Xung quanh chợ Đà Lạt trước 1963

 Hôm nay, ngồi lọc một ít hình ảnh cũ Đà Lạt, thấy có mấy tấm ảnh xung quanh Chợ Mới Đà Lạt, trước khi ông Diệm bị lật đổ thấy tiếc vì sau đó, ông Trần Văn Phước, thị trưởng Đà Lạt bị Hội Đồng Cách Mạng cách chức, lấy cung, xem có ăn gian khi xây chợ và không tìm chứng cứ nào cả. Lấy bụng ta suy bụng người.

Giới theo nịnh chế độ mới, tố cáo ông Phước là ăn gian, ăn hối lộ những khi đưa sổ sách ra thì thấy ông ta không ăn một đồng của dân thị xã Đà Lạt. Nên nhắc lại công ơn của thị trưởng Trần Văn Phước, ông ta mượn tiền ngân hàng để xây và sau đó bán các gian hàng cho những người như mẹ mình, đã thu vốn lại và trả hết cả vốn lẫn lời. Mình có kể vụ này rồi.

Theo mình hiểu, ông Trần Văn Phước là thị trưởng người Việt tại chức lâu nhất. Sau ông ta có vài người chỉ được bổ nhiệm vài năm hay vài tháng, đặc biệt có một nữ thị trưởng đầu tiên, tên Nguyễn Thị Hậu, mình có người dì bà con, làm thư ký cho bà, khen bà này giỏi lắm. Nghe nói bà ta đã từng làm người mẫu cho Cát Tường Le Mur ngoài Hà Nội. Người cuối cùng trước khi Đà Lạt di tản là ông Nguyễn Hợp Đoàn. Ông này sang Hoa Kỳ, mở tiệm bán đồ trang trí nội thất rất thành công. Ở Cali, cũng có một ông tướng mở tiệm loại này khá thành công, nay qua đời, cái tiệm chắc con cháu bán nên đã được phá huỷ để xây trung tâm văn hoá, thương mại.

Sau 1963, Đà Lạt bắt đầu xây lộn xộn. Các cuộc chỉnh lý liên tục, thay thị trưởng như chong chóng nên không có ai làm gì cho sự phát triển Đà Lạt, để lại dấu ấn thêm các ông tá được chỉ định làm thị trưởng Đà Lạt kiêm tỉnh trưởng Tuyên Đức, để lo về an ninh, vì Việt Cộng đánh phá. Mình chỉ biết ông Nguyễn Hợp Đoàn có chương trình dời 2 bến xe đò ở trong thị xã ra ngoại ô, ở đường Nguyễn Tri Phương mà ngày nay mình thấy họ làm ở địa điểm đã dự tính trước 1975. Ông cụ mình làm ở Ty Công CHánh và Công Quản Nước Đà Lạt nên hay kể cho bạn nghe còn mình thì hóng chuyện người lớn. Chán Mớ Đời 

Mình thấy bản vẽ thiết kế chợ Đà Lạt và xung quanh của kiến trúc sư Nguyễn Duy Thức thì không thấy khách sạn Mộng Đẹp và nhà hàng La Tulipe Rouge. Những địa điểm này được thiết kế xây vườn Bách Thảo, hoa để du khách và thị dân du ngoạn, ngày nay người ta gọi là vùng xanh. Sau này, kiến trúc sư Ngô Viết Thụ được chỉ định, thiết kế đô thị khu Hoà Bình và Chợ Mới Đà Lạt nên mới thấy các khu phố hai bên chợ và nhà hàng La Tulipe Rouge và khách sạn Mộng Đẹp. 

Mình thấy cái cầu nổi đi vào chợ là điểm hay nhất của thiết kế của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, chỉ tiếc là cầu thang lớn đi xuống chợ, không được liên kết với nhà hàng La Tulipe Rouge và khách sạn Mộng Đẹp. Dượng Thụ đã từng ở La MÃ 3 năm, có thể dùng cầu thang chỗ công trường Tây Ban Nha làm mẫu.

Xem hình trên, mình đoán được chụp trên mái nhà của Khu Hoà Bình. Cận cảnh là khu thương mại, có “arcade “ không biết tiếng Việt gọi là gì, sau này kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, thiết kế phá bỏ, bù lại thì thêm khách sạn Mộng Đẹp và nhà hàng La Tulipe Rouge hai bên cầu thang đi xuống chợ. Mình có kể trong bài sự thành lập Khu Hoà Bình.

Ngoài ra thay vì làm vườn hoa như dự định, họ xây thêm mấy căn phố bên phải của đại lộ đi vào từ bùng binh, căn đầu tiên là cà phê Hạnh Tâm, có một ngân hàng tên Nam Đô và tiệm chụp hình gì quên tên, chắc phải lục lại mấy bài viết của mình trước đây. Già rồi nên bắt đầu quên. Chỉ nhớ là ở đường Duy Tân có một tiệm, con trai ông này, tên gì có chữ Khánh, ra đó mở để chụp hình lưu niệm cho du khách đến xứ hoa Anh Đào.

Ta thấy từ bùng binh cầu Ông Đạo chạy vào chợ có một đại lộ rộng thênh thang, hai bên đại lộ là bãi cỏ và vườn hoa. Hai bên hông vườn hoa , có hai con đường nhỏ để xe hơi có thể chạy ra, hay để đậu xe, ngoại quốc gọi là lộ chửa cháy. 

Trong trường hợp có sự cố ở trong chợ, xe không vào được vì kẹt xe,…thì xe cứu hoả có thể chạy theo hai đường nhỏ này vào. Mình về Đà Lạt thì thấy đông nghẹt, xe và người chen chút, chỉ cầu mong là đừng cháy chợ vì sẽ có người chết rất nhiều, không thoát được và xe vòi rồng cũng không chạy vào được. Mình có đi vòng vòng để xem có những vòi nước lớn để khi khi có cháy thì nhân viên cứu hỏa có thể sử dụng để chửa cháy thì tuyệt nhiên không thấy. Bệnh nghề nghiệp. Khi vào rạp xi nê hay đi xem hát, khách sạn,…mình luôn luôn xem lối thoát chửa cháy. Chán Mớ Đời 

Khi xưa, ở hai đầu chợ, đều có bể nước nên khi có hoả hoạn, người ta có thể lấy nước dội để dập tắt lửa nhỏ. Nay thì tuyệt nhiên không thấy. Có lẻ họ dấu chỗ nào mình không thấy.

 Mình nhớ sau này, khi có chợ Tết thì hai bên đại lộ từ Cầu Ông Đạo chạy vào, xe đậu nghẹt nhưng không thấy ai đậu xe ở hai đường nhỏ cả.

Dọc con đường Lê Đại Hành đã thấy trồng mấy cây mai, nở vào mùa xuân, đẹp lạ lùng. Mấy kiosque ở đường Thành Thái, nằm thấp dưới, không choáng tầm nhìn của dãy nhà, đúng hơn là cư xá công chức bên tay phải. Tiệm kem Việt Hưng là căn đầu, của một ông người bắc, nhà đâu trong đường Trần BÌnh Trọng, mình có học ở vườn trẻ Thanh Ngọc với hai cô cháu của ông ta.

Thị trưởng Trần Văn Phước (ngồi giữa), người có công xây dựng Đà Lạt sau khi người Pháp về nước. Ông này sinh trưởng tại Nam Vang, được ông Ngô Đình Diệm bổ nhiệm lên Đà Lạt. Ông ta mượn tiền để xây chợ Đà Lạt, được xem là ngôi chợ đẹp nhất Đông Nam Á dạo đó.

Mình kể cho những người cùng thế hệ của mình hay lớn tuổi chớ thế hệ của em mình thì chắc như bò đội nón, chả hiểu mô tê chi. Cuối đường Thành Thái là rạp xi-nê Eden, sau này bán lại người Việt, đổi tên lại Ngọc Lan và Ngọc Hiệp.

Phía bên kia hồ Xuân Hương thấy con đường Trần Quốc Toản, nối liền với Phạm Ngũ Lão ngay ngã ba đường lên dốc nhà thờ Con Gà. Không nhớ đường này gọi là gì. Hình như Lê Đại Hành, kéo dài từ đây qua cầu Ông Đạo rồi lên đến khu Hoà Bình. Bên tay trái, thấy biệt thự của bà dược sĩ Nguyễn Thị Hai mà nay họ mới đập bỏ, để nới rộng con đường Trần Quốc Toản. Phía sau hơi mờ là khách sạn Palace.

Hình này, cho thấy họ đang làm đường, tráng nhựa, thấy chiếc xe hủ lô của ty công chánh khiến mình nhớ vài kỷ niệm về làm đường ở Đà Lạt khi xưa. Hình này cho thấy họ mới trồng mấy cây tùng nhỏ ở ngay bùng binh, sau này to lớn hơn, không biết bây giờ còn hay không.

Bên phải là một phần của chợ mới Đà Lạt vừa mới xây xong, cầu thang to lớn để nối với khu Hoà Bình. Chúng ta thấy dãy phố do ông Võ Đình Dung xây cất cho thuê, sau này thì bán lại, khá nhiều mấy người gốc Hoa mua như Chic Shanghai, Vĩnh Chấn. Mình chỉ nhớ căn đầu bên trái, chỗ cầu thang đi băng đến đường Trương Vĩnh Ký, là nhà ông trồng răng của ông Trình, mình có học chung con ông ta tên Huy. Tên này đánh vũ cầu rất hay.

Điều phản cảm nhất trong tấm ảnh này là khách sạn Thuỷ Tiên 4 tầng, được xem là cao nhất Đà Lạt thời đó, nằm chình ình sau dãy phố của ông bà Võ ĐÌnh Dung. Bên phải chỗ cái talus là dãy phố rất tây, có arcades để tránh nắng vào buổi chiều. Nếu đi phố thì ai cũng thấy phía dẫy phố đồng hồ Tiến Đạt và tiệm thuốc Anh Lân, đều có máy tấm vãi che nắng vào buổi chiều để tránh nắng lọt vào. Có dịp mình sẽ kể rõ hơn. Sắp đi chơi cả tháng nên không biết có nhớ khi về. Ai thích thì nhắn mình.

Tấm này chắc được chụp cùng lúc với tấm trên cho thấy bên tay trái, đã bắt đầu thực hiện vườn hoa ngay cầu thang, còn phía bên phải thì bến xe đò Chi Lăng đã hoạt động, không thấy La Tulipe rouge hay khách sạn Mộng Đẹp. Tấm ảnh này chỉ rõ cầu thang chợ đi lên rồi nói tiếp với cầu thang chỗ phòng trồng trăng nha sĩ Trình, và đường Trương Vĩnh Ký. Mấy cái bàn với dù được dựng lên để bán đồ kỷ niệm cho du khách nhưng không có ai mua cả, cuối cùng quăng. Lý do không ai muốn mỗi ngày phải đem đồ đến bán rồi tối đem về. Đà Lạt mùa mưa gió là chết, không có chỗ núp.

Ông này xin phép xây 3 tầng nhưng chơi cha thiên hạ, xây thêm 1 tầng và đóng phạt nhè nhẹ, thị dân Đà Lạt mất một công viên để ra đây chơi. Phải bò đến vườn Bích câu mới có chỗ để tâm sự buồn vui đời anh em.

Hình này sau 1963, ông thầu khoán xây chợ mới Đà Lạt, tên Nguyễn Linh Chiểu, chạy chọt làm sao mua miếng đất chỗ cái vườn hoa bên cạnh cầu thang lớn, xây cái khách sạn to đùng. Cái mất dậy là ông ta xây lậu thêm 2 tầng, khiến che mất quang cảnh của thị dân từ khu Hoà Bình xuống hồ Xuân Hương. Nghe nói ông ta có bị phạt nhưng nhẹ, đút lót một tí là xong với quan chức đệ nhị cộng hoà.

Nếu mình không lầm cửa chính đi vào nhà hàng từ cầu thang. Khi có tiền mình hay đến đây mua bánh mì thịt có pâte gan, ăn ngon kể gì. Chỗ này có nhảy đầm, ăn uống dành cho giới thượng lưu Đà Lạt khi xưa. Ca sĩ Khánh Ly khởi nghiệp tại vũ trường này. Mình không biết Xí Rổ chém Đại Ca Thay ở đây hay phía dưới bên sẽ đò. Nghe kể khi xưa, Xí Rổ giỏi võ.

Nhà hàng La Tulipe Rouge, được xây cất 2 tầng, để không che quang cảnh từ khu Hoà Bình. Trong khi khách sạn Mộng Đẹp chơi cha, xây thành 4 tầng, che lấp hết. Hình này cho thấy cái tháp chuông, điểm nhấn của Đà Lạt tương tự khi người ta trông về phía nam thì sẽ thấy tháp chuông nhà thờ Con Gà.

Tấm ảnh này chụp ngày trên đường Lê Đại Hành, cho thấy khách sạn Mộng Đẹp của ông Nguyễn Linh Chiểu, xây lậu thêm 2 tầng nên che lấp quang cảnh của Đà Lạt nhìn từ khu Hoà Bình, nhất là từ xa người ta thấy khách sạn này che mất cái tháp chuông của khu Hoà Bình. Mình thích tấm ảnh này vì có chiếc xe Jeep của ông cụ. Đà Lạt khi xưa chỉ có một chiếc xe Jeep tư nhân, sơn màu xanh da trời, thêm bảng số nữa.

