Ảo vọng dân chủ

 Ảo vọng dân chửi 

Nhớ khi xưa, mỗi lần bầu cử, ông cụ mình phải đi kiểm soát các phòng bầu cử. Sau khi hết giờ bỏ phiếu, phải chuyển các thùng phiếu lên xe nhà binh đến chở về toà thị chánh để đếm phiếu. Ông cụ kể là xe đến lấy thùng phiếu, đã có sẵn các thùng phiếu đầy phiếu cho ứng cử viên của chính quyền chỉ định nên ông cụ chỉ biết lắc đầu và Chán Mớ Đời.

Hôm trước xem truyền hình họp tại thượng viện khi họ quay ông bộ trưởng y tế Robert Kennedy Jr. Ông ta kêu bà thượng nghị sĩ là nhận tiền của công ty dược phẩm khiến ông thượng nghị sĩ Sanders kêu là ai cũng nhận tiền của các công ty này. Cho thấy cộng hoà hay dân chủ đều nhận tiền từ các công ty dược phẩm và thực phẩm. Nếu họ nhận tiền từ mấy công ty này thì họ đâu có bảo vệ quyền lợi cử tri của họ.

Sau này ra hải ngoại, sống tại nhiều quốc gia mình tưởng tại xứ người, nền dân chủ của họ thật sự nhưng sau nữa thế kỷ ở xứ người mình nhớ lại năm lớp 12 B, học triết học, ông thầy nói về Aristote. Ông này cho rằng Dân chủ là quyền lực dành cho nhân dân, tự do  chọn lựa, quyền công dân, quyền phát biểu bú xua la mua. Về già mình khám phá một điều là lá phiếu của mình có thật sự là của mình, hay chỉ là ảo vọng. Bầu cử họ chỉ cho chúng ta sự lựa chọn giữa hai ứng cử viên, được quảng cáo rầm trời. Hai ứng cử viên mình không thích như bầu cử vừa qua, nhưng không có những ứng cử viên khác. Trên thực tế thì có những ứng cử viên khác nhưng vì số người ủng hộ quá ít nên truyền thông không mời để tranh luận. Cho thấy nền dân chủ nhưng không có chọn lựa thật sự.

Ông thầy nói về Plato, người đã kinh qua sự sụp đỗ của nền dân chủ Athens của Hy Lạp. Ông Plato này lên tiếng cảnh cáo về sự thật của nền dân chủ khi nền dân chủ đã cho đám đông diễn đàn và đã sử dụng để giết ông thầy của mình là Socrate. ông này không bị giết bởi nhà độc tài mà bởi đám đông. Tương tự các cuộc đấu tố nhân dân trong cuộc cải cách ruộng đất ngoài Bắc. 

Khi mọi người đều có quyền như nhau, nhưng có sự khác biệt về tri thức. Người khôn, ít nói thì bị đàn áp bởi người to tiếng, hay đám đông. Ông Plato cho rằng quá trình này nảy sinh sự độc tài dưới lá bài tự do. Cách mạng nào cũng đưa đến bạo lực như cách mạng Pháp quốc năm 1789, đưa đến sự thành trừng đến nổi họ phải chế ra máy chém để chém đầu vì chém bằng đao mất thì giờ nhiều.

Hôm qua thằng con nhắn tin kêu mày quá bố con mình không đi Nepal vì hai cha con tính leo Everest Base Camp tháng này nhưng mẹ nó không cho. Mình đoán là Hoa Kỳ nhúng tay vào để loại chính phủ thân Trung Cộng. Đám đông ào ào đốt phá rồi quân đội sẽ lên đàn áp. Miến điện bị cấm vận nhưng nay được chính phủ mới của Hoa Kỳ bỏ cấm vận, thay đổi đường lối làm ăn. Chả có dân quyền dân chủ gì cả. Lợi ích trên hết. 

Ngày nay, 2000 năm sau sự việc mà Plato lên tiếng khi xưa vẫn là sự thật. Người dân vẫn tiếp tục nghĩ mình tự do nhưng trên thực tế chúng ta bị lừa khi đi bầu, thể hiện quyền công dân. Chúng ta được giới thiệu hai ứng cử viên, đều được đưa ra bởi cùng guồng máy, được soạn kịch bản, hướng dẫn ăn nói ra sao, tranh luận này nọ. Có một cuốn phim do Robert Redford đóng, nói về quá trình của một người vô danh được huấn luyện, quảng cáo đắc cử thượng nghị sĩ. Câu nói của ông ta sau khi đọc diễn văn cảm ơn cử tri, hỏi ông giám đốc uỷ ban vận động bầu cử:  bây giờ tôi phải làm gì?”

Chúng ta tưởng nền dân chủ sẽ bảo vệ chúng ta nhưng trên thực tế guồng máy dẫn dắt chúng ta nghĩ chúng ta thuộc về hệ thống, lá phiếu của chúng ta nói lên sự kỳ vọng của chúng ta, nhân dân. Trên thực tế lá phiếu của chúng ta có giá trị nếu hợp với quan điểm của đa số. Còn nếu khác với ý kiến của đám đông, chúng ta sẽ bị lên án, phỉ báng bởi đủ loại danh từ. Theo Plato thì đó không phải là nền dân chủ mà là ảo tưởng của đám đông, ảo giác tập thể khi cảm xúc đánh thắng dữ kiện, sự phổ biến thay thế sự thật. Mấy ngày nay chúng ta thấy biểu tình ở  Nepal và Pháp quốc.  Ông thần Plato này còn cảnh cáo cho rằng đám đông luôn luôn chọn người nói láo hay nhất. Lý do quần chúng chỉ thích nghe những lời nói ngọt ngào, lồng vào nền tự hào yêu nước. Ngày nay chúng ta chỉ bỏ phiếu cho ai nói lọt lỗ tai, các nhà diễn rất hay, những nhà tiên tri của dopamine. Những người họ nói với chúng ta những gì chúng ta đã mong muốn, không có gì mới cả nhưng lớn tiếng hơn. Họ hăng say bỏ phiếu theo những biểu ngữ hô hào nhưng tuyệt nhiên không ai hiểu gì về chương trình hành động của ứng cử viên sau khi đắc cử. Họ sẽ hành động theo chỉ thị của các tập đoàn đã bỏ tiền cho họ ứng cử, còn cử tri thì chỉ làm con rối, chửi nhau trên mạng để các mạng xã hội làm tiền quảng cáo.

Ngày nay, chúng ta bị kỹ thuật toán theo dõi và bơm các tài liệu, dữ kiện hợp với ý của ứng cử viên. Lá phiếu của chúng ta được nuôi dưỡng, uốn nắn, tối ưu hoá thậm chí trước khi bầu cử qua các chương trình thăm dò cử tri trước khi bỏ phiếu chính thức. Cử tri không suy nghĩ nhưng họ bỏ phiếu vì cảm tính và theo thiên hạ, thân hữu. Tự do ngày nay đã chết không phải vì bạo quyền, mà vì sự cổ vũ. Câu hỏi chúng ta có thể tự hỏi, chúng ta thật sự có tự do chọn lựa. Hay chỉ có hai ứng cử viên Cộng Hoà hay dân chủ. Nếu cả hai ứng cử viên đều là người xấu vậy phải đầu phiếu cho ai. Nếu chúng ta bỏ phiếu không thì mất thời gian đi bầu và chả ai để ý đến phiếu không.

Ông Plato đã là chứng nhân cuộc suy tàn của thành Athens, từng là ngọn hải đăng của nền văn minh cao cả. Ông ta đã nói lên sự đo lường tâm lý của đám đông, từ đó ông ta đưa ra nền Cộng Hoà. Ông ta cho rằng sự dân chủ sẽ đưa đến bạo quyền, không phải vì ngẫu nhiên và được thiết kế. Ông ta cho rằng một xã hội dân chủ như một chiếc tàu ra khơi, mỗi thuỷ thủ nghĩ họ mới đáng xứng là thuyền trưởng nên tranh dành nhau. Không ai học cách nhìn sao, hướng đi, địa bàn. Trong khi đó một triết gia, có học về la bàn, sao trên trời thì không ai màng đến hay hỏi han về sao trời. Cứ hỏi mấy người vượt biển sẽ hiểu khi không có tài công thì thuyền sẽ ra sao. Đa số là chạy lạc hướng. Chúng ta nhớ sau 1/11/1963, mấy ông tá ông tướng miền nam đá nhau, chỉnh lý nhau đưa đến mất lòng dân, và Việt Cộng xâm nhập vào xã hội miền nam.

Đám đông không chọn những gì hay nhất mà họ chọn những gì họ cảm thấy vui vẻ, hài lòng. Họ không chọn ứng cử viên giỏi mà chọn người ta nào nói lọt tai họ, hứa hẹn họ. Như mấy anh chàng đẹp trai đi tán gái, nói hay khiến mấy cô mê rồi khi lấy nhau về mới khám phá ra chỉ là tên lười biếng. Chính trị biến thành sân khấu, các chính trị gia biến thành những diễn viên, và bầu cử trở thành những sự thi đua về tài diễn kịch. Nền dân chủ biến thành một tấm gương phản chiếu đám đông mất phương hướng như chiếc tàu toàn là thuỷ thủ, không biết xem la bàn, sao trời. Đến khi một nhóm hợp nhau tạo dựng một bạo quyền. Và đám đông sợ hãi và sẽ mất tự do dưới bạo quyền.

Từ 1 năm nay, chính phủ pháp liên tiếp từ chức báo nguy là trong tương lai một chính quyền mạnh, dùng bạo lực sẽ lên thay thế để cải cách hay trấn an. Có thể là một chính phủ cực hữu, bạo quyền vì sau nhiều lần thay đổi chính phủ, người Pháp sẽ chán nản và bầu cho một Đảng cực hữu hay cực tả. Nền cộng hoà thứ 5 của Pháp quốc sẽ có nguy cơ thay đổi.

