Di dân lậu và biểu tình



Lần đầu sang Hoa Kỳ chơi thì điều khiến mình ngạc nhiên nhất là ra đường mình không phải đem theo giấy tờ tùy thân, khác với ở Âu châu lúc nào cũng có cái ví với giấy tờ vì lâu lâu cảnh sát Tây chận trong métro hỏi giấy tờ. Vào khách sạn họ cũng không hỏi giấy tờ chỉ đưa thẻ tín dụng là xong om. Ngày nay có nhiều lừa đảo nên họ mới hỏi thẻ căn cước hay bằng lái xe để xác nhận thẻ tín dụng của mình.


Đi chơi trên núi không có Internet nhưng khi đến khách sạn thì thất kinh khi thấy khắp nơi trên xứ Hoa Kỳ thiên hạ xuống đường, cản trở nhân viên di trú bắt mấy người di dân lậu. Thấy tội họ vì cũng phải cầm cố sổ đỏ vay mượn mới vượt qua biên giới đến Hoa Kỳ. Bây giờ bị dẫn độ về nước thì tiền đâu trả nợ. 


Họ ra đi vì miếng cơm manh áo, người cầm quyền xứ họ chỉ biết tham nhũng vòi tiền nên họ phải ra đi như người Việt sau 75. Vợ mình và hai người em vượt biển đến Nam Dương và Mã Lai. Trước khi định cư tại pháp và Hoa Kỳ. Kể cảnh sát mã lai và Nam dương kéo tàu ra ngoài khơi nên tài công phá máy làm chìm tàu để được lên bờ. Kêu cảnh sát mã lai hung dữ này nọ. Dạo ấy mã lai có vấn nạn mã cộng cũng kháng chiến trường kỳ nên họ rất sợ Hà Nội cài người sang để móc nối. Nhìn lại thì cảnh sát mã lai chỉ làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia của họ. Và bị lên án là gian ác. 


Sau đó người Việt vượt biển hay di tản đều đợi có gia đình người Mỹ nào bảo lãnh mới được đi định cư tại Hoa Kỳ. Ai có thân nhân đi trước thì được anh chị bảo lãnh như trường hợp vợ mình. 


Người Việt chúng ta đến Hoa Kỳ được là nhờ lòng tốt của người Mỹ đứng ra bảo lãnh trong thời gian đầu như hai người em của mình được ông bà Cayla bảo trợ vì mình còn sinh viên nên khó bảo trợ lắm. Nếu không có người bảo trợ thì ở trại tỵ nạn mút mùa lệ thủy. 


Sau này nhớ ơn ông bà Cayla mình có cho một gia đình tỵ nạn gốc Syria ở miễn phí mấy tháng khi họ mới sang. Sau họ dọn đi tiểu bang khác có người gốc Syria nhiều hơn. Hồi mới sang Hoa Kỳ mình phụ giúp sinh viên chống nạn cưỡng bách hồi hương các người vượt biển không có ai bảo trợ. Có người tự tử mỗ ruột trước Phước Lộc thọ mà không chết. Chắc đúng lúc ông Thọ có mặt ở đó. 


Thấy trên mạng người Mỹ chửi bới nhau. Bên binh chính sách cưỡng bách hồi hương và bên chống. Người Việt mình cũng nhảy ra bênh và chống nên chửi nhau loạn cào cào, quên khi xưa mình cũng từng đến bờ Mã Lai, Thái Lan và Nam Dương không có chiếu khán, bất hợp lệ. 


Nhưng khi họ đưa biểu ngữ “NO KING”  được xem là chính trị hoá, chả có thương người di dân lậu gì cả. Theo tài liệu thì thời tổng thống Clinton, họ trục xuất 12 triệu người di dân lậu. Thời ông Obama thì chỉ có 3 triệu người. Do đó không thể nói Đảng dân chủ không thi hành cưỡng bách hồi hương hay nhân đạo gì cả. Đúng hơn là khi người di dân lậu bị bắt tại biên giới thì được trả về, xem như đã dẫn độ họ về lại biên giới, ít vụ ICE lùng bắt như bây giờ.


Bill Clinton’s administration deported approximately 12 to 12.3 million people between 1993 and 2001. However, the vast majority—about 93% (roughly 11.4 million)—were classified as “returns,” meaning these individuals generally left the U.S. voluntarily at the border rather than through formal removal proceedings. The number of formal removals (forced deportations with legal consequences) was much lower. These figures include both voluntary returns and formal removals, so the number of actual forced deportations was only a small fraction of the total.


Mình có kể là chính phủ Trump thi hành các chính sách đã được các think tank cực hữu của Hoa Kỳ đề xướng từ lâu. Lý do là chính trị chớ không phải người Mỹ cả hai bên yêu thương hay ghét người di dân lậu. Họ bắt di dân lậu ở chỗ các triệu phú, ông ta bà lớn như Obama, Clinton có nhà nghỉ hè như Martha Vineyard  Di dân lậu lãnh lương thấp hơn và chịu khó. 


Hồi sáng, gặp ông thợ quen kể, tuần rồi đang làm việc trên công trường, bổng nhiên la migra đến, 60 nhân viên đang làm trên công trường bỏ chạy tá lả khắp nơi.


Năm 1986, khi mình sang Hoa Kỳ lần đầu thì tổng thống Reagan mới ký luật ân xá các người di dân lậu. Dạo ấy tiểu bang California được xem là tiểu bang thiên cộng hòa. Từ khi có lệnh ân xá thì các tiểu bang lớn như new York, California chuyển hướng sang khuynh hướng dân chủ như Cali. Từ 30 năm nay tiểu bang Cali có đến 70% cử tri dân chủ nên ai mà theo cộng hòa thì chả muốn đi bầu nữa. Vì biết trước kết quả. 


Theo mình hiểu thì Đảng dân chủ cho di dân lậu đến các tiểu bang lớn như Texas, Arizona, Florida nói chung là các tiểu bang thiên cộng hòa. Họ cấp bằng lái xe hay căn cước cho người di dân lậu. Trước kia di dân lậu không có bằng lái xe nhưng sau này các công ty bảo hiểm lobby nên Đa số các tiểu bang thiên dân chủ đều cho phép di dân lậu thi bằng lái xe hay nộp đơn xin thẻ căn cước. Có mấy người di dân lậu xin TIN số đóng thuế. 


Có bằng lái xe cứ đưa ra để bầu dù không phải công dân. Nay Cali ra luật không được hỏi thẻ căn cước thì ai muốn bầu là bầu. Thế là Đảng dân chủ đắc cử nắm hết quyền lực tiểu bang và liên bang. Xem như Đảng cộng hòa sẽ không bao giờ nắm quyền nữa. Hoa Kỳ sẽ chỉ còn một Đảng. Còn Đảng cộng hoà chỉ chửi bới cho vui vì không có đa số như hiện nay ở Cali 70% cử tri thuộc Đảng Dân Chủ. Cứ tưởng tượng 4 năm nữa, khắp các tiểu bang trên Hoa Kỳ đều có 70% cử tri bầu cho Dân Chủ. Khỏi mất công đi bầu. Nền Dân chủ có thể bị mua chuộc hay chơi mấy trò này.


Chúng ta nghe đến các tội phạm này nọ. Việc này có, như ông Mễ nuôi ong kể, 60 năm trước, bố ông ta giết người ở Mễ, trốn qua Mỹ, lấy vợ đẻ ra ông ta. Hay những người cầm cố sổ đỏ để mua đường chạy qua Hoa Kỳ. Họ sẵn sàng làm bất cứ việc gì để trả nợ vì ở quê nhà, dân cho họ mượn tiền có thể xiết nhà, đuổi cổ gia đình họ ra khỏi. Do đó họ có thể làm chuyện ác như giết người, trồng cần sa như người Việt nói Máu Lạnh. 


Nói chung người di dân lậu rất im tiếng không la lối, làm ồn vì họ biết ở lậu. Do đó mình đoán những người cầm cờ chạy vòng vòng là dân hợp pháp, có thể được trả tiền để bạo động.


Theo những gì mình đọc trên các trang của think tank cực hữu thì họ tìm cách dẹp vụ để người di dân bất hợp pháp không được bỏ phiếu. Nhớ ông Obama có ra chương trình DACA hợp thức hóa các người con di Dân lậu mà Đảng Cộng hòa chống là vì như vậy số người này sẽ dồn phiếu cho Đảng dân chủ. Chả có phải nhân đạo gì cả, họ chỉ muốn được đa số để kiếm chác, làm giàu thôi.


Chính trị là nơi họ tranh dành quyền lợi của hai Đảng nên họ cò mồi xúi chúng ta tham dự chớ chả có ai để ý đến quyền lợi của chúng ta. Nếu không vì chính trị thì không có mấy vụ xuống đường. Đập phá để thương lượng với nhau. Đảng dân chủ cấp bảo hiểm cho di dân lậu để dành cử tri bỏ phiếu sau này. 


Di dân lậu thì đi làm và rất chăm chỉ để có tiền gửi về giúp gia đình ở quê nhà. Họ không đóng thuế do đó có nhiều quốc gia khuyến khích dân họ nhập cư lậu vào Hoa Kỳ. Lao động tốt gửi tiền về quê hương là chùm khế ngọt. Khi đau ốm, sinh đẻ thì chạy vào nhà thương được chữa bệnh miễn phí, do đó y phí tại Hoa Kỳ đắt là vì vậy.


Nay họ cấm những người đến từ nhiều quốc gia viện lý do là an ninh nhưng thật ra nhiều người đi du lịch rồi trốn luôn ở lại. Có ông hướng dẫn viên người Karzachstan kể là cô em du lịch hay đi học sang Hoa Kỳ rồi ở lại. Lấy ai đó người Mỹ hợp thức hóa giấy tờ. 


Cách đây đâu 10 năm mình chạy đi mua đồ thì thấy thiên hạ la hét biểu tình nên bò lại xem thì tá hỏa tam tình. Mấy ông gốc Mễ kêu Cali là của Mễ Tây cơ, phải trả lại cho họ. Họ cầm cờ Mễ chạy lòng vòng. Như người Việt cầm cờ Việt Nam Cộng Hoà chạy ngoài bolsa. Vài hôm nữa, chắc bên Tây Ban Nha lại có người xuống đường kêu Cali do người Tây Ban Nha phát hiện ra, phải trả lại cho Tây Ban Nha tương tự Mễ Tây CƠ do người Tây Ban Nha chiếm đóng. Chán Mớ Đời 


Vấn đề di dân lậu không giải quyết ngày nay thì sau này sẽ gặp nhiều vấn đề như hưu trí của họ. Ai nuôi họ, sẽ trở thành gánh nặng cho Hoa Kỳ khi dân số giảm. Do đó, người Mỹ muốn đuổi một số về nước của họ nhất là người già. Ngay chính người Mỹ về già sẽ có vấn đề hưu trí vì ngân sách tham thụt. 


Khi họ thành lập quỹ an sinh xã hội, trung bình người Mỹ chết ở độ tuổi 63.5 nghĩa là chết 18 tháng trước khi nhận được tấm ngân phiếu an sinh xã hội đầu tiên. Nay với y khoa tân tiến, người Mỹ sống dai đến 75 tuổi cho đàn ông, 82 tuổi cho phụ nữ nên có vấn đề thâm thủng ngân sách. Nay lại cộng thêm mấy người di dân lậu phải nuôi khi về già là ngọng.