Họa đồ thiết kế đầu tiên của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, rể Đà Lạt cho thấy chiếc cầu nổi, nối khu Hoà Bình vào lầu 2 Chợ Mới. Thấy cầu thang cắt ngang dãy phố nhà hàng La Tulipe Rouge và khách sạn Mộng Đẹp. Đặc biệt là các kiosque dọc bên đại lộ từ cầu Ông Đạo chạy vào, khác với hoạ đồ cuối cùng. Bãi đậu pedalo nhà hàng Thanh Thuỷ sau này.

Mấy căn phố trên đại lộ vào chợ mới Đà Lạt. Căn đầu tiên bên phải là tiệm cà phê Hạnh Tâm

3 căn phố gần chợ. Dạo ấy thị dân Đà Lạt ít ai có xe nên đi bộ mệ thở

3 căn phố như hình trên nhưng hình màu, chắc người Mỹ chụp vì dạo ấy ít người Việt chơi hình màu lắm. Có tiệm hớt tóc, còn 2 căn phố kia chưa có người mua hay mướn, một sau này là tiệm chụp hình còn Nam Đô Ngân Hàng là căn thứ 4.

Hình này chắc chụp từ trực thăng, thấy mấy căn phố cách nhau, đại lộ vào chợ, hai bên có con đường nhỏ để vòng ra. Khách sạn Mộng Đẹp (Modern) nằm sát dốc Lê Đại Hành. Mình thấy đường Thành Thái có tiệm gà Gala với cái nóc nhà khác với tiệm kia. Bên trái là rạp xi nê Ngọc Lan.

Hình chụp từ đầu đại lộ đi vào, bên phải các căn phố đang được xây cất. Khi xưa đi bộ chỗ này mệt thở vì to rộng. Vào dịp Tết thì họ cấm xe đi vào phía sau chợ nên xe đậu suốt hai bên đường đầy. Lý do là họ dùng đường để làm chợ cho những ai muốn kiếm thêm tiền đẻ ăn Tết. Đông lắm. Bên trái chợ, có căn 3 tầng, đối diện photo Hồng Châu, sau này bị phá bỏ.

Bên tay phải cầu thang cũng khệnh nhà hàng La Tulipe rouge, trông rất phản cảm, làm mất vẻ oai vệ của cầu thang. (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đô la lên giá

 Sắp đi Dubai và Thổ Nhĩ Kỳ nên mình có đổi một ít tiền của nước sở tại để tiêu khi mới đến phi trường thì khám phá ra đồng mỹ kim lên giá so với các ngoại tệ khác khiến mình thất kinh. Lò mò xem sao vì trên nguyên tắc khi có lạm phát tại Hoa Kỳ thì tiền mỹ kim sẽ mất giá, đây lại ngược lại. Tuần này họ cho biết lạm phát Hoa Kỳ lên đến 9.1%. Tiền Euro xem tương đương với mỹ kim, khác với trước đây trung bình một Euro ăn 1.2 mỹ kim. Có khi lên đến 1.5 mỹ kim. Năm nay ai ở Hoa Kỳ đi nghỉ hè thì nên đi ngoại quốc thay vì Hoa Kỳ.

Xem hối đoái thì khám phá ra tiền Thổ Nhĩ Kỳ, đổi qua đô la xuống tới 27% và tiền Á Căn Đình xuống đến 30% nên mình chọn đi Thổ Nhĩ Kỳ. Hy vọng sang năm sẽ đi Á Căn Đình. 

Mình nhờ một công ty du lịch Thổ Nhĩ Kỳ soạn chương trình riêng cho gia đình mình đi chơi 2 tuần. Cứ thấy họ kêu trả tiền mặt bằng mỹ kim được bớt mấy chục nhưng mình không chịu, kêu sẽ trả bằng thẻ tín dụng. Lý do là nếu họ có tiền tươi thì lợi hơn vì lạm phát ở Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay lên đến 72%. Hôm qua xem trên YouTube, một cặp vợ chồng, gốc Nga thì phải, làm video, chắc năm ngoái kêu rằng vật giá gia tăng khủng khiếp. Nghe nói du khách Nga đến Thổ Nhĩ Kỳ hàng năm rất đông, năm nay chắc ít.

Họ ước lượng hàng năm có đến 7 triệu du khách đến Thổ Nhĩ Kỳ, du khách nga chiếm đến 4 triệu, du khách Ukraine thì 2 triệu. Từ Nga, Ukraine đến Thổ Nhĩ Kỳ rất gần vì nằm xung quanh bờ biển chết. Cái tháp Eiffel, được xây cho một cuộc đấu xảo, sau đó người Pháp tính phá vỡ nhưng thấy tốn tiền nên họ giữ lại. Nay trở thành biểu tượng của Paris, có đến 14 triệu du khách đến Paris để được chụp ảnh trước cái tháp, suýt bị phá bỏ.

Mình mò tin tức để xem sao thì khám phá ra các nước khác cũng bị lạm phát như điên, khiến thiên hạ rủ nhau đi đổi tiền nước họ qua mỹ kim để cất giữ, đưa đến tình trạng giá trị tiền mỹ kim gia tăng. Khi gia tăng thì các công ty mỹ sẽ gặp khó khăn hơn khi xuất cảng vì giá cao hơn so với các sản phẩm của các xứ khác.

Giá dầu tăng từ mấy tháng nay vì chiến tranh ở Ukraina nên thiên hạ lại chạy đi mua mỹ kim để cất giữ. Vấn đề là lạm phát càng gia tăng thì tiền mỹ kim lại lên giá. Theo mình hiểu thì tiền đô la với giá chợ đen ở Việt Nam nay lên đến 24,500 đồng dù hối đoái chính thức là 23,500. Mình đang đợi khi nào tiền lời giảm sẽ mua vàng vì dạo này vàng xuống vì Mỹ kim lên.

Mình có kể vụ trước khi thế chiến thứ hai kết thúc, quân đội đồng minh đã tiên liệu trước chiến thắng nên đã họp mặt tại Bretten Woods để bàn về chia đất đai, tiền bạc. Họ cho thiên hạ uống rượu say suốt mấy ngày rồi vào giờ chót, kêu lấy đồng đô la làm tiền chính thức cho các thương vụ quốc tế. Đá tiền nữ hoàng Elizabeth đệ nhị ra. Đại diện Anh quốc cay cú như cà cuống, kêu phải dựa mỹ kim trên vàng, đâu 1 lượng vàng được đổi thành 34 mỹ kim thì phải.

Thế là từ đó, mỹ kim được sử dụng trong các dịch vụ thương mại. Ai muốn mua đồ ngoại quốc, đều phải trả bằng tiền mỹ kim do đó số lượng mỹ kim trên thế giới còn nhiều hơn tiền đôla sử dụng tại Hoa Kỳ. Ai bán đồ cho người Mỹ thì sợ đem tiền về nước họ sẽ gây lạm phát nên mua trái phiếu của chính phủ Hoa Kỳ bán ra.

Cứ lấy thí dụ, anh ba tàu và anh Nhật sản xuất đồ bán cho người Mỹ cứ như người ta ăn hàng rồi ghi sổ. Đến ngày giờ trả tiền thì chính phủ mỹ in trái phiếu thêm để trả. Nếu kinh tế Hoa Kỳ, tiền đô la phá sản thì chỉ biết khóc cho vơi đi những của nợ. Không có ai chơi cha thiên hạ như người Mỹ. Các nước như Ấn Độ, Ba Tây, Trung Cộng và Nga sô, họp lại làm nhóm BRIC, để tìm cách thoát ra sự lệ thuộc vào tiền mỹ kim. Vấn đề là các xứ này sản xuất thì chỉ bán cho ông mỹ xài. Các nước khác theo nền kinh tế xuất cảng để phát triển, chỉ có bán chớ không mua.

Hôm qua đọc báo thấy Saudi Arabia, gia tăng mua dầu của Putin gấp đôi, bất chấp lệnh cấm vận khiến ông Biden, phải bò sang thương lượng. Mấy năm trước, ông này hùng hổ chửi bới ông vua dầu hoả vì đã giết một nhà báo chống đối của nước này tại Thổ Nhĩ Kỳ. Chán Mớ Đời 

Mình sống tại Hoa Kỳ nên bị báo chí mỹ tuyên truyền nên phải đọc thêm báo chí ngoại quốc để hiểu thêm các xứ khác nghĩ gì về Hoa Kỳ và các nước tây phương. Điển hình là dạo này báo chí tây phương kể vụ bẫy nợ của Trung Cộng khiến thủ tướng gì ở Sri Lanka, từ nhiệm khi bị dân chúng xuống đường. Thấy thiên hạ ở mấy xứ này và phi châu kêu là Trung Cộng bẫy nợ nhưng ít ra còn xây cất vớ vẩn trong khi tây phương cũng bẫy nợ nhưng chả xây cất gì cả, ngoài lấy tài nguyên của xứ họ.

Mình có kể vụ sát thủ kinh tế của Hoa Kỳ và tây phương với sự thành lập IMF và Ngân Hàng Thế Giới, để bẫy nợ các xứ đang phát triển. Trung Cộng cũng theo chính sách này nhưng lấy rẻ hơn Hoa Kỳ và các nước tây phương.

Mỹ kim và euro gần bằng nhau 

Năm 1971, Nixon chơi cha thiên hạ, huỷ bỏ vụ tiền mỹ kim dựa theo giá vàng khiến năm 1974, mình đi du học, đổi tiền rẻ hơn giá vàng.

Sự thành hình mỹ kim khá là lạ. Tiền đô la được phát hành lần đầu tiên trong thời nội chiến. Chính phủ Lincohn cho rằng in tiền là điều cần thiết, để trả cho các chi phí. Có nhiều sự chống đối vì tiền mỹ kim mà người Mỹ gọi là “greenback” vì in bằng màu xanh, không được bảo chứng bởi vàng hay bạc.

Mỹ kim được in lần đầu tiên vào năm 1862, sau khi luật Legal Tender Act được tổng thống Abraham Lincohn ký và được ban hành vào ngày 26 tháng 2 năm 1862. Đạo luật này cho phép chính phủ in $150 triệu tiền giấy. Một năm sau lại hết tiền thế là đạo luật thứ 2 được ký và ban hành cho phép in thêm $300 triệu đô la.. kinh hoàng

Chính phủ miền bắc (Lincohn) bắt đầu kêu gọi nhập ngủ vào năm 1861, mấy chục ngàn binh sĩ được trang bị súng ống, quần áo, trả lương. Các tàu bè, súng ống đều được các công ty miền bắc sản xuất. Mọi người không ngờ cuộc nội chiến lại kéo dài lâu nên bộ trưởng Salomon Chase, đề nghị bán trái phiếu để có tiền đầu tư vào chiến tranh nhưng miền nam vẫn ngoan cố đánh đấm lại như thể Ukraine ngày nay.

Năm 1861, miền nam thắng trận Bill Run nên bộ trưởng tài chính của Lincohn, gặp các ngân hàng, đề nghị in và bán cổ phiếu nhưng không ăn thua gì cả vì chiến tranh ngốn tiền như cá uống nước. Chính phủ Lincohn đột phá tư duy cho rằng nên in tiền để trả nợ khiến nhiều người chống đối vì sợ gây ra hậu quả kinh tế không tường được. Cuối cùng thì họ phải chơi liều, ra luật Legal Tender Act.

Đến năm 1862, tiền được chính phủ Lincohn in thêm, không còn bị chống đối nữa. Ngược lại thì tiền in mới khả tín hơn loại tiền đã được in trước đây bởi các ngân hàng địa phương. Tiền mỹ kim, loại 1 đô la có in hình bộ trưởng tài chính Salomon Chase, hình ông Alexander Hamilton được in trên tờ 2,5, 50 đôla. Hình tổng thống Lincohn thì được in trên tờ 10 đôla.

Lý do in màu xanh vì khó làm giả và khó bị phai màu.

Các tiểu bang miền nam, ly khai khỏi Hợp chủng quốc, bảo vệ chế độ nô lệ, cũng có nhiều vấn đề tài chánh nên cũng bắt đầu in tiền. Tiền của dân quân miền nam được xem là tiền rác, vì là của bên thua cuộc thêm rất dễ làm giả.

Tại Philadelphia, miền Bắc có một chủ tiệm in tên Samual Upham, in một số tiền giả của miền nam, rồi bán cho vui. Tiền ông này in giả tương tự như tiền của phe miền nam, được đem xuống miền nam sử dụng. Tương tụ tiền của phe miền Bắc, lúc đầu bị chống đối nhưng sau vẫn được sử dụng, thậm chí dân miền năm thích xài hơn.

Sự in tiền giấy trong thời gian chiến tranh giúp cân bằng nền kinh tế nhưng sau khi chiến tranh kết thúc thì có vấn đề và họ dự định đổi tiền giấy sang vàng.