Mình không tin vào nền dân chủ nữa vì chỉ là một chiêu thức mị dân và quyền lực thật sự là do các đại Phú, công ty đa quốc gia nắm giữ. Họ lựa chọn ai dễ bảo để được ra ứng cử, đại diện cho quyền lợi của họ. Giúp họ làm giàu thêm qua các chính sách do họ vạch sẵn. Nhớ vụ mấy ông nghĩ sĩ không chịu bỏ phiếu, ông Musk kêu sẽ bỏ tiền ra cho ứng cử viên khác khiến ông ta phải trở về quốc hội để bầu cho chính sách mới của ông Trump.

1 tuần lễ sau khi ông Trump nhậm chức, ngoại trưởng Hoa Kỳ đến Panama bàn chuyện sử dụng lại con kênh Panama và công ty Mỹ sẽ có trách nhiệm này. Công ty nào đã được chính phủ Ukraine sang nhượng lại đất đai ngay. Máy bay và súng đạn của Hoa Kỳ vẫn tiếp tục nhận đơn đặt hàng. Theo tướng West Clark, 7 nước được hoạch định chiếm đóng ở Trung Đông. Ba tư vừa dẹp xong thì đến ông thần Venezuela vì có dầu. Bán cho Trung Cộng nên phải chận lại. Họ tung ra chiến dịch này nọ nhưng thật tế là dầu hoả. Anh có tài nguyên là các loại kênh kênh bò lại rỉa. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Lý do bắc Mỹ nói tiếng anh

Tại  sao Bắc Mỹ châu nói anh ngữ.

Bản đồ Mỹ châu với các tiếng nói ngày nay

Khi xưa học trung học, giờ lịch sử ông Tây nói về Mỹ châu và chửi tổ tiền ông ta đã để Mỹ châu lọt vào tay Anh quốc, thậm chí vùng Québec. Nghe nhưng chả hiểu rõ lắm. Sau này tụi con đi học trung học mình mò sách sử của chúng để đọc ké thì thất kinh. Mới hiểu tại sao ông Tây khi xưa chửi Tây bú xua la mua.

Anh quốc đã thắng Pháp quốc tại Bắc Mỹ nhưng tại sao vẫn để vùng Québec nói tiếng Tây như thời thế kỷ 18 từ 250 năm qua. Mình nhớ lần đầu tiên đi xem phim nói “tiếng pháp” vùng Québec của Gia-nã-đại ở Paris. Nữa tiếng đầu tiên mình chả hiểu gì cả, quay qua hỏi con đầm, mày hiểu gì nó cũng nhìn mình như bò đội nón, lắc đầu. Giọng nghe khó hiểu lắm thêm họ dùng từ ngữ thời cổ đại khi Tây chạy sang Mỹ châu nên ngọng. Có dạo mình có bắt được đài truyền hình Québec để xem và nghe tiếng pháp Gia-nã-đại nhưng được vài hôm thì mình Chán Mớ Đời. Tương tự nghe người Mỹ miền nam nói là lúc đầu ngọng cũng như họ nghe mình nói cũng như bò đội nón. 

Ngay ở Việt Nam đi về cùng Bình Định, Quy Nhơn là mụ vợ ngọng chả hiểu gì cả cũng như về Chùa Thầy, quê chồng cũng líu lưỡi chả hiểu gì. 

Những vùng đất Bắc Mỹ mà Pháp quốc tự xưng là của họ vào năm 1750:

Dấu chân của người Pháp chiếm đóng Châu Mỹ. Louisiane được gọi có nghĩa đất của nhà vua Louis, và cũng cho tên Saint Louis, hay Bâton Rouge, Détroit, hay Montréal (đồi núi của nhà vua hay dịch ra tiếng Việt là Hoàng Sơn). Còn Oregon từ “le fleuve aux ouragans) hay Vermont từ Mont Vert,…

Tò mò không hiểu lý do mấy ông Tây chiếm gần hết đất đai nhất là chủ quyền của mấy con sông chính của vùng Bắc Mỹ, rất quan trọng như Mississipi cho sự di chuyển khi xưa, khi chưa có xe lửa, để mất hết đất đai trong vòng 12 năm. Có thể thấy lạ một điều là người Pháp di cư sang đây ít hơn người Anh quốc. Theo thống kê thì vào giữa thế kỷ 18, năm 1750, xứ Tân Pháp (Nouvelle France) chỉ có độ 60,000 người Pháp trong khi các thuộc địa Anh quốc có hơn 1.2 triệu người đến từ mẫu quốc. Xem như gấp 20 lần. Như vậy đủ hiểu dân gốc Anh quốc đánh rấm một cái là mấy ông Tây chạy có cờ. 

Các sử gia cho biết Anh quốc chiếm đóng và thắng Pháp quốc vì dân số. Pháp quốc chỉ gửi có 16,000 người đến vùng St Lawrence Valley ngày nay vào đầu thế kỷ 18, và đến năm 1760 có tổng cộng 30,000 người Pháp di cư đến vùng này. Mình có kể vụ chính phủ pháp tuyển mấy cô gái ế ở các làng để gửi sang vùng này để kết duyên với đàn ông pháp di dân trước. Mà Tây gọi mấy cô gái này hay bà goá là “les filles du roi”. Trong khi đó các thuộc địa Anh quốc có đến 125,000 người thậm chí người đức có đến trên 100,000 người.

Người ta giải thích là Pháp quốc có các thuộc địa khác như các đảo ở vùng Trung Mỹ như Martinique, Guadeloupe, Haiti, kiếm tiền nhiều hơn là ở Québec và vùng Louisiana nên đa số người Pháp di dân sang các vùng này thay vì nơi xa xôi lạnh lẻo của Bắc Mỹ. Chính phủ pháp có nhà tù danh tiếng để dành cho chung thân khổ sai như Tây gọi “le Bagne” ở vùng La Guyane. Rất nổi tiếng qua cuốn sách “le Papillon”, khi Tây bắt tù người Việt đày sang đây, xem như đi không có ngày về. Nên nhớ dạo đó dân số Pháp quốc đông gấp hai Anh quốc, được xem là đông dân nhất Âu châu. Sau này Napoleon đem nướng hết ở ngoài mặt trận. Cho thấy có gì lạ ở đây. Trên nguyên tắc Pháp quốc phải cho di dân đi nhiều thay vì ít hơn Anh quốc.

Nôm na như người Việt khi xưa vượt biển sang Hoa Kỳ, Gia-nã-đại đa số là đàn ông nên sau này, có lực lượng người Việt đi theo chương trình H.O. Nên cộng đồng người Việt mới sinh sôi nảy nở ra nhiều như hôm nay.

Vào thời gian ấy, dân số Âu châu gia tăng rất chậm và nhưng kẻ cầm quyền hiểu rõ quyền lực đến từ người dân. Vì họ có thể trồng trọt và tham gia các cuộc chiến tranh không ngừng giữa các nước Âu châu. Do đó họ cẩn thận trong việc gửi các người dân đi xa. Đa số họ gửi những kẻ tội phạm như Anh quốc, gửi tù biệt xứ sang Úc Đại Lợi,…

Như Tây Ban Nha gửi 200,000 người sang Mỹ châu từ 1492 đến 1650, nhưng chỉ gửi có 400,000 vào thế kỷ 19 trong khi Bồ đào Nha gửi 400,000 và Pháp quốc chỉ gửi có 90,000 vào năm 1775. Xem như các nước Âu châu có thuộc địa đều giảm dân số di dân. Đa số người theo công giáo được đi. Lý do là mục đích của nhà cầm quyền là trục lợi càng nhiều càng tốt ở các thuộc địa. Chớ không có mục đích định cư người dân của họ, sống lâu năm. Ở Nam Mỹ, họ kiểm soát người dân sở tại để tìm bạc và trồng trọt như mía để làm đường chuyển về Âu châu. Ở Gia-nã-đại nhằm kiểm soát các lông thú, với người dân sở tại.

Ngược lại Anh quốc có vấn đề nhân mãn. Xứ này có mật độ dân số cao nhất Âu châu trước nạn dịch Hạch vào thế kỷ 14. Dân số Anh quốc gia tăng rất nhanh sau nạn dịch vào thế kỷ 18, dân số Anh quốc cao nhất Âu châu gây nên vấn đề thiếu đất đai trồng trọt.

Các nông trại tại Anh quốc, Đức quốc sản xuất cao lúa mì hơn các nước Tô Cách Lan, Ái Nhỉ Lan, và các nước tại Âu châu. Lý do kỹ thuật canh nông phát triển cao hơn các nước lân cận hay Pháp quốc,… ở quê mình, có cô em họ hàng năm chụp hình gặt lúa nhà, khi mình về quê có ăn cơm gạo của đất nhà trồng nhưng nay cô em kêu là để cho người khác trồng vì máy cày, và các nông cụ hiện đại được sử dụng thay thế cho người dân nên không cần nhân công nhiều. Nông dân phải ra thủ đô kiếm việc này nọ. Do đó người Anh quốc phát triển kỹ thuật canh nông nên ít cần nhân công nên phải tống khứ người dân sang Mỹ quốc, hứa hẹn cho đất như người Việt mình khi xưa, vua triều đình nguyễn kêu vào nam, chiếm đất Cao Miên. Người nghèo đi rất nhiều. Nói là mở man bờ cỏi thật ra chỉ cho đi để rãnh nợ.

Do đó tạo nên áp lực để người dân di cư đi nơi khác. Vào thế kỷ 17, di dân sang Hoa Kỳ là một lối thoát. Tương tự ngày nay, chúng ta thấy dân số toàn cầu lên trên 7 tỷ người, do đó mật độ dân số rất cao, để tìm đường sống người ta tìm cách đến Hoa Kỳ và các nước Âu châu. Nhất là Hoa Kỳ vì mật độ dân số rất ít. Đi mấy tiểu bang miền Bắc Hoa Kỳ thì dân số lưa thưa.

Người Anh quốc đến Châu Mỹ sớm hơn và đông hơn rồi từ từ sinh con đẻ cái nên dân số của họ gia tăng khác với người Pháp đến trễ và ít. Ngoài ra người Pháp đến Châu Mỹ rồi trở lại quê mẹ rồi chết như đa số người Pháp đến Việt Nam rồi về lại. Họ chỉ đến để kiếm tiền đem về pháp xây nhà xây cửa rồi chết tại quê nhà. Kiểu người Việt đi từ miền Bắc, lao động quốc tế để dành tiền về Việt Nam xây nhà to đùng ở làng.  Được biết dạo đó chỉ có 3,400 người Pháp định cư tại ven sông St Lawrence, tạo dựng thuộc địa mới.

Đa số các người di dân pháp là lính thú, người săn lông thú, linh mục đến truyền giáo cho dân sở tại. Do đó tạo nên sự mất quân bình nam nữ cho dân số. Người đi săn lông thú thì nay đây mai đó, khó mà có một cuộc sống bình thường với mái ấm gia đình. Tương tự người Việt vượt biên đa số là đàn ông, vì sợ đi nghĩa vụ và hải tặc nên khi định cư tại Hoa Kỳ cũng như Âu châu, nam đông nữ ít đưa đến tình trạng trai thừa gái thiếu. Đi nhảy đầm, một cô dù xấu đến cách mấy vẫn có cả chục anh bu theo như ruồi. Nên phụ nữ lên giá tuyên bố phi bác sĩ bất thành phu phụ. Đến khi chính quyền Mỹ cho các gia đình H.O. Định cư thì tình trạng này mới quân bình lại nhất là ngày nay, người Việt có thể về Việt Nam cưới vợ.

Triều đình pháp cho phép người Pháp ở Gia-nã-đại có thể lấy vợ người địa phương nhưng vấn đề là các bà vợ của mấy bộ lạc này, không thích đời sống một mái nhà tranh với 2 quả tim vàng như người Âu châu mà họ sinh hoạt sinh sống với người bộ lạc nên ngày nay có một bộ lạc ở Gia-nã-đại mang tên Métis (lai), hậu duệ của các cuộc hôn nhân Tây và người sở tại. Ngoài ra các cuộc hôn nhân có vấn đề bệnh hoạn do người da trắng mang theo, làm chết người dân sở tại khá nhiều.

Mình có kể vụ triều đình pháp có gửi đâu 800 phụ nữ pháp, ế chồng hay giá được gọi là filles du rồi sang Gia-nã-đại để lấy chồng sinh con đẻ cái giúp nhà vua cai quản vùng đất xâm chiếm Bắc Mỹ. Mấy bà này sang là lập gia đình ngay nên bắt đầu sản xuất Tây con bà đầm con nên dân số người Pháp gia tăng nhưng quá trễ. 

Dân số di dân từ Pháp quốc và Anh quốc 

Ngược lại người đến từ Anh quốc gồm các người chạy tỵ nạn. Về tôn giáo như những người Puritan không đồng ý với đường lối của nhà thờ Anh quốc và di cư toàn gia đình họ hàng. Và người trưởng tộc được nhận đất đai tùy theo dân số của mỗi tộc. Kinh tế của người Anh quốc thường là về canh nông nên dễ dàng định cư và hấp dẫn chiêu dụ các người Anh quốc đến mỹ châu. 

Kết quả cho thấy thời đó một phụ nữ pháp cho 10 ông Tây trong khi 1 phụ nữ Anh quốc cho 1.5 ông Anh quốc. Đa số phụ nữ Anh quốc lập gia đình nên số lượng Người gia tăng. 

Quân đội Anh quốc và Pháp quốc tại Châu Mỹ 

Tổng số người di dân từ các nước Âu châu sang Mỹ châu

Trung bình mỗi cặp vợ chồng ở Tân Pháp (nouvelle france) có từ 6-9 người con trong khi Tân Anh quốc (new england) con số từ 7-10 người con. 40% trẻ em chết tại Tân pháp trong khi chỉ có 10-30% chết tại Tân Anh quốc. Nghĩa là chỉ có 5 đứa trẻ sống sót tại Tân pháp quốc và 7 tại Tân Anh quốc. Chỉ cần 2 thế hệ là Tân Pháp quốc có 6 trong khi Tân Anh quốc có đến 12.

Người Anh quốc sang Mỹ châu để buôn bán, khai thác gỗ, da thú và được cấp đất. Tưởng tượng mấy chục đời tổ tiên làm tá điền nay được khuyến khích đi đến nơi được cho đất để tự nuôi tự sống như thời kinh tế mới. Người dân nghèo ở ngoài Bắc được chiêu dụ vào nam được đất đai của bọn ngụy quân ngụy quyền bỏ lại nên thiên hạ bỏ làng đi rất nhiều. Với sức người sỏi đá cũng thành cơm nên sau 50 năm họ có cuộc sống khá chớ ở lại ngoài Bắc chỉ có cặp đất mà ăn. 

Do đó tư nhân tự hùn tiền thành lập các công ty để đưa người sang mỹ châu rồi khai thác trả nợ. 

Trong khi đó tại Pháp quốc thì triều đình kiểm soát lượng di dân. Điển hình các người theo đạo tin lành (huguenot) không được di dân, chỉ có người theo công giáo mới được đi nên sau này người theo đạo tin lành chạy qua Thụy sĩ. Trong khi người Pháp đến mỹ châu thì chỉ làm ruộng hay đi bắt thú để lột da thú gửi về mẫu quốc. Triều đình cũng không cho đất đai như triều đình Anh quốc nên không ai hồi hởi xin đi, nhất là phụ nữ nghe vào rừng săn thú thì Chán Mớ Đời. Do đó người Pháp tuy chiếm đất đai nhiều nhưng không tiến thêm về phía Tây vì thiếu người. Trong khi người Anh quốc thì cứ tiến dành đất để trồng trọt. 

Người Anh quốc trồng lúa mì nên tương đối dễ nên gia tăng việc đồng áng vì không cần nhân công lắm nên khi triều đình cấp phát đất đai thì dân tình kéo nhau sang Mỹ châu để làm cuộc cách mạng gia đình thoát kiếp tá điển làm công cho địa chủ nên cả 100,000 ùn ùn chịu say sóng để qua đây trong khi người Pháp thì săn bắn, lột da thú thì thường họ nhờ người sở tại, da đỏ làm chuyện này rồi trao đổi chuyển về Pháp quốc. 

Trong khi tại các thuộc địa Tây Ban Nha thì ưu tiền cho việc đào mỏ kiếm vàng bạc nên cần nhân công đưa đến tình trạng bắt nô lệ dân sở tại hay phi châu. Tương tự các đồn điền trồng bông Gòn cũng cần nhân công nhiều ở miền nam nên ít được người pháp muốn di dân. 

Triều đình pháp không gửi lính nhiều sang Mỹ châu vì biết khó thắng với Anh quốc tại đây. Họ mong thắng ở Âu châu thì sẽ bắt buộc Anh quốc nhượng bộ. Thêm nữa Anh quốc trở thành cường quốc về hàng hải nên có thể kiểm soát đường đi trên biển. Ngoài ra triều đình pháp lỗ tiền thất thu ở Gia-nã-đại trong khi các thuộc địa Trung Mỹ đem lại lợi nhuận cho người Pháp nhiều hơn. 

Cho thấy Anh quốc thắng Pháp quốc tại mỹ châu khiến Bắc Mỹ ngày nay nói tiếng anh thay vì tiếng pháp. 

Được biết khi xưa triều đình sa hoàng hay các nước Âu châu nói tiếng pháp nhưng ngày nay nhất là vào thế kỷ 21 khắp thế giới mọi người đều học tiếng anh và sử dụng tiếng anh trong khoa học , thương mại và giao dịch. 

Lịch sử cho thấy cách mạng nông nghiệp khởi đầu tại Anh quốc sớm hơn. Mấy ông bà ăng Lê sử dụng máy cày sớm nhất khiến hàng ngàn tá điền thất nghiệp nên đua nhau sang miền đất hứa, tạo dựng giấc mơ Châu Mỹ. Từ đó các thuộc địa của Anh quốc phát triển xuống miền nam.

Ngoài ra nền Hành chánh của Anh quốc tại các vùng đất mới đa dạng hơn. Có nhiều tôn giáo và ý kiến cá nhân tại thuộc địa mới. Sau khi chiếm đóng Gia-nã-đại, Anh quốc đuổi một thiểu số người nói tiếng pháp ra khỏi Acadia nhưng không thực hiện điều này tại Québec. Lý do là không muốn tàn phá nền kinh tế do người Pháp thực hiện tại đây và chiến tranh tốn Tiền. Thêm mất đánh thuế họ nên Anh quốc để yên nhưng thu thuế. Ngoài ra sự nổi loạn tại 13 thuộc địa đang bùng nổ và cuộc cách mạng của  người Mỹ chống lại thuế của nhà vua Anh quốc. ( còn tiếp Alberta muốn độc lập).

TB: lý do là các giáo hoàng nhà thờ Thiên CHúa giáo sang Hoa Kỳ không được mời nói chuyện tại quốc hội Hoa Kỳ trong khi ông Dalai Lama được mời dù Trung Cộng phản đối? Sau khi giúp người Mỹ đánh thắng quân đội Anh quốc, tướng người Pháp tên Lafayette, kêu các ông sẽ xây dựng một đất nước hùng cường, với điều kiện đừng cho ông đức giáo hoàng từ Vatican vào quốc hội. Ông ta đã thấy sự nguy hiểm của tôn giáo dính vào vụ cầm quyền.

 Ai buồn đời thì đọc Altman, Ida and Horn, James (eds) (1991), 'To Make America': European Emigration in the Early Modern Period, University of California Press (Berkeley).

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Thành phố - vườn Decoux, Đà Lạt

 

Nhớ khi xưa, mình hay lên chơi với một chàng người Huế lớn hơn mình hai tuổi ở, gần trường Trần Hưng Đạo. Anh của anh chàng là giáo sư trường Trần Hưng Đạo nên được cấp căn nhà mà người lớn Đà Lạt khi xưa hay kêu nhà Đờ Cu. Lớn lên thì học lịch sử cận đại của Việt Nam mới biết tên chính thức của khu vực này mang tên ông đô đốc Jean Decoux. Ông này trong thời đệ nhị thế chiến, được thống chế Pétain, chính quyền Vichy, cho đảm nhiệm vai trò toàn quyền Đông Dương, có bà vợ đầu bị tai nạn xe cộ chết tại Đà Lạt và di hài được chôn ở Domaine De Marie. Ai buồn đời ghé thăm bà một tị. Mình về Đà Lạt có ghé thăm mộ bà ta. Để tìm lại chút gì của lịch sử Đà Lạt đã được người Pháp xây dựng. Bà vợ có công xây dựng Domaine de Marie. 

Mình nhớ đến căn nhà này đẹp, phía sau nhà trên đồi nhìn đẹp lắm, nhìn thấy núi Bà, có cây thông và họ cưa mấy cây thông từng khúc để làm ghế ngồi sau vườn khiến mình mơ đến một ngày nào, được ở trong căn nhà như vậy. Hình ảnh căn nhà này đeo đuổi mình tới giờ. Mình tìm tài liệu về khu nghỉ dưỡng này được thành lập với mục đích cho người Pháp và Âu châu lên Đà Lạt vào mùa hè để nghỉ mát. Họ mướn 3 tháng hè từ chính quyền không nhớ bao nhiêu nữa. Khi xưa có đọc nhưng không ghi xuống nay lười đi tìm. Hoặc nếu có khả năng thì mua và được trả góp vì nhà ở khu này dành cho người Pháp có lợi tức thấp.

Hôm nay ông thần số 4, bổng nhiên tìm được tài liệu của vùng này nên gửi cho mình nên ghi lại những gì đọc và biết về chỗ này vì ngày nay trở lại Đà Lạt vào khu vực này thì cứ như Từ Thức về quê. Cái hồ Vạn Kiếp khi xưa đã được lấp để xây nhà. 10,000 kiếp nhưng chưa đầy một kiếp người đã được Việt Cộng cho banh ta lông. Hình như mình đã đọc tài liệu này rồi khi xưa nhưng chỉ lướt qua. Nay thì đọc kỹ hơn nên ghi lại đây.

Mục đích của công trình xây nhà nghỉ dưỡng để giúp phụ nữ, con nít và bệnh nhân, đoán là người Pháp không chịu đựng nổi thời tiết, khí hậu khắc nghiệt của vùng nhiệt đới, lên đây để nghỉ dưỡng hầu giúp họ lấy lại sức. Mình có một cô bạn đầm thân khi xưa vì mẹ cô ta được sinh ra tại Nam Định, ông bà ngoại sang Việt Nam làm việc. Bà ngoại là giáo viên còn ông ngoại làm cho sở thuế. Mẹ cô ta có kể cho mình khi xưa bà ta lên Đà Lạt vào mấy tháng hè. Sau này cô bạn ghé Đà Lạt để đi lại con đường của mẹ kể khi xưa thì chới với vì mấy tấm ảnh chụp của mẹ, ông bà ngoại khi xưa không tìm ra nơi chốn được. Cô ta cũng có về Nam Định nhưng cũn không tìm được tông tích căn nhà nơi bà mẹ sinh ra.

Để giải thích lại vì đã có ghi một trong những bài mình kể về sự thành lập của Đà Lạt. Người Pháp, cho thành lập Đà Lạt làm khu nghỉ dưỡng cũng như dự định sẽ biến Đà Lạt làm một trung tâm hành chính của Đông-Dương. Xây dựng Đà Lạt rất chậm vì ngân sách của sự việc xây dựng đường rày xe lửa từ Phan Rang lên Đà Lạt rất hao tốn.

Vào thời đó, khí hậu nhiệt đới khiến người Pháp không quen và bệnh tật nhiều nên thường mỗi năm người Pháp được bổ sang Việt Nam làm việc, được trở về Pháp quốc, nghỉ dưỡng cũng như binh lính bị thương được điều dưỡng. Có khi họ ghé lại Nhật Bản cũng như Hương Cảng để điều trị nên họ mới đột phá tư duy xây dựng khu nghỉ dưỡng ở Đà Lạt. Thật ra họ cũng có tính làm các nơi khác như Bà Nà, Ba Vì,… hồi cuối năm ngoái, mình có ghé Ba Vì ở lại vài ngày, trên núi cao nên mát mẻ như Đà Lạt xưa.

Trong thời gian chiến tranh thế giới thứ 2, thì nước pháp đầu hàng Đức quốc xã sau 7 ngày, thì Pháp quốc được chia làm hai, phần phía Bắc do Đức quốc xã chiếm đóng và phần miền nam do thống chế Pétain cai quản. Đông-Dương vẫn được chính quyền Pétain cai quản nên đô đốc DECOUX, chỉ huy hạm đội Pháp quốc tại Á châu được ông Pétain cho làm toàn quyền Đông-Dương.

Vì chiến tranh nên người Pháp tại Đông-Dương không tiện về pháp vì quê họ bị Đức quốc xã chiếm đóng nên họ cho xây dựng thêm thành phố Đà Lạt và xây dựng thành phố DECOUX trong mục đích giúp đỡ các gia đình người Pháp đông con và ít thu nhập. 

Nhằm giúp đỡ người Pháp với tài chánh không nhiều có thể có một ngôi nhà nhỏ để nghỉ dưỡng. Còn dân có tiền thì ở các biệt thự ở đường Trần Hưng đạo hay Yersin. 

Chương trình xây cất được dự định như sau, độ 30 căn sẽ được xây vào cuối năm 1942, và 20 căn khác sẽ được tiếp tục xây vào năm 1943. Nói chung các căn nhà này sẽ được trang bị điện nước và bàn ghế loại bình thường. 

Phần màu xanh trên bản vẽ được xây dựng. Thấy hồ Vạn Kiếp, nơi dùng để chứa nước mưa. Đà Lạt khi xưa có những hồ như vậy để hứng nước mưa để tránh ngập lụt. Như hồ Saint Benoit (Mê Linh), Tổng Lệ, hồ Đội Có,… Ngày nay họ lấp hết nên khi mưa là ngập, khiến dân Đà Lạt cất tiếng hát: “Đà Lạt mùa này có những cơn mưa,..” họ xây nhà xong thì trồng cây để giữ đất nếu không mưa trôi hết gây thiệt hại đến các căn nhà. Nay mình thấy Đà Lạt khi mưa, họ cho xem đất bùn kéo nhà sụp khắp nơi vì không trồng cây giữ đất và nước.

Gia đình đông con. Giá mướn từ 50 đồng đến 70 đồng mỗi tháng tùy theo loại nhà. Họ dành đất cho 50 căn, mỗi lô độ 1,200 mét vuông, cho ai có thể mua với giá 1,500 đồng nếu hội đủ điều kiện như là đóng thuế 20 đồng và không có nhà cửa gì ở Đà Lạt. (mình nói đây đồng bạc đông dương có giá trị bằng 10 quan pháp vào thời điểm đó. Do đó người Việt giàu có cho con đi du học rẻ hơn là cho lên Đà Lạt học trường Tây ở nội trú. ) mỗi căn xây xong bán với giá 10,500 đồng Đông-Dương nên mình đoán là họ đặt cọc 10% rồi ngân hàng cho mươn số tiền còn lại.

Quy luật của khu vực này là sau khi mua thì không được bán lại trong vòng 10 năm ngoại trừ trường hợp bất khả kháng và được cơ quan hành chánh chấp thuận. Không được cho thuê nếu không có sự đồng ý của nhóm quản lý. Họ cấm không được sở hữu quá một lô đất. Thành phố Đà Lạt sẽ bảo đảm gắn điện và nước uống bởi công ty Bornes-Fontaines. Một bồn nước, citerne 60 m3 nước sẽ do chủ nhà đào sau khi mua để dự trữ nước để dùng thêm. Chắc là hứng nước mưa để làm gì đó. 

Nếu mình không lầm nhà anh quen thuộc loại nhà này, nhớ có cầu thang đi lên như vậy và ngồi nơi verrandah. Nhà trên cao ở dưới như nhà sàn để đựng đồ. Làm nhà kiểu này không sợ bị nóng và ẩm. Đà Lạt tỏng nhà có màn bị ẩm nên người thượng đã làm nhà sàn để tránh trường hợp này.

Mình không biết họ xây được bao nhiêu căn vì thế chiến xảy ra rồi Nhật Bản đảo chánh mấy ông Tây bà đầm nên dẹp tiệm luôn vụ này. Sau này trường trung học Trần Hưng Đạo để mấy căn nhà của khu vực này cho các giáo sư của trường ở. Trong thời chiến tranh khu vực này ban đêm có Việt Cộng nằm vùng hoạt động. Nên ngay đường Phan đình Phùng, góc gần Mả Thánh có lô cốt canh gác, tối giới nghiêm, họ kéo dây kẽm gai lại, kiểm soát.

Nhìn bản thiết kế thì phần được tô màu đỏ dành cho chính quyền và màu xanh để cho người Pháp bình thường. Mình đoán chỉ có một số màu đỏ được xây cất, sau khi Tây về nước thì dùng cho các giáo sư ở với gia đình.  

Từ thành phố chạy ra mả thánh, qua đường Tôn thất Thuyết rồi chạy về hướng trường Trần Hưng Đạo. Sân vận động của trường đều được Tây xây dựng. Ông cụ mình đi lính Ngự Lâm Quân, thường đóng ở đây khi vua Bảo Đại lên Đà Lạt đi săn hay chơi gái. 

Có nhiều loại nhà như ở Hoa Kỳ khi họ xây dựng khu dân cư ở mới như khu vực mình ở có đến 5 kiểu nhà, thường thì tương tự phía trong nhưng họ thiết kế khác một chút về diện tích, thêm phòng ngủ hay phòng tắm này nọ. 

Có nhiều loại kiểu mẫu mình liệt lên đây cho bà con tham khảo. Nếu trí nhớ mình không lầm thì căn nhà anh chàng quen thuộc loại A1. Vì nhớ ngồi verrandah với khúc gỗ được dùng làm ghế. Rất được sơ nhưng rất thích không cảnh với mấy cây thông xưng quanh. 

Đang đọc tài liệu khác sẽ kể sau. (Còn tiếp)

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn