Đi chơi ở Ý Đại Lợi, đi vào mấy cái làng nhỏ khiến mình nhớ đến cuốn phim Malena, có cô tài tử Monica Bellucci đóng đẹp kinh hồn. Thật ra cuốn phim được quay chính tại thành phố Siracusa mà mình có ghé lại đây 2 đêm trước khi đến Ragusa. Nói đến thời chiến tranh và sau chiến tranh thị phi về một người phụ nữ một thân một mình chống chọi với dư luận. Mình phục nhất là ông chồng què chân trong chiến tranh trở về và bất chấp lời thị phi vẫn hiên ngang nắm tay vợ đi giữa làng.
Sự chiếm đóng của Đức trong Chiến tranh Thế giới thứ Hai không chỉ để lại những vết thương về chính trị và kinh tế, mà còn in dấu sâu sắc trong đời sống gia đình và cá nhân. Một trong những di sản nhạy cảm nhất là sự ra đời của những đứa trẻ có cha là lính Đức và mẹ là phụ nữ địa phương. Những mối quan hệ này, đôi khi tự nguyện, đôi khi bị cưỡng ép, và nhiều khi do nhu cầu sinh tồn đã tạo ra hàng chục nghìn đứa trẻ trên khắp châu Âu. Hệ quả xã hội đặc biệt rõ rệt ở Na Uy, Pháp và Ý, nơi các bà mẹ bị buộc tội phản bội tổ quốc và những đứa trẻ lớn lên trong sự kỳ thị như biểu tượng của sự cộng tác với kẻ thù, có tội ác với nhân dân.
Mình chỉ thấy tài liệu ở mấy nước tự do sau 1945 trong khi các nước bị Liên Xô chiếm đóng thì không biết các phụ nữ ở Đông Âu có bị ngược đãi như ở Tây Âu. Bác nào biết thì cho em biết để bổ túc.
Mình có kể vụ cô ca sĩ nổi tiếng của bang nhạc ABBA, có cha là người lính Đức. Mẹ cô ta nhất là cô ta phải gánh chịu nhiều đòn thù của dân trong làng. Sau này, ông cha khám phá ra hệ quả mối tình vụng trộm ngày xưa đã cho ông ta đứa con gái. Ông ta cố gắng liên lạc nhưng cô ca sĩ từ chối gặp mặt. Hình như cô ta mới qua đời.
Tương tự Việt Nam khi xưa có con Tây lai và Mỹ lai khá nhiều. Trường couvent des oiseaux Đà Lạt cũng được chỉ định nuôi các đứa con lai mà Tây gọi Métisse hay nhà thờ Domaine de Marie. Mình có kể vụ này khi kể về ngôi trường này.
Na Uy trở thành trường hợp đặc biệt bởi chính sách chủng tộc của Đức Quốc xã. Chương trình Lebensborn của Heinrich Himmler khuyến khích lính của Đức quốc lấy phụ nữ địa phương để sinh ra những đứa trẻ “có giá trị chủng tộc”, thúc đẩy các mối quan hệ giữa lính Đức và phụ nữ Na Uy tha hồ hủ hóa. Lý do họ cho rằng giống dân Na Uy rất tốt tương đương với giống dân aryan.
• Ước tính có 10.000–12.000 trẻ em được sinh ra từ những mối tình hữu nghị. Dù xứ này có ít dân số.
• sau chiến tranh, Các bà mẹ, bị gọi là tyskertøser (“gái Đức hay Me Đức”), bị làm nhục công khai cạo đầu, đánh đập, thậm chí giam giữ. Mình có xem phim tài liệu về vụ này nên đoán là đàn ông tung ra chiến dịch này để khiến người ta quên lãng tội Tây gian, làm việc cho Đức quốc xã.
• Số phận trẻ em tyskerbarn (“con lai Đức”), chúng bị bắt nạt, từ chối học hành và việc làm, và nhiều em phải chịu khủng hoảng bản thể. Chính phủ Na Uy thậm chí từng bàn đến việc trục xuất chúng sang Đức nhưng không biết về Tây Đức hay Đông Đức. Cô ca sĩ Anni-Frid "Frida" Lyngstad là một thí dụ điển hình.
Dạo mình ở Pháp thì người Pháp vẫn chửi bới nhau về những người Pháp cộng tác với Đức quốc xã trong chiến tranh mà họ gọi “collaborateurs”, Tây gian, cứ nói đến vụ ông Jean Moulin bị phản bội, bị giết. Để hôm nào về pháp mình hỏi thế hệ trẻ ngày nay. Có người kêu là ông Mitterand là kẻ phản bội.
Nước Pháp bị chiếm đóng có số lượng trẻ em lai cao nhất ở Tây Âu. Các mối tình hữu nghị giữa phụ nữ Pháp và lính Đức có thể xuất phát từ tình cảm, nhưng cũng nhiều khi do nhu cầu sống sót giữa cảnh thiếu thốn. Nhất là vùng Alsace và Loraine, đất thuộc về Đức quốc. Mình có quen một cô đầm ở Munster, ông bố kể là đi lính cho Đức quốc xã sau bị lính Mỹ bắt làm tù binh. Ông ta nói may là gặp lính Mỹ chớ gặp Liên Xô là hết đường trở lại quê nhà.
• Các nhà sử học ước tính có 80.000–200.000 trẻ em được sinh ra từ các cuộc tình vội vã Pháp–Đức. Tương tự thời bao cấp sau 75, nhiều người mẹ phải theo lái xe để cứu gia đình hay lấy cÁn bộ.
• Khi chiến tranh kết thúc, phụ nữ bị buộc tội “ngủ với kẻ thù” thường bị làm nhục tập thể, cạo đầu, diễu hành trên phố, bị nhổ nước bọt, thậm chí đánh đập. Xem phim tài liệu thấy xót thương cho mấy bà này. Đàn ông gây chiến tranh để phụ nữ lãnh đủ rồi bị lên án, tại sao không chết đi đỡ nhục gia phong.
• Tác động lên trẻ em Được gọi là enfants de Boches (“con của bọn Đức”), chúng mang nỗi kỳ thị suốt đời. Nhiều em lớn lên không cha, và sự nhục nhã của mẹ khiến chúng bị xã hội xa lánh. người Pháp hay gọi người Đức là Boches vì máy móc của Đức danh tiếng hiệu Bosch.
Trường hợp của Ý khác biệt, do tình hình chính trị thay đổi. Sau khi Mussolini sụp đổ năm 1943, quân Đức chiếm đóng miền Bắc và miền Trung Ý, gây ra đói khổ và bạo lực. Trong bối cảnh này, nhiều mối quan hệ hình thành.
• Có khả năng 10.000–20.000 trẻ em có cha là lính Đức.
• Tình cảnh của Nhiều phụ nữ Ý buộc phải dựa vào lính Đức để có lương thực hoặc sự bảo vệ. Sau chiến tranh, họ bị xa lánh, nhưng hình phạt ít có tổ chức hơn so với Na Uy hay Pháp. Lý do là cả nước qua Mussolini hợp tác với Đức quốc xã. Trong khi Pháp quốc đầu hàng để bớt chết thì được chia ra làm hai. Miền nam do chính quyền Vichy cai quản và tiếp tục cai trị các thuộc địa như Đông-Dương thủ đô đốc Decoux, tư lệnh Hải quân vùng Á Châu được giao trọng trách toàn quyền Đông-Dương cùng lúc. Do đó người Việt học lịch sử chỉ biết toàn quyền Decoux chớ không biết ông ta là đô đốc của chính quyền Vichy kiêm luôn chức toàn quyền vì có ai đâu mà thay thế.
• Cũng bị coi là “mang dòng máu Đức”, nhưng vì Ý nhanh chóng bước vào giai đoạn tái thiết chính trị, nên vấn đề này thường bị im lặng hơn là công khai trừng phạt. Xem phim tài liệu thì phụ nữ ganh tị nhau nên làm ăng ten báo cáo. Có thể nhà thờ lên tiếng về việc này nên giáo dân không trả thì cũng như Đức quốc xã chỉ chiếm có 2 năm là bỏ súng chạy.
Hôm nay mình đi ngang cầu cũ của Firenze thì thấy gắn bảng ghi danh nhớ ơn ông tư lệnh nào người Đức đã không tuân lệnh cấp trên, phá vỡ Ponte vecchio khi rút lui nhằm chặn đường tiến của quân đội Hoa Kỳ.
Tương tự người Pháp hợp tác với Đức quốc xã nhưng sau chiến tranh thì dân có giấy tờ kêu là tham gia kháng chiến đông như quân Nguyên. Họ quen một người trong kháng chiến nên cứ kêu trong thời gian Đức quốc xã tao có cho mày mượn con gà hay điếu thuốc nên được xem là có công với cách mạng như dân CM30.
Qua ba quốc gia này, một số điểm chung nổi bật:
1. Phụ nữ như biểu tượng phản bội: Thân thể phụ nữ trở thành chiến trường danh dự dân tộc. Xã hội trút giận vào họ, thay vì đối diện với việc đàn ông cộng tác trong chính trị hay kinh tế. Vụ này khi xưa còn bé mình có lẻ bị tuyên truyền nên thấy cô nào đi với ngoại quốc là khó chịu nhưng nay sống ở xứ người mình không nhìn vấn đề đó nữa.
2. Trẻ em như ký ức sống của sự chiếm đóng: Chúng lớn lên trong sự kỳ thị, bị coi là “con của kẻ thù.”
3. Phản ứng quốc gia khác nhau:
• Na Uy: có sự kỳ thị thể chế, với hình phạt công khai và thảo luận về trục xuất. Hôm trước gặp hai ok g gốc Na Uy mà quên hỏi vụ này. Chắc leo dốc mệt quá nên quên tò mò.
• Pháp: tập trung vào các nghi lễ làm nhục đại chúng, biến phụ nữ thành vật tế thần. Xem phim họ cạo đầu đủ trò còn nhổ nước bọt.
• Ý: chủ yếu im lặng, để sự kỳ thị tồn tại trong cộng đồng nhưng ít hiện diện trong ký ức quốc gia.
Di sản của những phụ nữ sinh con trong thời kỳ chiếm đóng của Đức tại Na Uy, Pháp và Ý cho thấy sự lộn xộn sâu sắc giữa chiến tranh, giới tính và bản sắc dân tộc. Chiến tranh kết thúc năm 1945, nhưng hậu quả còn kéo dài nhiều thập kỷ trong đời sống của những người mẹ và con cái họ. Điểm chung trong câu chuyện của họ là nỗi bất công bị trừng phạt không chỉ vì lựa chọn cá nhân, mà còn vì trở thành hiện thân của nỗi nhục quốc gia. Những trải nghiệm này nhắc nhở chúng ta rằng vết thương xã hội do chiến tranh để lại thường đau đớn nhất trong đời sống riêng tư, nơi gia đình, căn tính và sự thuộc về bị đe dọa. Chán Mớ Đời
Không biết giới trẻ mỹ lai sau ngày 30/4 ra sao. Khi xưa mình có đi chơi với con bà Thới, hơn mình hai tuổi. Anh chàng này hay bị thiên hạ kêu Tây lai khi đi đường với mình. Sau này không biết ra sao. Mình cũng không hiểu lý lịch bà Thới. Không chồng có đứa con lai phải nuôi.
Khi xưa nhà mình có một chị giúp việc lại Tây đen. Sau này chị ta về Huế lại rồi có nghe kể bị lính Mỹ bố ráp hiếp dâm. Có dạo ông vua phi châu Bokassa đi tìm con gái ở Sàigòn. Người ta tìm ra được một cô Tây đen lai rồi vài tuần sau một cô khác ra nên ông vua này nhận hết. Sau này ông ta tỵ nạn ở Pháp có đem theo hai cô Tây đen này qua pháp. Nghe nói lấy chồng hết.
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