Đến năm 1870, một đảng chính trị mới ra đời, được gọi là Greenback Party, nhằm cổ động giữ tiền đô la xanh. Mình đoán là các tài phiệt bịa ra vụ này để tuyên truyền cho họ. Cục Dự Trữ Liên Bang (FED) là một ngân hàng tư, không phải ngân hàng quốc gia của Hoa Kỳ. Khi cơ quan này in tiền là do các tài phiệt in ra, lấy công khố phiếu của chính phủ Hoa Kỳ. Mình không rõ mấy trái phiếu này được bảo chứng ra sao hay là chính phủ Hoa Kỳ trả nợ bằng cách cho họ khai thác, dầu hoả, hầm mõ,… ai có tin tức về vụ này thì cho em biết.

Nói chung người Mỹ nhất là nông dân ở miền tây, cảm thấy sử dụng tiền giấy tốt hơn là dùng các đồng bạc cắc bằng vàng,… nhớ mấy phim cao bồi, cướp chận đánh cướp mấy xe đò trong đó có toàn là mấy rương tiền nặng nề trong khi tiền giấy thì nhẹ hơn, dễ di chuyển.

Khởi đầu ngày 2 tháng giêng năm 1879, chính phủ Hoa Kỳ bắt đầu đổi tiền thành đô la giấy, cũng có một thiểu số người dân đến các ngân hàng để đổi lại tiền vàng. Dần dần, tiền giấy được người Mỹ sử dụng thay cho vàng. Đến thế kỷ 20 thì mực xanh được phổ biến và không phai màu.

Các sử gia cho rằng khi người Mỹ sử dụng tiền giấy do chính phủ in và phát hành đã nói lên sự tin tưởng vào chính phủ thay vì các tiền bạc được in bởi các ngân hàng tư. Các nước khác mà dân đổ Xô đi mua mỹ kim là hơi mệt.

Ở thế kỷ 21 thì xuất hiện một loại tiền tệ mới được gọi là cryptocurrency mà chính phủ đang tìm cách đánh cho sụp vì không thể kiểm soát dòng tiền này được hay đánh thuế. Chán Mớ Đời 

 Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Hình ảnh Đà Lạt xưa

 Mấy hôm nay, thấy có ông Tây nào tải mấy tấm ảnh do ông ta chụp tại Đà Lạt trước năm 75 khiến mình chợt nhớ đến khung cảnh ngày xưa. Mình tính không kể về Đà Lạt xưa nữa vì cứ như múc nước từ ao ký ức rồi đổ sang vùng hoài niệm kia, tát qua tát lại đến khô kiệt. Lâu lâu thấy dân Đà Lạt tải một tấm ảnh mới thì bao kỷ niệm lại tuông về. Mình có đâu trên 800 tấm ảnh cũ của Đà Lạt, do một anh cựu học sinh Lasan Adran tặng.

Đặc biệt tuần này có một tấm bưu thiếp chụp con đường mòn, nối liền đường Phan Đình Phùng và Hai Bà Trưng, băng qua vườn trồng rau. Khi xưa, mình có đi bộ vài lần khúc này. Để hôm nào rảnh mình lục tất cả các tấm bưu thiếp về Đà Lạt ngày xưa bán cho du khách, rồi tải lên đây.

Đường Phan Đình Phùng nằm song song với đường Hai Bà Trưng, được nối liền bởi 3 chiếc cầu chính, xe có thể đi qua: phía Số 4 có cầu ở đường La Sơn Phu Tử, cầu Cẩm Đô, và cầu đường Hải Thượng, gần trường Việt Anh. Đường bộ, hẽm thì có phía sau trường Tân Sanh, cây xăng Ngọc Hiệp, ngay Chợ Nhỏ ở tiệm thuốc tiệm Tây Lâm Viên, một ở Ngã Ba Chùa, đi băng qua vườn ông Ba Đà, mướn đất của ông bà Võ Đình Dung, và con đường chỗ hãng cưa Xu Tiếng, ảnh của tấm bưu thiếp.

Nói chung từ MÃ Thánh đến trường Việt Anh, tất cả đất làm vườn trồng rau, dọc con suối thuộc về ông bà Võ Đình Dung. Ông Võ Đình Dung là người thầu xây nhà ga Đà Lạt ở đường Nguyễn Trãi và dãy phố khu Hoà Bình, chỗ tiệm bánh mì Vĩnh Chấn đến nhà trồng răng ông Phan gì Trình, bố của thằng Hy khi xưa học chung với mình. 

Chùa Linh Sơn và Linh Quang, cũng được ông bà tặng đất để xây. Ông ta có chân trong hội đồng thị xã Đà Lạt, gồm 3 ngươi Tây và 2 người Việt nên khi người Pháp quy hoạch thành phố, ông ta biết khu nào dành cho người Việt (indigènes) thì mua hết nên sau này được xem là người giàu nhất Đà Lạt. Mình có kể vụ này rồi.

Ảnh chụp in trên bưu thiếp nhìn từ phía đường Phan đình Phùng sang Hai Bà Trưng, thấy con đường đất để người dân đi ra phố.

Đây là phía sau tấm bưu thiếp, được in tại Hương Cảng, chỉ cần dán tem và viết địa chỉ bên phải và vài dòng cho người thân bên trái. Khi xưa, mỗi lần đi chơi đâu ở âu châu, mình mua vài tấm làm kỷ niệm vì không có máy hình, gửi vài tấm cho bạn bè, người thân ở Paris.

Xem hình này thì điểm đầu tiên nhận thấy là Domaine de Marie trên đồi bên kia, ngoài ra còn thấy trường tiểu học Đa Nghĩa mà khi xưa, mình có lên đây chơi vài lần. Khúc này ở đường Phan Đình Phùng gần hãng cưa Xu Tiếng và Ga ra Phan Xứng. Hai nhà này có người học chung với mình khi xưa; Nguyễn Văn Thảo, sau này mình có gặp tại Paris sau 75 và Phan Hiền Huy. Nghe nói anh chàng này ở hải ngoại nhưng chưa có dịp gặp lại.

Có người hỏi mình lý do khi xưa, dân Đà Lạt gọi ông ngoại của anh ta là “ông Xu Huệ”. Tại sao là “Xu”? Mình hiểu là khi xưa, thời tây mấy người Việt đi làm cho Tây, được làm đội trưởng, mà tây gọi là “surveillant”, người Việt gọi Nôm na là “cai” như ông Cai Thỏ. Nhiều khi đọc luôn tiếng tây khá dài vì tiếng Việt là đơn âm nên người Việt gọi “xu” cho tiện.

Ông xu Tiếng, khi xưa làm việc cho tây, học nghề xây cất, sau này làm nhà thầu xây cất. Chính ông ta đã thầu xây Nha Địa Dư, cạnh trường Grand Lycee. Ông ta là 1 trong hai nhà thầu khoán nổi tiếng Đà Lạt với ông Võ Đình Dung ở buổi giao thời của Đà Lạt.

Nha Địa Dư Đà Lạt, do thầu khoán Xu Tiếng xây cất. Ông này chết sớm, cô con gái kể là mới lên hai thì ông ta đã qua đời.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

Phía trên đồi trước Domaine de Marie, thấy khói cháy cỏ, mình đoán là lúc họ chuẩn bị cày miếng đất nằm giữa đường Ngô Quyền và đường Thi Sách, sau này mình hay lên đây đá banh với dân Số 4. Tết đến thì người Huế ở Số 4 hay tụ tập đây chơi bài chòi thì phải.

Ảnh này cho thấy rõ trường tiểu học Đa nGhĩa và nguyên khu Domaine de Marie. Hình này cho thấy con đường mòn nối liền đường Ngô Quyền, Thi Sách, đi mép bên trường Đa Nghĩa, rồi xuống đường Hai Bà Trưng, nối liền với con đường mòn đất qua Phan Đình Phùng. (Hình của Bill Robie)

Nếu mình không lầm nhà thầy Hồ Thanh Tâm, dạy sử mình năm lớp 11, gần xóm trong khu vực này. 

Tấm không ảnh này chụp từ Domaine de Marie, có thấy đường Ngô Quyền, Thi Sách, Hai Bà Trưng và một đoạn đường mòn từ Phan Đình Phùng trước trường Đa Nghĩa. Không thấy khu nhà thầy Hồ Thanh Tâm ở.

Tấm ảnh này chụp trên cầu đi vào chợ Trên, từ khu Hoà BÌnh, tiệm chụp hình Hồng Châu. Thấy cuộn dây kẽm, nhớ là chiều tối, cảnh sát kéo lại để tránh nằm vùng vào đặt chất nổ trong chợ sau Mậu Thân.

Mình có một kỷ niệm bị ông cụ khệnh cho một trận trên chiếc cầu này. Dạo đó, đi vào vườn trong Suối Tía. Không hiểu lý do ông cụ chọn đi đường này, mình cầm cái bình thủy, đựng nước. Có tên nào đi ngược lại, đụng mình, làm rơi cái bình thủy bể. Ông cụ cho một tát nhớ đời về tội xớn xác. Chỗ này chắc là cuối tuần vì trong tuần ít người. Thiên hạ bán lén, lâu lâu cảnh sát rượt chạy mệt thở, chỉ sau này thì cảnh sát cho bán líp ba ga, không rượt nữa.

Mình hay thấy một bà hay ông người chàm, ngồi đây trên cầu, kêu thiên hạ dừng lại để nghe họ xem bói thì phải. Mấy bà ngoài chợ sợ họ lắm, kêu sợ bị họ thư. Kêu người hồi (hồi giáo).

Chỗ này, nơi mấy thang cấp, thường thấy mấy bà sơ của Domaine de Marie, đứng đây bán đồ cũ của người Mỹ viện trợ để nuôi trẻ mồ côi. Sau này mấy sơ bán thẳng cho mấy bà bán áo quần trong chợ, để bán lại cho dân Đà Lạt.

Đặc biệt chiếc cầu này được thiết kế bởi kiến trúc sư Ngô Viết Thụ với cầu thang bên vũ trường La Tulipe Rouge. Chiếc cầu nổi dài, hình chữ K, rất đặc biệt thay vì thẳng. Ngoài ra còn thiết kế mấy dãy phố dưới cầu thang chợ, hai bên hông của Chợ Đà Lạt. Mình có mấy tấm ảnh bản vẽ cũ.

Tấm ảnh này đề ngày 12 tháng 2 1972 do Blaine Jessee chụp. Mình đoán là mùa chợ Tết vì thường họ mướn chỗ này để bán hàng. Hàng năm, thành phố có vẽ mấy cái ô để dân Đà Lạt mướn chỗ để bán mấy ngày Tết. Bà cụ mình hay mướn một chỗ để một chị người làm ra bán, sau này có hai gia đình hàng xóm, mướn chỗ rồi lấy hàng bà cụ bán, kiếm tiền ăn Tết.

Hình này ở khu Hoà Bình, chụp từ dãy phố nhà hàng Chic Shanghai chiếc xe màu xanh, nếu mình không lầm là của ông bà Võ Quang Tiềm, dùng để chở rượu. Mình hay thấy ông tài xế, hình như là cháu của ông Tiềm, hay lái chiếc xe này. Bà Tiềm là chị em bạn dì hay cô cậu với mệ ngoại mình.

Dạo bà cụ mình vào Đà Lạt, được bảo trợ bởi ông bà Phúng, em của bà Tiềm. Sau đó mẹ mình theo việt minh bị bắt chung với cô Minh, con ông bà Võ Quang Hàm, hình như cháu của ông Tiềm, tiệm thuốc tây Minh Tâm. Ông Tiềm là người bảo lãnh bà cụ ra tù. Khi ông cụ mình giải ngủ, học thi vào làm công chức cho ty công chánh, ông Tiềm kêu ra nhà ngủ lại, bắt học thi thay vì để ở nhà, ông cụ lại tính chuyện sản xuất.

Thấy chiếc xe Ladalat của hãng Citroen. Dạo ấy công ty này đầu tư vào Việt Nam, dàn xe hình như được sản xuất tại Việt Nam còn máy móc thì đem từ Pháp sang. Nếu không có vụ 30/4/75 thì ngày nay Việt Nam có lẻ đã sản xuất xe chiến đấu hơn xe của đại hàn.

Chiếc xe đò chạy Sàigòn - Đà Lạt mà khi xưa, mình có đi mấy lần. Bến xe ở gần Ấp Ánh Sáng, cạnh bên cây xăng Caltex. Khi đi thì đến bến xe để đi, còn khi về từ Sàigòn thì nhà Mệ Ngoại mình ở Hàng Xanh nên ra đường chính, kéo ghế ăn tô hủ tiếu rồi đứng đợi bên đường rồi quơ tay để xe Nam Sơn ngừng rồi chạy về Đà Lạt. Mình cũng hay đu lên xe kiểu này vì xe không dám đậu lâu, sợ bị cảnh sát phạt vì đón khách bên đường, xem như ăn gian chủ xe. Tài xế và lơ xe, bắt khách dọc đường thì bỏ túi tiền riêng nên rẻ hơn là mua vé.

Mình đoán là chụp xe chạy lên dốc đường Lê Đại Hành, vì ông ta cũng chụp  tấm ảnh từ rạp Ngọc LAn xuống hồ Xuân Hương, thấy cái mái nhà của cây xăng Caltex

Dạo ấy Đà Lạt ít xe, hoặc là vào giờ thiên hạ đi học hay đi làm hết. Chủ cây xăng Caltex này là ông chủ nhà hàng Chic Shanghai, được thị trưởng Trần Văn Phước cho đất, để ông ta bỏ tiền xây cây xăng. Ngoài ra ông ta cũng bỏ tiền ra để xây khu rạp xi nê Hoà Bình khi họ dời chợ Cũ xuống chợ mới. Phía trong chợ cũ, được thiết kế lại làm rạp chiếu bóng Hoà Bình, xung quanh thì có dãy tiệm bán đồ như mấy tiệm Tiến Đạt, Anh Lân,…

Đây là ảnh chụp từ dãy phố của ông Đội Có, người xây hồ Đội Có, mình có kể rồi, nhìn sang tiệm sách Hoà Bình, nơi hàng năm phải ra đây mua sách của mấy ông tây bà đầm bắt mua để đọc. Tiệm này cũng do mấy chú Ba làm chủ, bên cạnh có tiệm bánh Thanh Nhàn, của hai bác Bửu Ngự, hàng xóm. Nhìn xéo qua thì có tiệm sách Liên Thanh, cạnh bên tiệm giầy Bata. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Nên hay không nên cho mượn tiền?

Mình có kể vụ của chìm của nổi. Muốn sử dụng của chìm thì nên mượn cái nợ HELOC (home equity line of Credit) trên căn nhà mình đang ở, nhằm gặp trường hợp khẩn cấp, cần tiền để chi tiêu khi bị ốm đau, thất nghiệp. Về già muốn đi chơi, du lịch, không có tiền thì cho thiên hạ mượn tiền, lấy lời. Cho thiên hạ vay lấy 12%, trả ngân hàng 6%, lấy tiền lời 6% để đi chơi. 

Thí dụ: mượn ngân hàng $100,000 để cho vay trong vòng 1 năm. Không bao giờ cho vay lâu hơn 1 năm. Ngân hàng lấy của mình 6% hay $6,000/ năm, mình cho vay 12% được $12,000. Mình trả tiền lời cho ngân hàng $6,000, còn $6,000 mình đi chơi, đi du thuyền mấy lần vào những lúc ít ai đi. Hình như người Việt gọi là mượn đầu heo nấu cháo.

Đừng bao giờ tự đứng ra cho mượn tiền cả. Nhờ một người có bằng địa ốc làm,  họ có bằng để tránh lộn xộn. Người mượn tiền trả họ huê hồng 2%. Thí dụ họ mượn số tiền $100,000, mình đưa cho họ $98,000, và đưa người làm giấy tờ  $2,000.

Hôm kia, mình nhận nhắn tin của chị quen, chuyên gia mượn nợ dùm thiên hạ, ăn Huê Hồng. Chị ta kêu vợ chồng mượn tiền năm ngoái, tuần rồi đã tái tài trợ căn nhà của họ, đã trả dứt nợ mình. Nay muốn mượn lại tiền của mình. Họ còn bồi một chi tiết là trả lại số tiền 5 tháng tiền lời, mà họ bắt buộc phải trả khi tái tài trợ lại căn nhà.

Mình đưa cho thằng con xem, hỏi nó có nên cho mượn tiền hay không, dù mình đã trả lời cho người ta là ‘Không” vì thấy không ổn trên giấy tờ họ đưa. Mình tập thằng con, điều nghiên để nó học tập một tí. Cuối cùng thằng con đưa đến kết luận: Không.

Salvador Dali

Họ muốn mượn $275,000 để mua thêm một tiệm UPS khiến mình hơi lo. Họ đòi mình trừ lại số tiền họ đã phải trả khi tái tài trợ lại căn nhà của họ. Nếu thấy hợp lý thì mình sẽ mượn đầu heo HELOC số tiền này để cho họ mượn như trước hay lấy quỹ hưu trí ROTH-IRA cho mượn, không phải đóng thuế trên tiền lời. Để giải thích vấn đề.

Tháng 11 năm ngoái, mình cho họ vay $125,000, với tiền lời 12%, xem như một tháng họ trả $1,250 hay $15,000/ năm. Họ đã trả 7 tháng tiền lời ($8,750) thì tái tài trợ nợ chính của căn nhà của họ. Khi tái tài trợ thì sẽ phải trả cái nợ chính, nợ thứ nhì họ mượn của mình sẽ trở thành nợ thứ nhất nên ngân hàng không chịu. Họ muốn nợ của họ đứng đầu để lỡ người mượn không trả được thì họ làm giấy tờ ra toà, tịch thâu căn nhà, bán đi để lấy lại vốn và lời. Do đó họ bắt buộc chủ nhà phải trả cái nợ của mình. 

Trong giấy nợ mình có đề điều khoản là nếu họ trả sớm thì phải trả hoàn toàn 12 tháng tiền lời. Nghĩa là tổng cộng $15,000. Họ đã trả trước $8,750, nay còn thiếu $6,250 cho đủ 1 năm.

Lý do mình phải ghi điều khoản này trong giấy nợ. Sau khi mượn được tiền của mình, họ kiếm ai cho họ mượn tiền với tiền lời thấp hơn 12%, họ sẽ mượn và trả tiền nợ cho mình, để bớt tiền lời. Mình bù trớt. Do đó các nợ thường có đoạn đề Penalty nếu trả sớm. Mình mua nhà do chủ nhà vay lại, họ đều đề phải bù cho họ một số tiền để tránh bị đóng thuế sớm.

Nay họ muốn mượn thêm $275,000, cấn vào một căn nhà khác của họ. Tiền lời 12% hay là trả $2,750/ tháng hay $33,000/ năm. Họ muốn mình khấu trừ lại số tiền $6,250 xem như mình chỉ lấy $33,000 - $6,250 = $26,750 cho 12 tháng. Hay tiền lời là 10%. Trả tiền lời cho ngân hàng là 6%, chỉ có 4% mà bị mất ngủ vì địa ốc đang đứng, với tin tức kinh tế suy thoái toàn cầu. 

Ngay bên Âu châu, nay họ tăng tiền lời lên sau mấy chục năm với tiền lời thấp. Kinh tế Hoa Kỳ giảm từ đầu năm đến giờ, lạm phát,… các nhà đầu tư bắt đầu bán cổ phiếu vì NASDAQ xuống 30% từ đầu năm. Họ chỉ đợi cuối tháng 7 này là xụp tiệm để mua lại. Mình bán hết cổ phiếu, chỉ giữ các cổ phiếu công ty  dầu khí, lên như điên từ khi ông Biden lên.

Nghe họ ra điều kiện này thì không cần xét căn nhà, mình từ chối ngay. Đang có $6,250 trong mồm, nay phải nhả ra. Người mượn tiền không khôn lắm. Khi mượn tiền gấp của người ta để đầu tư vào một việc để sinh ra lợi tức cho mình thì phải cảm ơn, sẵn sàng chấp nhận bỏ con cá nhỏ để bắt được con cá lớn. Đây họ tiếc chút tiền nên khó mà mượn tiền. Cũng nói lên khả thi, họ đang gặp khó khăn về tài chánh nhất là thời buổi này, mở thêm mấy tiệm UPS trong vòng mấy tháng. Chán Mớ Đời 

Họ mua căn nhà này 2 năm về trước với giá $569,000. Nợ chính là $390,586. Nếu họ mượn thêm của mình $275,000 thì xem như họ nợ tổng cộng $665,586, hơn cả số nhà của họ mua, xem như họ đã lấy vốn lại. Lỡ có chuyện gì thì họ xù. mình sẽ hát nức nở đừng bỏ em một mình, nợ nhiều quá nợ nhiều quá.

Thị trường địa ốc Cali hiện tại đang đứng. Tổng thống Hoa Kỳ kêu từ ngày ông ta nhậm chức đến nay, người Mỹ để dành rất nhiều tiền, sống hạnh phúc hơn,…  mình chỉ biết trước khi ông ta lên thì giá một gallon xăng là $4 nay trên $6, xem như lên 50%. Đỗ bình xăng mỗi tuần, tốn trên $100, trước kia chỉ có $50.

Trước đây, nhà chưa bỏ lên mạng đã có 3, 4 cái offer, nay để cả tháng chả có thằng tây nào rờ. Gần nhà mình thấy có căn nhà để giá bán, mấy tuần nay. Mấy tháng trước, thấy để bảng “SOLD” trong vòng 24 tiếng, nay chỉ biết ngáp ruồi như đàn bà ế chồng. Lúc còn thanh xuân thì trai mò tới nhà, đánh nhau trước cửa nhà. Nay ngồi nhìn qua cửa sổ để khóc cho vơi đi những cuộc tình.

Tiền lời lên nên tự dưng người Mỹ phải trả thêm 30-40% tiền nhà thì ai chịu mua, phải đợi. Họ không hiểu nhiều về tài chánh nên cứ để ngân hàng trả tiền thuế và bảo hiểm cho họ. Do đó họ trả đắt hơn là nếu họ tự trả thuế điền Trạch và bảo hiểm hoả hoạn.

Nhà họ trả tổng cộng $2,896/ tháng, cho thuê độ $3,000. Nếu họ mượn tiền của mình thì phải trả thêm $2,750, xem như mỗi tháng họ phải bù vào $2,500. Trong giấy tờ ngân hàng mà họ gửi cho mình đã thấy họ bị trễ tháng vừa rồi. Tháng này họ phải trả 2 tháng cộng tiền phạt đâu $150. Mình đoán họ tái tài trợ lại căn nhà, để trả cái nợ cho mình và còn chút đỉnh trả tiền căn nhà kia. Giá nhà có thể là $750,000. Nếu giá nhà xuống $600,000 vào năm tới thì họ sẽ bỏ của, chạy lấy người. Mình sẽ mãi mãi là người đến sau. Nợ trước ($390,000) sẽ xiết nhà của họ, mình sẽ không có đồng xu nào cả. Khi ngân hàng (nợ nhất) xiết nhà thì mấy cái nợ sau họ xem như bị xoá hết, nếu họ bán lại căn nhà giá cao hơn số tiền chủ nhà nợ họ thì sẽ đưa cho mình. Khó lắm.

Ăn chắc mặc bền, mình từ chối cho xong. Nếu họ bán thì mình mua với điều kiện tiếp tục trả cái nợ của họ. Nói chi ngay cái nhà cũng xa lắc xa lơ nên cũng không ham. Cứ đợi, sang năm, tha hồ mua nhà. Qua năm mình sẽ liên lạc họ, có muốn bán nhà hay không vì mình chắc chắn là họ sẽ bị trễ, chỉ mua với tiền nợ của họ $390,000. Xong om

Hôm qua, mới đọc về suy thoái kinh tế Hoa Kỳ từ xưa đến nay. Cho thấy ngoại trừ thời Great Depression, thường thị trường chứng khoán xuống chỉ có 8 tháng. Chỉ có năm 2008 là kéo dài đến 1 năm rưỡi. Họ cho biết là trong thời suy thoái, người Mỹ vẫn uống rượu bia nên họ khuyên nên mua cổ phiếu của một công ty bán bia nổi tiếng Hoa Kỳ. Càng suy thoái, người Mỹ càng uống bia rượu nhiều.

Dạo này, mình chuyển quỹ hưu trí của vợ qua các Funds dễ thở. Trước khi ông Biden lên thì mình đã nghe lời tin tức của những tập đoàn tài chánh mình mua hàng tháng, mua mấy cổ phiếu của các công ty dầu xăng. Nay lên như điên. Có nhiều tập đoàn nghiên cứu tài chánh, mình phải mua tin tức hàng năm của họ. Họ cố vấn cho mình nên mua hay bán. Khi xưa, mình hà tiện không mua nhưng ngày này, chịu khó bỏ mấy ngàn mỗi năm để mua thì số tiền quỹ hưu trí khá lên.

Không rành thì kiếm mấy tên chuyên nghiên cứu rồi mua cho khoẻ đời. Nói cho ngay, cũng có khi họ tính sai, được cái là họ cho mình biết ngay, bán liền để khỏi bị lỗ nhiều.

Mình mới nghe chị bạn kêu là bà chủ đã mượn tiền được từ một người khác. Mình chúc mừng bà ta.

Có người kêu mình cho vay cắt cổ với 12%. Thật ra giới đi mua nhà để bán lại, đều mượn tiền kiểu này cả. Mình không phải Flipper nên không mượn thôi. Tên mua mấy căn nhà của mình vừa rồi, đều mượn tiền kiểu này nhưng họ chỉ cho vay 50% giá thị trường.

Ở Hoa Kỳ, các công ty tín dụng ứng trước cho mình 30 ngày để trả, xem như là họ cho vay 30 ngày lấy tiền lời lên đến 24% mức luật cho phép nếu không sẽ bị phạt qua luật “Usuary”.

Nợ có hai loại: Nợ Tốt và Nợ Xấu. Nợ Tốt là mình mượn để làm ra tiền còn Nợ Xấu, mình mượn để đánh bài hay tiêu xài, không có lợi nhuận để trả lại.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Lãi kép giúp chúng ta thoát nghèo

 Cách đây mấy chục năm, mình được giới thiệu về “Lãi Kép”, đã thay đổi tư duy và cuộc đời mình. Trước đó, mình chỉ mơ mơ màng màng trên trời, tìm cách thiết kế nhà hay building  độc đáo về kiến trúc. Đến khi lập gia đình, vợ kêu bớt vác ngà voi, lo xây dựng gia đình nhưng mình chưa thâm nhập thực tế của đời sống lắm.

“Compound interest is the eighth wonder of the world. He who understands it, earns it; he who doesn’t — pays it.” — Albert Einstein

Đến khi thằng con ra đời. Tã và sữa cho con rất đắt nên phải đi làm thêm nghề khác để có thêm tiền mua tã cho con. Mình tình cờ đi học mua đấu giá, ai ngờ lại lọt vào lớp dạy mua nhà, đầu tư địa ốc. Ông đứng lớp giải thích về “Lãi Kép” khiến mình thất kinh. Từ đó mình bỏ kiến trúc, chạy theo nghề mua nhà đầu tư nghiệp dư. Bình dân học vụ Lãi Kép, cứ lấy số 72 chia cho tiền lời, để suy ra bao nhiêu năm dòng vốn của mình sẽ nhân gấp đôi.

Thí dụ: có $10,000 bỏ vào quỹ tiết kiệm. Hiện tại là 1%. Chúng ta lấy 72 chia cho 1% ra 72 năm để số tiền mình tăng lên $20,000. Ngân hàng lấy tiền của mình cho vay lại 6%. Lấy 72 chia cho 6 ra 12 năm thì có được $20,000 hay $120,000 sau 72 năm. Thật ra còn nhiều hơn nhưng chỉ làm tính trên giả thuyết.

Ngoài ra có một loại sát nhân vô hình mà mình không để ý: đó là Lạm Phát. Chính phủ in tiền vì đại dịch nên mọi thứ đều lên giá. Xăng ở Cali lên trên 6 đô/ Gallon. Mình bỏ ngân hàng được 1% tiền lời nhưng lạm phát lên 8% thì trong tương lại tiền của mình sẽ mất giá.

Lúc này, mình mới đột phá tư duy, hiểu lý do người ta không dạy mình về tài chánh ở trường. Toàn dạy mấy thứ vô bổ, chả làm ra tiền. Từ đó mình phải đi học đủ thứ. Đầu tư, thuế vụ,… ghi danh trường H&R Block để học làm thuế. Sử dụng Turbo Tax để làm thuế, học cách khấu trừ,…

Ông Rích Dad mình hỏi mày mất bao nhiêu năm mới xong tú tài? 12 năm. Mấy năm để lấy bằng thạc sĩ? 6 năm. Tổng cộng 18 năm, để có cái nghề kiếm tiền. Vậy muốn học cách giữ tiền, đầu tư thì cũng phải mất thời gian. Thế là đi học cuối tuần, vợ con đi ăn sinh nhật con cháu thiên hạ. Có lẻ vì vậy mình trở nên rụt rè, không thích đám đông vì không quen.

Sự khởi đầu của người nghèo và người giàu 

Khi mình sang Hoa Kỳ làm việc, khoảng cách của người giàu và người Mỹ trung lưu, đã gia tăng từ 3.7 lên đến 7 lần. Các công ty lớn như Sears, bắt đầu chới với vì phải trả hưu trí cho nhân viên đã về hưu,… thời ông Reagan, đã giúp người Mỹ giàu có càng giàu to, và người trung lưu có ít lợi tức hơn. Các nghiệp đoàn thợ thuyền bắt đầu mất quyền lực, đấu tranh đòi lương bổng cao.

Anh muốn lương cao thì tôi đem qua các nước khác như Mễ Tây Cơ để sản xuất, rẻ hơn, không có vụ đình công vớ vẩn. Thế là ngọng!

Khi xưa, người ta kêu giấc mơ Hoa Kỳ vì một ông công nhân đi làm, có thể nuôi cả gia đình, có thể mua nhà, có xe. Cả thế giới đều ngưỡng mộ. Nay thì hai vợ chồng đi làm, chưa chắc đã mua được nhà. Con mình ra tường, vừa đài làm là giấy báo nợ mượn tiền học đại học thay nhau gửi về đòi. Anh học bác sĩ xong thì nợ độ $500,000, trả cả đời chưa hết. Chị học dược khoa, ra tường, nay họ trả đâu $45/ giờ, phải làm 12 tiếng để trả nợ học phí đại học.

Đến thời ông Obama thì khoảng cách này gia tăng gấp 700 lần. Mình nhớ cuộc phỏng vấn của một ông thợ ống nước với tổng thống Obama. Ông Obama kêu là phải “share the wealth”. Khi cuộc khủng hoảng tài chính xẩy ra vì các tên tài phiệt lũng đoạn thị trường tài Chánh, mượn tiền chính phủ cho vay đủ trò. Người Mỹ trung lưu mất nhà trong khi chính phủ lại in tiền hổ trợ các ngân hàng, giúp họ giàu có hơn mấy lần sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008.

Qua đại dịch 2019 thì các tài phiệt giàu gấp đôi trước đó vì được chính phủ hổ trợ. Chán Mớ Đời 

Tiền lời đang lên vì lạm phát khiến thị trường địa ốc bắt đầu đứng. Qua mùa hè, thiên hạ hết muốn đổi chỗ ở, đổi trường thì giá nhà sẽ xuống. Đáng lẻ nhà đã đứng từ lâu nhưng vì đại dịch nên chính phủ phải bơm tiền, giúp kinh tế không bị lộn xộn. Nay họ muốn tránh trường hợp thời ông Carter, lạm phát lên như điên. Tiền lời lên đến 17-18%.

Có lần đồng chí gái xem Zillow thì khám phá ra giá trị căn nhà mà hai vợ chồng mua trước khi làm đám cưới, nay cho thuê. Dạo ấy tụi này mua $180,000, đặt cọc 20% ($36,000), mượn $144,000, tiền lời 6.75%.  Mỗi tháng đóng $933. Nay cho thuê được $2,700/ tháng. Giá nhà theo Zillow độ $800,000. 

Đồng chí gái kêu mình lời. Mình nói không. Khi xưa, đi cua vợ, anh chỉ trả tiền xăng là $1/ Gallon, nay lên $6/ Gallon. Lý do đó mà thằng con không dám mời con gái đi chơi. Ăn phở trả chưa tới $4/ tô nay tô phở lên đến $15. Lấy $180,000 giá căn nhà khi xưa nhân cho 6 thì ra 1 triệu. Mình lỗ chớ đâu có lời. Đó là cách chính phủ ăn gian người dân, cho con số để đánh lừa.

Bây giờ nếu bán thì bị chính phủ đánh thuế 20% số tiền bán được. Đại loại là $160,000 bị thu thuế lời. Con ơi nhớ lây câu này; cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan. Họ có luật thuế 121, ai ở trong đó trên 2 năm thì có quyền khấu trừ được $250,000/ mỗi người. Hai vợ chồng được khấu trừ $500,000. Lấy $800,000 trừ $500,000, phải đóng thuế số tiền còn lại. Đáng lẻ chính phủ phải gia tăng số tiền này vì lạm phát từ 30 năm nay. Số $250,000 có từ lâu, mấy chục năm về trước, chưa có lạm phát.

Vừa ghi danh, đặt cọc leo núi Kilimanjaro vào tháng 10 này. Kinh

Mình thích nhất là đầu tư về địa ốc, mua nhà cũ, sửa chửa lại cho thuê. Có người kêu mua nhà cho thuê, người ta phá đủ trò. Không có cái nghề nào mà không có trở ngại. Ngay cả nghề gái lầu xanh, cũng phải lao động cực lực mới được trả tiền. Vui lòng khách đến vừa lòng khách đi. Mình lúc đầu cũng bị lộn xộn với người thuê nhà nhưng rồi rút kinh nghiệm, sau 30 năm thì mình dễ thở hơn. (Còn tiếp)

Sáng nay đi sớm lên núi Boldy để tập cho chuyến leo núi Whitney 3 tuần nữa.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tại sao phải cần mượn HELOC?

 Tuần này, mình sẽ nói về đề tài Home Equity Line Of Credit (HELOC), dòng vốn chủ sở hữu trên đài truyền hình Little Sàigòn. Đi chơi tá lả cả tháng, chỉ thích nói về leo núi nhưng chị bầu show của chương trình Money Smart, gọi nhờ lên đài vì ai cũng bận. Mình phải giải thích lý do họ mời nông dân như mình lên đài, vì các người trong nhóm bận. 3 tuần nữa lại leo núi Whitney. Kinh 

Mình không thích viết câu hỏi trước cho người phỏng vấn, rồi khi thu hình thì trả lời như trả bài. Mình thích người ta hỏi đột suất rồi trả lời, cảm thấy thành thật hơn, không đóng kịch vớ vẩn. Khi được hỏi, giúp đầu óc mình suy nghĩ trực tiếp. Khi có máy quay, mình bị áp lực trong khi tìm câu trả lời. Do đó, mình hay viết một bài về vấn đề đó trước, để có một nhìn tổng quát của đề tài, khi thiên hạ hỏi thì có thể đáp lại ngay.

Dạo này, giá nhà đứng vì tiền lời lên theo lạm phát nên chương trình muốn mình nói về sự khác biệt giữa Home Equity Line Of Credit và Home Equity Loan. Cả hai đều có chữ “Equity” số vốn chủ sỡ hữu nhưng có nhiều khác biệt.

Mình đang thương lượng để mua một căn nhà ở thành phố Fountain Valley. Chủ mua để ở nhưng rồi không dọn về, cho thuê, người thuê khi trả tiền, khi không, chậm trễ nên chủ muốn bán. 3 tháng nay rao bán mà không có ai mua. Qua mùa hè này, nhà sẽ xuống. Có người quen giới thiệu. Chiều mai mình sẽ gặp họ và xem căn nhà luôn.

Mình sẽ mua nhà này với điều kiện là sẽ tiếp tục trả cái nợ ngân hàng của chủ nhà. Họ nợ đâu $750,000, xem trên mạng của công ty bảo hiểm tài sản. Tiền lời 3.75% cho 30 năm. Rất tốt, trong khi tiền lời hiện tại là trên 5 %. Cho thuê thì sẽ lỗ vì tiền thuê ở khu vực này chỉ độ $3,800 - $4,000. Sẽ lỗ độ $400/ tháng hay $4,800/ năm (negative cashflow) nhưng sang năm tăng tiền nhà lên thì sẽ đỡ khổ, huề vốn. Trời cho mình thì mua được còn không thì tiếp tục leo núi. Nếu mình mua được sẽ bỏ tên hai đứa con vào để giúp chúng khấu trừ thuế cuối năm.

Khi mua nhà theo kiểu thông thường tại Hoa Kỳ, người ta cần một số tiền để đặt cọc rồi mượn ngân hàng số tiền còn lại. Thông thường ngân hàng chỉ cho mượn 80% giá trị căn nhà vì lỡ nhà xuống, chủ nhà không trả nổi thì họ có thể xiết, tịch thâu, bán lấy vốn lại. Điển hình, căn nhà trị giá 1,000,000.00 thì họ bắt người mua đặt cọc 20% ($200,000) và cho mượn $800,000 (80% giá trị căn nhà).

Sau khi mua nhà xong thì mình có 20% vốn chìm trong căn nhà mà không sử dụng được. Người Việt mình hay nói của chìm là vậy. Có tiền mà không đụng được vào. Nhiều người về già, rên không có tiền ăn chơi, đi du lịch nhưng xem ra thì họ có của chìm mà không biết sử dụng. Điển hình, một căn nhà ở cali nay giá 1 triệu. Nhiều người đã trả xong nợ từ nhiều năm qua nên trên nguyên tắc là có của chìm 1 triệu nhưng không đụng vào. Họ chỉ cần làm cái HELOC là có thể lên tàu du thuyền đi chơi tứ xứ chớ nếu không mai mốt họ qua đời hay hết đi được thì con cháu, chúng sẽ bán ngay, lấy tiền mua xế xịn hay đi chơi. Tại sao phải nhịn cho con cháu tỏng khi mình có thể dùng để đi du lịch ở tuổi cao niên. Tại sao mình làm cực khổ để tậu căn nhà, sao không sử dụng của chìm để đi chơi cho vui vẻ cuộc đời?

Nếu ai có dịp nói chuyện với cố vấn về tài chánh, thì họ luôn luôn khuyên mình có một ngân quỹ khẩn (emergency fund) là 6 tháng số tiền tiêu xài hàng tháng để dự trù khi bị đau ốm, thất nghiệp thì có thể sử dụng dòng vốn ấy. Qua vụ COVID-19, có người mất nhà vì không đi làm được, không có lương. Nếu có HELOC thì chúng ta có thể rút ra để trả tiền nhà, tiền xe, thuế địa ốc,… HELOC có thể được sử dụng là một ngân quỹ khẩn cấp.

Sau khi mua nhà xong, mình đều làm đơn mượn một cái HELOC, dòng vốn chủ sở hữu. Lý do là để mình có thể mượn tiền khi cần. Thường thì ngân hàng cho mượn tối đa $250,000. Mình không phải sử dụng hết số tiền $250,000. Cần bao nhiều thì rút ra bấy nhiêu như thể thẻ tín dụng. Ngân hàng lấy tiền lời mỗi tháng, mình có dư thì trả thêm tiền gốc (principal) cho hết nợ.

Có dịp mình sẽ kể vụ làm tín dụng về thẻ tín dụng. Cứ làm thẻ tín dụng rồi tạo ra thêm Credit để mượn. Từ từ có độ 4, 5 cái thẻ tín dụng với Credit từ 50,000-60,000/ thẻ là mình có trong tay độ $300,000 khi cần. Vấn đề là thẻ tín dụng lấy tiền lời rất cao, năm đầu họ lấy rẻ nhưng có thể lên 22%.

Điển hình cách đây mấy năm, có người kêu bán 5 căn nhà và 5 acres đất, giá 1 triệu và cho vay lại nhưng họ cần $100,000 để trang trải chi phí của công ty họ. Mình thấy cái deal này được nên mượn $100,000 của HELOC ra để trả cho chủ nhà rồi sửa chửa lại một chút cho thuê hàng tháng, lấy tiền cho thuê nhà để trả cho chủ bán. Nay có người đòi mua 2.5 triệu nhưng mình chưa bán. Mình đang nhờ kỹ sư chia lô ra để bán lẻ độ 2 triệu và 5 căn nhà giữ lại cho thuê giá 1.8 triệu. Thay vì bán 2.5 triệu, mình có thể có 3.8 triệu, chỉ cần chia lô ra bán.

Nếu mình không có HELOC, dòng vốn chủ sở hữu thì không thể mua gấp những cái deal mà chủ nhà cần tiền gấp. Năm 2009, nhà xuống te tua. Mình có $250,000 HELOC, thêm một số tiền mình bán nhà trước đó 1 năm, bị đồng chí gái chửi là ăn non trong lúc nhà lên cứ lên, trong khi thiên hạ chạy đi mua nhà như điên như mấy tháng trước. Ngân hàng xiết nhà thiên hạ khi kinh tế te tua rồi bán thì mình chạy đi mua mệt thở. Một căn nhà trước đó bán $250,000-$300,000, nay mình chỉ mua có $50,000. Phải kêu các chuyên gia địa ốc là mình hết tiền vì họ gọi mình như chim ri. Kỳ này thì mình chuẩn bị khá hơn cho năm sau.

Có chị quen làm nghề địa ốc, chuyên lo mượn nợ, kêu mình có khách hàng cần gấp $125,000 để mua một tiệm UPS. Hỏi mình có tiền cho họ mượn trong vòng 1 năm với tiền lời 12%. Mình xem thì họ không có HELOC nên nếu mình cho mượn thì nợ mình sẽ được xếp vào hạng thứ nhì nên đỡ sợ. Căn nhà của họ trị giá 2.5 triệu, họ nợ đâu 1.5 triệu nên mình đồng ý. Vấn đề là mình không có tiền. Thế là mình mượn HELOC ra để cho họ mượn. Chị bạn làm giấy tờ, thị thực chữ ký, mình trả huê hồng cho chị ta 2% là $2,500.00, và chuyển tiền cho người mượn $125,000 trừ tiền huê hồng. Người mượn trả huê hồng cho người làm giấy tờ.

Ngân hàng HELOC lấy mình mỗi tháng 4.75%, mình lấy của khách hàng 12%. Đó là cách sử dụng dòng vốn chủ sở hữu, của chìm. Cứ xem như mỗi năm mình trừ tiền lời của ngân hàng thì có độ $6,000.00. Ai về hưu, tha hồ ghi danh đi du thuyền mấy chuyến vào lúc không có du khách. $600-$1,000/ người. Xong om

Thằng con thấy mình làm kiểu này, chắc nó kêu bố nó là con cháu địa chủ cường hào ác bá. Người mượn tiền đang làm đơn tái tài trợ cái nợ, sắp sửa xong. Sẽ trả mình thêm 5 tháng tiền lời. Lý do là mình có đề trong giấy nợ là mượn trong vòng 12 tháng, nếu họ trả trước thời hạn thì vẫn phải trả đủ số tiền lời. Họ mượn từ tháng 11 năm ngoái, trên nguyên tắc là cuối tháng 10 là hết hạn. Tháng 6 họ trả hết nợ thì còn 5 tháng tiền lời, họ phải trả luôn. Mình phải để điều kiện này vì nếu không họ mượn  nợ xong xoay vốn chỗ khác rẻ tiền lời hơn, sẽ trả mình thì mất hết lời.

Tại sao họ phải mượn số tiền này vì họ cần để mua một thương hiệu UPS, giá $500,000 mà lợi nhuận hàng năm có thể lên đến nữa triệu. Nếu người mượn tiền, làm cái HELOC thì sẽ không cần đến tiền của mình. Người chuyên về mượn nợ cho mình, không bao giờ nghĩ đến chỉ mình cách mượn nợ HELOC vì không có huê hồng. Ngân hàng chỉ lấy đâu $150 tượng trưng tiền phí để làm HELOC.

Có nhiều người thắc mắc về Home Equity Loan. Cái này là mượn nợ trên dòng vốn chủ sở hữu. Nôm na là nợ thứ nhì. Khi mình làm thầu khoán, xây nhà cho thiên hạ thì hay gặp cảnh này. Chủ nhà muốn sửa chữa hay xây thêm phòng để ở. Họ không có tiền nhiều nên mượn nợ trên của chìm. Lấy thí dụ 1 căn nhà giá 1 triệu mà chủ nhà mua lâu rồi. Thí dụ 10 năm về trước, giá $600,000. Ngày nay họ có dòng vốn chủ sở hữu là $400,000. Họ muốn sửa lại nhà bếp, mấy phòng tắm, tân trang lại. Thí dụ giá độ $150,000.

Họ không có tiền nên mượn ngân hàng $150,000, mình phải viết hợp đồng, họ ký rồi nộp cho ngân hàng. Qua các thủ tục trả thêm tiền đủ trò thì họ được ngân hàng cho vay $200,000 tổng cộng là 80% giá trị của căn nhà, để trả cho mình $150,000 để tân trang lại. Vấn đề là họ không cần $50,000 kia nên hay xài bậy. Phụ nữ mà thấy có tiền khơi khơi là hay đi mua sắm rồi trả nợ mệt thở.

Vấn đề là nợ Home Equity là phải trả trong vòng 10, 15 năm nên rất cao nhất là số tiền mình không xài vẫn phải trả tiền lời trên đó. Thêm phải trả tiền huê hồng đủ trò tốn khẩm.

Trong khi đó, nếu có HELOC thì chủ nhà chỉ cần rút ra $150,000 để trả cho mình. Rồi họ chỉ trả tiền lời mỗi tháng thôi thay vì trả thêm tiền gốc “Principal” như nợ Equity loan. Khi nào có tiền dư thêm thì trả thêm để bớt nợ, rất uyển chuyển.

Đây là hình ảnh của đồng chí gái ngơi nghỉ sau khi leo bãi đáp thiên thần.

Ngoài ra có một điểm khiến chúng ta cần phải làm cái nợ HELOC. Khi sang Hoa Kỳ, mình thấy người Mỹ hay thưa kiện. Hôm trước, có cặp vợ chồng gốc Ấn, kiện thằng con trai vì không đẻ một đứa cháu cho họ. Mình không rõ vấn đề, chỉ lướt qua.

Mình không biết cái xui đến lúc nào nên phải phòng bị. Có nhà nên mượn HELOC để phòng hờ. Thí dụ ai đi ngang nhà mình bị té, buồn đời, họ gặp luật sư, xúi họ thưa kiện. Trong vòng 30 giây, luật sư có thể biết được khổ chủ có bao nhiêu tài sản. Khi xưa, mình đi kiếm chủ nhà, phải mua data của chủ nhà. Chỉ cần đánh địa chỉ nhà lên là biết ai là chủ nhà, họ ở đâu,… có lần mình thấy một căn nhà bỏ hoang nên tìm ra ông chồng cũ. Hỏi ông ta bà vợ cũ đâu, thì ông ta cho điện thoại, mò đến nhà bà ta để mua căn nhà.

Nếu khổ chủ chỉ có một căn nhà. Giá 1 triệu, nợ $750,000, xem như có dòng vốn sỡ hữu là $150,000 (khi bán thì tốn tiền đủ trò xem như $100,000. Thể là luật sư quyết định thưa ra toà vì tội vớ vẩn. Cố ý là để khổ chủ thương lượng trả tiền vài chục ngàn hay 100,000. Nếu chúng ta mượn một cái HELOC thì luật sư sẽ ngọng.

Lý do là họ có thắng kiện, xiết nhà thì không có đồng nào. Vì họ phải trả số tiền $750,000 cho cái nợ thứ 1, và $250,000 cho cái nợ thứ 2 HELOC. Đó là cách người Mỹ bảo vệ tài chính của mình, theo cách thông thường. Những người giàu có thì họ có luật sư làm đủ trò để không ai biết họ có tài sản.

Tóm lại, luôn luôn mượn cái nợ thứ nhì HELOC, không nên mượn nợ Home Equity Loan. Nếu mượn HELOC thì nên lấy ra một ít vì nếu ngân hàng không thấy mình sử dụng thì họ có thể cắt cái nợ của mình.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Mối tình đầu trả nhớ về không

 Tuần này, buồn đời mình xem phim Tây Ban Nha, để nhớ về thời gian ở xứ này, tuy ngắn ngủi nhưng đầy ắp tình người. Cuốn phim nói về một người đàn ông lớn tuổi, bắt đầu trả nhớ về không. Bổng nhiên nhớ đến cô gái năm xưa, khi mới lớn, đã làm cho ông ta xúc động đến ngày nay.

Ông Mario, một cựu giáo sư toán ở đại học Valencia, nay về hưu và goá vợ. Mỗi ngày, ông ra quán ăn sáng và chơi Crossfire-figure đăng trên báo. Cô bồi bàn hỏi ông ta, thông thường, trước khi cô ta đem thức ăn ra thì ông đã làm xong các bài toán trên báo. Hôm nay, chưa xong là thế nào. Ăn xong lại đến trả tiền, cô bồi bàn cho biết ông đã trả tiền rồi. Hẹn gặp lại ngày mai.

Ông bước ra cửa tiệm, chần chừ, không biết đi ngã nào về nhà. Đạo diễn tả lên cảnh ông ta bắt đầu bị bệnh Alzheimer. Ông ta đi khám nghiệm, bực bội khi thấy bà cán bộ y tế, cứ hỏi về cộng trừ nhân chia. Ông ta kêu là cựu giáo sư toán đại học mà bà lại hỏi tôi là thế nào. Cuối cùng ông bước ra cửa thì gặp cô con gái đang đến nhà thương để giới thiệu thuốc mới cho bác sĩ.

Lần sau đi khám nghiệm về trí nhớ thì cô con gái tháp tùng. Cuối cùng bà cán bộ y tế nói ông ta không thể ở một mình, phải cho vào viện dưỡng lão. Cô con gái nói, không được, tôi sẽ lo cho bố tôi. Thế là ông ta dọn về ở với gia đình cô con gái. Cô con gái có một đứa con gái với ông chồng làm nghề huấn luyện thể dục.

Cô con gái thì bận công việc vì dân buôn bán, về nhà vẫn phải nấu ăn cho chồng con và nay thêm ông bố. Gặp ông bố về già, trả nhớ về không, quăn thức ăn đủ trò. Nói chung thì cô ta không có thì giờ chăm sóc ông bố trả nhớ về không vì bận công việc, chỉ nuôi ở nhà, lo ăn uống thế thôi.

Được cái là cô cháu ngoại và ông ta có thời gian nói chuyện, tâm sự với nhau. Cô cháu nói là có bồ khiến ông ta giật mình, bảo cháu mới 12 tuổi đầu mà đã có bồ. Hỏi quen ở đâu, nói trên mạng khiến ông ta thất kinh. Cô cháu nói là có thể tìm đủ mọi người trên mạng. Ông ta hỏi có thể tìm được Marguerita Vader không? Cô cháu hỏi bồ cũ của ông. Nói không nhưng cô gái này khiến ông ta mê say đắm mà không dám thổ lộ thời học sinh. Cái này hầu như bệnh của mọi chàng trai mới lớn, trong đó có mình. Chán Mớ Đời 

Cảnh quay, ông ta khi xưa, ngồi làm toán trên chiếc cầu, và một cô gái nhìn ra biển và đang hát. Cô gái quay lại hỏi đi chơi không thì ông ta nói phải học. Ông ta mê toán nên cứ lấy sách giải toán, học đủ trò. Rồi cô gái bỏ đi, hình ảnh một cô gái dậy đẹp như thiên thần, đứng dậy bỏ đi như thoáng hiện rồi biến mất trong năm tháng của đời người. Ông ta nhớ cô gái thích văn chương.

Cô cháu ngoại kêu sao không tìm qua các cựu học sinh của trường khi xưa. Thế là cô ta vào trang nhà của trường học cũ khi xưa, ghi tên ông ngoại, chụp hình ông ngoại để làm tài khoản trên Facebook. Ông ta cũng mua cái điện thoại thông minh, cũng quẹt quẹt tìm kiếm, lướt mạng. 

Một hôm cô cháu ngoại kêu tìm ra địa chỉ của cô con gái, đối tượng đầu tiên của ông ta. Thế là hai ông cháu lên xe chạy đi tìm. Giữa đường hết xăng nên ghé vào đỗ xăng, đến khi trả tiền thì ông ta kêu không quen biết cô cháu ngoại nên người bán xăng, gọi điện thoại cho cảnh sát.

Cô con gái và chồng đi taxi đến để lái xe, chở hai ông cháu về. Khám phá ra ông ta đổ dầu diesel thay vì xăng nên xe nằm một cục, phải kêu xe đến kéo về ga-ra địa phương. Tối đó, cả gia đình ngủ lại khách sạn. Bà vợ có thời gian suy nghĩ lại cuộc đời hiện tại và lấy quyết định. Bà ta nói với ông chồng là khi trở về Valencia, thì muốn ông chồng dọn ra. Lý do là bà ta biết ông ta ngoại tình. Ông ta cho biết, ngoại tình để cho bà biết vì mãi lo làm ăn, sự nghiệp và bỏ bê gia đình.

Số Pi được xem như mối tình đầu, bất tận

Cô con gái hỏi ông bố, sao lại có thể phụ tình của mẹ cô ta. Cô ta không muốn ông ta đi gặp lại người con gái đó. Ông ta nói tiếng Tây Ban Nha rất hay, khó diễn đạt lại đây. Phụ nữ như các phương trình toán học nhưng đối với ông ta cô gái ấy như số Pi. Con số này rất lạ, chỉ đứng riêng một mình và không bao giờ chấm dứt. Hình bóng cô ta như con số Pi vẫn theo đuổi ông ta từ bé đến nay. Ông ta muốn gặp lại cô ta trước khi ông ta quên cô ta, trả nhớ về không. Bác nào muốn gặp lại người tình xưa thì cứ viện cớ của ông này là sắp mất trí nhớ nên muốn gặp lại một lần, mối tình đầu. Xong om, bảo đảm là sẽ không mất trí nhớ nữa, nhiều khi hải hùng kéo dài đến khi ra đi Vĩnh viễn. 

Nghe tới đây thì cô con gái chấp thuận chở ông ta đi tìm kiếm cô gái ngày xưa. Đến nơi, ông ta đi mua hoa để tặng đôi mắt người xưa. Ông ta bận đồ cực đỉnh, cô con gái nói có phải bộ đồ bố bận khi đi cưới mẹ con. Ông ta không trả lời. Đến nhà, gõ cửa thì một bà cụ gìa ra mở cửa khiến ông ta thất kinh, hồn vía lên mây, kêu không phải đôi mắt người xưa của ông ta. Cô con gái hỏi có phải đây là nhà của bà Marguerita thì bà chủ nhà kêu không. Bà ấy bán nhà cho tôi rồi dọn đi đâu. Hỏi địa chỉ thì không biết. Thế là bao nhiêu hồi hộp đều trôi xuống sông. Cả gia đình trở về Valencia.

Trên đường về thì cô cháu ngoại reo lên, nói là thằng bồ chưa bao giờ gặp, nói biết bà ta, hiện đang sinh sống tại Valencia và địa chỉ. Với điều kiện là cô ta phải đến gặp hắn khi hắn viếng thăm Valencia để tham dự đám cưới của họ hàng.

Cả gia đình đến dự đám cưới. Cô cháu thấy một tên cực đẹp trai, đang chụp hình tạo dáng, xeo-phì với một cô gái khác, đến chào kêu “Ola Pau, estoy Ana “ khiến tên con trai kia như bò đội nón, nhìn cô cháu ngoại ngơ ngác. Cuối cùng thì tên Pau xuất hiện, to béo, hắn đã lấy hình tên đẹp trai là em họ để đăng trên Facebook. Hai bên kênh nhau hỏi tại sao lại cho hình ảnh khác, không đưa hình thật. Cô cháu gái cũng xấu lại đi cà nhắc nhưng cuối cùng thì cũng OK. Hắn cho địa chỉ của đôi mắt người xưa của ông ngoại. Cái này, đa phần dân cư mạng đều bỏ hình từ thời Bảo đại còn tắm cởi truồng nên không nên gặp mặt. Chán Mớ Đời 

Thế là cả nhà chạy đi tìm vì ở cùng thành phố. Đến nơi, thì khám phá ra bà ta đã trả nhớ về không, ngồi nơi ghế nhìn về xa xăm. Ông ta khám phá ra bà ta đang thêu trên cái khăn tay số “Vô Cực” mà ông ta nói với cô ta ngày xưa, về tình yêu là vô cực. Ông chồng bà ta nhảy vào nói, bà ta từ độ mất trí nhớ cứ hay thêu số 8 nằm nghiêng, khiến ông ta nức nở và hãnh diện là cô gái ngày xưa vẫn nghĩ đến ông ta.

Cuối phim, cho thấy ông ta và cô gái ngày xưa, vào viện dưỡng lão ngồi bên nhau, nhìn biển như ngày xưa. Mối tình đầu trả nhớ về không.

Nếu định nghĩa tình yêu qua toán học, chúng ta thấy các cuộc tình đi qua như những phương trình hay các định đề. Chúng ta có thể thổn thức khi bắt gặp một ánh mắt, một nụ cười của một cô gái đã ghi tạc vào ký ức. Để rồi khi về già, bao nhiêu hình ảnh ngày xưa, bổng đâu như các ngọn sóng dào dạc trở về như các con cá hồi, lội ngược dòng suối, trở về miền ký ức nên thơ của thời mới lớn, tập tành biết yêu, biết nhớ.

Để rồi một ngày, các phương trình ấy, bị triệt tiêu khi chúng ta lao vào xã hội, lo sự nghiệp, lập gia đình, với các bổn phận. Chúng ta quên sống với người bạn đời, con cái, cha mẹ, để rồi một hôm, tất cả bay đi, vuột khỏi tầm tay như tình trạng cô con gái. Cô ta bị áp lực bởi một người cha là giáo sư đại học nên phải theo học ngành kỹ sư, để leo thang danh vọng để bì kịp sự thành đạt của người cha, để rồi hạnh phúc bay theo cơn mưa trên biển vắng của Valencia.

Tôi yêu em với tình yêu "Cố Định" 

 Hiến dâng em hai nghiệm số "Âm Dương"  

Tìm chu kỳ của "Hàm Số" tuần hoàn, 

 Để im lặng một "Đường Cong" biểu diển  

Dùng "Định Lý" thay người câu ước hẹn  

Lấy "Lũy Thừa" làm dáng lá thư duyên  

Giải "Đạo Hàm" mong tiếp xúc cùng em 

Tìm "Tọa Độ" của "Phương Trình Toán Học"  

Tôi yêu em đôi mắt buồn "Lưu Động"  

Mũi dọc dừa "Thẳng Góc" với môi son  

Tôi "Khai Triển" người yêu lý tưởng  

"So Sánh" rồi ghi chú nơi đây  

Tình yêu này là "Phương Trình Bậc Nhất"  

"Chứng Minh" rằng tôi một dạ yêu em  (vô danh)

Ngày nay, Internet đã giúp chúng ta trở về miền quá khứ, tìm lại bạn bè, người quen của thời xưa. Mình có chở đồng chí gái đi thăm gia đình đối tượng một thời khi xưa. Mình cũng có gặp lại đôi mắt ngày xưa, giúp tìm lại chút hồn nhiên của thời mới lớn trước khi trả nhớ về không, về miền vô cực. Cô nàng vẫn nhớ tới mình.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

1 lổi lầm tốn $100,000 Chán Mớ Đời

 Mình vừa bán một căn nhà, mua cũng 8 năm rồi. Tuy có lời gấp mấy lần giá mình mua nhưng phạm phải một lổi lầm lớn nên bớt lời $100,000. Chán Mớ Đời 

Cách đây 8 năm, ông Steve, một chuyên gia địa ốc, mua cho mình rất nhiều nhà rẻ trong thời gian khủng hoảng tài chánh 2008; $25,000 hay $50,000/ căn nhà trong khi xây lại thì tốn độ $150,000. Mấy căn nhà này ở vùng xa xôi, cách nhà mình cả tiếng lái xe. Nay mình muốn bán để mua mấy căn gần nhà cho tiện quản lý, khỏi đi xa.

Một hôm, Ông ta gọi, nói muốn bán nhà của ông ta đang ở cho mình. Mình kêu mụ vợ tôi không cho mua nhà nữa. Mụ vợ kêu đủ rồi, để tiền mụ đi mua sắm bú xua la mua. Mỗi cuối năm, mụ vợ thấy có dư chút tiền nên tính mua cái này, mua cái nọ thì bổng nhiên số tiền bay mất, vì mình tìm được căn nhà rẻ, mua cho thuê nên mụ hăm mụ đe. Cấm không cho mua nữa. Từ đó, mình mua theo dạng Land Trust nên không cần mụ ký nữa nên khỏi phải năn nỉ mụ. Mua xong, hỏi muốn đi xem thì chở đi xem. Xong om

Ông Steve kêu tui muốn bán căn nhà của tui cho ông. Mình thì chỉ có mê nhà, ngoài ra chả có cái gì mình thích cả trên cái xứ tư bản giãy chết, phồn vinh giả tạo này. Có bà nào không quen biết, kêu mình hôm trước, khi đang đi dã ngoại với đồng chí gái, muốn bán 2 căn hộ gần đại học USC, hôm nay sẽ bò với thằng con lên xem. Hôm nay, hẹn gặp bà chủ nhà để xem thương lượng có thể mua lại theo kiểu bà ta cho vay lại, được không.

Mình bò lại xem nhà ông ta. Ông ta kêu là bị sở thuế đánh te tua nên không bán nhà được, vì bán thì sở thuế vớt tiền của ông ta. Ở thì không được vì ông ta không có tiền trả ngân hàng. Ông ta muốn bán lại cho mình với giá 50% thị trường. Ông ta thiếu tiền nhà ngân hàng mấy tháng nay, sắp sửa bị siết nhà.

Chữ Tín rất quan trọng trong sự làm ăn. Ông ta thích mình vì ông ta chỉ mình căn nào, mình thích thì mua còn không thì mình nói liền để ông ta kiếm khách hàng khác. Không làm mất thì giờ ông. Lâu lâu, mình gọi điện thoại rủ đi ăn trưa, hỏi xem tình hình, kiểu nuôi ông ta và các tay địa ốc khác để dò biết tình hình địa ốc địa phương ra sao. Dân chuyên về bất động sản, có cuộc sống 3 down 7 up vì khi bán được nhà thì có huê hồng, ăn xài thoải mái nhưng tháng nào không bán được thì đói. Do đó, khi nhà cửa xuống thì mình hay gọi mấy chuyên viên địa ốc, đi ăn. Tiệm rẻ tiền thôi. Do đó họ nhớ đến mình khi có deal mới.

Thằng con đi học Seminar về mua nhà cửa, gặp nhiều tên, nói là quen biết mình, rủ nó đi ăn. Khiến thằng con nghĩ bố nó cũng không có ngu như thiên hạ nói. Nó kêu đám mỹ khen bố nhiều lắm. Cho thấy trong giới đầu tư về địa ốc, tiếng đồn đi xa và nhanh hơn mình tưởng.

Người Mỹ gọi là “pocket listing”. Khi chuyên gia địa ốc ký giấy tờ với chủ nhà để bán thì trên nguyên tắc họ phải bỏ lên Mutiple Listing Service (MLS). Mấy người này muốn lãnh huê hồng 2 đầu nên họ để “pending” rồi gọi vòng vòng khách hàng quen như mình. Người đầu tiên ông ta gọi là mình, cho địa chỉ nhà và mật mã để lấy chìa khoá vô nhà. 

Mình nghe đến nhà bán, là bỏ hết tất cả đang làm, chạy đi xem liền, thích thì mình kêu ông ta mở escrow. Hôm kia, mình nói thằng con đi với bố lên thành phố West Covina để xem nhà. Hai cha con mới chạy lên Los Angeles xem 4 căn hộ. Vừa chạy về Bolsa thì nhận email của một bà địa ốc, cho biết địa chỉ của một người bạn, mới qua đời, sắp bán. Mình kêu chạy lên xem. Thằng con mệt nói mai. Mình nói không. Chạy lên bây giờ. Mình kể bị mất cái deal vì đợi đến ngày mai.

Có tên quen, làm về địa ốc, cho mình mật mã để vào tài khoản MLS của hắn. Mình tìm ra được một căn nhà, chạy đi coi thấy rẻ nên kêu hắn, gọi cho chuyên viên địa ốc kia để làm thủ tục mua. Ông thần này chắc xỉn vào lúc 7:00 chiều. Kêu sáng mai làm, nay hay sáng mai “same shit”. Sáng hôm sau, mình gọi cho tên chuyên viên địa ốc của chủ bán để hỏi thì tên này nói đã bán tối hôm qua lúc 11:00 đêm. Rút kinh nghiệm, là nếu good deal là mình đánh thức thiên hạ dậy để làm giấy tờ. 

Mình xem nhà xong thì chạy lên thành phố, tìm kiếm tin tức về căn nhà và vùng này thuộc loại nào, rồi chuyển tiền sang Escrow. Đóng hồ sơ sau 1 tuần. Không có khách hàng quen mua thì họ mới rút “pending” xuống để các chuyên gia địa ốc khác biết mà dẫn khách hàng đi xem.

Nhà trong khu vực này, độ $235,000, nay thì $480,000. Ông ta bán cho mình $116,000. Ông ta còn nợ $36,000, chỉ muốn $80,000. Mình và ông ta ra bò ra ngân hàng, để xem ông ta thiếu bao nhiêu và trễ bao nhiêu tháng. Mình làm tài khoản để trả tiền mỗi tháng. Làm giấy tờ với ông ta là nợ $80,000, sẽ trả lần lần mỗi năm $10,000 với điều kiện là ông ta phải lo vụ trả thuế. Ông ta nhờ luật sư đâu thương lượng với sở thuế để trả từ từ.

Ông ta giải thích là lúc nhà lên, làm tiền ngon lành nhưng lại mua đất rất nhiều để xoay qua bán lại. Lấy tiền đó để trả thuế. Đùng một cái năm 2009, nhà banh-ta-lông khiến ông ta ngọng. Bị ngân hàng siết hết. Ông ta chỉ mình mấy miếng đất, có miếng ở trong khu sang lắm, chưa trả xong nợ, mà phải đóng tiền Home association $450/ tháng nên mình không dám rờ. Có một mẫu đất trên đồi, xa xa thành phố.

Mình không biết làm gì với số tiền trong Self-directed Roth-IRA của mình nên thử thời vận, mua miếng đất này với giá $10,000. Lỡ có mất thì cũng không lo lắm. Mình làm giấy tờ sang tên.

Mình có nhờ Title Insurance tìm kiếm xem ông ta có cái nợ nào khác ngoài ngân hàng Chase thì không thấy gì cả, nên không mua Bảo hiểm về sổ đỏ (Title insurance). Đi học đầu tư thì họ kêu mình phải mua cái bảo hiểm này. Mình mua nhà từ mấy người lớn tuổi thì họ không có vấn đề nên không mua.

Ông Steve sang tên nhà cho mình và miếng đất. Custodian của Roth-IRA của mình chuyển tiền $10,000 cho ông ta, và ông ta ký giấy tờ chuyển nhượng cho Roth-IRA của mình. Mình tiếp tục trả số nợ $36,000 mỗi tháng ($957.25), cho thuê được $1,800/ tháng. 3 năm sau mình trả hết nợ của ngân hàng thì theo hợp đồng thì mình bắt đầu trả cho ông Steve. Ông ta đưa giấy tờ đã thương lượng với sở thuế để trả từ từ. Mình trả ông ta $10,000/ năm theo hợp đồng.

Đùng một cái, ông ta giới thiệu mình bà bạn gái, làm chuyên gia địa ốc. Bà này giới thiệu mình mua 5 căn hộ giá 1.1 triệu, mà mình đang bán giá gấp mấy lần. Hy vọng 10 ngày nữa, người mua chồng tiền. Thêm cái vườn, nay có người trả mua để xây nhà với giá khủng.

Ông ta muốn xây lâu đài tình ái với bà bồ mới nên mua lại miếng đất. Mình bán lại giá $20,000, xem như lời gấp đôi. Cấn vào tiền nợ của ông ta. Người thuê nhà trả cho mình tiền nhà, mình trả lại cho ông ta nên khoẻ đời. Từ $10,000 trong Roth-IRA, bán cho ông ta mình được $20,000 rồi từ đó đến này lên gấp 10 lần. Có tài khoản Self-directed Roth-IRA, mình có thể mua nhà, cho vay,… 

Mình có cho bà mỹ mượn $125,000 từ tài khoản này tháng 11 năm vừa rồi với 12% tiền lời. Mỗi tháng đóng $1,250. Nay bà ta tái tài trợ được rồi, sẽ trả mình $125,000 và $10,000 tiền lời còn lại (8 tháng còn lại chưa trả). Luôn luôn, đề câu này vào tờ giấy nợ là nếu họ trả trước thời hạn, sẽ không bị phạt và phải trả hoàn toàn số tiền lời còn lại. Bà ta mới trả có 4 tháng, còn 8 tháng tiền lời. Nếu mình không để câu này vào thì họ mượn tiền mình rồi trả trong 1 tháng sau là mình ngọng. Mấy đứa con mình đều mở trương mục Roth -IRA này. Hôm trước bà mỹ hỏi mượn tiền, mình hỏi thằng con có bao nhiêu tiền nhưng hơi ít. Đợi lần sau, mình cho nó cho mượn ké để nhồi tiền lên.

Tại sao người mượn tiền trả 12%. Lý do bà ta cần tiền để mua một cơ sở UPS, lợi tức mỗi năm $300,000. Họ cần liền để mua cho kịp. Do đó luôn luôn cần làm một cái nợ HELOC $250,000. Mình xét thì họ có cái nợ 1.5 triệu cho căn nhà trị gía 3 triệu đồng mà không có HELOC. Nếu có HELOC thì họ có thể mượn ngay nộp ngay, còn mượn tiền ngân hàng thì làm thủ tục giấy tờ lâu lắc. Mình thì xem nợ nần của bà ta xong thì chuyển ngân cho bà ta ngay. Ai có HELOC, trả 4-5% mà cho vay 12% thì cũng nên làm, ăn ké 6-8% tiền lời trên “equity” của mình thay vì nó nằm yên nghỉ như mọi ngày.

Bác nào có Heloc, kiếm mấy người làm nợ ngân hàng. Hỏi họ có ai cần tiền gấp trong 1 năm. Cho mượn. Để lấy tiền lời của Heloc của mình thay vì để yên như công chúa ngủ trong rừng. Phải thế chân căn nhà của họ và chỉ cho mượn ngắn hạn, tối đa là 1 năm.

Nhà Cali lên như điên, nên mấy căn nhà ở xứ khỉ ho cò gáy của mình cũng lên như điên nên mình bán để mua lại mấy căn khác ở gần nhà cho tiện việc quản lý vì đang dạy nghề cho thằng con, để nó lo cho mình sau này và dạy nó mua nhà. Hôm nay mình dẫn nó đi xem nhà bà mỹ nào ở đâu, kêu có người giới thiệu mình để bán nhà.

Mình bán được 3 căn, mua 6 căn hộ gần nhà thì căn nhà của ông Steve có người mua nhưng bị khựng mất 2 tháng. Lý do là mình không mua bảo hiểm sổ đỏ (Title insurance). Ở mỹ khi mình mượn tiền có 2 loại “secured loan” và “unsecured loan”. Loại “secured” là chỉ được bảo chứng vào căn nhà (nếu mua nhà) , vào xe (nếu mua xe). Nếu người mượn không trả tiền thì ngân hàng chỉ có quyền tịch thâu căn nhà hay chiếc xe. Còn loại “unsecured” là mấy cái nợ khơi khơi như thẻ tín dụng, …rất nguy hiểm vì họ có thể cấn bảo chứng vào các tài sản của mình một lúc.

Điển hình là khi mình mua cái vườn, tên làm vườn bán lại cho mình, hắn mượn ai $25,000 nên Escrow bắt ông ta trả số tiền đó. Nghĩa là khi nhận được tiền của mình, thì escrow trích ra $25,000 để trả cho chủ nợ. Lý do là nếu không làm như vậy, thì chủ nợ có thể bỏ cái nợ vào cái vườn mình mua sau này.

Đó là trường hợp của ông Steve. Ông ta bán nhà cho mình, nhưng lại nợ của thiên hạ ở đâu. Họ mò trên mạng, biết ông ta có căn nhà này nhưng vì mình không mua bảo hiểm sổ đỏ nên họ cứ bương vào căn nhà mình mua trước khi họ bỏ vào cái nợ. Nếu có bảo hiểm thì xong ngay vì họ có luật sư, là được dẹp bỏ. Mình có thể thuê luật sư lo vụ này nhưng tốn tiền và thời gian mà nay nhà đang đứng, bắt đầu xuống. Thường thì 10 năm là dẹp bỏ vụ này nhưng nay mới có 8 năm.

Nay mình bán thì lòi ra cái nợ này và tiền nợ của sở thuế vụ. Ông ta nợ một ngân hàng đâu $78,000 thêm tiền lời độ $80,000 sau 9 năm. Xem như $160,000 còn sở thuế vụ thì kêu ông ta không đóng thuế trong vòng 3 năm thế là thêm $22,000. Cái mất dạy là mình sử dụng công ty Escrow của người mua. Thường thì mình mua thì luôn luôn dùng Escrow của mình. Nay bán thì người mua đòi dùng Éscrow của họ vì họ là Flipper. Họ kêu ai đó bán lại nên cần escrow rành vụ này. Escrow này kêu ngân hàng mà ông Steve nợ thì ngân hàng biết đang bán nên không thương lượng, chịu bớt tiền.

Mình nhờ luật sư của mình nhưng ngân hàng không chịu, phải thưa kiện, mất thời gian  không biết được bao nhiêu. Thêm nữa, mình không phải khách hàng của ngân hàng nên họ không muốn thương lượng nên phải kêu ông Steve thương lượng. Cuối cùng thương lượng thì họ bớt số tiền lời của 8 năm qua. Cuối cùng mình phải trả tổng cộng $100,000. Mình thấy ông Steve, đã mua cho mình rất nhiều nhà rẻ như bèo, nay lên khá nhiều. Thôi để trả ơn ông ta mình đồng ý trả mấy cái nợ này cho ông ta. Nên ký giấy tờ. Được cái là mình bán thêm được $25,000.

Lý do là thằng Flipper mua nhà của mình, flip lại cho thằng khác, được $25,000 lời. Trong khi chờ đợi mọi việc vụ nợ ông Steve thì hai bên cãi nhau ra sao đó về một deal khác. Tên mua liên lạc với mình, nói muốn mua thẳng với mình. Hạn định của escrow quá hạn 1 tháng nên có thể huỷ bỏ hợp đồng, mình bán thẳng cho hắn thêm $25,000. Xong om.

Xem như không ăn được thêm $75,000 nhưng bù lại ông ta đã giúp mình mua rất nhiều nhà mà nay giá lên như điên. Cách cảm ơn ông ta.

Mình nói với thằng con là rút kinh nghiệm đau thương của bố, sau này, mua nhà dù người thân, cũng phải mua bảo hiểm sổ đỏ (Title insurance).

Dạo này tiền lời lên thêm đánh nhau ở Ukraine, xăng dầu lên như điên nên nhà đang hạ giá từ từ, sẽ xuống cuối năm nay hay sang năm. Có tên quen chuyên thẩm định địa ốc, cho biết là ngân hàng nhờ hắn thẩm định các căn nhà mà họ sắp siết vì đại dịch, người thuê và người chủ không có tiền trả, nay kéo dài khá lâu nên ngân hàng sẽ làm thủ tục siết nhà.

 Địa ốc không xuống cái rụp mà từ từ. Bán mà không có ai mua thì lâu ngày phải xuống giá và từ từ xuống thôi. Nếu mình để lâu thêm 1 năm thì cũng mất $75,000. Thôi cho đi luôn, lấy tiền mua cái khác. Giá dầu lên như điên, lạm phát nữa. Thôi cho đi để lo việc khác. Chán Mớ Đời 

Mình gặp nhiều cảnh các chuyên viên địa ốc. Có nhiều người thành công, giàu to. Nhưng đa số là hay vướng cái nghiệp. Lúc nhà lên, họ thấy khách hàng mua rẻ rồi xoay qua bán lời ngon ơ nên cũng nhảy vào nhưng thường là Trễ chuyến đò nên mất hết. 

Điển hình ông Steve, ông ta bán nhà hay mua cho khách hàng, thấy họ lời quá nên ham. Ông ta thay vì đóng thuế, lấy tiền huê hồng bán nhà để mua nhà cửa đất đai, đợi vài tháng, sửa lại bán có lời. Nhưng đã trễ, 2008 đến là nhà banh-ta-lông. Không có tiền trả ngân hàng thì bị siết, vợ chồng bỏ nhau vì đỗ lỗi cho nhau. Còn cứ ăn chắc mặc bền, cứ mua từ từ rồi cho thuê là chắc ăn. Mua bán thì lại phải đóng thuế tiền lời. Lỗ thì ngọng. Cho thuê thì người mướn nhà trả tiền ngân hàng cho mình.

Đi học đầu tư thì họ khuyên là khi nhà lên, thì bán mấy căn nhà hạng cá kèo, để đổi lấy nhà khá khá ở khu ngon hơn, để nâng cấp “portfolio”. Mình đang làm vụ này. Hy vọng 10 ngày nữa người ta sẽ chồng tiền mua 5 mẫu đất của mình ở vùng Zone Opportunity. Mình sẽ bỏ ra 30% để mua một căn phố trị giá tương đương giá bán để khỏi đóng thuê, và mượn ngân hàng 70%. Còn dư tiền thì để dành, năm sau ra mua nhà cửa lại khi nhà xuống như lần trước. Kỳ này sẽ có thằng con đồng hành.

Video từ Ukraine, cho biết họ sử dụng tiền do Mục Vụ Không Biên Giới gửi tặng 

https://youtu.be/liwKwPaFyXA

Sau đó sẽ tính vụ cái vườn vì có người trả giá khủng. Mình xin họ thời gian vì đang lo chuyện 5 mẫu đất, xong sẽ nói chuyện với họ. Dự định tiền bán cái vườn thì sẽ bỏ trong một cái quỹ để khỏi đóng thuế, và dùng giúp từ thiện. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn