Kết thúc chuyến đi Uzbekistan

  

Tối nay ăn tối xong hai vợ chồng tà tà đi bộ trong phố cổ Khiva như phố cổ hội an, không có xe cộ nhẹ nhàng vì sáng mai dậy sớm bay về Tashkent rồi chuẩn bị bay qua Tbilisi của nước Georgia bên cạnh nga la tư. 

Đi chuyến này mình giác ngộ cách mạng nhiều điều; sự tồn vong của quốc gia cũng như cá nhân. Nếu anh tự cao tự mãn, không nghe lời khuyên của người thương anh hoặc anh bám vào địa vị và quyền lực dù không có khả năng lãnh đạo hay viễn kiến thì sớm muộn cũng thất bại. Để lại đau thương cho dân và gia đình. 

Mình khám phá ra Stalin lưu đày hơn 40,000 người mãn châu sang vùng này vì sợ dân mãn châu tiếp tay với Trung Cộng như người Mỹ đã nhốt các gốc Nhật Bản trong trại tập trung trong thế chiến thứ hai. 

Ngoài ra có một sắc dân gốc Đức quốc được gọi là giáo phái Mennonite, yêu chuộng hòa bình không thích đánh nhau như người phổ nên chiến tranh đến đâu thì họ chạy đi chỗ khác. Sau này họ được bà hoàng hậu Catherine đệ nhất cho sang sinh sống nhưng đến thời sa hoàng Alexander thì bị đày. Thế là chạy qua vùng Khiva được imir xứ này cho định cư. Họ đem theo các giống khoai Tây, cà chua, dưa leo và các thủ công nghệ như làm tủ bàn ghế và được imir mời dạy nghề cho người của ông ta. Sau đó thì bị Stalin rượt chạy nên một số chạy qua Hoa Kỳ còn một số thì sống rải rác khắp nơi. 

Viện bảo tàng lịch sử được xây cất dưới thời liên xô ở Tashkent 

Nói chung thì không thấy phụ nữ ở đây đẹp nhất là mấy bà trên 40-50 tuổi. Lâu lâu cũng thấy nhiều cô trẻ tươi vui như nhìn chung thì họ pha giống quá nhiều nên hằm bà lằng nhất là giống Mông Cổ. Văn hóa Mỹ đang xâm nhập vào xứ này qua ăn uống như hamburger uống CoCa. Thấy dân tình kêu uống loại này như mình khi xưa tại Việt Nam. Chúng ta được biết thức ăn chiếm độ 1/3 tiền lương nên các công ty thực phẩm Hoa Kỳ chiếm phần này là đủ giàu. Dân họ cũng phải đi lao động bên nga, bên nam Hàn, chỉ có là họ trùng tu các nơi du lịch khá đẹp. Rác trong thành phố thì không thấy vì cứ mỗi 30 thước là thấy một thùng rác. Đa số du khách trên 6 bó từ Âu châu sang nên họ không xã rác bừa bãi nên khá sạch ít thấy ruồi như ở Ai Cập. 

Liên Xô Đi thì Pepsi đến. Thấy một công viên to đùng và toà nhà ban đêm không biết là gì đang được họ trang hoàng để làm một buổi hào nhạc do Pepsi tổ chức. 

Ăn uống thì được nhưng không ngon bằng Thổ Nhĩ Kỳ. Công ty dẫn mình ăn toàn những tiệm được xem là ngon nhất thành phố. Xứ này dân tình nói chúng tôi có vàng 9999, vàng đen, vàng xanh (ga), vàng đỏ nhưng không biết tiền ở đâu không đến tay chúng tôi. Họ bán ga và dầu hỏa cho Nga và Trung Cộng có đường ống dẫn ga về Nga la tư . Kinh tế vẫn phụ thuộc độ 70% vào canh nông. 

Xe cộ thì toàn là do Chevrolet còn xe vẫn thì Hyundai của nam Hàn. Dân mãn châu ở cùng này khá đông nên thức ăn kiểu chiên xào và sủi cảo hay mì trắng khá nhiều. Có ăn được món bún làm bằng rau thì là khá lạ. Được cái là ăn rau quả của mùa nên rất tươi, không như ở Cali ăn rau quả hái từ mấy tuần trước.

 

Nước nào mà để tôn giáo dính vào chính trị là xem như chỉ có đi xuống không có đi lên. Chúng ta đã thấy trong thời trung cổ tại Âu châu. Xứ hồi giáo này cũng vậy. Chỉ thấy họ mở trường dạy chữ thánh Allah. Xây cất nguy nga rồi mấy ông cố đạo hồi giáo được cho về thành phố của mình hay làng xã để hướng dẫn con chiên theo lời dạy của Allah. 

Họ cũng chê bai tiền bạc, kêu là xấu, đưa đến tội lỗi như trong phúc âm, cho vay tiền ăn lời là tội lỗi nên không ai cho hay mượn tiền để khuếch trương buôn bán cả chỉ có mấy ông thần đạo do thái làm môi giới buôn bán lấy lời. 

Món cơm Plov nổi tiếng vùng này. Dân ba tư và ấn độ gọi là pilaf và pilau. Có miếng dồi thịt ngựa. Dân ở đây ăn thịt ngựa, mình nói ở Pháp khi xưa mình hay ăn thịt ngựa vì rẻ khiến mụ vợ nhìn mình như ma quái. Ở Pháp người ta ăn thịt ngựa rất nhiều. Có mấy boucherie chevaline bán toàn là thịt ngựa ngay cả thịt Halal, không biết có Kosher 

Cà chua được đưa đến xứ này qua người Mennonite từ Đức quốc 

Đi buôn trên đường tơ lụa mất trung bình 6 năm cho một chuyến. Đi xe hơi 400 cây số mất 8 tiếng đồng hồ thì bằng lạc đà thì chắc 1 tuần lễ nên đa số đi một chuyến khá lắm là hai thì ở nhà để thằng con trai đi. Lỡ bị chuyện gì coi như mất hết tài sản. Ai đọc cuốn The richest man in Babylon sẽ nhớ ông bố ở nhà rồi kêu thằng con đi buôn bị vớt giết tiền đến 10 năm mươi trở lại. 

Đài tình yêu chưa xây xong thì ông hoàng tử bị giết khi đi đánh hàng xóm kiếm tiền xây cho vợ tương lai thấy tài của mình

Thêm người ta có tiền thì bị các cố đạo hồi giáo kêu đóng góp xây nhà thờ. Xong om. Dân tình sống khá lắm là 30, 40 tuổi nên khó khăn nhiều vì không có người lớn tuổi với nhiều kinh nghiệm truyền dạy. (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đến Khiva, vùng Aryan cổ xưa

 

Sau khi ăn sáng, 2 tài xế của công ty đến chở hai vợ chồng đi Khira, cách Bukhara độ 400 cây số, cạnh biên giới với Turmenistan, hướng đông Bắc của Bukhara. Từ 9:00 sáng đến 5:00 giờ chiều. Xe phải chạy về liền nên có thêm một bác tài xế khác. 

Tường thành của thành phố khira rất đẹp 

Xe chạy trên xa lộ do ngân hàng Á châu cho mượn tiền, được chia làm 3 khúc do Nam Hàn, Đức quốc và Tajikistan thực hiện. Thấy phần Đại Hàn đang làm như xa lộ Đại Hàn ở ngoại ô Sàigòn mà mấy chục năm nay vẫn tốt. Mình thấy họ đổ độ 12, 15 phân xi măng trên độ nữa thước đá sỏi rồi trải nhựa đường trên. Ba phần thì thấy rõ ai làm vì đại Hàn thì bốn làn xe chung để nước chảy ra ngoài ruộng hai bên đường. Đức quốc thì làm như bên Hoa Kỳ, hai đường làn hai bên còn ở giữa thì có một hố sâu để khi mưa nước chảy xuống dưới đó thêm tránh tai nạn xe cộ, ở  Sàigòn thì xem Phú Mỹ Hưng. Mình thấy nhiều chỗ có mấy bức tường thép làm hàng rào bị xe tông vào đó móp méo nhưng không thấy sửa chửa vì hết tiền chắc. 

Xa lộ Đức quốc xây khúc này, cảnh sát kêu dừng lại để nghỉ lái tránh mệt mỏi gây tai nạn nhưng mấy ông lái xe tải lớn thì chạy suốt. Thấy hai làn xe chạy mỗi chiều, rồi ở giữa có một khu đất trống để nước mưa đỗ xuống đó tranh ngập lụt nhưng chính là tránh xe ngược chiều tông nhau

Nhìn thấy cột điện thời liên Xô nhỏ bé lâu lâu có nơi họ phải lấy tấm gỗ chống bốn bên để cột điện khỏi ngã. 

Đây là ống nước và ống ga nhỏ hơn được thiết bị trong thành phố. Mình đoán thời liên Xô. Động đất là coi như gãy hết, ống ga bể thì gây hỏa hoạn. 

Cột điện thời liên Xô. Họ trồng cột trụ xong thì tròng cái khuông sắt lên để nối bốn dây điện

Xe chạy hướng Tây Bắc toàn là sa mạc hai bên đường. Cứ 100 cây số là cảnh sát bắt dừng lại bên đường 10 phút, nghỉ lái để tránh gây tai nạn vì mệt. Cũng hay. Ở Hoa Kỳ thì cứ mấy mấy chục dặm lại có một khu nghỉ để xả sú bắp cho dân đi đường. Ở đâu không có thì có nhà dân vào tè trả độ 4,000 đồng Việt Nam nhưng hôi thối phải nín thở không dám nhìn. Trong thành phố thì sạch sẽ ra ngoại ô là thấy rác, chai nhựa và bịch nylon quăng tùm lùm. 

Rác ngoại ô còn thành phố rất sạch

Nói đến chỗ nghỉ thì trên đường tơ lụa khi xưa cứ mỗi 30 cây số họ làm một trạm nghỉ ngơi, có nước để lạc đà uống và thiên hạ tắm rửa, cầu nguyện. Ở Ba Tư có một hệ thống điện gió thời xưa và cách lấy nước của họ rất hay nhưng không biết chừng nào viếng thăm được. Ở Peru tương tự có một hệ thống dẫn thủy nhập điền của dân tộc inca rất hay dây chuyền bởi mấy cái giếng. Lần sau dẫn vợ đi viếng xứ này phải bò đến đây thăm viếng. 

Xe gần đến thì thấy phía xa. Có cây cối hóa ra là có dòng sông uốn quanh, dân cư đông. Thấy nhà cửa hai bên đường rất sầm uất mới to đùng. Hóa ra là khu vực kỹ nghệ của xứ này. Chevrolet mở xưởng chế tạo tại đây, có mấy công ty tàu và nam Hàn ở đây. Thấy rõ ràng là giàu có ngay. Không có dòng sông thì không có sự phát triển. 

Xe đưa đến một khách sạn to đùng dùng làm hội thảo cho vùng. To lớn sang trọng nhưng vắng khách. Sáng mai hướng dẫn viên địa phương sẽ đến dẫn tụi này đi tham quan các di tích cổ trong vùng. Rút kinh nghiệm từ Ai Cập và Jordan, mình muốn được hướng dẫn viên địa phương dẫn đi thăm viếng vì họ rành vùng này hơn thay vì công ty cho một hướng dẫn viên đi theo mình suốt lộ trình. Thứ nhất là đắt hơn vì phải trả thêm tiền phòng trọ cho hướng dẫn viên mà họ mù tịt về địa phương. Khá lắm là đọc sách như mình. Người địa phương biết món gì lạ tiệm ăn nào. Tốt hơn khi Đi Ai Cập họ cho một hướng dẫn viên từ thành phố nào đi theo mình suốt lộ trình còn Jordan thì tài xế chở mình đi thôi. 

Đi lại những địa danh của con đường tơ lụa mới hiểu thêm về lịch sử, kinh tế, tôn giáo lý do thịnh vượng và sụp đổ. Khi họ giao thương từ trung hoa qua Âu châu thì khu vực này là trung tâm của con đường giao thương nên giàu có đến khi mấy ông Tây khám phá ra là dùng tàu di chuyển thì nhanh hơn và ít bị đánh thuế mãi lộ qua vùng này khiến đế chế vùng này xuống dốc như bao đế chế trong lịch sử rồi bị các đế chế khác xâm chiếm. Khi xưa người Tàu chế tạo tàu biển rất lớn to hơn tàu của Kha Luân Bố dùng khám phá ra Mỹ châu nhưng có lẻ họ không nghĩ đến dùng tàu để giao thương như người Tây phương nên dẹp, bế môn tỏa cảng chỉ dùng con đường tơ lụa và khi người Tây phương sử dụng tàu biển thì vùng Trung Á này sụp đỗ vì không có đường ra biển. Trong khi đó các nơi có biển sâu để tàu bè cập bến lại phồn thịnh vì giao thương như thời Hy Lạp, là mã. 

Thấy cái bình đựng dầu olive với dấm đen được thiết kế hai bình với hai vòi khác nhau. Rất tiện để ăn với bánh mì 

Tương tự người Tàu làm ăn buôn bán với các nước này nên đã gây ảnh hưởng nhiều. Có thức ăn tàu tại vùng này hay lai giống cũng như kỹ thuật của họ như làm giấy viết vẽ, trồng bông Gòn để làm pháo bông. Đến vùng này mới thấy lộn xộn. Có trên 170 giống Người bộ lạc đủ trò. Có một bà hướng dẫn viên kêu là người tartar khiến mình thất kinh nhớ lại cuốn tiểu thuyết và cuốn phim về sa mạc tartare. 

Có dịp mình sẽ kể về vụ này khá hay. Một trong những điển tích khiến mình mê say vùng này, muốn đi viếng. May mụ vợ đi theo thay vì nghe lời mấy bà bạn kêu đi nguy hiểm đủ trò. Xứ này ra đường ban đêm mình cảm thấy thân thiện không lo ngại gì cả. Các chỗ tham quan đều có văn phòng cảnh sát du lịch. Dân tình buôn bán không chèo réo như ở Việt Nam hay các nước hồi giáo như ở phi châu. Tối hai vợ chồng sau cơm chiều là đi bộ tà tà về khách sạn, cho tài xế. Về trước với gia đình. 

Mình nhờ tên cố vấn cho sang năm đi viếng thêm 3 nước 3 tuần ở vùng này. Có anh bạn kêu sao ông Lại đi mấy xứ này? Vì rẻ. Thật sự không rẻ chút nào. Mình thích mấy vùng này được xem là cái nôi của các nền văn minh nhân loại. Một trong những 5 trung tâm văn hóa của loài người mà ông Tây khi xưa giảng khiến mình ngáp ruồi. 

Điển hình Khira là nơi trong phúc âm có nói đến Noah tìm ra cái giếng trong sa mạc. Rồi là nơi giao thoa của Á châu và Âu châu nên gọi là Trung Á. Khu vực này có dầu hỏa, vàng, ga và xăng nên các xứ tranh dành sau khi bỏ phế mấy trăm năm. Uzbekistan bán dầu hỏa và ga cho Trung Cộng. Nghe nói loại xấu cần phải lọc lại. 

Khi xưa đi học mấy ông Tây chửi ngu nên nay có dịp đi viếng để bớt ngu. Càng tò mò càng thấy mình ngu như ông Tây khi xưa chửi. Chán Mớ Đời 

Vùng này là khi kỹ nghệ chính của xứ Uzbekistan nên khách sạn khá sang và lớn. Sáng nay sẽ đi viếng vùng này, ngày mai thì bay về Tashkent rồi ngày mốt bay qua Georgia. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đến Bukhara để khóc Đà Lạt

Các tường ngoài được trùng tu với gạch men. Cái đài cao để kêu gọi tín đồ đi cầu nguyện được trùng tu quá đẹp. Bộ hành ít tiệm buôn bán đồ lưu niệm nên không choáng chỗ không gian

Đền này bắt chước bên ấn độ. Một ông nhà giàu xây vì có 4 cô con gái không có con trai nên xây cho đời nhớ đến ông ta không có con trai thừa kế

Mình bay mấy chục ngàn cây số để viếng thăm thành phố Sukhara, Uzbekistan một trong những thành phố quan trọng nhất trên con đường tơ lụa khi xưa. Đến đây thấy bao nhiều năm biến đổi với chính trị, ngoại bang cai trị, đập phá các di tích lịch sử, văn hóa của họ để rồi năm 1991, họ đòi tự trị, dành độc lập và tìm cách về nguồn, tìm lại bản thể mà hơn 100 năm qua họ bị sa hoàng xâm chiếm và bolcheviks cai trị. 

Mình đến thăm cái tường thành mà họ thiết lập rất hay, tường nghiêng nghiêng để họ đứng trên thành có thể tấn công bắn chéo các lính đối phương leo lên thành, họ dùng các cây để làm thành dàn giáo để xây thành sau đó chỉ chặt khúc dư quăng đi còn để lại khúc cây dính trong tường để thông ống nước chảy ngập xuống đất từ phía trong xuống lòng đất. Từ 10 thế kỷ qua họ đã có kỹ thuật quá giỏi trong khi Đà Lạt ngày nay, chỉ xây cái talus có chút xíu không để lỗ hổng cho nước tụ phía sau tường chảy thoát ra khiến sạt lỡ đất giết hại thường dân. 

Thấy Bolshevik thả bom bắn đại bác, cày nát một phía thành rồi sau khi chiếm được thì tìm cách xóa tan di tích lịch sử, văn hóa của họ. 

Đây là các khúc gỗ còn sót lại sau khi được sử dụng làm dàng giáo để xây tường thành đồng thời giúp nước ứ sau tường gạch có chỗ thoát đi thay vì ứ lại và làm sạt lỡ như trường hợp tại Đà Lạt mấy tháng trước. 

Các tường thành làm tròn để tránh đạn phá 

Bỏ công bay hai ngày tới đây để xem được tường thành này khiến mình mãn nguyện khi xưa có học về bức tường này

Sau khi dành độc lập, lãnh đạo của họ có ý chí trùng tu các di tích lịch sử của cha ông để lại , nhất là các nhà thờ hồi giáo được các tín đồ hồi giáo muốn thăm viếng. Trong phố cổ thấy họ trùng tu lại, tuy nghèo nhưng rất chuẩn. Một thành công rất lớn cho các nước nghèo noi theo học tập thay vì phá nát như Đà Lạt. 

Lúc đầu họ cũng gặp phải nhiều lỗi lầm do tư duy được Bolshevik cấy trong đầu; phá cái cũ làm cái mới theo tin thần cách mạng do LÊNIN dạy. Có một tỉnh được unesco phong làm khu bảo tồn văn hóa của thế giới. Họ theo tư tưởng của bác LÊNIN nên đập phá hết để xây lại cái mới thêm màu sắc tươi tắn ngày nay. Ngoài ra họ chặt hết cây được trồng cách đây mấy trăm năm, nhiều loại được mang từ trung hoa về che nắng vào mùa hè. Thay vào đó họ trồng mấy vườn húng quế vì lãnh tụ yêu thích ăn loại rau này thơm. Họ cho xây ngay bên cạnh nhà hàng và mấy ngàn phòng ngủ khách sạn. Rốt cuộc không có thằng Tây con đầm nào bò lại thăm viếng chi tiền nên chỉ biết khóc. Unesco buồn đời nên thu hồi bảng tuyên dương khu bảo tồn văn hóa thế giới. Tài xế chở đi xa nhưng không có gì để xem ngoài cái cổng thành được họ trùng tu lại màu mè xến như phải công nhận là rất đồ xộ và đẹp nếu không tư duy đột xuất pha chế màu mè như ở thành nội Huế. Chán Mớ Đời 

Rút kinh nghiệm họ mời các chuyên gia ngoại quốc đến dạy cách trùng tu cho người của họ, cho người đi quan sát học hỏi ở nước ngoài nên trùng tu lại các di tích cổ rất chỉnh chu. 

Đi viếng xứ này khiến mình nhớ đến Đà Lạt nên buồn. Cũng một lò Bolshevik ra nhưng một bên làm được một bên phá bú xưa là mua. Cho thấy tư duy rất quan trọng nhất là tư duy của lãnh đạo. 

Có lần về Huế mình đi thăm lăng tẩm và thành nội. Mình thất kinh khi thấy họ lấy sơn tàu để quét sơn mấy di tích trùng tu như sơn mái ngói vàng hay xanh rồi mấy cột thành màu đỏ. Mình hỏi mấy ông thợ thì họ cho biết là trên đưa sơn để sơn nên cứ sơn. Gỗ thì không kiếm gỗ thời xây kinh thành mà lượm ở đâu rẻ đem về trùng tu lại. 

Khi trùng tu người ta phải nghiên cứu khi xưa tổ tiên họ dùng loại gì để sơn màu. Khi người Tây phương trùng tu một bức tranh họ phải điều nghiên kỷ lưỡng qua quang tuyến để biết bao nhiêu lớp sơn mà họa sĩ đã vẽ, loại sơn nào xuất xứ từ đâu để họ tìm mua hay chế tạo lại loại sơn đó để trùng tu cho đúng với bức họa xưa. Họ đâu có mua sơn của người Tàu đem về rồi tự động sơn son thép vàng như đại nội. Rồi cho mướn làm vũ trường hát karaoke. 

Điển hình ở Bukhara mình đi viếng một cái thành từ mấy trăm năm hư hao nhất là Bolshevik nả pháo vào làm hư hao. Thấy họ trùng tu lại với gạch làm bằng gạch đất của vùng này. Họ làm bài bản lắm thêm sử dụng gạch men để trang trí như xưa. Đều sử dụng phương pháp cổ truyền để trùng tu. 

Họ tìm kiếm đá mà tổ tiên họ sử dụng, đem về nghiền cho nát để dùng để Sơn các gạch men hay các tô chén. 

Mình viếng một xưởng vẽ tranh cổ thấy họ dùng bốn loại màu để pha chế như lấy hạt lựu làm nước để vẽ. Họ dẫn mình đi viếng xưởng của họ. Họ trồng cây dâu cho tằm ăn rồi lấy nhánh cây để ngâm nước ra chất trắng rồi họ nhúng cái khuôn vào nước rồi ngâm thêm starch của gạo bỏ lên nhiều lớp theo phương pháp từ cổ xưa của người Tàu làm giấy. Sau đó phơi khô rồi vẽ lên đó rất công phu. 

Để khuyến khích các nghệ nhân chính phủ không bắt họ đóng thuế nhưng với điều kiện họ phải nhận học trò để truyền nghề. Do đó họ sống sung túc để sáng tác. Các trẻ em theo học được khuyến khích đọc sách để có ý tưởng mà tạo ra những bức tranh đẹp khác. Họ bán giá rất đắt vì phải mất cả tháng hay năm để vẽ.  Tương tự khi viếng thăm một xưởng thêu, ông nghệ nhân chỉ mình cách họ làm chỉ rồi thêu ra sao nhưng phải nhận học trò để có truyền nhân. Ở Thổ Nhĩ Kỳ mình có mua một bức thêu mà nghệ nhân mất hai năm để thêu. Có lẻ tấm tranh đẹp nhất mà mình thích. 

Trong khi đó gấm lụa Việt Nam cứ mua từ Trung Cộng về rồi bán gọi là lụa Việt Nam. Về Việt Nam thấy có một công ty lụa chém người mua rất đắt sau này khám phá ra là họ mua từ Trung Cộng mang về. Dần dần số nghệ nhân biết cách thức làm lại Việt Nam qua đời xem như thất truyền. Chán Mớ Đời 
Khi xưa mình về Việt Nam ghé Nha Trang hay Đà Nẵng thì thấy họ phát triển rất khá đến khi mấy ông tàu vào đầu tư thì Chán Mớ Đời cứ tưởng Sihanoukville. 

Cho thấy muốn phát triển chúng ta cần có viễn kiến, cần có bản thiết kế toàn phần đến khu vực không thể nào đột phá tư duy rồi làm. Sai thì sửa. 

Phải chi các lãnh đạo viếng thăm mấy thành phố được trùng tu lại trên thế giới để học hỏi thay vì phát triển theo kiểu Tây ba lô tạo ra các phố Tây. Tây ba lô không có tiền như mình khi xưa còn sinh viên, đâu có tiêu tiền nhiều. ở Uzbekistan không thấy Tây ba lô, chỉ có du khách đến từ Âu châu như Ý Đại Lợi và pháp. Có đại Hàn và Trung Cộng. Mấy người này đi viếng để khám phá về văn hóa ngàn năm của xứ này nên phố cổ của họ, cấm xe hơi di chuyển, chỉ để bộ hành và các xe điện nhỏ không gây ồn ào và chạy nhanh. 
Nguyễn Hoàng Sơn 

Bukhara, hòn Ngọc Uzbekistan

 

Sáng nay ăn sáng xong hai vợ chồng lấy xe lửa đi Bukhara cách Samarqand gần 2 tiếng xe lửa cao tốc hay độ 5 tiếng lái xe hay nhiều hơn vì đường xe chạy có nhiều ổ gà khiến tài xế lượn qua lượn lại nhưng vẫn dính ổ gà. Nhìn phong cảnh bên đường thì không có gì đặc sắc lắm. Xa xa có dãy núi thấp, ruộng đồng và nhà cửa không có gì nổi bật. 

Nói chung cảm tưởng của mình từ mấy ngày nay thăm viếng xứ Uzbekistan cho thấy ảnh hưởng của Nga La Tư rất nhiều như người Pháp để lại dấu ấn tại đông dương. Người Nga chiếm đóng xứ này khiến người dân bản xứ được tiếp thu khoa học, văn minh của Âu châu. Nhà cửa thời Sa Hoàng như các tòa nhà ở Bắc Âu và thời Liên Xô đầy nơi tương tự các HLM của ngoại ô Paris vì có cùng tư duy về một xã hội bình đẳng của xã hội chủ nghĩa sau thế chiến 2, nhất là các công viên to lớn như các buồng phổi của thành phố với sự thiết kế cây cối rất Âu châu. Các trí thức Tây Âu sau thế chiến thứ 2 có nhiều người theo cộng sản như 25% dân pháp bầu cho Đảng cộng sản pháp, 35% bầu cho Đảng cộng sản Ý Đại Lợi nên bị ảnh hưởng rất nhiều khi thiết kế các chung cư. Sau này họ phải phá bỏ như ở Bobigny hay ở Anh quốc. 

 Khi họ được độc lập thì tư duy tre làng khiến họ chặt hết cây cối của người nga trồng mấy trăm năm thậm chí của tổ tiên họ trồng như xóa bỏ đi tích của chế độ cũ như trường hợp thành phố mình viếng thăm hôm qua. Lúc đầu được unesco tặng danh hiệu khu bảo tồn văn hóa thế giới. Thế là bí thư tỉnh ủy hồ hỡi chặt hết cây cối từ 600 năm qua để làm một cái vườn trồng hoa và rau húng. Lý do là vị cha già dân tộc từ ngày dành độc lập thích rau húng. UNESCO tước đoạt danh hiệu khu bảo tổn Văn hóa thế giới khiến dân chúng chửi tên bí thư tỉnh ủy ngu si, tàn dư của chế độ cũ, tư duy Xô viết. Được đứng đầu tỉnh vì trung thành với Đảng, được nhồi sọ ta là số một thay vì có tư duy viễn kiến. Ngoài ra người Nga còn đem đến rau cải của người Tây phương trồng nho làm rượu tương tự người Pháp đem đến Việt Nam những gì tân tiến của Tây phương. 

Trong khi người Âu châu chìm đắm trong sự ngumuội của sự độc tôn bảo thủ của thiên chúa giáo với the inquisition, người hồi giáo lại có tinh thần chuộng khoa học tư tưởng phóng khoán khiến nền văn minh của họ lên tột bực, toán học thiên Văn được ưa chuộng, văn chương đề cao giúp cho người Tây phương sau này sử dụng để tạo ra nền Phục Hưng đưa đến cuộc cách mạng kỹ nghệ thì người hồi giáo lại chìm đắm trong sự ngu muội của tôn giáo như người Tây phương xưa kia dần dần khiến nền văn minh của họ mai một không cấp tiến như người Tây phương. 

Ngày nay đi khắp nơi chúng ta thấy CoCa pepsi macDonald Burger king khắp thế giới. Các công ty khuếch trương thị trường của họ khắp nơi tương tự khi xưa các đế quốc nới rộng bờ cõi ảnh hưởng của họ vì kinh tế. Ngày nay họ chỉ cần thống lĩnh thị trường thay vì phải đem quân chiếm đóng như xưa. Sự cọ sát của hai nền văn minh sẽ đem lại chuyển giao công nghệ và văn hóa như người Pháp và người Việt khi xưa. Không có người nga thì người Uzbek chắc không biết gì về điện nước khoa học hiện đại. Người Nga đã khai quật các mồ mả của vua chúa người Uzbek khi xưa và cho trùng tu lại. 

Viếng thăm xứ này thì cảm thấy nếu người bản xứ không được người nga chiếm đóng thì chưa chắc họ đã văn minh như ngày nay hay chỉ mớ quớ như các làng được cai trị dưới bởi các ông cố đạo chuyên chính hồi giáo. Người bản xứ nhắc đến thời sô viết với nhiều ý muốn như thế hệ ông bà cụ mình khi xưa cứ khen đồ Tây tốt không như đồ lô cang hay nhắc đến thời Tây như những thời gian tốt đẹp nhất trong đời họ. Tương tự ngày nay thế hệ mình nhắc nhở, Hoài niệm về thời Việt Nam Cộng Hoà đầy luyến tiếc trong khi thế hệ trẻ ngày nay, chưa trải nghiệm, không thể so sánh nên chỉ biết hôm nay là đẹp. Hôm qua bà hướng dẫn viên kêu hồi nhỏ tôi chỉ biết học cho giỏi rồi được nhà nước giao công việc đi làm nay con của chúng tôi phải học rồi tự kiếm việc làm, gặp khó khăn. Bà ta kêu chính phủ không giúp đỡ gì cả trong mùa đại dịch vừa qua. Mình nói đó là may mắn vì ở Việt Nam chính phủ tổ chức các chuyên bay giải cứu người Việt trên thế giới để làm tiền rồi họ tung thuốc giả để lấy tiền của người dân. 

Có đi viếng xứ này mình mới hiểu thêm sự thật của khu địa lý này mà khi xưa thầy giáo nói nhưng chả hiểu gì cả. Đầu thế kỷ “20”, Anh quốc có thuộc địa là ấn độ và ba tư nên muốn chiếm đóng vùng này được cai trị bởi sa hoàng, đang yếu thế vì tranh đoạt ngôi báu giữa các anh em. Mình nhớ hồi nhỏ học lịch sử được biết Nga la tư bị Nhật Bản đánh tơi bời năm 1905 khiến mấy ông người Việt chạy qua Nhật Bản theo chương trình Đông Du. Phía đông Tây Âu là đế chế Hung-Áo nên để bao vây đế chế ottoman. Lý do chính là vùng này có thể trồng cây bông Gòn dùng để làm áo quần và mấy cái hột của hoa được dùng làm thuốc súng. Vâng thuốc súng. Do đó khi người Âu châu đến Mỹ châu việc đầu tiên kiếm các vùng có thể thích hợp để trồng bông Gòn để làm thuốc súng. Chớ chở từ Âu châu qua rất khó khăn. 

Người dân ở vùng này được các ông cố đạo hồi giáo giam hãm trong sự ngu muội bao nhiêu thế kỷ sau khi họ thanh toán được ông hoàng mê khoa học, thiên văn, cho phụ nữ đi học đủ trò.

 

Khi Âu châu được khai phá bởi các trí thức Hy Lạp, bỏ trốn khi người hồi giáo xâm chiếm cai trị họ đến 400 năm, giúp Âu châu tiếp thu được những trí tuệ đã giúp họ Tân tiến mà ngày nay chúng ta gọi là thời Phục Hưng, giúp Âu châu tiến bộ như ngày nay với tư duy dân chủ tự do. Trước đó họ cho xử tử các người có đầu óc không được bình thường so với trình độ tư tưởng của sự độc đoán tôn giáo dẫn đầu bởi các ông cố đạo hồi giáo. Đi chơi chỉ thấy toàn madrassa, trương học dạy làm mấy ông cố đạo hồi giáo. Muốn học xong thì phải mất 20 năm nhưng thời đó người ta chết trẻ nên học lơ mơ về làng làm mollah chức thấp nhất trong hồi giáo. Cứ giảng kinh bằng tiếng ả rập rồi cứ giảng bú xua là mua, hốt bạc sống sung sướng nên giai cấp mollah này cần duy trì quyền lực của họ khiến xã hội chìm trong tăm tối. Cứ mỗi ngày đi vòng Vòng trong làng cúng lễ kiếm tiền.  Xem như độc Đảng thì đất nước càng ngày càng tệ hại chỉ có giai cấp thống trị là thoải mái nên họ kêu inch Allah. 

Thế là gần cuối thể kỷ 19, nga la tư đã thôn chiếm vùng này như thuộc địa của họ. Tối qua đi về khách sạn, hai vợ chồng đi tắm hơi và mát xa thì được 1 cặp vợ chồng hay Bồ bịch người nga đấm bóp. Hỏi ra anh chàng sợ đi lính ra trận như nhiều người trai tráng ở miền nam khi xưa nên trốn qua biên giới này. Mình nghe kể mấy ông kỹ sư nga IT lúc đầu chạy qua xứ này nhưng vì Internet do Tajikistan đưa qua nên rất chậm hơn chế độ 3 Gờ nên cuối cùng họ đi xứ khác có Internet nhanh. Anh chàng người nga này sống ở ngoại ô mạc tư khoa nên chắc là nông dân như mình chỉ biết làm nghề đấm bóp cho đi khách. Thấy thương. Đánh nhau thì con ông cháu cha chả bao giờ ra trận chỉ có con thường dân được truy tặng anh hùng liệt sĩ. 

Có một điều là họ học rất nhanh. Sau khi người Bolshevik phá tan văn hóa của xứ này. Họ làm như người ottoman xóa các dấu vết hồi giáo như Sơn lên hay cạo các tượng trong các nhà thờ tường học hồi giáo để làm nhà kho hợp tác xã. Khi liên Xô xụp đồ thì họ dành độc lập. Họ phải trả giá rất cao. Thất nghiệp nên người dân bò qua Nga ở lậu, làm việc kiếm tiền gửi về cho gia đình. Từ từ ông Mỹ nhảy vào đầu tư xây nhà máy xe hơi,etc để bán cho dân ở mấy xứ này nên mới lên lại từ từ. 

Họ bắt đầu đi tìm lại bản thể dân tộc qua nghiên cứu trùng tu lại các trường học và nhà thờ hồi giáo. Lúc đầu họ làm ẩu với tư duy được học tập từ Bolshevik, phá hết cái cũ để làm cái mới thì bị unesco tước danh hiệu văn hóa thế giới nên phải phái người đi học trùng tu và mời các chuyên gia thế giới đến giảng dạy. 

Do đó mình thấy các trùng tu của họ rất hay. Họ cũng biết nếu không trùng tu thì con cháu họ sẽ bị tha hóa khủng hoảng bản sắc. Địa ốc bắt đầu được ngoại quốc đầu tư vào, các thanh lam thắng cảnh được trùng tu có trật tự và đẹp, tuy mới độ 10 năm nhưng rất hài hòa với cái cũ, giải thích rõ hơn về lịch sử của tổ tiên họ. Có lẻ họ vẫn bị ảnh hưởng chế độ quốc doanh, mình thấy họ xây cất nhiều nhưng bỏ trống như ở Trung Cộng và Sàigòn mà mình thấy khi về thăm hồi đầu năm. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen

Nguyễn Hoàng Sơn 

Người phụ nữ đẹp và thông minh nhất thế giới

Đi chơi Uzbekistan thì thấy Internet chỉ LTE nên tò mò vì lâu lắm rồi không thấy ở Hoa Kỳ từ ngày họ cập Nhật hóa đến 5 gờ. Buồn đời mình mò xem ra sao thì thất kinh vì người tạo ra ltg là nữ tài tử đóng trong phim King Kong được dựng thành phim năm 1933 mà mình xem khi xưa tại rạp xi nê Ngọc Hiệp Đà Lạt. Lâu quá không nhớ chỉ nhớ cô ta bị con kinh Kông cầm trong tay bước đi từ từ chắc mê cô ta. Hình như phim này bị cấm chiếu khi mới ra đời vì được gọi vi phạm thuần phong Mỹ tục vì cô tài tử cởi Trần chạy trong rừng bừa xưa là mua. Ngày nay thì còn ở truồng ở lổ làm tình được khuyến khích để lấy tiền dân chúng. 

Nhớ có xem phim Samson và Dalida ở rạp Hoà Binh

Cô già tử đẹp người áo được lăng-xê bởi Louis B Mayer của hãng phim MGM. Sau đó cô ta đóng nhiều phim khác và một phim được đặt tên là "Ecstasy," người ta hỏi cô đào tên Hedwig Kiesler. Làm thế nào để đẹp như thiên thần. Cô ta cho biết là cứ đứng một chỗ rồi làm bộ như ngu. Trên thực tế cô ta không ngu chút nào. Cô ta sinh ra trong một gia đình do thái và là một người giỏi toán học. Cô ta lớn lên biết sử dụng sắc đẹp và thông minh của mình. 

Với những vai đóng khêu gợi đã khiến bà ta có đến 6 ông chồng, trong đó có hai nhà độc tài. Bà ta giàu có nghe nói đã tiêu phí đâu 30 triệu đô La trong đời bà. 

Nhưng khám phá giỏi nhất của bà ta đã giúp thay đổi xã hội ngày nay. Khi chạy trốn Hitler để sang định cư tại Hoa Kỳ. Ngoài tài đóng phim Hồ Ly Vọng ra bà ta còn có bằng sáng chế rất quan trọng mà ảnh hưởng đến ngày nay. Khi chúng ta dùng Internet với điện thoại thông minh, được gọi "long-term evolution" hay "LTE" kỹ thuật), một công nghệ do chính cô đào này phát minh khi ngồi ăn cơm với Hitler. 

Dạo ấy bà ta lấy chồng, một người chuyên sản xuất vũ khí tên Friedrich Mandl. Sau này công ty của ông ta cũng cấp vũ khí cho Nazi. Ông ta sử dụng sắc đẹp của người vợ để giúp thương trường như ăn cơm với Hitler và Mussolini. Một trong những điều ông Mandl thích khi nói chuyện với hai nhà độc tài là về truyền tin. Bà Kiesler cứ ngồi ăn và làm bộ ngu không biết gì. Là gốc do thái nên bà ta không thích chủ trương của hitler khiến ông Chồng nhốt bà ta trong lâu đài Schloss Schwarzenau. 

Năm 1937, bà ta trốn thoát bằng cách làm bà giúp việc ngủ say và bận đồ bà người làm để trốn khỏi lâu đâu tình ái của ông chồng giàu có. Rồi bán nữ trang để trốn sang Luân Đôn. May quá vì năm 1938, hitler xâm lăng Áo quốc. Ông chồng cũ gốc do thái cũng trốn chạy qua Á căn đình, là cố vấn cho ông Perron khiến xứ này đang giàu có trở thành nghèo. 

Tại Luân Đôn bà ta liên lạc với MGM để đóng đâu 20 cuốn phim. Tuy thành công về điện ảnh nhưng bà ta muốn chống lại Đức quốc xã nên Năm 1942, bà ta phát triển một loại truyền tin mới có khả năng gửi tín điện đi mà không bị chặn. Bà ta chế tạo một hệ thống vô tuyến có thể phóng và điều khiển các loại bom chạm mục tiêu. 

Dạo ấy Hoa Kỳ sử dụng vô tuyến điện một làn sóng. Đối phương nếu tìm ra được sẽ có thể cản trở làn phát sóng này. Bà Kiesler phát minh cách khác là đổi kênh như một cách encode qua làn sóng không dây. Nếu một phần bị cản trở bị phá sóng thì điện tín vẫn được tiếp tục truyền đi qua làn sống khác. Vấn đề là bà ta chưa biết làm cách nào để synchronize làn sóng thay đổi với máy phát sóng và nhận sóng. Để thực hiện ý tưởng này bà ta nhờ đến nhạc sĩ George Anthiel chuyên về nhạc công nghệ. Ông này synchronized 12 nhạc công dương cầm cũng một lúc thêm ông ta thu âm nhạc hai chiều stereo lần đầu tiên. 

Bà Kiesler sử dụng kỹ thuật của ông nhạc sĩ để đồng bộ hóa những thay đổi làn sóng phát tín hiệu của máy nhận và máy phát tín hiệu. Ngày 11 tháng 8 năm 1942, bằng sáng chế U.S. Patent No. 2,292,387 được hát cho bà  Hedy Kiesler Markey cùng với nhạc sĩ  Antheil ","  Kiesler là tên chồng bà ta dạo ấy. Không ai nhớ đến cái tên Kiesler hay Hedy Markey như ai cũng nhớ đến tên Hedy Lảmarr. Tên do Louis B Mayer đặt cho nữ tài tử của ông ta. Tên này đã làm cho công ty ông ta nổi tiếng và không ai biết là người tiên phong cho truyền thông không dây. 

Kỹ thuật của bà sáng chế được Hải quân Hoa Kỳ sử dụng từ đó đến nay. Đó là hệ thống mà chúng ta dùng hàng ngày khi vào hệ thống wifi hay gọi điện thoại qua răng xanh Bluetooth mà người ta gọi thế hệ thứ tư “LTE” hay người Việt gọi 4 gờ. 

Nay người ta bắt đầu áp dụng thế hệ thứ 5 hay 5 Gờ. 

Do đó khi chúng ta gặp một cô gái mặt ngu ngu thì nên nhớ đến bà này, thiếu nữ trong phim kinh Kông và là người sáng chế ra LTE mà chúng ta dùng hàng ngày để tự sướng. Chán Mớ Đời

 Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn