Anh hàng phở - Khổng tử - Đạo Chích

 Mình đang húp tô nước phở thì anh hàng phở hỏi: “ anh có biết là ông Đạo Chích sinh ra cùng thời với ông Khổng Tử, ông Không Hỏi Chết. Ngạc nhiên, mình nói không, sao anh biết. Như gãi đúng chỗ ngứa nên anh hàng phở kéo ghế, ngồi xuống, đưa ly Coke lên tu một cái ực rồi ợ một cái hơi to to rồi kể tiếp.

Ông Không Hỏi Chết và ông Đạo Chích, xem như ông tổ của giới ăn trộm, tham nhũng đều sinh cùng thời vào 500 năm trước Công Nguyên. Cả hai đều đói nhưng một ông thì cứ vổ bụng ảnh ạch, kêu người quân tử ăn bất cầu no. Dẫn một đạo quân, dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm đi từ làng này sang làng khác, từ nước này sang nước kia để xin một chức làm cán bộ trong triều đình.

Vốn xưa kia, người tây phương đi học để có thời gian thử nghiệm về đời sống, tư duy về cuộc đời, ly lẻ, nhân sinh quan. Ngược lại người Tàu hay người á châu nói chung, đi học để mong làm quan, vơ vét, bỏ túi cho đời bớt khổ. Do đó thầy trò ông Không Hỏi Chết, dẫn nhau đi khắp nơi để xin làm cán bộ.

Ngược lại, ông Đạo Chích, tư duy rằng, đói thì lấy của kẻ giàu, cường hào ác bá, phong kiến, có nợ máu với nhân dân như anh hùng rừng xanh Robin Hood của tây phương. Do đó, hai ông đối nghịch nhau. Mỗi người tôn thờ đạo của mình. Từ từ đâm ghét nhau. Ông Đạo Chích thì kêu ông Không Hỏi Chết là đạo đức giả. Muốn ăn ngon mặc sướng mà cứ vêu vêu, quân tử không cần ăn no.

Một hôm ông KHông Hỏi Chết đi ngang ông Đạo Chích, đúng lúc ông này mới xơi thịt cầy xong nên hứng chí kêu con chó chạy ra cổng cắn ông KHông Hỏi Chết. Ông không hỏi chết, thấy chó sợ quá bỏ chạy nhưng chó berger thì trung thành với chủ. Chủ sai đâu thì cắn đấy nên táp ông Không Hỏi Chết mấy miếng, máu chảy ròng ròng như suối. Ông KHông Hỏi Chết, không trả thù, cứ lặng lặng bỏ đi, vừa xoa vết thương. Miệng lẩm bẩm người quân tử, 10 năm trả thù chưa muộn.

Thầy trò ông KHông Hỏi Chết gầy gò nhưng không hiểu sao bọn KHuyển quân, cứ gặp họ là chạy ra sủa vang trời. Sau này người ta khám phá ra họ ăn thịt cầy, do người dân nghèo, nể trọng kẻ biết chữ Thánh Hiền nên thịt con chó giữ nhà cho thầy trò đánh chén nên có mùi cầy tơ vương màu áo nên chó đánh hơi tài tình. Hôm ấy, Đạo Chích khoái trá khi thấy Không Hỏi Chết, bị chó cắn, như tàu lạ húc, chỉ biết ngậm bồ hòn mà bỏ đi. Đạo Chích lấy cái tăm định xỉa răng nhưng nghĩ lại tiếc mấy miếng thịt cầy dính ở hàng răng vẩu. Định bụng đợi ba ngày sau , nạy ra thịt cầy vẫn còn thơm.

Học trò Không Hỏi Chết tức tối nên hỏi thầy. Thầy vuốt râu, sờ sờ vết thương chó cắn rồi chậm rãi nói: “Tính tương cận dã, tập tương viễn dã” khiến các học trò ngồi xung quanh như bò đội nón. Lý do là ông này xuất thân từ nước lỖ nên khi nói chuyện là xổ Lỗ Ngữ thay vì Việt ngữ để thiên hạ dễ hiểu, bớt tư duy. Ông Nguyễn Du có dạy học sinh lớp đệ tứ qua truyện Kiều của ông: “100 năm trong cỏi người ta, cái gì không biết thì tra gú gồ”.

Gú gồ cũng mất dạy, dịch rất cực đỉnh nhiều khi không ai hiểu. Gú gồ chuyển ngữ tiếng Việt là “Chẳng phải thiện, cũng không phải ác, nó thay đổi tuỳ theo môi trường”. Bình dân học vụ là con cắc kè, thay hình, thay màu tuỳ không gian xung quanh nó. Thấy thế thì ông học trò Mạnh Tử, tra gú gồ dịch ra Chu ngữ vì ông ta là người nước CHu. Ông kêu Tính người vốn là thiện, nhân chi sơ chi đó. Ông Tuân tử, người nước Triệu, tra gú gồ dịch ra Triệu Ngữ, cho rằng con người sinh ra có cái tính Ác rồi mấy học trò các nước khác cứ tra gú gồ dịch ra tiếng nước họ nào là vừa thiện vừa ác,… đủ trò khiến hậu sinh phải học mấy ông dù chỉ có Tứ Thư Ngũ kinh, tóm lại chỉ có 9 cuống sách được dịch ra từ một ông nước lỗ mà thầy giáo khi xưa bắt học chép các bài văn mẫu để đi thi.

Trở lại ông Đạo Chích. Ông này có cái tài ăn cướp như Arsène Lupin. Chuyện kể, một hôm ông Đạo Chích thấy một con lừa đi lạc đến vườn ông ta. Ông ta lấy dây kéo vào nhà nuôi. Mỗi lần cho ăn thì ông ta giựt giựt dây cương thì con lừa gật đầu lia lịa mới được cho ăn.

Khi ông mất lừa, bò đến, kêu là lừa của ông ta. Ông Đạo Chích hỏi làm sao biết là lừa của ông. Con này là lừa của tôi. Ông gọi nó mà nói gật đầu thì đúng là lừa của ông còn tôi gọi mà nó gật đầu thì lừa của tôi. Ông mất lừa nhất trí vì tin là lừa của mình. Ông mất lừa ra sức kêu lừa gật đầu nhưng không được, nên chửi thề vang trời. Đồ ngu như lừa, đồ CM30 nên từ đó dân gian hay sử dụng cụm từ ngu như lừa thay vì ngu như bò. Lý do bò ngu nhưng người ta vẫn bắt con nít uống sữa bò, thậm chí sữa mấy ông già uống víagra.

Nhân dân cho rằng, cứ bỏ đói thì dân chúng sẽ nghe khi cho ăn. Sau này ông Gia Long cũng tuyên bố khi đọc diễn văn trước triều đình: “có đói nói mới nghe”.

Đến phiên Đạo Chích thì cầm nắm cỏ rồi giựt giựt dây cương thì lừa gật đầu lia chia. Đạo chích kêu thấy không lừa của tôi rồi cười khoái chí đã cưỡng chế được tài sản của một thằng dân ngu khu đen. Tên đạo chích này không cần viết sách, tra gú gồ gì cả mà rất khôn tự bẩm sinh. Ông ta bắn tiếng đêm nay đi ăn trộm nhà thằng Bắc thì tối đó lại đi viếng thằng Nam. Đêm sau, hắn lại mò đến nhà thằng Bắc vì tên Bắc canh thức sáng đêm qua nên hôm nay mệt đừ, ngủ lăn cu chiêng. Sau này, Tôn Tử gọi là kế dương Bắc kích Nam. Hay trong tự điển con gái thì yêu thằng nghèo nhưng lấy thằng giàu. Tự điển đàn ông thì lấy chân ngắn nhưng mê con chân dài. Xong om

Anh hàng phở cho biết ông Không Hỏi Chết, giải thích là ông ta nói một đằng, mấy tên học trò thuộc nhiều nước khác nhau nên hiểu khác nhau nên thay vì làm một cuốn sách, chúng phải dịch ra đến 9 cuốn để bán cho hậu sinh mua về học làm văn mẫu để đi thi. Thằng học trò nào cũng muốn in sách để bán kiếm tiền nên thêm bớt, bựa thêm để khỏi bị thưa kiện đạo văn, phải trả tiền nhuận bút cho thầy. Từ đó, các thầy học chữ thánh hiền, bắt các học trò phải mua các sách văn mẫu của các thầy để tránh các vụ huý kỵ mà đậu làm cán bộ nhà nước.

Nguy hiểm nhất về văn mẫu, sẽ triệt tiêu tư duy của lũ trẻ. Điển hình khi xưa, mình học việt văn. Thầy dạy làm luận văn, khởi đầu là đầu bài, rồi đến thân bài, cuối cùng là kết luận, đuôi bài. Sau đó thầy cho bài tập về nhà, tả con chó nhà em.

Về nhà mình ngắm nghía con kiki ở nhà rồi tả. Mình bắt chước thầy nên viết bài luận văn “ đầu bài: con chó nhà em có cái đầu và cái mõm, thân bài: có thân với 4 cái chân, kết luận: có cái đuôi cụt bị chủ trước, chặt mất, đau quá nó chạy vào nhà em.” Tuần sau, thầy trả bài tập, mình được 1 điểm trong khi thằng ngồi cạnh được 10 điểm. Thầy kêu nó lên bảng đọc bài luận văn của nó. Rất hay! Thầy nhìn mình rồi bảo phải học tập, viết văn như bạn em nhé. Mình ngoan ngoãn gật đầu nhất trí, quyết học tập tốt làm trò ngoan của thầy, cháu ngoan của Ngô tổng Thống.

Mình học hối lộ, hủ hoá cán bộ từ bé nên cho thằng ngồi cạnh 1 cục kẹo gừng mau của nhà bà Thủ, để mượn bài luận văn của nó về chép để làm bài văn mẫu. Phải công nhận thằng này, tư duy ở đâu mà viết cực đỉnh: “nhà em có nuôi một con chó, lông nó đen nên cả nhà gọi nó là Mực….” Tuần sau, mình được kêu lên đọc bài luận văn của mình. Mừng quá! Nghĩ phen này sẽ được 10 điểm như thằng nhà văn ăn hối lộ cục kẹo gừng. Thường thầy trả bài đầu tiên những tên dốt nhất như mình, rồi để lại tên hay ả giỏi nhất cuối cùng như để tạo nên một học sinh tiên tiến của thầy, để cả lớp bắt chước noi theo, làm cháu ngoan Ngô Tổng thống.

Mình đứng trên bục như cán bộ đọc diễn văn cờ lờ mờ vờ. Mình đọc bài luận văn mẫu của thằng nhà văn hối lộ, chỉ sửa chửa lại cho đúng đề tài như sau: “nhà em có nuôi một ông ngoại, tóc ông bạc nên bà ngoại hay gọi là tên bạc tình. Trời lạnh nên ông hay nằm trên giường ngủ, lâu lâu thức giấc, đánh mũi từ nhà bếp, hỏi cơm chín chưa…” đọc tới đây thì cả lớp cười ồ lên như chó tru tháng 5. Kỳ đó, bài luận văn mình được 0 điểm vì chép văn mẫu của bạn. Dạo ấy, thầy chưa in sách văn mẫu. Cái mất dậy là tên viết văn mẫu, lấy cục kẹo gừng khi xưa, lâu lâu thấy hắn còm trên bờ lốc mình. Cuộc đời làm luận văn của mình có cái kết quá bi thảm.

Dạo ấy, mình chưa thấy mặt ông ngoại mình, còn núp ở quê. Ông đi theo Việt Minh rồi bị cách chức hay sao đó nên về Huế, núp ở làng. Có thể sợ Việt Minh trả thù, có thể sợ mật vụ của Việt Nam Cộng Hoà. Sau này, ông vào Đà Lạt, ở với gia đình mình được 2 năm rồi về Sàigòn. 

Tội ông ngoại mình lắm, không biết chữ nên mỗi đêm mình phải đọc Tam Quốc Chí và Đông Chu Liệt quốc cho ông nghe. Sau này, ở với Mệ Ngoại thì hàng đêm mình đọc kinh Đại Thừa cho mệ nghe. Cuộc đời mình sau này, đọc sách nhiều vì 3 người: ông bà ngoại mình mù chữ và mẹ mình chưa bao giờ đến trường. Mình đọc như đọc dùm cho ba người mình thương nhất vì nghèo không được đi học.

Hồi nhỏ, đi chùa với mệ ngoại, nghe nói có Tiểu Thừa, Trung Thừa, và Đại thừa. Sau này, mình lấy vợ thì tu theo kinh Đổ Thừa. Chán Mớ Đời 

Kể đến đây thì thấy có khách vào quán. Anh hàng phở lật đật đứng dậy, chạy ra mời khách rồi quăn cái thực đơn, cũ kỹ, dính đầy dầu lên bàn rồ chạy đi rót nước trà. (Còn tiếp)

Nguyễn Hoàng Sơn 

Nhị thập ngũ Hiếu

Gần 50 cái Tết mình xa nhà. Mình dự định năm nay về ăn Tết với bà cụ và mấy em ở Việt Nam, nhưng đại dịch cô vít xuất hiện nên không biết chừng nào mới thực hiện được. Cứ thấy mùa hạ, báo chí nói chuyện nghỉ hè, đến mùa đông thì báo chí cứ phán đủ loại cô vít thay vì mùa cúm như xưa.

Tết khi xưa, kỷ niệm nhớ nhất là mấy trận đòn lì xì đầu năm từ ông bà cụ. Sau Mậu Thân không có màn đốt pháo nên ông cụ dường như muốn đốt phong long trước khi đi binh xập xám chướng, nên hay lôi cổ mình ra khệnh một trận. Kể ra đây thì dài dòng khiến ai đọc phải uống nhiều ly nước. Đánh thua về thì kéo đầu mình khệnh kiểu bài vè khi xưa: tháng giêng là tháng ăn đòn,..”

Trong những trận đòn, mình nhớ nhất là trận đòn chổi lông gà của bà cụ. Khi xưa, mỗi nhà đều có cái chổi chà để quét mương cống và chổi lông gà để quét bụi bàn thờ,…vì nhà nấu ăn bằng than nên tro bay bám vào cửa kính, cửa sổ và bàn thờ.

Chổi chà thì thường cuối năm, bà cụ kêu mình ra chợ, mua một cái đem về, còn chổi lông gà thì mua nhiều hơn. Lý do chổi được sử dụng để huấn luyện các con thành những nhị thập tứ hiếu mà đi học việt văn, cô giáo bắt phải mua cuốn sách để học trả bài. Cuối năm, mua chổi mới, quăn chổi cùn cho hên nhất là chổi lông gà trong năm sử dụng khá nhiều, để đánh đòn nên có phần bị tét mây. Quăn chổi như quăng những cái xui năm cũ.

Chổi lông gà được làm bằng lông gà. Họ thu mua lông gà ở các lò làm thịt gà, rồi lấy chỉ sâu các lông gà cùng cở lại rồi giặt cho sạch mùi gà hay máu nơi lông gà. Thường chổi lông gà trống đẹp hơn nên đắt tiền hơn. Sau đó thì họ lấy dầu hắc, chấm đầu lông gà, cắm vào thân cây tre hay mây rồi bó lại, giúp bố mẹ dạy con làm 24 Hiếu. Nhà mình khi xưa, mua toàn đồ hàng tốt, cao cấp làm bằng mây nên quất rất đau. Mỗi lần ông cụ hay bà cụ đánh là có khi bị tét roi. Kinh

Ngoài chợ, dưới đồn cảnh sát, có một bà bán chổi. Ôi thôi đủ thứ chổi. Chổi chà, chổi quét nhà, chổi cau, chổi lông gà, chổi tre, chổi xơ dừa, chổi đót,.. treo đầy. Ai mua chổi nào thì bà ta lấy cái cây có cái móc rồi lấy xuống. Nếu khôn thì đợi ra giêng mua rẻ hơn, 3 ngày tết thì giá khá cao, đợi ra Tết, trả rẻ bà bán chổi cũng bán mở hàng. Vấn đề là ai cũng muốn sắm đồ mới để khai trương cái chổi trong ba ngày Tết, để cả năm, có cái huông, giúp con mình nhớ dai. Ngày nay, mình nhớ dai chuyện ngày xưa vì bị khệnh, ăn chổi lông gà vào đầu năm. Nói chung là Tết năm nào cũng bị khệnh. Đi chợ, ai khôn thì đi vào lúc chợ mới mở hàng, mấy bà đều bán hết dù là giá vốn.

Lâu lâu thấy một ông người nam, gánh cái cây tre, treo mấy chổi lông gà, trước và sau đi trong chợ, rao bán. Mấy bà kêu lại mua, rồi uốn éo cái chổi, xem như có thể đánh con ở nhà được không. Mỗi lần như vậy thì mình kêu bà cụ, đắt quá, không nên mua nhưng mẹ mình có tính thương người nên ai rao cái gì cũng mua cho họ có tiền nuôi con, còn mẹ thì có chổi lông gà để quất mình.

Mình không hiểu lý do là 24 cái gương con hiếu thảo, đều ghi nhận toàn là đàn ông. Mình nghĩ người xưa hay nói: con gái là con người ta nên không hiếu thảo với cha mẹ, nên họ chỉ nêu gương con trai hiếu thảo. Thậm chí con gái đi lấy chồng, khi cha mẹ qua đời, về nhà, để tang cũng phải trùm tấm vải the che mặt để bố mẹ trên bàn thờ không thấy mặt. Ông thầy dạy việt văn giải thích như vậy. Kinh

Nay lớn lên mới hiểu. Tự nó, con gái bẩm sinh là đã có Hiếu, còn con trai thì có Hiếu với vợ. Nên khi xưa bên tàu, ông Quách Cư Nghiệp đã phải biên soạn, tìm khắp xứ tàu, mà chỉ được có 24 người con trai hiếu để với cha mẹ. 24 người này có chung một đặc điểm là Nghèo. Dường như chỉ có nghèo mới có Hiếu. Có thể vì nghèo nên không có á xẩm nào dám lấy nên phải ở với bố mẹ. Do đó, ông tàu viết kể 24 cái gương hiếu tử của người Tàu khi xưa chỉ tìm được có 24 tên nghèo xác xơ. Lấy vợ thì phải hiếu với vợ. Vợ nó giúp làm ăn, tiết kiệm,…mới khá lên được.

Từ cổ chí tân, không có cô gái nào, chịu lấy tên nào nghèo cả. Chuyện hai quả tim vàng và túp lều lý tưởng là hình ảnh do bà Tùng Long gợi ra để bán báo nhật trình. Cô gái nào cũng muốn làm Cinderella hay công chúa ngủ trong rừng để lấy hoàng tử. Ông Không hỏi chết khi xưa từng tuyên bố: Ngô thập hữu ngũ nhi chí vu học, tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc, ngũ thập nhi tri thiên mệnh, lục thập nhi nhĩ thuận, thất thập nhi tòng tâm sở dục bất du củ”. Khi mình trên 30 tuổi, chẳng có gì cả, ngay chiếc xe hơi cũng không nên mấy cô đá lên đá xuống khi khám phá gốc 3 đời vô sản của mình. 

Khi xưa, mình đi kiếm vợ, gặp cô nào cũng hát: đừng yêu em, xin đừng yêu em, đời anh đó, có gì đâu mà em theo. May sao, gặp đồng chí gái, bố vợ kêu mình thật thà nên gả.

Có lẻ khi xưa, không có quỹ hưu trí nên người ta sinh con để cậy khi về già, thậm chí các cô chịu làm lẻ để sinh được mụn con mà nhờ như chị Vinh của ông Hoàng Cầm. Nay thì có an sinh xã hội, đi làm thì có quỹ hưu trí nên về hưu không cần đến con cái nuôi nên người ta bớt nhắc đến sự hiếu thảo. Về già con cháu đến thăm là vui rồi còn chúng lăm le, bảo bán nhà để chia nhau thì không nên nghe lời chúng. Bán rồi không đứa nào, mang về nuôi.

Thật ra, chúng ta có con vì hai vợ chồng nhất trí nên khi sinh ra thì chúng ta có bổn phận nuôi con. Con chúng ta đâu muốn ra đời nên theo lẻ thường tình, chúng không có trách nhiệm gì cả về người sinh ra chúng. Theo mình không nên trách con cháu bất hiếu. Về già, chúng nhớ đến mình thì là một bonus.

Ngày nay, mình thấy xung quanh hay thậm chí ở nhà mình, con gái đều lo cho cha mẹ còn con trai thì lo cho vợ. Con trai lo cho vợ nên vợ có thời gian lo cho cha mẹ vợ theo lẻ thường tình. Do đó, sinh con gái thì được nhờ. Người xưa, phán mấy câu như “nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô” là chắc mấy ông say rượu nên phán bú xua la mua. Mình ở xa, nghe bà cụ nói có mấy cô em hay ghé nhà, nấu món gì lạ thì sai chồng đem lại cho mẹ ăn, còn mình thì chỉ biết hỏi qua FaceTime “hôm ni ăn chi rứa mạ?” Xong om.

Ông cụ mình thích đánh bài và đánh đâu thua đó. Đầu năm, cứ độ mồng ba, sau khi đi chào thiên hạ xong là ông cụ đi đến nhà ai đánh bài. Khi thua hết tiền mới về. Giận cá chém thớt, cứ lấy mình ra làm thớt để khệnh. Sau này, lớn bằng ông cụ, lại tập võ nên ông cụ ngại, hết bị đòn. Ông cụ lại lôi thằng em kế khệnh. Vừa khệnh vừa kêu: thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi. Lại bồi dưỡng thêm câu cá không ăn muối cá ươn, con ăn đòn cha mẹ trăm đường đau mông. Hiểu chửa. Từ ngày bàn giao cho thằng em kế chức vụ làm thớt để khi ông cụ thua bài khệnh thì mình khoẻ đời.

Trong các trận đòn thì mình nhớ nhất trận đòn chổi lông gà, năm học 8ème. Hôm ấy, ông bà cụ dẫn mình đi xuống thăm ông bà Hai, hàng xóm khi xưa, ở ngay nhà mà gia đình mình đang ở. Khi họ dọn đi, họ bàn giao căn hộ lại cho gia đình mình, rộng hơn một tị, có sân chơi nên bố mẹ mình nhớ ơn. Mình căm thù bà Hai này lắm. Bà ta không có con cháu nên hay tỏ vẻ thương mình, cho roi cho vọt hàng ngày. Lâu lâu bà ta khệnh mình vì ăn cắp hoa cho con Thuý hàng xóm, bà trồng ở sau vườn.

Ông cụ là y tá trưởng của tiểu đoàn. Khi giải ngủ, có đem hộp cứu thương về nhà. Trong hộp có cái syringe để chích thuốc khi vợ con đau và cái kéo để cắt băng rất bén. Bà ta hay sang nhà mượn cái kéo của ông cụ để cắt mấy nhánh cây. Có lần mình  xuống nhà bà ta ở đường Nguyễn Trãi thì thấy cái kéo của ông cụ, bà ta chôm mất khiến mình bị ông cụ tẩn một trận nhớ đời, làm mất cái kéo. Mình chôm lại, đem về báo cáo cho ông cụ.

Từ dạo ấy mình mất lập trường cách mạng, không tin lời người lớn dạy dỗ nữa. Bà Hai khệnh mình khi bị con hàng xóm, kêu đi hái hoa của bà cho nó để chơi thờ ông bà gì đó. Nay bà ta chôm đồ nhà mình mà mình không có quyền dạy dỗ lại bà ta.

Tết xuống thăm. Nhà bà này, ở ngay ngã ba Nguyễn Trãi và đường Yersin, chỗ trạm xe đò Chi Lăng ngừng để học trò Grand Lycee xuống. Ông bà cụ gọi xe Lam từ chợ Đà Lạt xuống dưới đó. Mình không được đi đâu cả, bà Hai sợ mình đi chôm đồ của bà như cái kéo. Chán Mớ Đời 

Người lớn nói chuyện từ đầu năm Dần sang năm Tý. Ngồi chán quá, lại không được động đậy nên mình xin phép đến nhà hai anh em Phi Long, học trường Thanh Ngọc với mình buổi sáng. Dạo đó, mình học buổi chiều ở Yersin, sáng thì bà cụ sợ mình đi phá làng xóm nên cho đi học trường Thanh Ngọc. Thành ra mình ngu lâu dốt sớm từ bé, học cùng giáo trình sáng chiều mà vẫn không thông. Được cái mình không phải đi giang nắng 4 tiếng nên chỉ đen vừa thôi.

Nhà hai anh em sinh đôi, Bắc kỳ này ở ngay đường Phạm Hồng Thái, nối liền Nguyễn Trãi và đường Hùng Vương. Từ nhà bà Hai đến đây cho độ 100 mét, đi băng qua cái cầu có suối Cam ly chảy từ Chi Lăng về, ra hồ Xuân Hương. Có dạo nước lụt làm trôi cuốn theo mấy bao thuốc sâu của nhà vườn ở khu vực này, làm cá ở hồ Xuân Hương chết, nổi lên mặt hồ, thiên hạ đi vớt về ăn mệt thở cả thuốc sâu.

Mình và thằng em kế, chơi bắn súng với hai anh tên này trên ngọn đồi gần nhà có thông cao vời vợi. Mãi chơi quên vụ ông bà cụ ở nhà bà Hai. Cuối cùng hai anh em Phi Long về nhà ăn cơm chiều. Mình và thằng em mới chạy lại nhà ông bà Hai. Bố mẹ mình đã về. Hai anh em chạy bộ về Hai Bà Trưng khi trời tối. Lại phải đi ngang am Sohier, chim dế run như điên, khấn thần, khấn cô 7, khấn Phật đủ trò. Đến nhà thì mấy đứa em, kêu ba má đi qua nhà hàng xóm, chút về sẽ lì xì trận đòn mở hàng phong long đầu năm.

Mình lo lo cái bụng nhưng may là ông cụ đi đánh bài nên bà cụ sẽ lãnh nhiệm vụ lì-xì trận đòn đầu năm. Khi bà cụ về, kêu leo lên giường, nằm xuống, rồi kêu mấy đứa em lấy cái chổi lông gà treo trên tường xuống như lấy bảo vật gia đình. Mấy đứa em thì thường ngày hay bị mình khệnh nên hăng hái, đi lấy cái chổi lông gà để lập công cách mạng như dân CM30. Người lớn có cái tật hay trêu trẻ con. Bà cụ cứ nhịp nhịp cái chổi lông gà trên Mông mình như tra tấn tinh thần, chắc bị ảnh hưởng những ngày ở tù, bị mật thám tây bắt và tra tấn rồi nói, dạy bảo. Mình sợ đòn nên cứ mếu rồi nói dạ chừa, dạ chừa đủ trò.

Như người câu cá, cứ nhấp nhấp cái phao rồi bà cụ quất một cái đau điếng. Trong đầu mình bổng loé lên một tia sáng, tư duy cách mạng. Trong sách giáo khoa, có câu chuyện một ông tàu. Một hôm, mẹ đánh ông ta khóc như cha chết mẹ trối. Bà mẹ ngạc nhiên hỏi tại sao mọi lần mẹ đánh, con lì lợm, không khóc. Sao hôm này, bị đánh con lại khóc. Ông này khóc như Lưu Bị, kêu khi xưa mẹ đánh đau con nên không khóc, nay mẹ đánh không đau nên con nghĩ mẹ mình nay đã già, mẹ con sắp xa lìa, buồn nên khóc.

Thế là mình bắt chước ông tàu, khóc như Tố Hữu khóc ông Xít ta Lin chết, thương cha thương 1, thương ông thương 10, để nghe mẹ mình hỏi câu của bà già tàu khi xưa. Ai ngờ, mình khóc thì mẹ mình kêu: Khóc hả rồi khệnh thêm mấy cái roi chổi lông gà đau điếng. Từ đó mình cạch đến già không dám làm người con có hiếu hay thập nhị ngũ hiếu thời đại. Không muốn làm người con hiếu thảo thứ 25.

May quá khi xưa, không có hàng bán trên mạng nếu không thì chắc bố mình gửi mua cả tá hàng tháng. Kinh

Sau này, mới hiểu ông cụ đi đánh bài nướng hết tháng lương Tết trước ngày 30. Cũng tội ông cụ, lương công chức ít, ông cụ muốn có thêm tiền cho vợ con ăn Tết, vui Xuân. Ăn tất niên trong sở xong thì có mấy người rủ xây sòng nên ông cụ tham gia, hy vọng kiếm chút tiền, mua áo quần mới cho vợ con, mua chả thủ, bia rượu cúng ông bà 3 ngày tết. Ai ngờ thần tài không gõ cửa nên nướng sạch tháng lương khiến bà cụ nổi điên, lấy mình làm thớt để đánh hả giận ông cụ. Chán Mớ Đời 

 (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Những bức ảnh Tết Mậu Thân

 Mình có viết về những hình ảnh Tết Mậu Thân, đã ghi khắc trong trí nhớ của mình từ dạo ấy đến giờ. Mỗi lần mình ở trong nhà, bên Mỹ mà nghe tiếng máy bay trực thăng là trong đầu óc mình, các hình ảnh ảnh Mậu Thân lại trở về. Những hình ảnh bắn súng từ trực thăng bay trên đầu xóm mình về phái Số 4, bom dội từ các khu trục cơ Skyraiders xuống Số 4 vẫn đeo theo mình đến giờ. Sau Mậu Thân, hình hư mình bị buột phải lớn nhanh, tuổi thanh xuân hồn nhiên bị cướp mất. Từ đó mình bắt đầu nghi ngờ hàng xóm, người lớn, ai là nằm vùng.

Tuần trước, có người nào nhắn tin, hỏi mình, bài viết về Tết Mậu Thân nhưng tìm không ra nên mình viết lại. Lâu lâu, Facebook nhắc về bài nào thì mình mới đọc lại. Khi đọc lại thì mình hay cập nhật hoá những chi tiết mà mình đã nghe hay ai kể lại sau khi mình viết rồi tải lên lại. Ai có tò mò thì chịu khó tìm trên bờ lốc vì ngay chính em cũng tìm không ra, dù biết mình đã có viết về vụ nào đó.

Mình chỉ có 3 tấm ảnh Mậu Thân tại khu Hoà BÌnh. Một là chiếc xe Jeep bị cháy, một chiếc xe nhà binh của quân đội Mỹ đậu trước rạp Hoà BÌnh và khu photo Hồng Châu bị cháy sau Mậu Thân, có chiếc xe Traction đen, và người đứng bên cạnh xe, hao hao giống ông cụ mình. Lý do dạo ấy, ông cụ mình có chiếc công xa, hiệu Traction. Dạo ấy Đà Lạt chỉ có một chiếc xe loại này còn lưu dụng. Tiệm hủ tíu Nam Vang có một chiếc nhưng đã bán trước đó.

Chiếc xe jeep bị cháy ngay khu hoà bình. Gần cầu thang chợ, trước photo Hồng Châu

Burned Jeep at Hoà BÌNH SQUARE.

Có người còm: Năm 1968 , ông Kỳ là Phó tổng thống, không còn làm Chủ tịch UBHP trung ương .

Sáng mùng 1 Tết MT , chiếc xe jeep chở vài người lên khu HB tìm quán phở ( có thể là phở Bằng ở đường Hàm Nghi )  , bị vc núp trên lầu photo Hồng Châu bắn xuống , mấy ông liệng xe chạy xuống cầu thang chợ ( sát bên Mộng Đẹp ) .

Xem còm này thì có lý hơn. Việt Cộng núp trong mấy căn phố của dãy photo Hồng Châu bắn chiếc xe Jeep do đó mới nằm ụ tại đây. Bố cô bạn học xưa, sống sót nhờ chạy về phái cầu thang giữa khách ăn Mộng Đẹp và La Tulipe rouge

Tuần trước, có người nhắn tin, cho biết chiếc xe Jeep bị cháy, có thể là chiếc xe đã chở bố của họ trong ngày 1/2/1968 và ông ta bị tử nạn khi cũng đồng đội, vào trung tâm Hoà Bình để họp về phòng thủ trường Tham Mưu. Khiến mình tò mò tìm thêm tài liệu và kể bài kế tiếp bài này.

Sự vụ lệnh của đề đốc Chung Tấn Càng, chỉ huy trưởng trường Chỉ Huy và Tham Mưu, Đà Lạt, đã ký giấy phép cho 3 sĩ quan: thiếu tá Nồng Văn Thắng, đại uý Vũ Xuân Sinh, đại uý Trần Hương Trung vào ngày 1/2/1968. 1 trong 3 người này là bố của một chị bạn học khi xưa ở Yersin. Năm ngoái về Sàigòn, họp mặt thì chị ta nói nhỏ cho mình biết.

Permission signed by admiral Chung Tấn Cang, allowed the 4 officers to get out their camp so they could attend the meeting to protect Đà Lạt against the enemies, signed on February 1st, 1968. Last year, in Sàigòn during a reunion, one of my classmates told me one of the officer was her father, the person described by Skip, rolling down the stairs to avoid the shooting range of the Việt Cộng.

Bên hông tiệm ăn Mekong, quân cảnh Hoa Kỳ đậu để kiểm soát các hành vi các lính mỹ tại Đà Lạt.

American MP used to park here to check on GIs in Đà Lạt.

Tiệm ăn Mekong bên tay trái, đối diện tiệm cầm đồ Bùi Thị Hiếu, ngay góc Tăng Bạt Hổ, nơi cô Vi KHuê vào ngày mồng 3 tết Mậu Thân.

Mekong restaurant where my headmaster’s wife wrote about the day before the Việt Cộng attacked Đà Lạt.

Theo hồi ký của cô Vi Khuê, ngày mồng 3 Tết Mậu Thân, cô và Thầy Chử Bá Anh, còn gặp bạn bè tại tiệm ăn Mekong. Lúc đầu, mình đọc bài của cô thì mình thắc mắc vì trên nguyên tắc, tổng tấn công của Việt Cộng là ngày mồng 1 Tết. Lý do nào thầy cô vẫn vui vẻ ở nhà hàng Mekong ngày mồng 3.

Theo âm lịch thì ngày mồng 4 tháng giêng năm Mậu Thân (1/2/1968)

Lunar calendar February 1st, 1968 was the 4th of January the Monkey year.

Trong giấy phép của đề đốc Chung Tấn Cang ký, đề ngày 1/2/1968. Mình truy ra ngày âm lịch của ngày này là ngày mồng 4 tết Mậu Thân. Lý do mình thắc mắc vì ngày mồng 1 là đã nghe trên đài Sàigòn, ông Nguyễn  Cao Kỳ, uy ban hành pháp trung ương, kêu gọi các công chức, cảnh sát, quân đội về phép thì đến trình diện tại địa phương. Do đó, mình nghĩ Việt Cộng đã tấn công Đà Lạt rồi. Nay đọc lại hồi ký của cô Vi Khuê và giấy phép của đề đốc Chung Tấn Cang thì mới giải mả được thắc mắc của mình từ bấy lâu nay.

Đọc bài của mình thì một ông mỹ, Steve Broaring, từng tham chiến tại Đà Lạt, có gửi cho mình bài viết của một binh sĩ mỹ, có mặt hôm ấy. Ông ta ngụ tại khách sạn Mộng Đẹp, của ông Nguyễn LInh Chiểu, cạnh chợ Mới Đà Lạt. Ông Chiểu này, thầu khoán xây dựng chợ mới Đà Lạt. Sau đó ông ta xây khách sạn Mộng Đẹp. Ông này mất dạy cho là xây thêm một tầng, dù không được phép. Theo mình hiểu là kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, thiết kế cảnh quang của KHu Hoà Bình, có thể nhìn xuống hồ Xuân Hương, cũng như mọi nơi tại Đà Lạt, có thể nhìn thấy tháp chuông của Khu Hoà BÌnh. Do đó hạn chế khách sạn Mộng Đẹp, nhà hàng La Tulipe rouge, chỉ được xây 3 tầng nhưng ông này chơi cha nên xây 4 tầng rồi chạy chọt mấy ông lớn để bỏ qua. Đó là sau đệ nhất Việt Nam Cộng Hoà, trước đó thì luật lệ rất kỹ luật, ít tham nhũng hơn.

Hôm qua, đọc tin tức mấy chỗ đang xây tại sân cù Đà Lạt, không có giấy phép. Kinh

Theo hồi ký của ông mỹ thì ông ta leo lên sân thượng của khách sạn Mộng Đẹp để quan sát. Theo mình đoán thì thằng bé đạp xe đạp chạy lên dốc Lê Đại Hành, Việt Cộng núp trên mái nhà của rạp Hoà BÌnh, kêu nó dừng lại sau đó, bắn chết. Khi chiếc xe Jeep chạy lên khu Hoà Bình, nếu họ không dừng lại để xem đứa bé bị bắn chết cạnh chiếc xe đạp thì có thể không bị B40 bắn trúng. Theo ông Mỹ thì tài xế lãnh đủ còn 3 người kia chạy xuống cầu thang chợ chỗ cái cầu, chỗ Photo Hồng Châu. Có lẻ bị thương nên qua đời như ông tài xế, rên rĩ.

The aerial picture showing the distance from the Mong Dep (MOdern hotel) where Skip stayed during the attack. He mentioned he went up to the roof of Modern hotel to take a look. So i guess he could see whole area of the square.

Đây hình chụp khách sạn Mộng Đẹp, nơi mấy ông mỹ ngụ lại trong mấy ngày Tết. Theo hồi ký của ông mỹ thì ông ta leo lên sân thượng của khách sạn với đèn đường rọi sáng tương tự có thể trên khách sạn cũng có đèn. Từ đó ông ta có thể quan sát toàn khu Hoà bÌnh. Theo mình ông ta đứng chỗ này, bắn M14 làm chết một Việt Cộng nằm trên mấy bậc thang cấp trước rạp Hoà Bình.

Based on his story, i guess Skip was on the top of the hotel, Lighting from the street could shed some lights on the hotel’s roof . 

Mình kể vụ này, khi đọc bài kể của ông mỹ thì mới hiểu tại sao ông ta lên sân thượng của khách sạn này, và có thể thấy những diễn biến xung quanh khu Hoà BÌnh vì tầng cuối được xây thêm bất hợp pháp.

Hình chụp năm 1968, có thể trước Mậu Thân vì chỗ Photo Hồng Châu chưa bị cháy. Chỗ khách sạn Mộng Đẹp trên sân thượng có thể thấy hết khu Hoà BÌnh. Theo lời ông Skip thì ông ta bắn chết một Việt Cộng nằm trên thang cấp. Mình đoán là trước rạp Hoà BÌnh, có thể phía tiệm đồng hồ Tiến Đạt. Độ 50-70 mét, ngắn hơn sân vận động.

Mới đọc lại thì thấy sau khu Hoà Bình, đường Hai Bà Trưng, có dãy nhà cư xá Pasteur với trường Nữ Công Gia Chánh, nhà mình thì quá mờ để nhận rõ. Ai có phần mềm làm rõ hình thì làm dùm em.

This picture taken in 1968. I guess before the Tet offensive because the Hong Chau photo area wasn’t burnt yet. Behind the downtown, I can see Hai Ba Trung Street, houses near by my home. Too far away. 

Hi Sony:

Your last posting on the Dalat History site intrigued me. I'm glad you translated the photo captions to English. That is one article I wish I could read in its entirety.

For the record, the aerial photo I took of the downtown area you included in the article was taken after Tet,1968, November or December. I didn't arrive in SVN until mid-March, 1968.

By the way, attached is photo of my 1949 Willys CJ-3A Jeep.

Bill

Ông này, tên Bill Robie, người chụp hình ảnh Đà Lạt rất nhiều, cho biết ông ta được phái về Đà Lạt vào trung tuần tháng 3 năm 1968, kể lại trong trang nhà của đại đội hay tiểu đoàn của ông ấy về Tết Mậu Thân tại Đà Lạt như sau:

I explained in Vietnamese what Warren Skip Galinski described what happened those days when he stayed at the Modern hotel. I don’t know what Mr. Galinski was doing in Đà Lạt. Any ideas?

Mình tóm tắc hồi ký của ông Warren “Skip” Galinski, tiểu đội 2, 101st RRC, TDY tại Đà Lạt. Mình không biết ông ta có nhiệm vụ gì, chỉ biết là ông ta kêu ít khi sử dụng vũ khí. Ông ta cho biết là xong quân vụ, đang đợi rời Đà Lạt ngày hôm sau. Ông ta ngụ tại khách sạn Mộng Đẹp (Modern), cạnh CHợ Mới. Tối đó, ông ta thấy người Việt bắn pháo bông, đốt pháo mừng xuân. Mình nghĩ chắc ngày mồng 1 hay Giao thừa thôi vì mồng 1 thì Sàigòn đang bị tấn công.

Ông ta nhớ, ai đó đánh thức ông ta dậy giữa đêm. Mọi người đều cẩn trọng vì quân đội Mỹ bị pháo kích, tấn công. Mình đoán là tại phi trường Cam Ly vì có ông mỹ đóng tại phi trường Cam Ly kể là Việt Cộng tấn công phi trường . Ông ta ngồi dậy và nói với họ là họ điên vì chưa bao giờ có đánh nhau tại Đà Lạt. Đà Lạt là trung tâm nghỉ dưỡng của hai bên. Vừa nói xong thì nghe đạn bắn trúng khách sạn. Ông ta lên sân thượng của khách sạn để xem tình hình. Vài phút thì ông thật ấy hướng phi trường Cam Ly bị pháo kích. Việc này thì ông Howard đóng quân tại Cam Ly có nói cho mình biết hôm ấy. Sau này, tiểu đội của ông ta được lệnh phản công, lái trực thăng, đánh phá các mục tiêu của Việt Cộng tạm chiếm như nhà thờ Tin Lành, ở đường Huỳnh Thúc Kháng hay Phạm Phú Thứ.

Hình chụp khách sạn Mộng Đẹp từ khu Hoà Bình. ông Chiểu cho xây khách sạn cao hơn 2 tầng nên choáng hết cảnh quang của phía hồ Xuân Hương. Theo lời kể của ông Skip thì ông ta đứng trong một trong những cửa sổ của khách sạn, mình đoán là tầng chót để bắn hạ một Việt Cộng tại khu Hoà Bình. Chiếc xe Jeep màu xanh da trời là của ông cụ mình. Đà Lạt dạo ấy chỉ có một xe Jeep màu xanh này.

Based on his account, i guess Skip was shooting from one of those windows to kill the Việt Cộng. The hotel’s owner cheated by building extra story which hide the landscape of the lake from the Hoa Binh square. For that reason Skip could stay on the roof and observed what was going on up the square. The blue Jeep, owned by my parents. There was one Jeep with that color at that time in Dalat. During the debacle, the Charlies confiscated it.

Khi trời sáng, ông ta khám phá ra Việt Cộng đã có mặt xung quanh khu khách sạn. Mình đoán là sau Mậu Thân thì quân đội mỹ, mới mướn hoàn toàn khách sạn này, vì có lính mỹ canh và hàng rào kẽm gai xung quanh chỗ này. Lính mỹ hay ngồi nơi mấy cửa sổ của khách sạn, hay dọc cầu thang, xem người Việt đi lên xuống cầu thang. Có cô nào xinh xinh thì la ó khiến mình bực mình mỗi lần ra chợ, đi ngang đây, thấy cảnh này. Có lần em gái của mợ mình đến Đà Lạt chơi, đi xuống cầu thang này với mình và anh Việt, con dì Ba Ca thì lính mỹ la ó chụp hình bú xua la mua. Cô Sương, sinh viên luật khoa tại Sàigòn, đi lại đám lính mỹ, nói tiếng Mỹ như mít. Mình phục quá cỡ. Sau đó, cô trở lại nói là lính mỹ kêu chụp hình nhưng không có phim vì cô hỏi khi nào rữa hình thì gửi cho cô ở Sàigòn. Chán Mớ Đời

Khi xưa, lâu lâu thấy xe nhà binh mỹ chạy ngang đường Hai Bà Trưng, binh lính mỹ thấy mấy đứa ở xóm Địa Dư chạy theo nên hay quăn kẹo cao su cho chúng. Chúng hả hê tranh nhau trong khi mình thì không bao giờ. Dù rất thèm. Lâu lâu có tiền thì đi qua rạp Ngọc Hiệp, có cái quán nhỏ trước tiệm ăn Kim Linh, mua kẹo cao su nhai. Mở tấm giấy bạc ra, đưa lên mũi hít như cho tháng 3. Thơm nức nở. Từ từ mới bỏ thỏi kẹo vào mồm. Nhai sơ sơ, rồi nhả ra, đưa cho mấy đứa em thay nhau nhai, mũi chảy lòng thòng, rổi hít cái rẹt vào. Kinh 

Trong khách sạn có vài sĩ quan mỹ, họ liên lạc với MACV (Military Assistance Commend, Vietnam), được biết là không chỉ Đà Lạt bị tấn công mà khắp nam Việt Nam. Việt Cộng không tấn công khách sạn thì không nên đá động gì cả, không được đánh đấm gì cả nếu không bị tấn công. Được lệnh, lính Mỹ trong khách sạn, ngồi đợi, phòng thủ trong trường hợp bị tấn công.

Trong lúc này thì Việt Cộng bắt đầu bắn chết người Việt. Ông ta nhớ một đứa bé, đạp xe đạp từ dốc Lê Đại HÀnh lên khu Hoà bÌnh. Đứa bé trai này bị Việt Cộng kêu dừng lại. Đứa bé bỏ xe đạp ngoài đường rồi ngồi nơi lề đường theo lời quát tháo của Việt Cộng. Thằng bé cứ nhìn chiếc xe đạp, cuối cùng thì chạy lại ngồi bên cạnh xe đạp, chắc sợ mất. Vài phút sau, Việt Cộng bắn chết đứa bé vì cãi lời cách mạng hay để lấy chiếc xe đạp đem về chiến khu tải đạn.

Howard did give me his chief’s email so he can explain much better the situation at that time but no responses from him. I explained why Skip called the Jeep White mice due to the Disney cartoons.

Một lúc sau khi đứa bé bị bắn thì ông ta thấy một chiếc xe Jeep, mà ông ta gọi là White Mice (chuột trắng, mình đoán xe Jeep này có hình thù như con chuột nên gọi như vậy. Trong mấy phim hoạt hoạ của Disney hay vẽ các chiếc xe Jeep này theo hình thù con chuột), chạy lên đường Lê Đại HÀnh. Mấy người trong xe, chắc không biết Việt Cộng đã làm chủ tình hình ở khu Hoà Bình nên cứ chạy xe tự nhiên như người Hà Nội. 

Có 1 lính mỹ, đứng canh chừng, ngay khách sạn Mộng Đẹp, giơ tay báo hiệu cho họ và họ vẫy tay lại theo tình hữu nghị quân đội Mỹ-Việt. Xe chạy đến gần xác chết của đứa bé thì ngừng lại để xem xét. Đùng 1 quả B40 bắn vào chiếc xe Jeep. Ông ta thấy 3 người trong xe nhảy ra xe và chạy xuống đường Lê Đại Hành rồi Việt Cộng bắn theo. Theo lời kể của ông thì mình không biết là địa điểm chính xác nơi thằng bé và chiếc xe Jeep bị bắn. Chỉ đoán là nơi chiếc xe Jeep bị cháy.

Hôm ở Sàigòn có cô bạn học chung Yersin khi xưa, cho biết 1 trong 3 người nhảy xuống là bố của cô ta, người lăn xuống cầu thang chợ. Mình cập nhật nơi đây.

Có lẻ người tài xế lãnh trọn trái B 40. Ông ta bị thương, la cầu cứu nhưng Việt Cộng thay vì bắn chết, cứ để ông ta rên rĩ đến khi tắt thở. Trong khi 3 người kia chạy xuống cầu thang chợ như hồi ký của cô Vi Khuê kể lại qua lời của bà Sơ. Không hiểu mấy người ở khu phố photo Hồng CHâu có mục kích vụ này hay không. Nếu có thì cho em hay. Cảm ơn trước. Chỉ muốn định xác địa điểm xe bị bắn.

 Trong ngày, MACV cho biết sẽ phản công với quân đội Việt Nam Cộng Hoà. Lính mỹ cư ngụ tại khách sạn Mộng Đẹp cho biết là Việt Cộng nằm trong khu Hoà BÌnh. Ông ta ở Việt Nam 18 tháng nhưng chưa bao giờ sử dụng vũ khí. Hôm đó lần đầu tiên, ông ta bắn và giết một Việt Cộng, đang nhắm bắn về phía ông ta từ cầu thang. Mình đoán là mấy thang cấp chỗ Khu Hoà Bình hơn là cầu thang đi xuống chợ vì quá gần. Lúc đầu ông ta bắn trật vì không quen bắn. Đó là lần đầu tiên ông ta thấy sức công phá của súng M14 khi viên đạn trúng người lính Việt Cộng. Ông ta vẫn bị ám ảnh hình ảnh giết người lần đầu tiên. Ông ta khó ngủ vì cứ thấy hình ảnh Việt Cộng nhắm bắn ông ta.

Mình không biết những người theo Việt Cộng, bắn đứa bé có bị ám ảnh cả đời như ông lính Mỹ kể trên.

Ông Howard có cho mình email của xếp ông ta để mình liên lạc hỏi thêm tin tức về Mậu Thân nhưng không có hồi âm. Lớn tuổi nên họ cũng lười.

Mình không hiểu, tại sao chiếc xe jeep bị cháy, lại nằm gần chỗ Photo Hồng Châu. Có thể, người ta lấy xác ông lái xe rồi kéo để ở đây, cho xe cộ di chuyển ở khu Hoà Bình, điều tra rồi sau đó mới kéo xe đi. Cũng có thể là nơi chiếc xe bị bắn cháy và đứa bé bị bắn chết. Nếu ở trên sân thượng của khách sạn Mộng Đẹp thì có thể thấy được hết vì chỉ cách độ 100 mét.

Bức ảnh này cho thấy chiếc xe nhà binh mỹ, không bị bắn cháy. Đậu trước rạp HOà Bình, có cảnh đồ bể bị bắn tùm lum 

There was a GMC of American Army, stationed in front of the movie theater. Don’t know why? Any idea?  Howard gave me his boss’ email to contact but he didn’t answer.

Nay đã giải mả được hình ảnh chiếc xe Jeep, có một chiếc quân xa của Hoa Kỳ, đậu trước khu Hoà Bình. Mình đoán là không bị bắn cháy, có thể lính mỹ đậu ở đó vì trên véranda của rạp Hoà BÌnh, mình thấy mờ mờ 2 người ngồi sau bao cát. Nếu mình không lầm thì sau 68, có mấy bao cát để trên sân thượng chỗ này và lính Việt Nam Cộng Hoà phòng thủ.

Còn hình photo Hồng Châu thì mình đoán khi phản công, trực thăng hay thiết giáp Việt Nam Cộng Hoà bắn cháy. Hình như mình có nghe ai nói là Việt Cộng, đốt khu này với cây xăng trước khi rút lui. Ai có tin gì thì cho mình biết để cập nhật hoá để nhìn lại lịch sử Đà Lạt xưa.

Nguyễn Hoàng Sơn 

Hàng xóm không quen

 Hôm nay, mình nhận tin nhắn chúc mừng giáng sinh, nhưng không biết là ai. Theo phép lịch sự, mình nhắn lại cảm ơn và cầu chúc gia đình chị ấy được nhiều sức khoẻ. Lại được hồi âm, kêu em nhỏ tuổi hơn chị Thuỷ, cô em kế mình. Đoán là chắc quen thân gia đình mình vì biết đến cô em kế của mình ở bên Tây. Nên hỏi tiếp mới khám ra một chị hàng hàng xóm, ở cư xá Địa Dư khi xưa, có bà mẹ bán bánh căng.

Mình nói, chỉ nhớ khi xưa xóm này có một bà bán bắp nướng. Chị ta kêu cũng là bà đó, khiến mình suy nghĩ khá nhiều, moi óc trí nhớ mình để xem có ai bán bánh căng khi xưa tại đây. Hoá ra, trước 75 thì bán bắp nướng, thơm dứa cắt từng miếng, rồi sau 75 thì bán bánh căng mà mấy cô em mình là khách hàng quen. Cứ kéo nhau xuống đây ăn chịu, rồi mẹ mình trả sau, kiểu khi xưa mình hay ăn ghi sổ ngoài chợ. Mình chưa có dịp ăn bánh căn của mẹ chị ấy. 

Khi xưa, công chức có đồng lương cố định nên nhiều bà vợ, phải buôn bán thêm. Xóm mình có Bà Ron đi bán thêm ngoài chợ, bà Phúc gánh nồi bún bò đi bán thêm mỗi sáng, chỉ tiếc mình không có tiền để mua ăn. Dì Tân, con bà Dụ cũng mở cái quán nhỏ trước nhà để bán tạp hoá, kiếm thêm chút tiền nuôi con. Mình đoán bà Chí cũng tương tự, chiều chiều, ra ngồi trước cư xá, ngay chỗ con hẻm đi qua Phan đình Phùng, bán bắp nướng. Mình cũng không có tiền để mua ăn nên chỉ nhớ mại mại, có thấy một bà bán bắp nướng.

Chị này cũng tốt bụng, chắc nhờ ăn bánh căn của mẹ khi xưa. Đọc bài mình viết về Đà Lạt, lên nhà mình chụp hình để gửi cho mình xem, đỡ nhớ nhà. Lâu lâu có gì lạ thì cho biết. Chị hứa khi mình về Đà Lạt, sẽ lên nhà đổ cho ăn bánh căng gia truyền của gia đình. 

Ảnh chị ta chụp trong sân nhà mình. Thấy hoa bà cụ trồng.

Mình có một cô hàng xóm xa xa một tị, cũng không biết nhau khi xưa, con Cò Đào, ở xóm hai ông thần Sơn Tánh, thợ may khi xưa. Chị này, khi mình đi tây chắc còn bận quần thủng đáy. Cũng tìm tin tức về Đà Lạt xưa, để gửi cho mình đọc. Họ biết mình thích hóng chuyện nên có gì là lạ về Đà Lạt xưa thì gửi cho mình. Còn chuyện ngày nay thì mình chịu.

Có nhiều người đọc bài của mình, lại biết mẹ mình nên hay gặp mẹ mình trò chuyện, giúp bà cụ có chuyện để nói, bớt nổi cô đơn khi về già. Bố mình đã ra đi, bạn bè, người quen cũng lần lượt ra đi, để lại cỏi trống vắng trong đời. Mình đi tây, gần 20 năm mới trở lại Đà Lạt nên bà cụ nhớ nhiều. Thích nói chuyện với mình để kể chuyện ai đó, nhắc đến mình.

Từ ngày, có hai ông thần làm bờ lốc cho mình thì làm quen người Đà Lạt khá nhiều. Họ gửi hình Đà Lạt xưa hay kể những mẫu chuyện ngày xưa tại Đà Lạt ra sao. Ai chết vì tình, ai chết vì yêu gái Đà Lạt, đủ trò. Nghe họ kể thì mình thất kinh vì không biết đến mấy chuyện này. Chuyện trong xóm thì nhớ còn chuyện ở ngoài phố hay phường khác thì chịu.

Mình nhớ nhất câu chuyện, một cô gái chết đuối ở hồ Xuân Hương. Có một cặp trai gái yêu nhau, thề non hẹn biển nhưng bố mẹ cô nàng không chịu. Kêu tên này không đàng hoàng, cứ ham chơi, chi đó. Thế là hai anh chị họp khẩn, đề suất một kiến nghị và cả hai nhất trí là tìm cái chết, lấy nhau ở suối vàng như Romeo và Juliet Đà Lạt. Để lại tuyệt mạng thư, xin hãy chôn chúng con gần nhau trên đồi thông để các cặp trai gái yêu nhau sau này lên Đồi Thông hai mộ, để đắp mộ cuộc tình sớm nắng chiều mưa. Sau đó, cả hai ra bờ hồ, đứng trên cầu chữ Y, hôn nhau lần cuối rồi nắm tay nhau nhảy cái đùng xuống hồ.

Cái khốn nạn là tên con trai, thề non hẹn biển nhưng lại biết bơi. Nên khi nhảy xuống hồ thì hắn theo thói quen bơi trốn qua bên kia bờ trong khi cô gái như cơn mưa phùn của Đức Huy, từ từ chìm theo cuộc tình. Tên con trai bơi qua Thuỷ Tạ, leo lên bờ, sợ quá, đi xe đò về Sàigòn. Mấy ngày sau, cảnh sát còng đầu ở Sàigòn, giải về Đà Lạt. Từ đó con trai Đà Lạt mang tiếng là hứa lèo nên mình bỏ đi Tây để khỏi mang tiếng ác. Chán Mớ Đời 

Hình chị hàng xóm gửi, chỗ Ấp Ánh Sáng, họ giải toả để xây nhà nhưng mới được phần bên của con đường Ấp Ánh Sáng. Trong khi chờ đợi, mua khu bên kia thì họ cho trồng hoa cho thiên hạ chụp hình.

Có mấy người Đà Lạt xưa, tính tổ chức, gặp mặt ngày mai, ăn bún bò. Con gái mình từ Nữu Ước về ăn giáng sinh với gia đình, kêu chắc dính covid. Hôm qua, nó bảo kết quả thử nghiệm là dương tính nên mình báo cho họ, hẹn khi khác. Giáng sinh năm ni sao thấy lạ. Con gái về, thường thấy nó vui, kể chuyện đủ trò, nay nằm trong phòng xem phim. Thằng con theo mình lên vườn, hái bơ cho cô cháu bán kiếm tiền ăn Giáng Sinh. 

Đồng chí gái thì bệnh, ăn uống không đủ chất bổ nên chở đi bệnh viện xem. Bác sĩ kêu thiếu Sodium và Potassium nên chóng mặt. Về nhà mình phải bồi dưỡng thức ăn. Mấy hôm nay ngủ được nên cũng mừng. Đồng chí gái bắt đầu tập Trạm Trang Công và thở nên thấy đỡ. Ngủ tương đối khá hơn trước. Mình nói tập Hồng Gia và Trạm Trang Công, không chịu vì lãnh đạo lúc nào cũng quang vinh, vĩ đại, không thể nghe thằng chồng nông dân. Đau quá, phải nghe nên bắt mình tập chung thì đỡ. Mấy đời bánh đúc có xương, mấy đời vợ lớn mà nghe lời chồng.

Dạo này, mình đang lo bán mấy căn nhà ở xa, lái xe cả tiếng để mua mấy căn hộ gần nhà mình, nên cũng lu bu, không nấu ăn cho vợ. Vợ làm việc ở nhà nên không nấu cơm được. Mới bán được vài căn ở xa để mua vài căn hộ khác thuộc thành phố mình ở. Đang truyền nghề cho thằng con.

Tuần trước, có hẹn với một cặp vợ chồng mỹ trên Torrance, họ bán 4 căn hộ thuộc vùng Rent Control nên mình không thích lắm nhưng họ có thể cho vay lại. Dẫn thằng con theo để họ nghề thương lượng. Mình kêu nó đem theo hồ sơ tất cả mấy căn nhà mình mua, do chủ nhà vay lại để đưa cho chủ nhà xem làm bằng chứng. Người già, họ rất cẩn thận nên phải rò trước những lo âu của họ.

Mình đoán là chủ nhà cần tiền để làm gì đó. Họ không có con cái. Họ muốn bán lấy tiền rồi đóng thuế cho khoẻ việc đời. Chắc sức khoẻ không khá vì mình thấy bà vợ, người quyết định, bố mẹ để lại, khuôn mặt không thấy khoẻ lắm. Khu này cho mướn mỗi căn hộ giá $1,750/ tháng mà họ chỉ cho thuê $650/ tháng. Chắc họ không lên tiền nhà từ 20 năm nay. Cuối cùng thì họ bán cho ai trả tiền liền, dù phải đóng thuế. Không có duyên mua thì đành chịu nhưng thằng con cũng học được chút gì.

Dạo này mưa đầu mùa nên phải lên vườn xem có hư hại gì không. Nên cũng bận. Mỗi ngày lên vườn đi bộ tối thiểu 4 dặm, để chuẩn bị leo núi Machu Pichu 7 ngày 6 đêm tại Peru trong 4 tháng tới rồi Đỉnh Whitney mà năm ngoái mình không thực hiện được vì họ đóng cửa các công viên tại Cali phòng cháy rừng.

Tối qua, mình nấu tôm hùm và cá hồi, cả nhà ngồi 4 góc bàn lớn để ăn giáng sinh. Uống champagne, sau đó hát karaoke, khá vui. Sau những giờ phút căng thẳng vì con gái dính covid. Hôm qua, 3 cha con đi bộ 4 dậm, che dù dưới mưa. Đi dưới mưa Cali, lại nhớ mưa Đà Lạt.

Đầu năm, chúc các anh chị cùng gia quyến được nhiều sức khoẻ.

Nguyễn Hoàng Sơn 

4 mùa Noel

 Mình không phải công giáo nhưng cuộc đời hay dính vào Thiên Chúa Giáo. Hồi bé, vì muốn nếm mùi Réveillon, nên đi theo bạn vào lễ nhà thờ, về nhà nó ăn thịt chó, nhớ đời. Sau này, qua Tây, nhớ nhất là Noel đầu tiên tại xứ người. Xa Việt Nam, Sàigòn mất, mất liên lạc với gia đình đến 3 năm mới nhận thư người dì bà con, nay cư ngụ tại Úc Đại Lợi, báo cho biết gia đình còn sống sót sau cuộc di tản lịch sử tại Đà Lạt, chỉ dấu việc ông cụ đi tù Việt Cộng 18 năm nay.

Gần tới Noel, bổng nhiên mình nhận được một bức thư ngắn của một gia đình Tây, mời mình lại nhà ăn cơm trưa ngày 25 với họ. Mình gọi điện thoại ngoài đường, cho biết sẽ đến. Dạo ấy, mình ở phòng ô-sin nên không có điện thoại. Thời sinh viên xem như không có điện thoại. Con mình ngày nay, nhìn cái điện thoại trên bàn, hỏi cái gì thế.

Muốn gọi điện thoại thì phải bò xuống 7 tầng lầu, ra đường, kiếm cái booth điện thoại công cộng để gọi. Nhiều khi phải đi nhiều trạm để gọi. Lý do là dân tình, gọi điện thoại xong thì có màn đập máy để xem tiền có rớt ra, hay đang gọi thì hết tiền lẻ nên cầm cái máy nghe nói, đập tùm lum bể hư. Cái mất dạy là hay đạp cứt chó ngoài đường, nhất là các nơi có điện thoại công cộng bỏ tiền. Tây đầm dắt chó đi điện thoại nên chó đứng cạnh, vắt chân lên đái cho khỏi bị ướt chân hay ị một bãi cho thiên hạ đạp lấy hên mua cá ngựa.

Sau này, khi ông Jacques Chirac lên làm đô trưởng Paris, mới có màn các chiến sĩ hốt cứt chó, chạy xe mô tô leo lề, hốt cứt chó thì dân mua số cược đua ngựa chửi thề vì không có cứt để đạp bằng chân trái để lấy hên. Người ta tính thủ đô, kinh thành ánh sáng có độ 300,000 con chó, thải trung bình 20 tấn cứt chó. Cứ mỗi 5 giây đồng hồ là 1 kí-lô cứt chó được thải ngoài lề đường.

Chiến sĩ an ninh cứt chó, chạy xe mô-tô, hốt cứt chó mệt thở.

Nói đến đua ngựa, mình nhớ thằng Paulo, học trên mình hai lớp. Một hôm, nó đọc báo thấy cá cược đua ngựa. Tây gọi PMU (Pari Mutuel Urbain). Nó rủ đi trường đua ngựa. Mình tò mò vì chưa bao giờ vô trường đua ngựa. Trong phim thấy thiên hạ bận đồ như tây đầm nên bò đi theo. Mình hỏi nó đánh con nào, nó kêu con ngựa tên Romero. Mình hỏi tại sao, nó kêu con này chưa bao giờ thắng nên kỳ này về ngược.

Đậu xe xong, đứng đợi nó đi mua vé cá cược rồi hai thằng với thằng Jeff bò lên khán đài. Họ đang cho đua ngựa khác. Đến khi Romero của thằng Paulo đua thì thấy khá hấp dẫn. Họ cho mấy nài và ngựa sau một cánh chắn rồi cửa mở ra. Mấy con ngựa phi nước đại ra. Mình hỏi Romero là con nào? Con số 55, Paulo chăm chú nhìn như người bị bón. Ngựa chạy đến vòng cua thứ nhất, mình thấy thằng Paulo, mặt nó đang hồ hởi bổng nhiên tái như thịt heo chiều 30. Từ từ nét mặt nó chuyển sang màu xanh, rồi đến màu đít nhái khi con ROmero về chót… đó là lần đầu và cũng là lần chót mình đi xem đua ngựa trong đời.

Mình không biết gia đình tây này là ai, mà sao lại có địa chỉ mình nhưng bản tính đói quanh năm của đời sinh viên thì ai mời ăn là không bao giờ từ chối, sợ người ta chê mình bất lịch sự, nghèo mà làm bộ làm tịch. Trưa đó, mình bận bộ đồ vét, may trước khi lên đường du học. Bạn bè kêu lại nhà may Sơn Tánh, trong xóm Cò Đào may. May xong bận đi tây nhưng sau này, xin được nhà thờ đồ phát chẩn thì quăn ngay dù bận có hai lần: lần lên máy bay và lần đi ăn giáng sinh đầu tiên tại Paris. Cực quê! Nay vẫn còn tiếc tiền của bà cụ. Từ dạo ấy mình không mua áo vét gì nữa. Bộ đồ vét bận lên đài truyền hình, mua $12 ở chợ trời từ 35 năm nay.

Hoá ra ông chồng là lính tây ngày xưa, có thời đi Việt Nam. Ông ta rất ngoan đạo, chống De Gaulle, muốn bảo vệ Đông Dương, thuộc địa của pháp đủ trò. Ông này thì thấp, bà vợ thì cao tới nách. Ông người vùng Bordeaux còn bà ta thì gốc Alsace nên nói tiếng Đức và thổ ngữ vùng này. Vùng này và Lorraine là hai vùng đất, cạnh biên giới Đức quốc nên trong lịch sử, cứ đổi chủ hoài. Khi thì thuộc Pháp quốc khi thì Đức quốc. Thổ ngữ của họ thì ảnh hưởng đức ngữ nhiều. Mình có ghé hai vùng này, viếng thăm bạn bè.

Hàng năm, họ mời một người lạ dùng cơm ngày 25 với họ. Chắc ông cố đạo nhà thờ nhắn nhủ hay Chúa Giê Su cảm thấy mình cô đơn nơi đất khách quê người nên về báo mộng cho vợ ông ta. Thường là mời người không có gia đình, bà con thân thuộc. Năm đó, họ hỏi hội cựu chiến binh Pháp thì được giới thiệu về mình nên họ viết thư mời. Mình thuộc dạng buồn ngủ gặp chiếu manh nên nhận lời ngày. Cứ có ăn thì chân trời góc biển nào cũng đi cho bằng được. Sau này, nhớ họ nên lễ tạ ơn, mình hay mời bạn học con mình hay ai có con xa nhà dùng cơm với gia đình mình.

Gia đình này có 4 người con, hai trai hai gái. Con trai đầu tên Paul và con trai út tên Pierre, ở giữa thì hai cô con gái tên Marie Christine, Marie Thérèse. Bà mẹ mời mình ăn. Tính mình thì được dạy từ bé là ăn không được bỏ mứa nên ăn sạch bách cái đĩa thức ăn. Bà mẹ thấy vậy, bới thêm thức ăn, gà tây chi đó thì mình lại làm sạch dù bụng đã căng. Bà mẹ lại bới thêm khiến mình phải tranh thủ ăn cho hết nữa. Sau đó, bà ta hỏi còn đói nữa không thì kêu no rồi. Sau này, gặp lại mình mới giải thích văn hoá đói của người Việt là không bỏ mứa.

Từ đó, họ mời lại mỗi chiều chủ nhật dùng cơm với gia đình họ đến khi họ về hưu, dọn về Bordeaux, quê chồng. Mình có dự đám cưới thằng Paul, con Marie Christine. Cô này đi hướng đạo kiểu thanh niên thánh thể chi đó, nhảy dù đủ trò. Sau này lấy ông chồng bác sĩ người Do Thái. Bố mẹ là thiên chúa giáo, ghét cay ghét đắng người Do Thái, xem như ghét của nào trời cho của nấy. Cô này làm y tá thì trong nhà thương bác sĩ dê là đúng rồi. Đám cưới mấy người này thì mình có đi lễ nhà thờ. Nhà thờ bên tây thì to cao, lớn bự hơn Việt Nam nhất là cổ kính.

Học kiến trúc thì họ dạy về kiến trúc nhà thờ còn tranh ảnh toàn là các bức tranh dựa vào những câu chuyện kể trong thánh kinh nên mình phải kiếm kinh thánh để đọc, để hiểu khi thầy giảng hay nói chuyện với tây đầm. Điển hình khi xem một bức tranh về thánh Bartolemeo thì phải hiểu điển tích như thế nào,…

Khi xưa, chỉ có nhà thờ mới có tiền trả cho các hoạ sĩ vẽ tranh. Nhà thờ thì chỉ vẽ hình tượng chúa như Michelangelo, bỏ bao nhiêu năm để vẽ nhà nguyện Sixtina hay vẽ xây nhà thờ cho đức giáo hoàng. Chỉ sau thời Phục Hưng, các doanh nhân giàu có như Ò buôn bán mới có tiền mướn các hoạ sĩ vẽ tranh ảnh như các gia đình Borghese…. 

Hôm trước, có ai dẫn bài báo cũ, phát hành năm 1953, tác giả ký tên C.B. Không biết có phải cán bộ. Ông này cho biết bố mẹ ông chúa Giê-su thuộc thành phần cơ bản bần cố nông, nghèo quá, bị bọn phong kiến, áp bức, phải đi làng thang, ghé vào ở máng cừu để hạ sinh ông Giê Su. Sau này, ông ta học tập, giác ngộ cách mạng, có 12 cán bộ lớn đi theo học tập với ông ta. Có một cán bộ mất lập trường cách mạng, hủ hoá nên bán đứng ông ta cho lính La-mã như khi xưa, có người bán ông Phan Bội Châu vì chút tiền còm. Ông ta đi giảng về một thiên đường, xã hội chủ nghĩa, nơi đó ai cũng bình đẳng cả,… 

Có lần, tan học, mình bò ra khu Saint Michel, ăn bánh mì thịt của người Hy Lạp, loại họ chồng chất thịt trong một cây kim săm to đùng rồi cứ quay vòng vòng nơi lò lửa cho chín. Sau đó, lấy dao khới khởi từng lát, bỏ vào bánh mì ăn. Có một nhà thờ cổ kính, mình ghé lại ngồi ngay ghế trước nhà thờ, ăn khúc bánh mì Hy Lạp. 

Bổng trong nhà thờ vang lên tiếng hát nghe lạ lắm. Tò mò, làm xong ổ Gyro hy-lạp , mình bò vào trong nhà thờ. Thấy một đám đàn ông, râu ria, đứng hát. Sau này mới hiểu là họ hát thánh ca Gregorien. Từ đó chiều thứ sáu nào mình cũng lại đây, vào nhà thờ để nghe nhạc Gregorien này. Rất lạ tai. Ông cố đạo giảng bằng tiếng la-tinh nên mình ngọng, không hiểu nhưng được cái là nghe ca đoàn hát nhạc Gregorien.

Sau này mình có quen vài cô, thiên chúa giáo và Tin Lành nhưng Chúa không muốn mình trở về đạo. Chắc mình là hiện thân của Juda, cán bộ đã mất lập tường cách mạng, bán đứng Chúa ngày xưa. Kêu mình cứ đi xa nhà thờ càng tốt cho giáo dân. Cấm mấy cô này đả thông tư tưởng, truy kích lý lịch trích ngang trích dọc vì hết thuốc chữa. Ông Trịnh Công Sơn có làm bài “ chúa đã bỏ loài người, chúa đã bỏ thằng nông dân trồng bơ”. Mình như con ghẻ, chỉ đứng ngoài nhà thờ nhìn vào. Nay có ông mỹ cứ muốn mình trở về đạo, để được lên thiên đàng. Mình nói không muốn gặp lại mấy cô, một thời đã đì mình khi xưa. Đồng chí gái thì nói kiếp sau, thấy mình từ xa là sang lề, chạy mất dép. Lên thiên đàng, ăn có một trái bơ, thậm chí chỉ mới cắn có một tí mà đã bị đày xuống trần gian. Thôi để mình làm nông dân để ăn bơ 4 mùa thay lá.

Trở lại vụ mình muốn kể là nhạc Gregorien trong nhà thờ mà có thời mình rất mê. Người ta gọi nhạc thánh ca Gregoirien theo tên Giáo Hoàng Grégoire . Nhà thờ Thiên CHúa Giáo phát triển rất nhanh khi hoàng đế La Mã Constantin, nghe lời vợ vô đạo này thì đóng đô tại Constantinople (thành phố Constantin) nhưng một thời gian sau thì thiên chúa giáo bị chia đôi cho đến ngày nay. Một bên thì theo tục lệ của nhà thờ Chính Thống như ở Hy Lạp và một ở toà thánh Vatican. Rồi có thời có đến hai Giáo Hoàng tự xưng đại diện nhà thờ: 1 ở Avignon và một ở La MÃ. Ngày nay ai viếng thăm thành phố Avignon, sẽ thấy cũng điện của các giáo hoàng khi xưa.

Ông đức Giáo Hoàng Gregoire thay đổi nhà thờ lại. Dạo ấy thánh ca đều được học bằng cách nghe, chưa có nốt nhạc. Người ta cho biết Huyền thoại về các thánh ca do ông Giáo Hoàng sáng tác hay thu thập nên từ đó người ta gọi các bài thánh ca thể loại này thánh ca gregoirien. Trên thực tế, người ta cho biết, có một ông tên Johansen Hymonides, được biết dưới tên Jean Diacre de Rome, có viết tiểu sử về đức giáo hoàng Gregoire này, và cho rằng chính ông đã thu thập các bài thánh ca để lập thành một cuốn thánh ca nên từ đó người ta gọi nhạc thời này là thánh ca gregoirien. Chắc để được giáo hoàng trả công chi đó. Trên thực tế, giáo hoàng Gregoire chỉ có thành lập trường dạy hát Scola Cantorum tại La MÃ.

Thánh ca được sử dụng một cách truyền đạo. Khi xưa, người ta ít học nên nhà thờ tìm cách giảng đạo qua các bài thánh ca. Điển hình khi ông Guttenberg phát mình ra cái máy in chữ. Dạo ấy, âu châu chỉ có độ 3% dân số là biết đọc chữ. Các thánh kinh rất hiếm, chỉ có những người viết chữ đẹp mới được viết lại thánh kinh. Cho nên một ông cố đạo trong một làng nhỏ chưa chắc đã có cuốn kinh thánh. Mấy ông chép kinh thánh lại, cứ tuần tự thêm vào các chương mới khi nghe ai đó kể.

Sau này, mình bắt chước tính của người công giáo. Họ như các kẻ thừa sai, làm việc thiện. Mình hay tham gia với các người theo thiên chúa giáo làm việc thiện. Cuối năm theo các hội viên của Lions Club phát quà cho trẻ em hay thức ăn cho các gia đình người nghèo trong thành phố. Lâu lâu nấu cơm cho người vô gia cư.

Phần Việt Nam, theo mấy ông linh mục, kêu gọi cứu giúp người nghèo, nạn nhân lũ lụt, tặng quỹ khuyến học cho học sinh nghèo,.. phật giáo chắc cũng có các đạo tràng làm việc thiện nhưng mình không có duyên gặp. Thêm nữa, mình cảm thấy người Việt theo Phật giáo hình như họ làm việc thiện để tạo Phước cho con cháu họ, trong khi người công giáo thì họ làm việc, vì muốn làm chớ không đòi hỏi gì trở lại. Đạo nào cũng tốt, mình cứ theo những người quen theo thiên chúa giáo để đóng góp chút gì cho tha nhân.

Cô bé nhận quà giáng sinh năm nay của Bút Nhóm Lửa Việt.

Khi nghe mấy ông cha giảng thì cách họ làm lễ, nói rất lạ tai: chúa ở cùng anh chị em,..” (còn tiếp)

Phải lên vườn xem mưa có làm hư hao gì không.

Nguyễn Hoàng Sơn 

Mậu Thân, nổi đau còn dài

 Hôm nay, tình cờ thấy có nhắn tin từ lâu nhưng không để ý. Mở ra thì thấy có người hỏi bài viết về Mậu Thân, có kỷ niệm buồn vì ông bố tử thương cùng vài chiến hữu khi ra Khu Hoà Bình. Thường khi lên mạng trên máy điện toán mới thấy. Dạo này cũng xoá cái app cài trên điện thoại để khỏi mở khi ra đường. Giới hạn bớt thời gian vào mạng khi đi ra ngoài. 

Có anh nào hỏi bài mình viết về Tết Mậu Thân vì tìm không ra. Mình nhớ có viết về cái Tết, điểm mốc đã khiến mình lớn nhanh khi hiển thị sự tàn khốc của chiến tranh. Sự chết chóc và tàn phá của bom đạn trên số 4 và Lãnh Địa Đức Bà, cách nhà mình chưa đến một cây số.  

Anh này hỏi tấm ảnh chiếc xe Jeep bị cháy trước cửa tiệm dãy phố photo Hồng Châu. Lý do là chiếc xe Jeep bị bắn B40 khiến bố anh ta tử nạn ngày ấy. Nay muốn ghi lại để con cháu biết sau này. 

Ảnh chiếc xe jeep, mình đoán là chiếc xe chở bố anh bạn đã nhắn tin cho mình, cho biết sự việc xảy ra cho bố mình và các đồng đội trong Tết Mậu Thân. Anh muốn tìm thêm về tin tức này để lưu lại cho con cháu.

Ảnh này chụp trước Mậu Thân, thấy tổng cục tiếp tế mà mẹ mình có đến mua gạo đường.

Ảnh chụp trước khu phố Photo Hồng Châu, bị cháy. Mình đoán là máy bay trực thăng mỹ bắn cháy vì Việt Cộng núp đâu trên Khu Hoà Bình. Có thể bị lạc đạn nên trúng vào đây. Dãy này cũng có tiệm của bác Cháu, bán xe gắn máy, chị của tiệm Công Thành ở đường Phan đình Phùng, bà con chi với mẹ mình, phía bên đường Phan Bội Châu. Mẹ mình nói con của O Trợ, em của ông ngoại mình. Trước đây mình có viết về việc này thì có một chị ở ngay khu phố này, có bổ túc thêm. Ông thần làm bờ lốc cho mình, kể là ông ta ở trọ nhà người bà con tại dãy phố này. Nói cho ngay, mình viết xong rồi quên, không nhớ, nay kiếm lại cũng không biết chỗ nào. Ai có cách gì để tìm lại các bài cũ thì cho mình hay. Xin đa tạ trước.

Mình nghe nói là khu Cây Xăng, cho bến xe Mình Trung cũng bị cháy. Đứng ở nhà mình thấy khói bay từ khu Hoà Bình tương tự sau này tiệm phở Tùng bị cháy cũng thấy đầy trời. Thấy chiếc xe Traction đen, và người đứng bên cạnh, không biết có phải bố mình hay không. Dạo ấy, bố mình có một công xa, chiếc xe Traction loại này. Ông cụ dạo ấy hay bận cái blouson phi công.

Tấm ảnh này chụp trước rạp Hoà Bình, thấy xe nhà binh mỹ. Không hiểu tại sao? Ai biết thì cho biết. Chỉ thấy vật liệu hư hại rãi rác phía trước xe.

Sơ lược là như vầy : hồi năm 1968, ông già tôi dạy học ở trường Chi Huy Tham Mưu Dalat về bộ môn Công Binh (lúc đó  Đề đốc Chung Tấn Cang là Chỉ Huy trưởng ) . Ngày 02/01/1968 được  sự vụ lệnh đi khảo sát tuyến phòng thủ của Dalat Tuyên Đức gồm : Đại Uý Sinh, Trung Tá Lê Tập, Thiếu tá Tài và ông già . Đại uý Sinh lái xe jeep chở các vị đi , Không mang theo vũ khí cá nhân và lính hộ tống Các vị đi khảo sát từ  Trừơng Chỉ Huy Tham Mưu -Tiều khu Tuyên Đức -  Khu trung tâm Hoà Bình , Lúc đó Khách sạn Ngọc Lan có quân Mỹ đóng ở đó , cuối khu Hoà Bình - dốc Phan Bội Châu có doanh trại của Địa phương quân nên tôi nghĩ là vùng không có VC đột nhập len lỏi ẩn núp  . Khi xe lên hết dốc Khu Hoà Bình thì bị VC từ trên bắn xuống bằng B40, và AK vào xe . Đại uý Sinh bị cháy hết người , các vị còn lại lao ra khỏi xe nhưng không kịp . Chỉ có Thiếu tá Tải nhảy lăn xuống bậc thang chỗ La Tulip xuống chợ Dalat nên an toàn. Đến chiều , trường mới cử người ra kéo xe jeep , lấy xác về . Mà từ khi bị phục kích quân Mỹ ở khách sạn Ngọc Lan không ra ứng cứu cố thủ. Đến ngày 3/1/1968 Trường CHTM  cử người ra báo tin dữ và đưa hết gia dình vào Trường trú ngụ cho an toàn, làm thủ tục an táng tại trường . Mộ của 3 vị sau này gia đình cải táng dời đi hết sau 1975. 

Cuộc đời lạ! Mình được thiên hạ gửi cho mấy tấm ảnh khiến mình nhớ vài câu chuyện thời xưa vô hình trung giúp vài người giải mã được những hình ảnh trên. Thật ra năm Mậu Thân mình chỉ 11 tuổi cho nên không biết nhiều, chỉ nghe người lớn kể lại hoặc hiển thị, mục kích các cuộc dội bom trên Số 4 từ nhà mình hay Việt Cộng leo lên nóc chuông nhà thờ Domaine de Marie rồi bắn b40 vào thiết giáp chạy trên Calmette nhưng hụt, đạn bay xuống vườn cạnh nhà mình ở trên đường Thi Sách. 

Những hình ảnh bom lửa Napalm bốc khói từ số 4 sau khi khu trực cơ Skyraiders lao xuống bỏ bom theo chỗ trái khói được máy bay Bà Già bắn trước đó. Thường thường mình thấy máy bay bà già cất cánh từ phi trường Cam Ly, bay vòng vòng rồi thấy bắn một trái khói. Sau đó là khu trực cơ Skyraiders bay đến, thường là hai chiếc. Khu trục cơ trúc xuống thấy bom rớt ra, rơi theo hình Parabol rồi khói và lửa bốc lên mịt mù trên Số 4, sau đó thì mới nghe tiếng bom. Có lẻ chứng kiến vụ này nên khi học về vật lý và hình học mình mới hiểu nhanh, âm thanh đi sau ánh sáng và vật rơi khi có vận tốc thì theo đường Parabol.

  

Hay những trực thăng bay trên đầu nhà mình, bắn hỏa tiễn hay đại liên về phía Số 4, làm rơi mấy vỏ đạn xuống khu vực nhà mình. Có lần, mình đang đứng với hai tên lạ mặt, dưới cây mai, nở rực trong ngày Tết, trước sân xem trực thăng mỹ bắn ào ào về số 4. Bổng nhiên linh tính hay ai nói mình đi vào nhà. Vừa bước dưới mái hiên nhà thì một trận vỏ đạn đại liên rơi xuống sân nhà mình. Mình thấy 1 trong hai tên lạ mặt đứng với mình cách đó chưa đầy 30 giây, la lên rồi quỵ xuống. Đầu bị trúng vỏ đạn. Tên bạn kêu xe lam chở lên nhà thương. Nghĩ lại cũng có thể dân nằm vùng. Dân trong xóm mình đều biết mặt.

Rồi những bóng dù hỏa châu ban đêm được bắn trên trời. Đó là những hình ảnh chiến tranh mà mình mục kích được. May sau này được đi Tây, không phải đi lính, chết trẻ như các nấm mộ ở nghĩa trang Biên Hoà mà mình có dịp viếng thăm vừa qua để thắp nén hương.

Trở lại vụ Việt Cộng bắn chết mấy sĩ quan tại khu Hoà Bình. Mình có đọc hồi ký của cô Vi Khuê, vợ thầy Chử Bá ANh về Mậu Thân. Theo cô thì Việt Cộng đánh chiếm Đà Lạt vào ngày Mông 3. Vụ 3 sĩ quan Việt Nam Cộng Hoà tử thương như sau:

 

“ Thưa Soeur, giờ này dưới phố ra sao, đi tới đó được không? Hai soeur có nghe tin gì không?

     - Thì đang nói chuyện dưới phố đây. Mới nghe người ta mới cho hay. Sáng nay có mấy ông sĩ quan bị bắn chết tại công trường Hòa Bình. Nghe nói ông thiếu tá Lê Tập của trường Chỉ Huy Tham Mưu rủ mấy người bạn đi ăn phở Bằng trước khi vào trường họp khẩn. Mấy ông không biết là bọn họ đã chiếm chợ. Khi xe ông thiếu tá lái vừa tới trước rạp chiếu bóng Hòa Bình, thì bị Việt Cộng núp sẵn trong rạp từ hồi nào nã súng bắn ra... Ông thiếu tá Tập trúng thương tại chỗ. Ông thiếu tá Thắng ngồi băng trên với ông Tập cũng trúng đạn ngã gục luôn, và một ông đại úy nữa, nghe nói cũng tử thương, đại úy tên gì hử, soeur Phương?

     - Đại úy Vũ Xuân Sinh, tôi có quen nên nhớ kỹ tên ông ấy. Thật tội nghiệp quá chừng chừng. Ai mà ngờ nó núp trong rạp xi-nê đó hồi nào không hay!

     Tôi đang lưỡng lự không biết có thể chạy thẳng ra tận nơi xem hay không thì một cảnh sát viên đến cho hay chưa có lệnh lưu thông như thường lệ, bà con ai nấy nên ở trong nhà; có việc khẩn ra đường thì chỉ đi bộ, không được chạy xe Honda. Tôi lại quay xe trở về. Trên đường, thỉnh thoảng gặp một người đi bộ lủi thủi. Đà Lạt nín thở, chờ đợi tai ương.

     Tôi trở về nhà để thấy “cô bé” vợ Kiệt đang khóc thút thít trước cái va-ly du lịch tuần trăng mật đầy những áo quần giày dép đẹp nhất của cô nàng. Chắc Quyên đang nghĩ: “Phen này mà Việt Cộng nó về thật thì sao đây? Áo quần này, nữ trang này, son phấn này, thôi, giã từ vĩnh viễn chứ còn gì nữa. Áo ba bà đen này, đi chân đất này... chừng đó cũng đủ tàn đời!” Tôi biết có nhiều các bà các cô chỉ sợ VC trước tiên vì có chừng đó.

     - Sao, tình hình sao, anh?

     - Sáng nay có tới ba ông sĩ quan bị bắn chết ngay trước rạp xi-nê Hòa Bình, Việt Cộng núp trong rạp, bắn ra.

     - Trời đất ơi! Vậy rồi bên mình không làm chi họ hết răng?

     - Có chứ, chắc chắn. Thì, bất ngờ quá mà, trở tay không kịp. Ai mà ngờ... dân lành đang ăn Tết...

Ai muốn đọc thêm thì theo đường dẫn này: 

http://www.dalatdauyeu.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1007:a-lt-tt-mu-than-vi-khue-hi-ky&catid=37:hi-ky&Itemid=92

Theo mình hiểu thì không đem súng ống theo vì chỉ muốn đi ăn phở Bằng. Không phải ngày mồng 2 như anh bạn kể vì sáng Mồng 3, cô Vi Khuê còn có mặt tại nhà hàng Mekong. Sàigòn và vài tỉnh khác như Huế thì họ tấn công vào ngày mồng 1, có nhiều nơi trễ.

Ở Sàigòn, mình có đi ăn cơm với mấy người học chung niên khóa ở Yersin, có một cô nói 1 trong ba người lăn xuống cầu thang là bố cô ta, sống sót. Ghi lại đây cả lại quên.

Còn Việt Cộng đột nhập vào khu vực Hoà BÌnh thì không ngạc nhiên vì có nhiều chủ tiệm Đà Lạt ngay khu Hoà Bình, là nằm vùng mà sau 75, được gọi là tư sản yêu nước dân tộc hay chi đó. Mình có danh sách những người này. Có thể mấy người này đã cho Việt Cộng vào núp trước Tết. Như cái tiệm phở gì ở Sàigòn, nổi tiếng là nơi phát xuất ra tổng công kích tại Sàigòn, mà sau này có treo bảng cờ xí. Chỉ có khổ chủ nhờ có công với cách mạng nên ngày nay không được bán tiệm hay xây cất. Phở thì không ai vào ăn. Chán Mớ Đời 

Theo cô Vi Khuê thì ngày mồng 6 mới dẹp được Việt Cộng khỏi khu viện Pasteur và ty Công Chánh, trên đường Pasteur, nơi ông cụ mình từng làm việc. Đầu đường Pasteur là tiểu khu, có lẻ Việt Cộng tìm cách đánh chiếm tiểu khu nơi mà anh bạn kể là trường tham mưu.

Nhà thờ Tin lành trên đường Huỳnh Thúc Kháng, Việt Cộng núp trong này khi đánh chiếm Tiểu Khu không được. Bị trực thăng mỹ bắn chết đâu 30 người.

Có lần mình tò mò xem cái nhà thờ Tin Lành bị bắn cháy ở Đà Lạt, ngay đường Huỳnh Thúc Kháng. Có ông lính mỹ trả lời, lúc ấy ông ta đóng quân ở phi trường Cam Ly. Việt Cộng tấn công bất ngờ nhưng họ chống trả kịch liệt nên phi trường cam Ly không lọt vào tay Việt Cộng. Sau đó mới có viện binh đến. Họ lên trực thăng đánh phá các ổ của Việt Cộng như nhà thờ Tin Lành. Qua bài của cô Vi Khuê thì có 20 xác Việt Cộng bỏ lại. Theo một người khác cho mình biết thì Việt Cộng rút qua bên kia đường Đoàn Thị Điểm, chỗ dòng tu của mấy Ma Sơ, bị trực thăng mỹ bắn chết bỏ xác lại độ 30 người.

Theo mình đọc về điệp viên Việt Nam Cộng Hoà X 92, ông này cho biết về tổng công kích của Việt Cộng. Tình báo ta đã thông báo cho quân đội Hoa Kỳ nhưng họ khinh địch không tin. Người Mỹ xem thường người Việt mình, như mình đã kể là tình báo của Việt Nam Cộng Hoà rất hạn chế, ngoài trừ điệp viên X92 mà Việt Cộng chửi rủa.

Cảnh sát Việt Nam Cộng Hoà do ông Nguyễn Ngọc Loan lãnh đạo, ra lệnh cấm trại 100% nên các ty cảnh sát Đà Lạt không bị đánh chiếm. Theo mình, họ đánh ty cảnh sát chỗ đường Trần Bình Trọng, nơi mình và mẹ mình bị mật vụ bắt nhốt tại đây. Việt Cộng đánh không được, vì đã được phòng bị nên rút lên Domaine de Marie, leo lên mấy nóc chuông.

Từ nhà mình, thấy rõ có người núp trong mấy cửa sổ, bắn AK nghe chóc chóc. Họ bắn B40 nữa. Có lần thấy chiếc xe M113 đang di chuyển chỗ Calmette và Ngô Quyền. Mình đang đứng với mấy người hàng xóm ở nhà anh Anh Bình, cạnh cây chuối của bà làm vườn mà mình và thằng Khánh ăn cắp. Để xem thì thấy trái b40 bắn hụt chiếc thiết giáp, bay xuống bụi chuối gần nhà ông Rị, nổ cái đùng chuối chéo bay tứ tung khiến cả đám sợ quá. Ai về nhà nấy, hết dám xem phim chiến tranh trực tiếp.

Ngay gần đó, là nhà ông Nghi, trồng răng ở ngoài chợ và đường Minh Mạng. Có ông em tên Đức, hay đánh bóng bàn với mình, mở cửa sổ để xem chiến tranh trên đồi Domaine de Marie. Bị một viên đạn Ak bắn trúng, la quá cở, chở lên nhà thương.

Mình có thấy Việt Cộng đi bộ từ ngoài chợ về số 4, đi qua nhà mình trên đường Hai Bà Trưng. Kinh

Sau đó thì thấy sinh viên Võ Bị, đến khu vực mình. Có ai đứng dưới hiên nhà mình. Bà cụ kêu ai nấy ở trong nhà.

Mình không nhớ ngày mồng mấy, gia đình dì Ba Ca, kêu Mệ Ngoại mình bằng dì ruột, từ Số 4 chạy xuống, tá túc nhà mình. Nghe kể, là khi máy bay dội bom, mấy anh Hiệp, anh Thành,..đào cái hầm cái hầm phía sau nhà để cả gia đình chui vào đó núp. Một hôm hết gạo nên dượng Ba Ca, kêu ai lên nhà trên, nơi bàn thờ, vái ông bà, xin mấy đòn bánh tét đem xuống ăn.

Tò mò nhìn ra cửa sổ thì mặt anh Hiệp xanh như đít nhái. Ú ớ! Rồi chạy xuống kêu dượng lên nhà trên xem. Trước sân là một quả bom do Skyraiders bỏ, rơi trước sân nhà, không nổ. 3 phút sau, cả gia đình bồng bế chạy xuống nhà mình. Dân số 4, chạy xuống các trường như Việt Anh, Văn Học, đoàn Thị Điểm tá túc.

Cả tháng sau, mình có bò lên Số 4 với mấy anh, đến xem nhà thì bị cháy rụi, cây cối dính mảnh napalm , trái bom vẫn còn nằm chình ình trước sân, trơ trọi một mình. Sau này, công binh Việt Nam Cộng Hoà mới cho người đi tháo gở.

Hình như chính phủ Việt Nam Cộng Hoà có cho tiền để xây nhà lại. Dượng Ba Ca mua cát và xi măng để làm mấy tableau tại nhà mình rồi chở về Số 4, xây lại căn nhà mới. Nghe nói mấy anh chị, con của dì Ba Ca nay đều thành công hết nên cũng mừng. Mình có gặp khi về lần đầu, sau này thì chỉ ghé Đà Lạt có 3 ngày nên cũng không gặp lại.

Khách sạn Mộng Đẹp (Modern Hotel) được người Mỹ mướn toàn khách sạn trong thời họ tham gia chiến tranh 

Phi trường Cam Ly, nơi quân đội Hoa Kỳ đóng quân, chắc đài không lưu

Khách sạn Duy Tân được lính mỹ thuê trong thời gian đóng quân

Theo ký ức hồi nhỏ vì đi chợ Đà Lạt thường xuyên vào cuối tuần. Lúc đó, quân đội Mỹ đã mướn khách sạn Mộng Đẹp của ông thầu khoán Nguyễn Linh Chiểu. Xung quanh khách sạn đều được rào dây kẽm gai, thấy lính mỹ, đứng gác. Sau Mậu Thân, có một chiếc trực thăng, chở lính trinh sát 302 về Đà Lạt, sau đó lượn trên trời với mấy cô Me Mỹ ở khách sạn này nên rớt ngày đầu đường Lê Đại Hành, đối diện cà phê Hạnh Tâm.

Khách sạn Ngọc Lan cũng cho lính Mỹ thuê. Như ông mỹ đóng tại phi trường Cam Ly cho biết là quân số họ cũng ít nên chỉ chống lại, đợi viện binh từ Nhà Trang lên. Sau đó mới tham gia các không vụ bắn phá để chiếm lại Đà Lạt như nhà thờ Tin lành,.. (còn tiếp) 

A story relayed to me by a guy stationed at the radio tropo site in '71 near Cau Dat (Pr'Line, Primary Line) was that they would head down the hill to Don Duong and buy weed from the wife of a VC. He said they were told they were safe travelling to and fro but that was it.

Đây là bài viết tường thuật của một người lính mỹ, ngụ tại khách sạn Mộng Đẹp, kể lại hình ảnh chiếc xe Jeep, có 4 người bị Việt Cộng bắn B40 cháy. Có dịp mình sẽ chuyển ngữ lại vì có vài câu hỏi về những bức ảnh của Tết Mậu Thân 

Nguyễn Hoàng Sơn