Mình có nói chuyện với nhiều người di dân lậu. Họ nói làm tiền để gửi về nước xây nhà để mai sau họ về hưu. Vấn đề là con cháu lớn lên quen nước quen cái ở Hoa Kỳ nên không muốn về quê hương. Thế là họ ngọng, xây nhà để không hay để cho em út ở còn họ chui rúc vào nhưng căn hộ chật chội của con cháu. 


Mình thấy thiên hạ chửi bới nhau nhưng ít ai nói đến đem người di dân về nuôi hay bảo lãnh như khi người Việt tỵ nạn được người Mỹ bảo lãnh. Chỉ chửi bới hay bênh vực cho sướng miệng vì bảo lãnh là bao nhiêu chuyện như bảo hiểm, nhà cửa này nọ,… cho thấy muốn trở thành một người Mỹ tốt rất khó.


Hoa Kỳ cần giải quyết vấn nạn di dân lậu để khỏi bị hậu quả lớn trả hưu trí, bảo hiểm cho những người ở lậu sau này. Chửi bới nhau chả giải quyết vấn đề. Hy vọng họ sẽ thống nhất ở điểm nào để chuẩn bị cho tương lai. 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Du lịch tại Tajikistan

 

Kỳ này đi chơi được 3 quốc gia trong vòng 3 tuần lễ nên chạy như giặc. Thằng con kêu gia đình mình như các người du mục, mỗi ngày chạy mấy trăm cây số, thay đổi chỗ ở. Vấn đề mấy xứ Trung Á ít có du khách nên ít hãng hàng không có chuyến bay vào nên chỉ có chuyến của công ty Thổ Nhĩ Kỳ là chịu vào mà họ chơi khăm là chỉ bay vào buổi chiều một chuyến mỗi ngày, đến thủ đô Dushanbe vào lúc 1 giờ sáng. 

Phi trường Dushanbe

Qua Hải quan xong, người Mỹ không cần chiếu khán thì bước ra cổng thì cảnh tượng khiến mình nhớ lại lần đầu về lại Sàigòn sau gần 20 năm. Người dân sở tại đi đón thân nhân đông như quân Tajik đứng đầy trước cổng láo nháo kêu om xòm vào lúc 2 giờ sáng. Phi trường quốc tế nhưng thấy nghèo. 


Thấy anh hướng dẫn viên đứng đợi là vui rồi. Anh ta kêu tài xế chạy xe đến rồi đưa về khách sạn. Bảo vệ đem cái kính rà dưới xe xem có gài chất nổ khiến mình hơi ớn trước khi mở cổng cho vào. Khi xứ này dành độc lập thì có nội chiến vì có nhóm muốn thành lập nền cộng hoà hồi giáo, bị ảnh hưởng của xứ ba tư bên cạnh. Mất 5 năm mới huề cả làng nên chắc vẫn còn đám cực đoan.


Vào lấy phòng xong bò lên giường ngủ. Mụ vợ cả 25 tiếng không ngủ cứ càm ràm chửi bới mình. Ác ôn đi chi mà xa rứa. 

Cung Navruz quốc tế nơi các hội nghị được họp tại đây phía trong rất đẹp


Độ 9 giờ sáng mình thức giấc đi  xuống nhà hàng ăn điểm tâm trong khi mụ vợ ngáy. Chiều mụ vợ thức giấc tươi tĩnh lại đi bộ qua bên cạnh có Chaykhana, quán trà nhưng bán thức ăn ghé lại ăn thức ăn địa phương lần đầu tiên vì điểm tâm ở Hyatt đã mỹ hóa nhiều ngoại trừ vài món lặt vặt. 

Món cổ cừu ăn rất đỉnh. Họ nằm cạnh Ba Tư nên ăn hành khá nhiều

Xứ này Đạo hồi nên họ nấu ăn theo phương thức halal nên không  để tủ lạnh qua đêm. Họ nấu trong ngày, bán hết thì thôi. Mình vào buổi chiều nên một số thức ăn đã bán hết hồi trưa. Mình hỏi món gì ngon, anh phục vụ kêu món gì cũng ngon. Mình hỏi anh ta đề nghị các món ngon nhất. Anh ta chỉ thực đơn viết bằng mẫu tự cyrilic là mình ngọng, biết đọc vài mẫu tự thôi chớ không hiểu. Anh ta giới thiệu món này món nọ rồi mình kêu. Hai phút sau anh ta chạy ra kêu món này hết rồi, kêu món khác thì hai phút anh ta chạy ra kêu hết rồi nên đành nói còn món gì thì đem ra. Sau đó mình hỏi có wifi không thì kêu không có nhưng anh ta đưa điện thoại và cho mình hot spot để vào Internet. Được cái là đồ ăn rất ngon. 


Lần đầu tiên ăn được món cổ cừu hầm. Mình thích bánh mì của họ nhất là loại chua. Mình để ý loại bánh mì có rắc mè thì chua chua như sourdough ở Hoa Kỳ. Mình trả tiền bằng American Express là cha con ngọng kêu tiền tươi thôi. Mình đưa đô La thì họ đổi thối lại tiền bản địa. Ra về anh phục vụ xin chụp tấm ảnh của thẻ American Express vì chưa bao giờ thấy. Chỉ cho chụp phía trước không có số. Nói cho ngay là thẻ tín dụng American Express ít được nhận, nên phải đem theo Visa. Loại không bị chặt tiền hối đoái.

Dân mấy xứ này thích kfc


Sau đó hai vợ chồng và thằng con lết bộ dọc đại lộ chính của thủ đô Tajikistan cũng được 5 dặm. Về khách sạn ngủ. Sáng hôm sau, sau điểm tâm thì xe đến đón chở đi viếng công viên quốc gia Shirkent. Đi bộ lòng vòng xem mấy cây mận. Mùa này là mùa trái cây nên thấy nhiều trái apricot. Mình nhận thấy trái ở đây nhỏ hơn bên mỹ nhưng rau cải rất tươi ăn thấy khác hương vị. Chạy xe trên đường, đi ngang các vườn trái cây, thấy dân tình ngồi bán ở lề đường. Leo núi cho mụ vợ giãn cốt. 

Mụ vợ leo núi cũng lết được lên 9,598 cao bộ

Ngày hôm sau là hơi mệt vì đang ngủ thì con gái nhắn tin trễ chuyến bay, phải bay qua Uzbekistan rồi lấy xe taxi qua biên giới nên lớ ngớ ngủ không đủ giấc.


Sáng hôm sau, họ cho xe đưa đi viếng  viện bảo tàng quốc gia thì thất kinh vì thấy cái tượng Phật đang nằm không nhớ năm nào nhưng họ tình cờ đào bới địa điểm tu viện Phật giáo Ajina teppa. Sau đó thì viếng cung Navruz cạnh khách sạn nơi ăn cơm đầu tiên. Chỗ này được dùng cho các hội nghị quốc tế mới được xây cất sau ngày độc lập. Các trang trí được chạm trổ rất tinh vi rất đẹp. 

Đèn phố trong công viên theo hình con chim của xứ này. Quên tên
Cha già dân tộc

Sau đó thì viếng tượng Ismail Somoni trong công viên Rudaki. Ông này được xem là người thành lập xứ Samanid cách đây 1,100 năm và  họ gọi đồng tiền của họ là somoni để nhớ ơn người lập quốc. 


Sau đó họ dẫn đến một ông nhạc sư nhạc cổ truyền như ông Trần Văn Khê và Trần Quang Khải. Ngồi nghe ông ta giải thích về âm nhạc xứ ông ra và nghe ông ta đàn và hát khá dễ thương. Ông ta mời trở lại vào buổi chiều để nghe ông ta và các nhạc sĩ khác hát hò nhưng mụ vợ không thích loại nhạc này nên đành theo thủ trưởng đi shopping. Đi chơi bổng nhiên con gái kêu họ không cho qua biên giới thế là ngọng phải chạy về thủ đô Tashkent để lấy máy bay. Thế là cũng bỏ qua vụ đi shopping. Lần đầu tiên thấy mụ vợ không muốn đi shopping nữa. Về khách sạn nằm đợi tin tức con gái. 

Món cơm Plov của họ rất ngon

Cuối cùng sáng hôm sau con gái đến phi trường và hướng dẫn viên đón đem lại khách sạn. Cho nó nghỉ ngơi hai vợ chồng đi mua sắm áo ấm cho mụ vợ và thằng con. Leo núi mà chả đem áo quần ấm gì cả. Mụ vợ kêu đem quần áo đủ trò để chụp hình nhưng lên núi lạnh chết cha, chỉ khoát áo ấm ở ngoài. Chán Mớ Đời 


Tượng Phật họ khám phá dài 13 mét. Có trùng tu chút đỉnh

Thay vì khởi hành vào lúc 8 giờ như đã định phải dời lại đến 1 giờ chiều để con gái lấy lại sức. Sau đó xe chạy đến căn cứ Artuch Alp được thành lập thời liên Xô để cho lực sĩ liên Xô tập dợt. Chạy một chút đường nhựa sau đó là đường lên núi nên toàn là ổ gà và chưa tráng nhựa. 


Vì đến trễ nên chương trình leo núi viếng hồ gần đó được dẹp vì sắp sửa ăn cơm tối. Tại đây mình ăn món súp Borsch ngon chưa từng nếm. Sau này cứ vào tiệm ăn để kêu nhưng chỗ nào cũng không ngon bằng ông thần nào trên núi nấu. Tại đây ăn cơm thì thấy có một số người nga họp lớp thấy dễ thương. Già rồi về họp mặt xem ai còn ai mất qua những hình ảnh cũ được chiếu lên. 

Dân tình yêu CoCa cola và bận quần áo Mỹ 

Chợ làm mình nhớ đến hàng bà Cáp ở Chợ Đà Lạt xưa, cũng có mấy thùng chứa đậu xanh, đậu đỏ,..

Ngày hôm sau , sau ăn sáng thì có người đến lấy Vali cho lừa chở lên núi trước trong khi cả nhà bắt đầu leo núi. Núi chỗ cắm trại cao độ 10,000 anh bộ. Cũng mất 5 tiếng mới đến hồ Koulikalon. Mất 5 dặm. Phải công nhận chưa bao giờ mình thấy phong cảnh núi tuyết đẹp như vậy. Trên đường đi bám theo các con suối chảy từ trên cao xuống. Lâu lâu ngưng lấy nước vào bình lọc vì sợ vi khuẩn. Lý do lừa leo núi thả bom khắp nơi trên bờ suối hay dưới suối. 


Thủ công nghệ quá đẹp

Họ tìm các nghệ nhân giỏi của xứ này đem về đây để thực hiện cung điện này.

Hình ảnh đẹp nhất của gia đình ngồi ăn trưa sau khi leo núi mất 5 tiếng đồng hồ, xung quanh là thác suối và núi tuyết
Mình có nhảy xuống tắm hồ này. Lạnh quá cở đâu 5 độ C

Đến địa điểm cắm trại thì đúng là tuyệt vời. Thấy họ để sẵn đồ ăn cạnh bên thác suối, phía sau là hồ và các dãy núi đầy tuyết. Chỉ có gia đình mình ngồi ăn. Trên đường đi chỉ gặp 3 người leo núi từ Hà Lan nhưng họ lên rồi đi xuống lại trong ngày không cắm trại. 


Ăn xong bò vào lều ngủ đến chiều dậy ăn tiếp rồi đi ngủ vì lạnh. Sáng ra nghe mụ vợ mấy đứa con và thằng Bồ con gái kêu lạnh khiến mình thất kinh vì mình thì thấy nóng thêm mụ vợ rúc bên tai ngáy như gọi đò. Mình nói hướng dẫn viên tìm cách xem có chỗ ngủ dưới núi, trở về lữ quán vì mụ vợ mà đau là mệt thêm con gái cũng rên. Ăn sáng xong cả nhà cởi lừa cho vui rồi bò tới mấy cái hồ bên cạnh chơi. Mình thử nhảy xuống hồ tắm nước lạnh đâu 5 độ C. Nhúng được 5 giây là đi lên. Sau ăn trưa lại lục đục xuống núi. Đến lữ quán đợi họ nấu đồ ăn tối xong thì đi ngủ. 

Hồ Iskander (alexander the great)

Sáng hôm sau mụ vợ kêu ngồi xe 6 tiếng đồng hồ để đi viếng mấy cái hồ nên mụ kêu thôi về khách sạn. Mụ vợ hơi bị cảm nên kêu tài xế đưa về khách sạn ở Penjikent. Một thành phố khá lớn du khách đều phải ngưng tại đây. Nhưng khách sạn sang nhất chỉ có 3 sao. Rất đông du khách từ Âu châu. Nếu ai bỏ tiền xây khách sạn năm sao thì hốt bạc. Thành phố nhỏ nên chả có gì lạ, có đi vào chợ thấy thiên hạ nhìn mình lạ lạ rồi chụp hình. 


Hôm sau ăn sáng xong thì chạy xuống núi về đến hồ Iskender nghĩa là Alexander đại đế nghe kể huyền thoại là trong cuộc trường chinh ông ta có đi qua ngang đây nên dân tình đặt tên hồ này mang tên người. Hồ đẹp phòng ốc nhìn ra hồ đẹp. Nói chung mình đoán họ tạo ra các Huyền thoại để câu du khách chớ thời liên sô thì chắc bựa LÊNIN đã đến đây.


Sáng ra thấy họ chở con bò đến rồi cắt cổ bên bờ suối, máu chảy đỏ lòm ra hồ mới hiểu tại sao họ không cho tắm. Hôm đó là lễ hội gì của Đạo hồi nên họ cắt tiết con bò và mời ăn miễn phí. Tiếc quá phải đi nếu không thì ở lại xem họ làm lễ ra sao. Ghé thăm cái làng bên cạnh cái hầm mỏ mà người Tàu đang khai thác. Về Dushanbe ở khách sạn. Cho con gái nghỉ một chút vì khuya phải ra phi trường bay về new York. Đáng lẻ theo chương trình, mình ở lại hồ Iskender thêm một đêm vì đẹp nhưng vì con gái về Dushenbe, lớ ngớ, phải đợi máy bay đến khuya, không có chỗ nghỉ nên mình về sớm để cho nó vào phòng, tắm rữa, ngủ đợi tối ra phi trường.

Sinh Nhật mụ vợ

Lễ nên tiệm ăn đóng cửa rất nhiều. Mụ vợ muốn đi mua đồ nhưng chợ búa cũng đóng hết. Tối thì có tiệm ăn Thổ Nhĩ Kỳ mở cửa có ca hát nên bò vào ăn nghe ca sĩ hát nhạc dân ca rồi có mấy cô ra nhảy múa đủ trò rồi đến nhạc rap rồi disco đủ trò. Mệt rồi nên về ngủ mai bay qua xứ Karzachstan. 


Đi Tajikistan thì điểm đẹp nhất là cả gia đình leo núi lần đầu tiên với nhau rồi lên trên cao ngồi ăn uống trong khung cảnh quá đẹp. Xứ này nổi tiếng về núi đẹp và cao. Ai thích leo núi thì nên đi xứ này vì mình chỉ đi có vùng bên phía đông xứ này vì có một tuần. Họ có chương trình 3 tuần lễ leo núi mệt thở nhưng mình nghĩ mụ vợ đi không nổi ba tuần nên dành thời gian đi Karzachstan và Kyrgyzstan. Hai xứ này cũng có núi nhưng thấp hơn và không đẹp bằng ngược lại các vùng thảo nguyên của họ rất đẹp xanh rì. Thức ăn của người Mông cổ khác với người Tàu nên ăn ngon hơn.

Chỗ rữa chân trong nhà vệ sinh công cộng
Nhà vệ sinh công cộng trả 20 xu một người   Chỉ cần biết được chữ cyrilic để đọc chữ nhà vệ sinh và tiệm thuốc để mua thuốc cảm cho mụ vợ là ổn. 
 

Được cái là đi chơi chỉ có gia đình mình nên rất uyển chuyển, có thể kêu họ thay đổi lịch trình chớ đi chơi với cả phái đoàn là mệt khi mụ vợ long thể bất an.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Vượt biên 2025


Mình có kể vụ con gái mình trễ máy bay ở Istanbul rồi phải bay qua Uzbekistan để lấy xe taxi đến biên giới với Tajikistan nhưng không được phép qua cửa khẩu, vì cần eVisa, phải lấy taxi về thủ đô Tashkent thêm 11 tiếng. Rồi lấy máy bay sáng hôm sau bay qua Tajikistan. Trong chuyến đi này gia đình mình phải chạy xe qua biên giới Karzachstan và Kyrgyzstan nên mình hơi sợ lộn xộn. 

Hai mẹ con kéo hành lý qua biên giới trong cái nắng với nhiệt độ 42 độ C

Khi xe chạy đến vùng biên giới cửa khẩu thì được biết họ khám xét rất kỷ. Phải xuống xe kéo Vali đến quan thuế của Karzachstan để họ rà máy xem hành lý có mang đồ cấm. Sau đó kéo đến hải quan của Karzachstan để họ xem sổ thông hành để đóng dấu cho phép xuất cảnh. Trước mình có một đám người Tàu chạy qua Kyrgyzstan lao động quốc tế có tên tàu nào chở qua. Người Tàu họ thầu xây cất xây đường quốc lộ và đường xe lửa nên đem người Tàu sang làm việc rất đông cũng như có người Pakistan đủ nơi đến xứ này lao động. 


Mình đi nhiều nước, qua nhiều cửa khẩu thì phải công nhận hải quan phi trường Tân sân nhất là Chán Mớ Đời.  Mấy chỗ khác họ chào hỏi, xem sổ thông hành xong còn chúc đi chơi vui vẻ , tạo dựng vẻ thân thiện, gây cảm tình cho du khách vì Hải quan là nơi du khách tiếp xúc đầu tiên khi đến viếng một quốc gia còn về Việt Nam qua cửa khẩu là hải quan nhìn mình với vẻ mặt hình sự. Nhớ hồi Tết về Việt Nam ăn Tết, phải đợi ở Hải quan xét sổ thông hành và chiếu khán mất 2 tiếng đồng hồ nên có tên mỹ đứng trước mình kêu không bao giờ trở lại Việt Nam. 

Nhìn lại cửa khẩu Kyrgyzstan 

Từ đó kéo lê Vali qua cửa khẩu của Kyrgyzstan cũng trình sổ thông hành đóng dấu. Thấy mụ vợ và thằng con kéo Lê Vali trong cái nắng gắt mùa hè giữa hai nước anh em thời liên Xô. Bổng nhiên ông tài xế kêu lại, hỏi có roaming không. Anh hướng dẫn viên mở điện thoại không có Internet để gọi. Mình cũng tắt esim của Karzachstan và mở eSIM của Kyrgyzstan như phép lạ cũng không có Internet. Lúc cần là nó không hiện ra. 


Điện thoại di động ngày nay dùng eSIM nên mình có thể mua trên mạng eSIM của nước mình đi chơi như Việt Nam, Úc đại lợi, Tân Tây Lan ,…. Có nhiều hãng lắm. Mình dùng ứng dụng Airalo để mua eSim qua công ty này. Xài hết data thì mua thêm. Ngoài ra có thể làm hot spot cho vợ con xài chung. Trước đây mình dùng roaming quốc tế của AT&T nhưng đắt, phải trả $10/ ngày mà tín hiệu rất yếu khi được khi không. Còn mua esim tại phi trường phải trình sổ thông hành đủ trò.  Nếu mua xài ở Việt Nam thì được vietel này nọ nên được tín hiệu nhiều hơn. Nay AT&T chặt $20/ ngày nên tốt nhất mua eSIM rẻ độ $7 cho 2 G. Về khách sạn thì dùng wifi của khách sạn còn không cứ dùng eSIM cho chắc ăn. Tại không cần số điện thoại sở tại. Bạn bè hay công ty du lịch đều liên lạc qua WhatsApp nên chỉ cần data thôi. Năm ngoái về Paris cô em có mua cho eSIM có số điện thoại luôn nhưng chả dùng nhiều. Vì chả ai biết vì bạn bè khắp nơi gọi WhatsApp. Có eSIM vẫn dùng FaceTime được. 

Xăng giá phân nữa nên thiên hạ mua xăng chạy qua biên giới bán

Lý do anh tài xế có đem theo giấy tờ của xe nhưng không phải chủ xe nên họ đòi phải có giấy của chủ xe cho phép đem xe qua biên giới. Không có roaming là ngọng. May sao có cặp vợ chồng người nga cũng đang loay hoay kẹt giấy tờ gì đó thấy con đứng phơi nắng, điện thoại của họ có tín hiệu và họ tốt bụng cho dùng hot spot để gọi cho chủ công ty để viết cái giấy cho phép tài xế đem xe qua biên giới. Họ nhắn tin gửi được giấy tờ nên hú vía. Cửa khẩu cho phép đem xe qua biên giới. Cũng mất cả tiếng đồng hồ. 


Đến biên giới họ đem chó đến đi vòng vòng hửi khiến cũng ớn lạnh. 


May là họ cho phép ngồi trong xe trong khi đợi giấy tờ. Cái vui là Karzachstan và Kyrgyzstan cách nhau một tiếng đồng hồ nên bước qua làm ranh biên giới là thấy đổi giờ tương tự khi đi Hung gia lợi rồi khi xe chạy qua biên giới của Tiệp là nghe bip bip nơi xe báo là đổi giờ hay qua biên giới gì đó. Tương tự với Slovakia và Áo quốc. 


Tại cửa khẩu anh hướng dẫn viên chạy qua hỏi mấy xe đang chờ khách qua biên giới để Trường hợp bất khả kháng nhờ họ chở về khách sạn rồi tính sau. Kêu công ty đưa xe khác đến chở đi tiếp hôm sau. Có những công ty du lịch họ cho xe đợi ở biên giới để đi khách kéo Vali sang cửa khẩu là lên xe họ chở về, còn xe bên kia chở du khách đến là quay về. 


 Mới khám phá ra lý do khám xét rất kỹ tại cửa khẩu. Karzachstan có dầu hỏa nên giá xăng của xứ này, nữa giá xăng bên Kyrgyzstan nên người dân lấy xe Đức VW có bình xăng 100 lít độ 25 gallons. Họ đổ đầy bình rồi chạy qua biên giới bán cho bên kia giá rẻ hơn chắc độ 75%. 100 lít bỏ túi độ $50, mỗi ngày làm một cuốc là thoải mái. Tháng lời $1,500 sống dư dã. 

Biên giới có hàng rào

Mình bị ám ảnh của phim midnight express rất nổi tiếng khi mình mới qua Tây về vụ bị bắt ở biên giới. Sau này có một phim khác xảy ra tại Thái Lan nên đi chơi cũng cẩn thận. Khi qua cửa khẩu đường bộ ở biên giới khá lo ngại. 


Nói cho ngay có sổ thông hành Hoa Kỳ đi qua cửa khẩu tương đối hải quan cũng dễ dãi. Mình thấy mấy người Tàu đi lao động bị hạch hỏi hơi căng. 


Đi chơi chuyến này qua 3 nước có nhiều chuyện vui, học được nhiều điều hay về văn hóa phong tục của mấy xứ này. Nếu có xem xi nê thì mới bắt đầu hiểu lý do họ ăn bận hay ăn uống thông qua phong tục và văn hóa của họ. 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Lời cầu hôn Tajikistan

Đi chơi được dịp nói chuyện với người dân sở tại về văn hóa nên kể lại đây. Có anh hướng dẫn viên leo núi, tuổi 30, người Tajik cho biết là anh ta sắp lấy vợ vào tháng 11 này. Anh ta kể là có quen một cô gái khi còn học đại học nhưng gia đình cô gái không chịu, môn đăng hộ đối nên đành vẫy tay chào nhau một lần cuối rồi Chán Mớ Đời. 


Tuổi lập gia đình ở xứ này là 19-23 cho phụ nữ còn con trai thì 22-25. Anh của anh ta chưa lấy vợ nên không được hớt hôn mấy ông anh. Đến tuổi quá 29 mà chưa có ai nên bà mẹ mới tìm cô dâu ở làng. Một hôm bà mẹ đề xuất một kiến nghị, kêu anh ta đi gặp một cô bé 19 tuổi, cùng làng. Anh ta cho biết có gặp cô này khi xưa nhưng còn bé nên không để ý đến khi đi hẹn hò có bà dì đi giám sát như cận vệ ở xa xa. Đi được vài lần thì bà mẹ hỏi có thích cô bé thì anh ta nhất trí. Chỉ cho gặp vài lần trong một tháng sau đó phải quyết định lấy hay không vì sợ mất danh dự cô bé. Kiểu lấy vợ thì lấy liền tay kiểu Tajik. Cô bé trả lời cho gia đình cũng thích anh ta nên hai nhà đều nhất trí thế là nhà gái và nhà trai nhờ bà mai ông mối đứng ra giúp thương lượng. Nhà gái đòi 2 con cừu cho ngày cưới để hạ thủ theo luật halal, làm kebab đãi họ hàng. Rồi anh ta cũng phải mua nhẫn bú xưa là mua theo chỉ thị của nhà gái. Ngược lại cô dâu về nhà chồng là phải đem theo tủ giường cho căn phòng của hai vợ chồng. Cô dâu còn đi học đại học y khoa.  Mụ vợ và mấy đứa con tặng tiền quà cưới cho hai vợ chồng. 


Người Tajik theo đạo hồi shiites ảnh hưởng của người ba tư nên khá cổ hủ. Phụ nữ ra đường ăn vận kín đáo hơn các nước xung quanh cũng theo đạo hồi phái sunnites như Uzbekistan , Karzachstan và Kyrgyzstan. Thêm gần một thế kỷ dưới chế độ cộng sản nên bị cấm làm con chiên hồi giáo. Do đó nay họ cũng không cực đoan về ăn bận hay cách sống. Ở Kyrgyzstan mình thấy trai gái hẹn hò như ở các xứ khác, nắm tay nhau, ôm eo. 


Lều người du mục 

Qua Karzachstan thì gặp anh hướng dẫn viên 30 tuổi kể là mới lấy vợ tháng 11 năm ngoái. Thường họ lấy nhau vào tháng 11 để vợ chồng son sưởi ấm mùa đông. Anh này kể là gặp cô vợ ở thành phố Almaty. Quen nhau rồi bỏ nhau rồi yêu nhau lại rồi bỏ nhau xà quần cũng đến 2 năm. Điều tiên quyết là phải tra gia phả 7 đời để xem có có bà con hay không. 


Để nhắc chút xíu là người Tajik và người Karzachstan hoàn toàn khác nhau dù hàng xóm như người miên và người Việt.  Người Karzachstan gồm những bộ lạc du mục khi xưa. Họ sống theo cách nuôi bò, cừu nhất là ngựa. Có hai loại du mục ở xứ này. Có lẻ vì xứ này rất lớn so với các nước chung quanh. Loại thứ nhất là du mục lên non xuống hồ. Hàng năm mùa Xuân tuyết tan họ đem bò cừu lên núi ăn cỏ. Đến mùa thu thì họ đem xuống đồng bằng. Còn loại du mục nay đây mai đó thì họ cho bò cừu đi ăn cỏ tùy theo mùa và cứ di chuyển. Do đó họ sống trong những cái lều được gọi là yurt. Khi xưa được làm bằng da thú, hình thể trình để chịu đựng mưa gió thổi. Phái trong họ có hai sợi dây để cột vào những vật nặng khi có gió bão tránh bay lều. Ngày nay mình có ngủ hai đêm trong hai cái lều khác nhau. Một cái được thiết kế với các thanh sắt dể làm thành cấu trúc , có gắn cái lò sưởi bằng than. Họ đem củi đến rồi lấy lửa to để đốt cháy như than để cháy lâu hơn. Còn một cái thì quá đỉnh có cửa kính 360 độ, có lò sưởi chạy bằng điện và cầu tiêu phòng tắm hiện đại.  


Trở lại vụ anh chàng Bồ bịch không được cha mẹ giới thiệu. Người Karzachstan Đa số là gốc Mông cổ, tự nhận là con cháu thành cát tư hãn. Sau khi tra cứu điều nghiên ký lịch 7 đời của nhau, xem ra không họ hàng nên hai gia đình nhất trí cho đôi trẻ nên duyên vợ chồng. Cũng làm đám cưới tháng 11, và cô dâu khăn gói về nhà chồng với giường nệm bàn ghế này nọ. Cũng đòi hỏi mấy con cừu để đãi dòng họ. Gia đình cô dâu ở xa nên phải làm hai buổi tiệc đãi quan họ hai bên. Họ có thể ly dị nhưng thường thì cha mẹ hai bên khuyên nhủ làm lành. 


Có một cách lấy vợ không tốn tiền là cướp vợ kiểu chợ tình ở Sapa Việt Nam. Tập tục này có từ thời xưa, còn nô lệ. Không có vợ nhưng không có tiền đành kiếm cô nào thích rồi trùm bao bố , bắt cóc đem về nhà. Nhà trai và nhà gái không có tiền làm đám cưới thì thoả thuận với nhau. Lựa ngày nào cho cô dâu đi đâu đó như ra bờ suối giặt áo quần rồi chú rể bò lại lấy bao bố trùm đầu rồi bắt cóc đem về nhà. Thế là không phải đãi hàng xóm láng giềng. Kêu khóc con gái tôi bị bắt cóc. Xong om


Có cô hướng dẫn viên, đang làm luận án tiến sĩ về lịch sử cận đại Kyrgyzstan gốc nga. Cô ta cho biết ông bà cố chi đó là địa chỉ nên khi LÊNIN lên thì đem ông bà cố ra đấu tố, tịch thu hết tài sẢn và đuổi qua tận xứ Kyrgyzstan kiểu Hà Nội đuổi dân miền nam đi kinh tế mới, để xây dựng giúp dân du mục thành con người mới của xã hội chủ nghĩa . 

Tượng Lê Nín vẫn được giữ như ở Hà Nội 

Trước 1991 thì có đến 26% người nga sinh sống tại đây. Nay chỉ còn 6% vì sợ nên cũng về quê cha đất tổ, những vùng kinh tế cũ. Coo ta cho biết người gốc nga  và gốc Mông Cổ ít khi lấy nhau vì thường tôn giáo khác nhau. Cô ta không ngờ là chồng cô ta lại hồi giáo, cầu nguyện 5 lần mỗi ngày. Cô ta cảm thấy là người Kyrgyzstan không phải người nga. Cô ta có đi thăm xứ nga nhưng cảm thấy vẫn là người Kyrgyzstan. Được cái là xứ Kyrgyzstan này không đập phá các tượng đài LÊNIN cũng như Karl Marx và engel. Cô này có vẻ là một người cộng sản. 


Xe chạy qua các làng mạc thấy nhiều nghĩa trang. Có mộ thì gắn trăng khuyết của người hồi giáo cò mộ thì gắn ngôi sao là Đảng viên cộng sản với những hàng chữ nơi đây yên nghỉ của một Đảng viên trung thực, suốt đời tận tuỵ phụng sự vì nhân dân quên mình. 

Điều mình ngạc nhiên là từ Tajikistan bay sang Karzachstan khi xuống phi trường thì thất kinh vì người dân gốc Mông cổ, cứ tưởng đang nói chuyện với người Hàn Quốc hay dân ở Nam Hàn. Ít dân da trắng gốc nga hay gốc Thổ Nhĩ Kỳ. Thấy các tượng đài các bí thư cộng sản xưa khắp nơi, mặt mày cứ như con cháu thành cát tư hãn. 


Nói chung chuyến đi rất vui được đi chơi tại 3 nước liên sô cũ cộng thêm lần trước Uzbekistan và Georgia giúp mình có một khái niệm rõ hơn về cùng Trung Á mà khi xưa ông Tây bà đầm bắt mình học. Phong cảnh rất đẹp núi rừng yên tịnh, ít có du khách. Mấy bác nào còn sức khỏe thì nên đi nếu không vài năm nữa du khách sẽ về đây như quân nguyên. Văn hóa của người sở tại sẽ bị thay đổi. Hướng về chủ nghĩa buôn bán. Thật sự có nhiều chỗ còn chưa đi nhưng có vợ con nên không dám đưa lên núi vì chịu lạnh không được. 


Nếu có dịp đi viếng mấy nước khác của vùng này chắc mình phải thêm chút đỉnh tiếng nga vì dân tình nói tiếng nga. Chữ của họ được được dùng mẫu tự cyrilic. Cần biết đọc để biết đường. Họ rất cảm ơn người nga đã biến tiếng của họ qua mẫu tự cyrilic chớ không chửi bới thực dân dùng mẫu tự của mẫu quốc để ngu dân hóa dân họ. Để giam cùm cha ông họ. Bắt họ làm nô lệ.  Nhìn phố xá được thiết kế dưới thời sa hoàng cũng như Liên XÔ đã đưa ánh sáng văn minh đến cho họ như người Pháp khi xưa mang qua Việt Nam. 


Nếu bà con thích mình sẽ kể hành trình của chuyến đi với thức ăn của người dân sở tại và phong cảnh đẹp như trong mơ. Leo núi rất đẹp hơn cả Peru, Á Căn Đình,… đi đây về hết muốn ăn kebab ở mỹ.

 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn