cho mật ong thông thường.
Các nghiên cứu khác chủ yếu là giai thoại hoặc quá nhỏ để đưa ra kết luận chắc chắn. Một bài đăng năm 2010 trên Journal of the American Board of Family Medicine lưu ý rằng mặc dù mật ong phổ biến trong y học, nhưng không có đủ bằng chứng để khuyến khích sử dụng nó như một phương pháp điều trị dị ứng.
Tại sao mật ong có thể không hiệu quả như kỳ vọng. Một số yếu tố làm suy yếu ý tưởng rằng mật ong có thể “chữa” dị ứng:
• Dị ứng theo mùa thường do cây thụ phấn nhờ gió (ví dụ: cỏ phấn hương, cỏ, sồi) gây ra, tạo ra phấn hoa nhẹ lan truyền qua không khí.
• Mật ong chủ yếu chứa phấn hoa từ cây thụ phấn nhờ ong (ví dụ: cỏ ba lá, hoa dại), nặng hơn và dính hơn, được thiết kế để thu hút côn trùng hơn là bay trong không khí. Những loại phấn hoa này hiếm khi gây dị ứng.
• Các nghiên cứu ước tính rằng phấn hoa gây dị ứng chiếm dưới 0,05% nội dung của mật ong, quá ít để có tác dụng giảm nhạy cảm.
Số lượng phấn hoa:
• Liệu pháp miễn dịch (như tiêm dị ứng) sử dụng liều lượng kiểm soát, có thể đo lường được của các chất gây dị ứng, thường ở mức microgram đến miligram, phù hợp với độ nhạy của bệnh nhân.
• Phấn hoa trong mật ong không ổn định và thường chỉ ở mức vết (nanogram đến microgram mỗi gram mật ong). Điều này thấp hơn hàng nghìn lần so với liều điều trị. Do đó mình đoán chắc phải ăn mật ong quanh năm để cơ thể tạo dựng hệ miễn nhiễm từ từ.
Pha chế và độ tinh khiết:
• Mật ong thương mại thường được lọc hoặc tiệt trùng, loại bỏ hầu hết phấn hoa. Ngay cả mật ong thô cũng có hàm lượng phấn hoa rất khác nhau tùy thuộc vào nguồn. Mình có viếng một cơ sở làm mật ong của một ông Mỹ ở gần Long Beach. Họ tẩy trùng đủ thứ cho đúng cách do chính phủ Cali ra lệnh nên diệt trùng khá nhiều kiểu sữa tươi. Có thể mất chất lượng.
• Nếu không phân tích trong phòng thí nghiệm, không thể biết mật ong của mình có chứa các chất gây dị ứng liên quan hay chỉ là phấn hoa từ hoa thụ phấn bởi ong. Việc này htif chắc không ai bỏ tiền ra làm mà nếu có thì công ty dược phẩm cũng kêu dẹp.
Phản ứng miễn dịch:
• Dị ứng xuất phát từ phản ứng miễn dịch quá mức với protein trong phấn hoa. Việc ăn phấn hoa (qua mật ong) kích hoạt hệ miễn dịch đường ruột, có thể không liên quan đến phản ứng của hệ hô hấp với phấn hoa hít vào.
• Liệu pháp miễn dịch dưới lưỡi hoạt động bằng cách hấp thụ chất gây dị ứng dưới lưỡi, trực tiếp nhắm vào miễn dịch niêm mạc. Việc uống mật ong không tái tạo hiệu quả con đường này.
Dù mật ong không chữa dị ứng, nó có thể giảm triệu chứng:
• Tính chất làm dịu: Tác dụng kháng khuẩn và chống viêm của mật ong có thể làm dịu đau họng hoặc ho do chảy nước mũi sau. Một nghiên cứu năm 2007 trên Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine cho thấy mật ong hiệu quả hơn siro ho trong việc giảm ho ban đêm ở trẻ em (mặc dù không đặc hiệu cho dị ứng). Nhớ ở Việt Nam, mỗi lần nhà có ai bị mụt ở lưỡi vì nóng là bà cụ lấy mật ong rà cái lưỡi thì hết đau. Như giúp hạ nhiệt.
• Hiệu ứng giả dược: Tin rằng mật ong giúp ích có thể làm giảm mức độ triệu chứng cảm nhận, một hiện tượng được ghi nhận rõ trong điều trị dị ứng.
• Giá trị dinh dưỡng: Mật ong thô chứa chất chống oxy hóa và vi chất, hỗ trợ sức khỏe tổng thể nhưng không trực tiếp giải quyết dị ứng.
Mật ong an toàn cho hầu hết mọi người, nhưng có một số lưu ý:
• Phản ứng dị ứng: Hiếm gặp, nhưng những người dị ứng với phấn hoa, nọc ong hoặc các thành phần khác của mật ong có thể phản ứng với mật ong thô. Triệu chứng có thể bao gồm ngứa, sưng, hoặc trong trường hợp nghiêm trọng là sốc phản vệ. Mình có gặp một trường hợp, đi cắm trại Lửa Việt cách đây 40 năm, có một chị bị ong chích, nghe nói bị dị ứng với nọc của ong nên phải chợ đi nhà thương. Vào vườn lâu lâu mình đi ngang qua các tổ ong, bị ong chích sưng vù nhưng thiên hạ cho biết là giúp hệ thống miễn nhiễm của mình nên không sợ, lại cứ cầu cho chúng chích. Đồng chí gái có chiêu, khi bị ong chích thì lấy đồng bạc 1 xu bằng đồng rồi nhấn trên chỗ bị sưng thì vài tiếng sau sẽ xẹp.
• Nguy cơ ngộ độc: Mật ong thô có thể chứa bào tử Clostridium botulinum, vô hại với người lớn khỏe mạnh nhưng nguy hiểm cho trẻ dưới 1 tuổi hoặc người suy giảm miễn dịch. Không bao giờ cho trẻ sơ sinh dùng mật ong. Vụ này thì ở Việt Nam, bà cụ mình dùng mật ong rà lưỡi mấy người em lúc còn nhỏ. Mình cũng bắt chước, khi xưa con bị canker sore là lấy mật ong rà. Chỉ sợ ăn nhiều thôi. Ngày 1, 2 muỗng là đủ rồi. Nhiều quá, mập vì lượng đường khá nhiều.
• Calo và đường: Mật ong chứa nhiều đường (khoảng 80% theo trọng lượng), nên tiêu thụ quá mức có thể dẫn đến tăng cân hoặc tăng đường huyết ở người tiểu đường.
• Kiểm soát chất lượng: Mật ong giả hoặc pha tạp rất phổ biến. Để có lợi ích, hãy chọn mật ong thô, chưa lọc từ nguồn địa phương đáng tin cậy. Vụ này thì ông nuôi ong trong vườn mình, không có pha chế gì cả. Mình có đến nhà ông ta để giúp lấy mật ong từ các tổ ong.
Dạo này họ cho biết là ong tại Hoa Kỳ chết rất nhiều vì nông dân sử dụng thuốc diệt trùng nên ong dính chết nên mật ong thiệt rất hiếm. Đa số là bị pha rất nhiều. Cách tốt nhất là nên mua tại mấy người nuôi ong tại địa phương. Tại các chợ nông sản địa phương cũng phải cẩn thận, hỏi họ là người nuôi ong hay mua của ai bán lại vì đa số mật ong từ Trung Cộng đều được pha.
Nếu bác nào muốn thử mật ong cho dị ứng. Chọn mật ong địa phương và thô: Chọn mật ong từ khu vực cách nhà bác 50 dặm, từ người nuôi ong có thể xác nhận nó chưa qua máy móc. Chợ nông sản là nơi tốt để tìm.
Liều lượng vừa phải: Bắt đầu với 1–2 thìa cà phê mỗi ngày, pha vào trà, sữa chua hoặc ăn trực tiếp. Không có liều chuẩn, nên đừng lạm dụng.
Theo dõi triệu chứng: Ghi nhật ký để ghi lại bất kỳ thay đổi nào trong triệu chứng dị ứng qua vài tuần hoặc tháng. Điều này giúp phân biệt hiệu ứng giả dược với lợi ích thực sự. Đừng bỏ thuốc kháng histamine, thuốc xịt mũi corticosteroid (như fluticasone), hoặc liệu pháp miễn dịch nếu được kê đơn. Mật ong không thay thế thuốc mà chỉ là chất bổ sung.
Mật ong có thể là phương pháp chữa trị?
“Chữa” dị ứng thường có nghĩa là đạt được khả năng dung nạp lâu dài với chất gây dị ứng, như đôi khi xảy ra với liệu pháp miễn dịch hoặc tự nhiên hết dị ứng (thường gặp ở trẻ em). Hàm lượng phấn hoa thấp và thiếu liều lượng chuẩn hóa khiến mật ong khó có thể đạt được điều này. Tốt nhất, nó có thể giảm mức độ triệu chứng cho một số người, nhưng điều đó không chắc lắm.
Nên thử để xem cơ thể mình có thay đổi hay hệ miễn nhiễm của mình có tăng trưởng. Thường là khi đau ốm, người ta hay muốn lành cho mau để đi làm. Nên bác sĩ hay cho thuốc trụ sinh. Uống trụ sinh vào thì sẽ giết được vi khuẩn khiến mình bị đau nhưng thuốc trụ sinh như bom napalm, cũng giết luôn các vi khuẩn cần thiết trong ruột của mình nên hệ miễn nhiễm của mình yếu đi, lại dễ bị đau. Từ ngày mình uống nghệ với mật ong thì hết ho nhất là tập Đông Phương Hội từ 20 năm nay thì không bị bệnh vớ vẩn nữa. Khi xưa, mùa đông về là ho cả tháng, đi bác sĩ uống trụ sinh. Nay để giúp hệ miễn nhiễm mình ăn đủ loại thức ăn, Ấn Độ, ả rập, đại hàn,…. Để có nhiều loại thức ăn giúp hệ miễn nhiễm của mình.
Cần các thử nghiệm lớn hơn, được thiết kế tốt để giải quyết tranh cãi. Vấn đề là thử nghiệm thì cần tiền, ai cung cấp tiền để làm mấy vụ này. Một nghiên cứu so sánh mật ong thô địa phương với giả dược, với hàm lượng phấn hoa được định lượng và phù hợp với dị ứng cụ thể của người tham gia, có thể làm rõ liệu có tác dụng thực sự hay không. Cho đến lúc đó, mật ong vẫn là một phương thuốc dân gian với sự hỗ trợ hạn chế. Mật ong pha và mật ong nguyên chất thì ăn là mình biết ngay hay chỉ cần lật hũ mật ong là biết bị pha hay không. Nếu thấy mấy bọt nổi chậm chậm là đúng hiệu con Nai vàng còn nếu nhanh lõng là biết đồ pha.
Ông Mỹ nuôi ong về hưu nên mình có một ông khác thay thế. Ông mới có nuôi 5 người thợ nên có nhiều sản phẩm như sữa ong chúa, mình có lấy về mấy hũ cho đồng chí gái ăn cho đẹp da. Mình thì thích propolis, loại này chưa phải là mùa nhưng rất tốt. Loại mà mấy con ong tạo ra để đóng các lỗ khe hở của tổ ong khi mua đông về. Loại này này nếu ho là cứ lấy ra ngâm nước uống là hết khò khè. Ngoài ra mấy con ong đậu trên hoa nên chân dính các phấn hoa, đem về tổ ong, thành những hạt nhỏ. Mình dùng để uống sô-cô-la. Xong om
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
