Hành trình từ Mát xít chuyên chính đến Tư Bản

 Có một giáo sư người Mỹ gốc da đen mà mình đọc gần hết sách của ông ta để hiểu cuộc hành trình của một người thiểu số, từ một người mê đắm chủ nghĩa mát xít để trở thành người bảo thủ. Đó là giáo sư Thomas Sowell. Một người được bạn học gọi là “the Marxist guy”. Ông ta say mê chủ nghĩa mát xít, đọc không biết bao nhiêu sách để thông hiểu cuộc chiến đấu giai cấp, để giúp người da đen đạt sự thịnh vượng như người Mỹ da trắng. Ông đã tốt nghiệp đại học Harvard, đại học Chicago và Columbia và gặp gỡ Milton Friedman. Cuối cùng ông ta thay đổi, tự diễn biến hòa bình. Đó là hành trình một người đam mê chủ nghĩa mát xít đến phản tỉnh. Điểm hay là ông ta chấp nhận sự sai lầm của mình thay vì nhân danh trí thức, phải kêu gào giai cấp đấu tranh.


Hồi còn trẻ ông ta làm công việc người đưa thư, ở New York. Bỏ học trung học phổ thông vì nghèo, chạy xe đạp để đưa thư, đồ đạt cho các công sở nhanh chóng như xe gờ ráp ở Sàigòn nhưng bằng xe đạp. Ai đến New York khi xưa sẽ thấy mấy người đạp xe đạp nhanh như gió để đưa thư, nay thì không biết. Chắc chạy xe đạp điện. Thêm giấy tờ có thể ký qua mạng nên chắc cũng ít, ngoại trừ giao thức ăn trưa. Ông ta đi làm từ Harlem, một trong những phố nghèo nhất của thành phố New York đến Manhattan, khu phố của những người giàu sang nhất thành phố này. Ông ta tự hỏi lý do nào mà có sự cách biệt kinh tế giữa hai khu phố chung một thành phố New York. Khởi đầu hành trình của một người theo mát xít chuyên chính vô sản đến phản tĩnh.

Ông ta gặp Friedman tại đại học Harvard

Chủ nghĩa Mát Xít giải đáp câu hỏi của ông ta. Áp Bức, bốc lột của Tư bản đối với tầng lớp lao động. Rất hợp với tư duy của một người muốn tìm sự thật, thậm chí về mặt đạo đức. Ông ta tìm hiểu sâu hơn qua các sách, lý thuyết và tranh luận. Gần như là sự thật của xã hội của thế kỷ 20. Sau này ông ta đi lính đánh trận ở Triều Tiên. Giải ngủ được đi học lại với G.I. Bills tương tự ông phó tổng thống JD Vance. Đen trắng gì mà nghèo, đi lính vài năm được luật cựu chiến binh giúp đi học lại và mua nhà cửa không cần tiền đặt cọc. Mình có một gia đình người Mễ mướn nhà. Người con trai đầu xung phong đi lính Mỹ sau 5 năm thì được vào quốc tịch Mỹ, bảo lãnh bà mẹ và cậu em vào quốc tịch.


Ai ở Việt Nam muốn qua Mỹ, xung phong con gái hay con trai đi lính Mỹ 5 năm sau được vào quốc tịch, bảo lãnh gia đình vào quốc tịch. Không phải trả 5 triệu đô la. Thậm chí đi học y khoa, làm việc cho quân đội 10 năm. Khi xưa có quen 2 sinh viên y khoa quân y đóng quân tại Nam Hàn. Lâu quá không có tin tức của họ. Xong om


Tốt nghiệp ông ta đi làm cho chính phủ, tại bộ lao động Hoa Kỳ. Công việc của ông ta là nghiên cứu về lương tối thiểu của hòn đảo Puerto Rico. Câu hỏi chính: tại sao thất nghiệp tại hòn đảo này gia tăng? Khiến dân tình bỏ chạy về New York kiếm việc.


Câu trả lời, đáp án có thể là:

  1. Lương tối thiểu được luật pháp ban hành làm mất công ăn việc làm
  2. Bảo tố đã làm hư hao mùa màn. Khiến thất nghiệp gia tăng. Hòn đảo này mình có đi thăm để xem đầu tư ra sao. Họ đóng thuế rất ít đâu 4% nên có nhiều người về hưu sang đây ở. Vấn đề là gặp bão tố mỗi năm.

Ông Sowell có một ý tưởng rất giản dị: phải thực nghiệm. Nếu sau khi cơn bão đi qua, các vườn tược vẫn tồn tại thì đáp án cho sự thất nghiệp là luật pháp được ban hành khiến người dân không muốn đầu tư, tạo công ăn việc làm. Ông ta không dùng ý thức hệ, chỉ cần dữ liệu để làm thống kê, tìm ra đáp án cho vấn đề.


Ông ta đề nghị ý định này với các cộng sự viên. Sự việc này khiến ông ta thất kinh, bắt đầu tìm hiểu thêm về chế độ hành chánh quan liêu. Lý do là các cộng sự viên không tò mò về ý tưởng của ông ta đề xuất mà lo lắng. Lý do là nếu lương tối thiểu gây trở ngại cho người nghèo thì các luật lệ của bộ lao động có thể là vấn đề. Đã là vấn đề thì phải được giải thể. Do đó không một ai muốn nói lên sự thật này để tồn tại, không mất việc.


Dạo này DOGE tìm cách giải thể các cơ quan phí lãng của chính phủ Hoa Kỳ khiến nhiều người lên tiếng chỉ trích. Nhiều công chức làm việc ở nhà nhưng lại làm thêm công việc khác vì lợi tức khai thuế cao hơn tiền lương của chính phủ. Trên thực tế những gì ông Sowell này nghiên cứu và viết đã khơi mào rất nhiều ý tưởng thanh lọc guồng máy quan liêu khiến cho ngân sách quốc gia thâm thũng. Mình đọc các chương trình của các think tank bảo thủ, đề cập đến các vấn đề mà chính phủ Trump 2.0 đang thanh lọc, để phù hợp với AI và điện toán trong tương lai. Sẽ có rất nhiều người bị sa thải. Họ tìm ra những số tiền được trả chi cho những người ma hay tổ chức ma. Dạo này không thấy truyền thông đánh DOGE nữa, mình đoán là họ đang thương lượng với nhau để không tung tin của họ ra. Điển hình hồ sơ của tỷ Phú Epstein hay ám sát tổng thống Kennedy…. Bên nào cũng nhúng chàm hết.

Một cơ quan chính phủ muốn tồn tại thì cần ngân sách để hoạt động mỗi năm, giúp nuôi sống các công chức. Nếu không có chương trình thì họ sẽ mất việc. Do đó họ phải đẻ ra nhiều chương trình để nuôi sống cán bộ công chức. Chúng ta lấy làm lạ khi thấy những chương trình của chính phủ Mỹ qua USAID như giúp đổi giới tính ở Guatemala,…chả ăn nhập gì đến việc viện trợ giúp xứ này phát triển. Càng đọc các chương trình do DOGE khui ra, chúng ta càng thấy quái đản. Chương trình giúp đỡ các nước nghèo của Hoa Kỳ qua cơ quan USAID rất cần thiết nhưng không nên lãng phí tiền bạc của người Mỹ đóng thuế một cách vô lý. Ngoài ra còn vấn đề tham nhũng từ Hoa Kỳ đến nơi nhận. Người dân sở tại nhận rất ít. Thậm chí phải đi mua. Khi xưa, bà cụ mình mua dầu, gạo đề tên do nhân dân Hoa Kỳ thân tặng. Áo quần SIDA cũng phải mua.


Mình nghe nói ở Việt Nam cũng đang cải tổ hành chính để giảm bớt chi tiêu cho chế độ hành chánh quan liêu và sử dụng internet. Nhiều người sẽ mất việc hay bị buộc về hưu sớm như DOGE đang thực hiện.


Giáo sư Sowell giác ngộ cách mạng: chính phủ không được lèo lái bởi sự thật, hay dữ liệu hay vì lợi ích công cộng của người dân. Từ đó người mát xít này chới với và từ từ biến thành một người cấp tiến theo chủ nghĩa tự do khiến những người bạn của ông ta lên tiếng chỉ trích phản động, phản cách mạng. Ông ta không bao giờ nhận được dữ liệu về mùa màn sau cơn bão ở Puerto Rico mà nhận nhiều điểm tích cực hơn: giáo dục thế giới thực trong các ưu đãi, chế độ quan liêu và lợi ích chính trị. Và từ đó ông ta bỏ hết đời mình, nghiên cứu để giải thích cho người Mỹ qua những sách ông ta viết và dạy sinh viên. Lần chót mình nghe ông ta nói chuyện, tuy trên 90 tuổi sức khoẻ có vẻ yếu nhưng thần sắc vẫn tốt. Ông ta có nói đến vài tiêu cực của chương trình của chính phủ Trump 2.0. Chúng ta nên nhớ chương trình hành động của chính phủ Trump 2.0 có những điểm sáng nhưng cần phải theo dõi kiểm soát nếu không sẽ khiến nền dân chủ không được thực thi đúng cách. Có thể diễn biến hòa bình qua chế độ độc tài.


Đồng chí gái khi xưa có đi làm cho chính phủ được 3 năm. Vợ mình kêu làm chán lắm vì chỉ có chính trị bè phái trong sở. Làm việc thì họ đến văn phòng, pha cà phê đọc báo xong mới làm tà tà nên khi hết suy thoái kinh tế thì xin việc khác ở công ty tư nhân. Anh lên chức hay lương bổng nếu quen đúng người đúng nhóm, thay vì nhờ tài năng của mình. Sau này lại dính vào vụ DEI. Tuần này đến phiên mình làm toastmaster, sẽ dùng đề tài chủ nghĩa thức tĩnh “wokeism”. Để mọi người thảo luận.


Những lập luận của ông ta sau này bị người Mỹ da đen lên án rất gắt gao, cho rằng ông ta là tay sai, Mỹ gian của bọn da trắng. Mình có kể về vụ này rồi. Ông ta đưa dữ liệu về trường học của ông ta ở Harlem khi xưa, được xem là một trường trung học khá tốt, đào tạo rất nhiều người da đen có học thức và đóng góp rất nhiều vào cho đất nước. Điển hình là ông ta đã tốt nghiệp tiến sĩ đại học danh tiếng. Nhưng với tư tưởng của các chính trị gia người Mỹ da đen sử dụng chiêu bài là hậu duệ của người nô lệ, đòi được bồi thường khiến cộng đồng, văn hoá của người Mỹ da đen banh ta lông như ngày nay. Cho thấy văn hoá, tư duy rất quan trọng để hướng về tương lai. Các chính trị gia da đen sử dụng cuộc tranh đấu chủng tộc để làm lợi cho họ. Sau 8 năm làm tổng thống, ông Obama chả thay đổi cuộc đời của người Mỹ da đen. Ngược lại tài sản của ông ta lên đến 100 triệu. Mình xem danh sách mấy người làm chính trị da đen ở New York, tiền tài lên như nước.


Muốn cải tổ một cộng đồng, cần nhất là tư duy, giáo dục và thực hành chớ treo mấy tấm biểu ngữ này nọ chả đưa đến đâu cả. Người xưa hay nói “có thực mới vực được đạo”. Thực đây là thực hành nếu đọc câu này bằng chữ Hán nhưng người Việt mình thì nghĩ chữ “thực “ là ăn nên cứ cắm cổ mà ăn để đắc đạo ăn. Chán Mớ Đời 


Theo thống kê năm 1948, 10% trẻ em vị thành niên da đen ít thất nghiệp. Theo Bureau of labor Statistics lương tối thiểu là $0.40 tương đương $4.50. Sau khi tổng thống Johnson đưa ra chương trình Great Society thì năm 1970, thiếu niên da đen thất nghiệp gia tăng lên 25%  rồi 35% vào những năm 1980 và ngày nay 30%. Chủ các công ty hay tiệm không mướn những người mới không có kinh nghiệm. Để hôm nào mình kể chương trình Great Society của Đảng Dân Chủ đã huỷ hoại tinh thần vươn lên của người da đen, hay đúng hơn những người chỉ muốn làm theo năng suất hưởng theo nhu cầu, đã biến một số người Mỹ trở thành các thành viên tiếp nhận trợ cấp suốt đời. Khi xưa, mình có một gia đình gốc việt hưởng trợ cấp, Housing này nọ. Chính phủ trả 75% tiền nhà, họ đi làm chui rồi ăn welfare, sau đến con họ, rồi con bỏ đi đâu không nhớ, hay là ly dị rồi họ nuôi cháu, để tiếp tục ăn trợ cấp. Đàn bà nuôi con hưởng trợ cấp nhiều hơn có chồng nên họ ly dị mệt thở cho nên mẹ mình nghe cặp vợ chồng kia kể là ly dị nhưng vẫn sống chung một nhà nên không hiểu. Mình nói để lãnh trợ cấp nhiều hơn. Hôm nào mình kể thêm vụ này.


Thế hệ đầu tiên người Việt hay người di cư đến Hoa Kỳ đều được xem là thành công vì họ có một ý tưởng làm lại cuộc đời tại Hoa Kỳ, vùng đất hứa với sự tự do buôn bán, không có duyệt xét lý lịch …. Nhưng đến đời thứ 3 là có vấn đề. Ai buồn đời, tìm trên bờ lốc.


Hôm qua có ông Mễ đến vườn mua bơ về để vợ con bán cho cuối tuần. Ngồi nói chuyện, ông ta kêu tất cả đều là giáo dục. Ông ta kêu bố ông ta không bao giờ dạy ông ta gì cả. Ông bố để ông ta tự tìm lấy con đường. Ông ta kể từ ngày quen mình. Cách đây đâu 15 năm, mình mua nhiều căn nhà do ngân hàng tịch thu bán rẻ lúc khủng hoảng kinh tế thời Obama thì mướn ông ta thay cửa sổ các căn nhà cũ này. Dạo đó ông ta cũng đói lắm vì nhà xuống, không ai sửa chửa. Và quen từ đó, dùng ông ta để thay cửa sổ hay sửa chữa cửa này nọ. Một hôm ông ta hỏi đang ở đâu kêu ở nhà, ông ta chở bà vợ lại rồi hỏi mình giải thích làm sao mua nhà cho thuê. Lý do là vợ ông ta không tin những gì ông ta kể là có cách mua nhà như Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen, cũng như mụ vợ mình kêu tiền đâu mà mua nhà. Vì mình mua nhà do chủ nhà không muốn đóng thuế khi bán và cho vay lại.


Mình nói tiếng Mễ cho bà vợ hiểu, sau đó tặng mấy cuốn sách và băng đĩa mình mua khi xưa để ông ta nghe trên xe. Sau đó thì độ 2 năm sau họ để dành tiền được một ít và mình giúp họ mua được căn nhà, xa thành phố nhưng có đất để trồng cây ăn trái và nuôi gà, nuôi dê, cừu. Lâu lâu ông ta cho một lít sữa dê. Mình đưa ông ta phân bón để bón cây bơ ở nhà. Ông ta rên là cây không có trái. Mình kêu cây bơ là loại cây uống nước nhiều nhất, cần phải tưới đều nhất là mùa hè.


Cách đây mấy tháng ông ta hỏi mình đang ở đâu, kêu ở vườn, ông ta chạy lại than, mụ vợ tiêu xài quá cỡ thợ mộc nên lại hẹn gặp vợ chồng ông ta và thằng con. Tên này muốn lấy vợ, mà lấy vợ thì xem như hết học đại học. Mình phải giải thích sự việc, hy sinh đời mẹ củng cố đời con, cho chúng lên đại học này nọ mới đổi đời chúng nó và cháu ông bà được. Người con cũng thấy có lý, không muốn lấy vợ nữa và tiếp tục đi học đại học. Hôm qua ông ta ghé lại lấy bơ kêu từ mấy tháng nay, thắt lưng buột bụng, trả được cái nợ của hai thẻ tín dụng của mụ vợ, còn hai cái nữa. Mình mừng cho ông ta. Ông ta kêu nhờ mình giúp thằng con và mụ vợ giác ngộ cách mạng. Nếu không thì đời cháu của ông ta sẽ tiếp tục sống không mục đích như đa số người Mễ. Cứ tiêu xài thả cửa rồi đi làm trả nợ cả đời. Để rồi về già không có gì cả. Ông ta đang dành dụm để mua thêm một căn nhà khác. Ông ta rất mừng là vợ con nghe lời để dành tiền mua căn nhà khác theo ý của mình.


Mình có kể vụ người Nhật uống cà phê như thế nào vì bị bon tư bản đế quốc Sài lang dụ dỗ ra sao. Thì có người còm, kêu ly cà phê muối gì đắt vậy. Mình không trả tiền vì người quen qua mạng mời đi uống cà phê muối. Họ nói mình chớ đâu biết giá bao nhiêu. Con gái mình kể năm ngoái thằng Bồ đi Nhật Bản, kêu rẻ quá, một ly margarita giá $6 khiến mình thất kinh. Mình hỏi thằng con, nó cho biết ở Mỹ giá $16 làm mình suýt bị đứng tim. Mình không uống rượu nên không biết giá. 


Để cuối tháng này đi chơi với hai đứa con sẽ bắt chúng làm tính. Thằng con mình đi với mình cứ bị mình bắt lấy cái máy tính tài chánh ra, để làm tính. Thằng con kỹ sư mà làm tính nhẩm thua bà nội nó. Bà cụ mình khi xưa, chả bao giờ đến trường học mà làm tính nhẩm ở tuổi 90 rất nhanh, cùng vận tốc với mình. Kinh. Mình nói thằng con học làm tính nhẩm để khi đi mua nhà mình chỉ cần làm tính nhẩm trong đầu là biết tiền nhà trả mỗi tháng bao nhiêu, thêm thuế, bảo hiểm. Vấn đề là nó học ở Hoa Kỳ nên đầu óc lúc nào cũng máy tính. Không như mình khi xưa, ở Việt Nam phải làm tính nhẩm mệt thở. Mệ ngoại mình thì mù chữ nhưng tính tiền rất hay, cứ trong đầu nói đáp số nhanh hơn mình.


Mình nghe nó nói $16 một ly rượu Marguarita. Mình nói đi làm $32 đóng thuế, và an sinh xã hội 50% còn $16. Rồi còn cho tiền boa thường là tờ giấy $20 là cho luôn $4 xem như một ly rượu giá phải làm ra $40. Ngày nào cũng happy hour là bay mất $40. Một tháng 30 ngày là xem đi đong $1,200, một năm $14,400. Dùng số tiền đó đầu tư mua cổ phiếu có phải hay không. Mỗi năm trung bình được 12% thì 30 năm sau được trên 4 triệu đô. Về hưu thoải mái. Nói chung thì con mình cũng thuộc dòng keo kiệt nhất là dạo này chúng muốn mua nhà cho thuê. Ra trường thì thèm tiêu xài cho đã, bù lại những năm tháng sống khắc khổ với bố mẹ hà tiện. Nhưng nay nhìn lại thì thấy phí tiền, nghĩ lại bố thuộc dòng keo kiệt nên điện thoại hỏi bố làm cách nào tiết kiệm để có tiền mua nhà.


Dạo này, thằng con, con gái với thằng Bồ hồ hởi đi kiếm nhà cho thuê để mua. Chúng bay đi Florida học mấy ông thầy của mình khi xưa. Cứ đi xem căn nào là quay video gửi cho bố rồi hỏi phải nói chuyện ra sao với người bán, người cò địa ốc,…khiến mình nhớ đến ông Rich Dad mình khi xưa. Mình cứ hỏi ông ta hoài về cách thức thương lượng để mua mấy căn nhà khi xưa. Bây giờ mình mới thấy ông ta rất tốt, trả lời mình. Chớ con gái mình cứ 2, 3 phút là gọi, nhắn tin hỏi đủ thứ cũng mất thì giờ đọc sách. Làm bố mình phải trả lời. Nhưng cũng mừng. Hôm qua nó đi gặp một tên Do Thái, kể sang Hoa Kỳ chỉ có $500 mà ngày nay có trên 100 căn hộ. Nó nói làm theo mình chỉ, khiêm nhường khi gặp người khác. Hỏi họ dạy mình đầu tư. Thiên hạ thành công, rất muốn giúp đỡ người khác thành công ở xã hội Hoa Kỳ này. Vì là xứ cơ hội, ai cũng muốn chia sẻ kinh nghiệm của họ để mình tìm cách, hướng đi cho mình.


Ông Mễ rên con gái sang năm vào đại học, mình nói đem lại mình giải thích là học 2 năm đầu ở đại học cộng đồng để dành tiền, ít nợ rồi chuyển qua đại học chính để bớt tiền đại học. Vì mình cũng sắp đi chơi với vợ con. Kỳ này đi thì chắc bắt mấy đứa con làm tính mệt thở như khi xưa ông rich dad bắt mình làm tính mỗi khi ngồi trên xe với ông ta.

Trong cuốn “Illiberal reformers” của ông Thomas C Leonard có nghiên cứu về sự ủng hộ mức lương tối thiểu của người Mỹ da trắng từ đầu thế kỷ 20. Đó là chính sách của người Mỹ da trắng nhằm để loại trừ người da đen, người nhập cư và người khuyết tật khỏi công ăn việc làm. Chúng ta thấy từ khi chính phủ Biden ban lệnh lương tối thiểu thì các công việc nặng nhọc tay chân bị thay thế bởi máy móc. Vào MacDonald là thấy họ có ứng dụng để mua hay có máy để mình gọi thức ăn. Không còn thấy một hay hai người đứng lấy món gọi của thực khách.

Điển hình giới trẻ khi xưa, chưa biết gì về công ăn việc làm, 16 tuổi đi làm bán thời gian trong khi đi học làm lương tối thiểu rẻ nhưng học được cách tiếp cận với khách hàng, quản lý mọi việc. Đó là khởi đầu cho người mới lớn, để có kinh nghiệm. Tương tự các chương trình internship giúp sinh viên thực tập về ngành của mình để khi ra trường kiếm việc được. Chớ sinh viên ra trường đi xin việc, không có kinh nghiệm đâu ai mướn. 


Cho nên những ai làm luật về lương tối thiểu không hiểu gì về thương mại, đời sống thật sự. Họ chỉ đọc sách rồi ngồi trong cơ sở có máy điều hoà không khí rồi viết những luật không phù hợp với thực tế. Lương tối thiểu thì các công ty gia tăng hàng hoá lên, lạm phát lên cũng bằng không nhiều khi khiến các người nghèo mất việc thêm khó khăn. Phải xin trợ cấp mà xin trợ cấp thì suốt đời bầu phiếu cho những người ra luật bảo vệ người nghèo nhưng thực chất là để nuôi họ. Họ khui ra các đại biểu hai bên có tài sản quá nhiều dù cả đời không làm việc. Điển hình ông Bernard Sanders, thượng nghị sĩ, cả đời chưa bao giờ đi làm, đeo đuổi cách mạng chống bọn tư bản bốc lột người lao động, từ khi sinh viên đến khi ra tranh cử, có tài sản gần 10 triệu.

Đó là lịch sử được ghi chép lại của mức lương tối thiểu. Vào đầu những năm 1900, những người theo chủ nghĩa tiến bộ của Mỹ không tập trung vào việc giúp đỡ người nghèo. Họ bị ám ảnh bởi thuyết ưu sinh học. Và họ cần một cách để đẩy những người "không phù hợp" ra khỏi lực lượng lao động. Thậm chí có người tuyên bố là không nên để giai cấp này sinh sổi nẩy nở. Công cụ của họ dùng mức lương tối thiểu. Các nhà kinh tế học tiến bộ coi nhà nước không phải là trọng tài trung lập mà là công cụ để thiết kế xã hội. Điều đó có nghĩa là quyết định ai xứng đáng được làm việc và ai nên bị loại trừ. Giáo sư Henry Seager của Columbia đã nói rõ ràng:"Những người không có việc làm... phải bị ngăn cản không được bảo đảm có việc làm". Đại học Columbia nổi tiếng là thiên tả, chống chiến tranh Việt Nam cũng từ đây ra với Berkeley bên Cali.


Đó là những tư tưởng cấp tiến của các người theo Đảng Dân Chủ khi xưa, nay thì họ lại sử dụng lại vì thấy thi hành chính sách DEI, không giúp phát triển mà còn trì trệ, bị Trung Cộng bỏ xa. Chán Mớ Đời 


Ngày nay, mọi người nói rằng mức lương tối thiểu là mức sàng. Hồi đó, họ sử dụng nó như một cái sàng để thanh lọc. Tăng lương đủ cao và những người lao động có năng suất thấp sẽ bị đẩy ra ngoài. Bà Beatrice Webb, đồng sáng lập Trường Kinh tế London, đồng ý: “Chính sách [tàn phá] nhất đối với cộng đồng là cho phép [những người không có việc làm] cạnh tranh không hạn chế với tư cách là người kiếm tiền lương.” Bà coi tình trạng thất nghiệp trong số những người không đủ khả năng là dấu hiệu của “sức khỏe xã hội”. Họ muốn loại trừ:


— Những người nhập cư từ miền Nam của Âu châu (thời đó là Tây Ban Nha, Bồ Đào Nhà và Ý Đại Lợi) và Đông Âu. Đa số không biết tiếng của người địa phương. Ngày nay dân di dân lậu qua biên giới hay đi du lịch rồi ở lại.

— Phụ nữ

— Người khuyết tật

— Bất kỳ ai chấp nhận mức lương “thấp”. Những người di cư, di dân lậu ngày nay.


Ngày nay các chương trình đuổi người di dân lậu này nọ. Tăng lương giá cao để người Mỹ chính cống, da trắng được hưởng nhưng đám này rất là lười. Mình hỏi ông thợ mộc của mình, sao không mướn da trắng. Ông ta kêu chúng lười, hở một tí là đau chân đau vai đi nghỉ hè được bảo hiểm tai nạn trả trong khi đó ông ta phải trả tiền bảo hiểm. Không chịu làm tăng ca, nếu làm thì đòi giá 200%,…kiểu này chỉ có lỗ. Các công ty về tin học cũng mướn đa số là người Mỹ gốc da vàng vì chịu khó.


Điều này không được dìm ẩn trong các chú thích. Họ đã nói điều đó một cách tự hào, trước công chúng, trong sách giáo khoa, trên các tạp chí.

Sự khác biệt hay sự đồng thuận của chủ nghĩa xã hội và Phát xít

Cuối thế kỷ 20, chúng thấy chủ nghĩa thức tĩnh và DEI ra đời và ngày nay, người ta đang lo toan về AI, người máy sẽ thay thế một số lớn người lao động trong tương lai. Giới lao động chân tay, ít lương này sẽ làm gì. Nổi loạn? Đó là sự lo sợ của chính quyền khắp thế giới ngày nay.


Nghe nói bên Trung Cộng ngày nay, giới trẻ tốt nghiệp có trên 30% không kiếm được việc làm tương tự bên Ý Đại Lợi. Thế hệ trẻ này bắt đầu nổi loạn không chịu làm việc hay chạy theo cách sống của bố mẹ là lao động và lao động và lao động. Thấy trên YouTube, có nhiều hình ảnh về các biểu ngữ đòi tự do, dân quyền,…


Trở lại vụ giáo sư Thomas Sowell, cuộc hành trình tư tưởng của ông ta từ một người đeo đuổi, đam mê lý thuyết cộng sản khi thấy sự cách biệt giàu nghèo nơi ông ta ở và nơi ông ta làm việc. Từ khi đi học đến khi đi dạy đại học về kinh tế. Nhưng khi làm việc cho chính phủ, khám phá ra chính phủ, guồng máy quan liêu, cai trị người Mỹ mới là vấn đề chính, chớ không phải giàu nghèo, giai cấp bốc lột nhau. Ai cũng cần nương tựa nhau để sống còn. Chán Mớ Đời 


Anh mở hãng, thợ giỏi, nhân viên làm chăm chỉ thì anh buộc phải trả lương cho họ khá nếu không họ sẽ đi làm chỗ khác lương cao hơn. Đó là luật làm ăn tự do. Còn anh bắt người ta trả lương tối thiểu mà người làm không tốt, thêm chính sách luật lệ của chính phủ ban hành thì phải đuổi khiến thất nghiệp gia tăng. Người chủ cũng như người thợ đều cần nhau để sinh tồn nên họ liên đới với nhau chỉ có chính phủ nhảy vào can thiệp với luật lệ bú xua la mua khiến rối như to bún mắm.


Ông này có tuyên bố một câu khá thực tế là những người tự nhận trí thức rất yêu chuộng chủ nghĩa xã hội. Một kỹ sư tính sai thì cây cầu có thể xụp, tàu bè chìm, hay một kiến trúc sư thiết kế sai thì các toà nhà chọc trời có thể bị xụm bà chè như toà cao ốc ở Vọng Các do người Tàu xây cất. Trong khi các trí thức cứ ngồi nghĩa ra các luật lệ nhân danh sự công bằng xã hội. Nếu chương trình hành động của họ sai thì họ không bị bắt, chịu trách nhiệm nên cứ nói bú xua la mua.


Có lẻ vì vậy mà chính phủ Trump tìm cách giải thể các luật lệ giúp và nuôi sống công chức, cán bộ đẻ tạo môi trường uyển chuyển cho cuộc cách mạng công nghệ, trí tuệ nhân tạo của thế kỷ 21 này.


Đơn cử một ví dụ: các nhà lập pháp ra luật lương tối thiểu $25/ giờ khiến các chủ công ty nhỏ, phải đóng cửa hay sa thải công nhân vì không có khả năng trả. Một thầu khoán như mình, mướn một thợ mộc giá $300/ ngày, phải đóng $180 tiền bảo hiểm lao động xem như một ngày trả $480 với những thứ tiền lỉnh kỉnh khác lên đến $550/ ngày. Hiện nay các tiệm ăn như Pizza Hut đóng cửa tiệm rất nhiều vì lương tối thiểu $25/ giờ. Công ty 99Cents bị phá sản vì mấy vụ tăng tiền lương. Công nhân chả học hành gì được trả $25/ giờ hay $200/ ngày, 1 tuần $1,000 hay một tháng $4,000. Chủ phải trả thêm tiền an sinh xã hội, bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm lao động,… mà chỉ bán một món 99 xu là ngọng.


Qua kinh nghiệm của liên Xô chúng ta thấy bộ máy cầm quyền với luật lệ cứng ngắc đã làm tê liệt xã hội, phá sản không sản xuất được bánh mì cho dân ăn hàng ngày. Đến nổi ông Yersin sang Hoa Kỳ, phải chạy ra mấy siêu thị để xem có phải tuyên truyền phồn vinh giả tạo hay không. Phái đoàn Gorbachov sang Anh quốc, hỏi đồng nghiệp là muốn đi thăm cái nhà máy làm bánh mì vì bên Liên Xô ngày nào dân tình cũng phải xếp hàng mua bánh mì, trong khi ở Luân Đôn họ để ý không thấy các đuôi xếp hàng trước tiệm bán bánh mì. Họ không tin sự giải thích của người Anh quốc, nên bỏ hết họp để đi đến các tiệm bán bánh mì, để điều tra. Mấy ông làm bánh mì kêu mỗi ngày tui làm đủ bán cho dân tỏng khu vực này thôi. Có ai đi nghỉ hè đóng cửa tiệm thì họ nhắn với tôi là làm thêm để bán cho khách hàng của họ. Xong om


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Trung Cộng và cuộc chiến thuế quan 2025


Mình hay theo dõi các podcast của người Tàu tại Hoa Kỳ, và Úc Đại Lợi nhất là các cựu du học sinh ở lại sau vụ Thiên An Môn. Để biết thêm tin tức về Trung Cộng qua các nhà đối lập ở hải ngoại. Qua những tin tức của nhóm mới hiểu những gì chúng ta biết về Trung Cộng thật sự không phải vậy mà do sự tuyên truyền. Cũng phải dè chừng vì có thể Trung Cộng cài người để thu toán dân phản động gốc tàu ở Hải ngoại. 


Được biết là sau vụ cách mạng văn hoá của Mao thị, các lính tráng cán bộ về lại thành phố thì nông dân quá chán ngáng vụ này nên họ từ từ tạo dựng một nền kinh tế chui. Từ đó Đặng Tiểu BÌnh sử dụng hệ thống này để mở mang kinh tế Trung Cộng. Chớ không phải ông ta đột phá tư duy gì cả mà dựa vào hoàn cảnh kinh tế đương thời. Ông ta là một hoàng đế sau Mao Má Má.

Mình bắt đầu hiểu Trung Cộng bị bao vây bởi các nước tư bản theo chế độ dân chủ như Đài Loan, Nhật Bản, Nam Hàn nên họ đã bất chấp ký kết với Anh quốc, đã đàn áp Hương Cảng, hết còn tự do dân chủ. 1 quốc gia 2 hệ thống. Họ ra các đạo luật kiểm soát, dẫn độ người Tàu tại Hương Cảng, bóp nghẹt sự phản đối. Trung Cộng vẫn là chế độ cộng sản và họ luôn luôn lo sợ bị loại trừ như Liên Sô mà tìm cách đàn áp để tồn tại. Hiện tại họ thấy sự tan rã của Liên Sô. Nếu Trung Cộng bị tan rã thì các quốc gia nhỏ được kết hợp sẽ vùng lên đòi độc lập như  các nước thuộc Liên Xô khi xưa.


Tại sao Trung Cộng chơi cha thiên hạ gọi vùng biển Đông là lưỡi bò của họ. Họ cho xây dựng tại các đảo chiếm của Việt Nam Cộng Hoà, Phi luật Tân,… các phi trường quân sự, căn cứ quân sự,… vấn đề là ngày nay các hòn đảo, căn cứ quân sự nhân tạo này bắt đầu bị lún. Chúng ta thừa biết nền xây dựng của người Tàu là đồ hàng mả. Một nhà chọc trời 30 tầng ở Vọng Các, cách Miến Điện hơn 1,000 cây số bị xụp trong khi các cơ sở khác chả bị rung chuyển, động đậy. Thậm chí ở xứ họ cũng được xây dựng theo kiểu đậu hủ mà thủ tướng của họ tự hỏi tại sao xây dựng như thế này. Vì nhanh chóng lập thành tích và ăn gian hối lộ. Những gì chúng ta thấy họ xây dựng nhanh chóng tại Trung Cộng khó mà đứng vững lâu ngày. Bạo phát bạo tàn. Xem hệ thống hoả xa của họ thấy mê, quá nhanh. Nhưng nghe nói lổ học gạch vì ít ai đi. Họ xây dựng với tư duy của người cộng sản nên không chú ý đến sự hoạt động kinh tế, lời lãi ra sao. Nay có hệ thống phi trưởng rất đẹp nhưng không có người đi. Lý do đó họ không nhận máy bay đặt hàng của Mỹ, chớ chả phải vì thuế quan này nọ.


Có anh bạn gốc Chợ Lớn kể, anh ta về quê xứ làm trà danh tiếng của cha ông. Đi xe lửa thấy hoành tráng nhưng độ một tiếng sau, anh ta bước ra hành lang thì thấy toàn khạc nhổ khắp hành lang. Kêu tui là gốc tàu mà còn chịu không nổi. Họ cho xem video chiếc máy bay do Trung Cộng mới chế rớt nằm chình ình dưới đất nên chả có người Tàu dám đi. Đưa qua Lào cho chắc ăn.


Điển hình là vụ Thiên an Môn, năm 1989. Sự thật là lạm phát gia tăng hơn 50% khiến dân tình ở thôn quê bức xúc, nổi loạn. Chúng ta chỉ thấy hình ảnh 100,000 lính tàu bắn chết đâu 200 người tại Thiên An Môn. Nhưng các vụ biểu tình ở nông thôn thì không. Họ cố tình cho truyền hình ngoại quốc quay để dân họ xem để hết phản đối. Và cùng lúc cho thấy sự cương quyết, không nhân nhượng với các nước tư bản. Vẫn chuyên chính bạo tàn, để tư bản tiếp tục đầu tư vào Trung Cộng.


 Điểm hay là cả thế giới xem vụ này trực tiếp. Các người ở thôn quê của Trung Cộng được xem đồng thời các nước đông Âu và Liên Xô cũng đặt câu hỏi, có nên sử dụng biện pháp của người Tàu cộng sản để áp dụng với dân của họ. Câu trả lời là không nên khi các phong trào chống đối ở Đông Âu khiến bức tường Bá Linh bị xụp đỗ và Khối Liên Xô tan theo mây khói. Cho thấy người cộng sản Âu châu ít ra còn có chút nhân bản trong người và lý trí để hiểu họ đã sai và cần thay đổi, không bám vào quyền lực như anh ba tàu. Khi ông Yeltsin, và người Nga biểu tình, quân đội của Liên Xô muốn đem xe tăng ra quảng trường Đổ nhưng lính nga không khát máu bắn giết nhân dân của mình. 


Có ông giáo sư người Hoà Lan, từng dạy tại đại học ở Trung Cộng và làm việc tại Hương Cảng, tên Frank Dikötter có viết nhiều cuốn sách về Trung Cộng nhưng mình chỉ có đọc được China After Mao: The Rise of a Superpower(2022). Khá hay. Ông ta giải thích Trung Cộng là một đế chế, thừa hưởng đế chế này từ Nhà Thanh, tương tự Đảng cộng sản Nga cũng thừa hưởng đế chế từ Sa Hoàng. Do đó Trung Cộng bằng mọi cách tìm cách củng cố sự tồn tại của họ, để không rơi vào trường hợp đế chế Liên Xô tan rã. Mình tóm tắc sau đây cuốn sách. Ai buồn đời nên tìm đọc cuốn này. Lý do lịch sử tàu rất liên quan đến Việt Nam. Việt Nam trong suốt bao nhiêu năm đều rập theo khuôn của người Tàu.


Ông người Hoà Lan kể năm 2019, có trở về đại học bên Trung Cộng nơi ông ta đã giảng dạy để kỷ niệm vụ đại học này được 100 năm hay chi đó. Ông ta nhận thấy Trung Cộng rất thay đổi. Các hạ tầng cơ sở được xây dựng cho những người sống tại thành thị nhưng một khi ra khỏi thị thành thì chỉ còn đường đất như xưa. Mình viếng Trung Cộng năm 2009 sau thế vận hội, thấy rất hoành tráng, sau này xem các phim tài liệu thì còn cao cấp hơn nhưng trên thực tế thì chỉ đồ hàng mã. Có hai loại Trung Cộng: thôn quê và thành thị. Những người thôn quê nuôi sống dân thành thị nhưng không được cung ứng gì cả.


Trung Cộng xây dựng hình ảnh nên chúng ta thấy biết bao nhiêu thành phố ma, bỏ hoang không ai ở. Trung Cộng muốn người Tàu vào đó ở nhưng quá đắt. Không ai có thể trả nổi. Không lẻ trở lại lối xưa, cung cấp miễn phí cho người dân theo chế độ làm theo năng suất hưởng theo nhu cầu.


Có anh bạn du học sinh tại Liên Xô, sau này ở lại làm ăn rất khá giàu. Nghe anh ta kể thì sau khi liên Xô tan rã thì cách vận hành của người nga hiện nay vẫn rập theo liên Xô cũ. Điển hình, anh ta giải thích là mùa đông họ cho lò sưởi các chung cư ngày chẳng một khu vực rồi hôm sau khu vực bên cạnh. Trời không lạnh, thay vì tắt lò sưởi họ vẫn mở, khiến dân tình phải mở cửa sổ tốn hao năng lượng. Không như tại Hoa Kỳ, nóng lạnh thì mở theo nóng lạnh. Tùy theo ý muốn của dân cư.


Frank Dikötter, một nhà sử học người Hoà Lan và thành viên gần đây tại Viện Hoover, một think tank bảo thủ, lập luận trong cuốn Trung Quốc sau Mao: Sự trỗi dậy của một siêu cường (2022) cho rằng vị thế siêu cường của Trung Quốc bị phóng đại do những điểm yếu nội tại nghiêm trọng, bất chấp các tiến bộ kinh tế và quân sự. 


Dikötter cho rằng hình ảnh siêu cường của Trung Quốc là một ảo ảnh được xây dựng cẩn thận, che giấu những điểm yếu hệ thống. Ông ví Trung Quốc như “một con tàu chở dầu trông ấn tượng từ xa, nhưng bên dưới boong, các thủy thủ đang tuyệt vọng bơm nước và vá lỗ để giữ tàu nổi.” Hàng ngày mình thấy tin tức từ Trung Cộng cho hay họ chế cái này phát minh cái kia khiến mình thất kinh. Nghe nói họ đem Drone qua Việt Nam để phóng lên trời cho người Việt xem nhưng không may bị ma trơi làm rụng hết xuống sông Sàigòn.


Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sử dụng tuyên truyền để thể hiện sự thống nhất và tiến bộ, kiểm soát thông tin để thổi phồng thành tựu và đàn áp bất đồng chính kiến. Ví dụ, trong Cách mạng Văn hóa (1966–1976), truyền thông nhà nước miêu tả Trung Quốc phát triển mạnh mẽ, dù nạn đói và hỗn loạn lan rộng. Sau Mao, kiểm soát này vẫn tiếp diễn với internet bị kiểm duyệt (Tường lửa Vĩ đại) và truyền thông nhà nước định hình câu chuyện. Mình nghe có bờ lốc cho biết ngày nay thiên hạ vượt tường lửa rất nhiều. Để tìm tài liệu tin tức ở ngoại quốc. Về Việt Nam thì đánh chữ BBC là tắt ngúm dù đài này được xem là thiên tả. Có vài cá nhân sẵn sàng chết, treo biểu ngữ kêu gọi dân chủ, tự do trên mấy thành phố như Bắc Kinh và Thượng Hải. Không biết họ bị bắt chưa. Nguy hiểm nhất là thấy người ta đặt chất nổ bằng bình ga, cháy và đặc biệt là toàn các nhà của cán bộ. Người dân bức xúc vì bị chiếm đất đai này nọ nên cứ đặt chất nổ hay đốt nhà. Bất chấp đi tù, xem như chỉ còn cái mạng cùi.


Ông Dikötter trích dẫn tài liệu lưu trữ cho thấy các quan chức địa phương giả mạo dữ liệu kinh tế và xã hội để đáp ứng mục tiêu của chính quyền trung ương, tạo ra bức tranh sai lệch về tiến bộ. Chẳng hạn, thời Đặng Tiểu Bình, số liệu sản lượng nông nghiệp bị thổi phồng che giấu nghèo đói ở nông thôn.


Tuyên truyền toàn cầu, như Viện Khổng Tử và quảng bá Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), khuếch đại hình ảnh Trung Quốc như một siêu cường nhân từ, nhưng ông Dikötter cho rằng điều này che giấu sự bất mãn trong nước và sự mong manh kinh tế. Mình có xem nhiều phim tài liệu nghiên cứu về thế hệ trẻ ngày nay khiến Đảng cộng sản Trung Cộng lo sợ. Giới trẻ không muốn làm ăn, có phong trào ù lì, không thèm hăng say sản xuất lao động làm giàu. Thêm ngày nay có đến 30% sinh viên tốt nghiệp thất nghiệp. Hình ảnh xem trên mạng, không hiểu tuyên truyền hay sự thật. Nhưng vô gia cư rất nhiều tương tự tại Hoa Kỳ. Ai đến Los Angeles hay san Francisco, sẽ thấy chính sách của tiểu bang này rất lạ. Tiền để xây các trung tâm cho người vô gia cư được dùng xây các chung cư hạng sang do các người đóng góp vào quỹ tranh cử của các đại biểu. Mình có kể vụ này thì bị facebook xoá. Chán Mớ Đời 


Thế vận hội Bắc Kinh 2008 là màn trình diễn toàn cầu về sự hiện đại của Trung Quốc, nhưng sự kiện này che giấu việc cưỡng chế di dời và đàn áp các cuộc biểu tình, cho thấy ĐCSTQ ưu tiên hình ảnh hơn thực chất. Nghe nói đạo diễn Steven Spielberg được mời để tạo dựng buổi khai mạc nhưng bị cấm cản đủ trò nên ông ta từ chối. 


Dikötter nhấn mạnh rằng ảo ảnh này không chỉ đánh lừa phương Tây mà cả chính ĐCSTQ, khi các lãnh đạo dựa vào dữ liệu bị thao túng, dẫn đến sai lầm chính sách. Cái này thì có lẻ đúng. Chúng ta có thể nói dối với thiên hạ nhưng cá nhân không thể nào tự nói láo. Vì chúng ta biết là sai nhưng vẫn cứ nói thì từ từ chúng ta tin thật thì sẽ gây nghiêm trọng các sự việc đưa đến hậu quả khó lường. Cho thấy hiện nay chỉ là chế độ phong kiến tiếp tục, văn hoá Nho Giáo từ 2000 năm qua vẫn tiếp tục.


Về Việt Nam đi từ Đà Lạt ra Huế bằng xe, thấy nhiều công trình xây cất bị bỏ khơi khơi. Dân tình rên la. Dù ít hơn Trung Cộng mà thấy có vấn đề trong khi hình ảnh bên Trung Cộng cho thấy nguyên những thành phố bỏ không. Người Tàu có tư tưởng là có tiền mua nhà mua đất. Nghe nói là 70% tiền để dành của họ là mua nhà cửa, nay bán rẻ mà không ai thèm mua dù phân nữa.


Mình tính đi du lịch lại Trung Cộng sau 16 năm nhưng có ông Mỹ từng làm cho tòa đại sứ ở Việt Nam và Trung Cộng kêu không nên. Nguy hiểm cho du khách mỹ nhất là vụ áp thuế ngày nay, chính quyền tuyên truyền mọi sự đều do bọn Mỹ tư bản. 20 năm về trước thì được, nay thì người Tàu không ưa người Mỹ bởi tuyên truyền. Thấy Thượng Hải và tỉnh khác xây nhiều kiến trúc rất đẹp. Nhưng họ nói là đồ hàng mã, Lạng quạng dễ bị xụp như bao nhiêu chung cư khác.


Sự trỗi dậy kinh tế của Trung Quốc rất ấn tượng nhưng được xây dựng trên nền tảng không ổn định, với ngân hàng ngầm, bất bình đẳng, và thách thức nhân khẩu học đe dọa sự ổn định dài hạn.


Các cải cách mèo trắng hay mèo đen sau năm 1978 dưới thời Đặng Tiểu Bình đưa Trung Quốc từ nền kinh tế lớn từ thứ 126 lên thứ hai thế giới về GDP danh nghĩa (hơn 18 nghìn tỷ USD năm 2023). Các Khu kinh tế đặc biệt (SEZs) như Thâm Quyến thu hút đầu tư nước ngoài, và chính sách thị trường thúc đẩy sản xuất.


 Đến năm 2022, các khoản vay ngân hàng không được kiểm soát ước tính 10 nghìn tỷ USD nợ, thúc đẩy tăng trưởng nhưng gây rủi ro bất ổn tài chính. Hệ số Gini (đo lường bất bình đẳng thu nhập) tăng từ 0.30 năm 1980 lên 0.47 năm 2018, với giới tinh hoa ven biển của các khu vực kinh tế đặc biệt, thịnh vượng trong khi nông thôn tụt hậu.


Anh bạn gốc CHợ Lớn kể là về quê anh ta mướn rất khó dân làm vườn trà, dù bao ăn bao ở. Lý do là buồn, trẻ ai cũng muốn ra thành thị sống, làm trong các xưởng.


Chính sách một con (1979–2015) tạo ra dân số lão hóa. Đến năm 2100, gần 50% dân số Trung Quốc sẽ trên 65 tuổi (ước tính của Liên Hợp Quốc), gây áp lực lên lương hưu và thị trường lao động. Năm 2023, dân số Trung Quốc giảm lần đầu tiên trong sáu thập kỷ. 1 người đi làm để nuôi một người về hưu?


Tài liệu lưu trữ từ Trung Quốc sau Mao cho thấy số liệu GDP thường bị thổi phồng. Ví dụ, tỉnh Liêu Ninh thừa nhận năm 2017 đã giả mạo dữ liệu kinh tế trong nhiều năm. Tăng trưởng giảm xuống 3% năm 2022 (sau phong tỏa COVID) và 5,2% năm 2023, dưới mức 6–8% cần thiết để duy trì việc làm và trả nợ. Khủng hoảng bất động sản (như nợ 300 tỷ USD của Evergrande) phơi bày tăng trưởng quá đà. Các blog người Tàu cho hay là các thành phố, giàu có, giúp cán bộ giàu lên như bán đất đai để xây dựng các công trình. Nay thì ngọng luôn. Các công ty được người Tàu trả tiền mua căn hộ trước khi xây. Thay vì lấy tiền đó để xây, họ lại dùng tiền đó đi mua đất rồi đưa ra dự án rồi vớt tiền của người Tàu. Nay người Tàu mất tiền mà chả thấy căn hộ của họ được xây cất hay chỉ làm sơ sơ. Bao nhiêu tiền của một đời người dành dụm nay lộn xộn, họ co mả tà đến còng đầu cho vô lao.


Vành đai và con đường BRI, thường được ca ngợi là biểu tượng của bá quyền kinh tế toàn cầu của Trung Quốc, bao gồm các khoản vay cho các nước đang phát triển mà nhiều quốc gia không thể trả (như cảng Hambantota của Sri Lanka), tạo ra bẫy nợ hơn là quan hệ đối tác bền vững. Mình đi chơi ở Uzbekistan và Georgia thì thấy rất nhiều chương trình của người Tàu đang thực hiện. Tương tự ở Ai Cập.


ông Dikötter lập luận rằng tăng trưởng của Trung Quốc dựa vào lao động giá rẻ và quy định lỏng lẻo, những lợi thế hiện đang suy giảm khi lương tăng và chuỗi cung ứng toàn cầu đa dạng hóa. Nay với thuế quan, Ấn độ và các nước khác sẽ nhảy vào thay thế. Người Tàu có thể ra đi nhưng máy móc, nhà sản xuất không thể do đó các công ty lớn sẽ đầu tư vào các nước khác. Nghe nói người Tàu bỏ tiền đầu tư ở Hoa Kỳ rất nhiều để hạ cánh an toàn.


Nhớ khi xưa khi Việt Nam đổi mới, có anh bạn người Đài Loan, kiến trúc sư làm chung ở New York với mình. Sau bố anh ta mất nên về nước thay thế bố, mở nhà máy bên Trung Cộng. Anh ta nhờ mình kiếm mối ở Việt Nam, để bán máy cũ của Đài Loan đã được chở qua Trung Cộng sử dụng cả 30 năm, nay muốn bán cho Việt Nam để trang bị máy mới. Mình nghe mấy người bạn về Việt Nam làm ăn bị mất sạch vốn và lời nên không dám về.


Hệ thống chính trị Trung Quốc là một đế chế mong manh được duy trì bằng đàn áp, tuyên truyền, và sự hoang tưởng, không có khả năng thích nghi cần thiết cho vị thế siêu cường thực sự. Quyền lực độc quyền của ĐCSTQ, được quy định trong Điều 1 Hiến pháp Trung Quốc, loại bỏ đa nguyên chính trị. Sau Mao, các cải cách của Đặng Tiểu Bình tự do hóa thị trường nhưng không mở rộng chính trị, như được thấy trong vụ thảm sát Quảng trường Thiên An Môn năm 1989, nơi hàng trăm (có thể hàng nghìn) người bị giết để dập tắt đòi hỏi dân chủ. Tương tự ông chủ của công ty Alibaba lên tiếng là bị nhốt ngay, nay đang ở tại Nhật Bản.


Ngày nay với công nghệ thông tin, Bắc Kinh giám sát hàng loạt (như hệ thống tín dụng xã hội, theo dõi 1,4 tỷ dân). Kiểm duyệt bất đồng ý kiến (như giam giữ các nhà hoạt động như Lưu Hiểu Ba, người đoạt giải Nobel). Đàn áp các nhóm như Pháp Luân Công và người Hồi giáo Uyghur, với hơn 1 triệu người bị giam trong các trại ở Tân Cương (ước tính của Liên Hợp Quốc).


ĐCSTQ sợ “diễn biến hòa bình” (tự do hóa kiểu phương Tây) và chính người dân của mình. Tài liệu lưu trữ cho thấy nỗi ám ảnh của Đặng Tiểu Bình về việc ngăn chặn sự sụp đổ kiểu Liên Xô, dẫn đến kiểm soát tư tưởng chặt chẽ hơn dưới thời Tập Cận Bình. Có chị bạn gốc Tàu ở Quảng Đông kể, là chị ta thấy một tấm biểu ngữ kêu gọi mở khi người Tàu bị nhốt, khoá cửa bên ngoài nên gửi cho gia đình ở bên tàu thì tài khoản WeChat của chị ta bị khoá 6 tháng thêm bố mẹ cũng bị luôn.


 Dikötter bác bỏ hình ảnh Tập Cận Bình như một lãnh đạo đổi mới, miêu tả ông là một ứng viên thỏa hiệp được chọn năm 2012 vì thiếu quan điểm mạnh mẽ, giúp sự thống nhất của đảng. Chiến dịch chống tham nhũng của Tập, dù được ủng hộ, chủ yếu nhắm vào đối thủ, củng cố quyền lực.


Các cuộc biểu tình ở Hồng Kông năm 2019–2020, do dự luật dẫn độ kích động, dẫn đến hơn 10.000 vụ bắt giữ, cho thấy ĐCSTQ không khoan nhượng với quyền tự trị bất chấp các thỏa thuận quốc tế. Ông Dikötter so sánh Trung Quốc với Liên Xô, lưu ý rằng sự cứng nhắc chính trị tạo ra tính dễ vỡ, vì ĐCSTQ không thể cải cách mà không đe dọa chính sự tồn tại của mình.


Quân đội Trung Quốc, dù lớn, thiếu kinh nghiệm chiến đấu và đối mặt với thách thức hậu cần, khiến người ta nghi ngờ về tư cách siêu cường của nước này. Lần cuối đánh trận năm 1979 ở biên giới Việt Hoa te tua. Bị bộ đội Hà Nội đánh te tua dù không phải các sư đoàn chính quy. Chúng ta thấy trong cuộc chiến Ukraina-Nga, tham nhũng đã khiến cơ giới của quân đội Nga mất giá trị.


Ngân sách quốc phòng Trung Quốc (292 tỷ USD năm 2023) chỉ đứng sau Mỹ, với tiến bộ trong tên lửa siêu thanh, hàng không mẫu hạm, và chiến tranh mạng. Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) không tham gia xung đột lớn kể từ Chiến tranh Trung-Việt năm 1979, một trận chiến tốn kém và bế tắc. Hình như 1989 cũng có xung đột với Việt Nam nhưng ít ai nói đến.


Các chiến dịch phức tạp như xâm lược Đài Loan đòi hỏi khả năng đổ bộ và hậu cần chưa được kiểm chứng. Mình đọc đâu đó là gia đình người Tàu chỉ có một con, nhất là con trai thì không ai muốn con mình đi lính, đánh giặc chết. Không có con thừa tự nối dòng. Chỉ có nghèo hay các Hoa mộc Lan thời nay mới ra trận.


Các vụ bê bối tham nhũng (như sĩ quan PLA bán thăng chức) làm suy yếu sự sẵn sàng. Không như Mỹ, Trung Quốc thiếu mạng lưới căn cứ toàn cầu, hạn chế khả năng phát triển sức mạnh. Các cảng BRI (như Gwadar, Pakistan) mang tính thương mại, không phải quân sự. Các căn cứ nhân tạo trên biển đông đang có vấn đề lún. Hiện nay nghe nói họ đang thanh trừng các tướng trong quân đội.


Các cuộc tập trận quân sự của Trung Quốc gần Đài Loan năm 2022–2023 gây đe dọa nhưng bộc lộ khoảng cách trong hoạt động chung và chuỗi cung ứng, theo báo cáo của Ngũ Giác Đài. Dikötter đặt câu hỏi liệu các mối đe dọa quân sự của Trung Quốc có đáng tin cậy, cho rằng chúng phục vụ tuyên truyền trong nước hơn là chiến lược thực tế. Phải đánh nhau mới biết. Mình không muốn vụ này xẩy ra. Mình chỉ nghe Đai Loan dự tính là đánh xập cái đập Ngủ Tam Hiệp để trả đũa.


Hệ thống chính trị dễ vỡ và kiểm soát quá tập trung của Trung Quốc phản ánh những điểm yếu của Liên Xô, có nguy cơ suy giảm lâu dài. Giống Liên Xô, Trung Quốc dựa vào hệ thống một đảng, tuyên truyền nhà nước, và kế hoạch kinh tế. Việc ĐCSTQ từ chối cải cách chính trị tương tự như thất bại của Gorbachev với perestroika. Tích hợp thị trường và thương mại toàn cầu của Trung Quốc (như 17% xuất khẩu thế giới năm 2022) khiến nước này ít bị cô lập hơn Liên Xô. Tuy nhiên, Dikötter cho rằng tích hợp này tạo ra các phụ thuộc mới (như công nghệ phương Tây để họ ăn cắp).


Trong cuốn Trung Quốc sau Mao tiết lộ các lãnh đạo ĐCSTQ nghiên cứu sự sụp đổ của Liên Xô để tránh các cạm bẫy tương tự, nhưng giải pháp của họ, kiểm soát chặt chẽ hơn, làm gia tăng sự cứng nhắc. Như ta thấy phản ứng của ĐCSTQ với COVID-19 (chính sách zero-COVID) cho thấy sự vượt quá tập trung, với các đợt phong tỏa gây gián đoạn kinh tế và bất ổn công chúng (như biểu tình ở Thượng Hải năm 2022).

Ông Dikötter lên tiếng rằng việc Trung Quốc từ chối tự do hóa chính trị có thể dẫn đến sự tan rã kiểu Liên Xô nếu tăng trưởng kinh tế chững lại. Lúc đó lại thấy mấy chục nước mới ra đời như khi Liên Xô tan rã.


Phương Tây đánh giá quá cao sức mạnh của Trung Quốc do “ảo tưởng phản chiếu,” giả định Trung Quốc có động cơ giống phương Tây, trong khi đánh giá thấp nỗi sợ hãi nội tại của nước này.


Sau năm 1979, các lãnh đạo phương Tây (như Nixon, Clinton) tin rằng thương mại sẽ dân chủ hóa Trung Quốc, bỏ qua các tài liệu lưu trữ ĐCSTQ cho thấy sự thù địch với tự do hóa. Như trường hợp Nam Hàn, Nhật Bản, Đài Loan, Tân Gia Ba,…


Nếu chúng ta xét 4 nước cộng sản còn lại trên thế giới, ngoài Cuba ra 3 nước kia đều bị ảnh hưởng văn hoá Nho Giáo như Trung Cộng, Việt Nam và Bắc Triều Tiên. Đảng cộng sản như hệ thống quan lại khi xưa, Đảng cai trị nước tàu và Việt Nam, Triều tiên suốt mấy ngàn năm. Do đó, tin là sẽ thay đổi là chuyện cỏi trên. Thiên tử chỉ là để cho vui, chớ quyền hành đều nằm trong tay của Đổng Trác, Tào Tháo,… họ thanh trừng nhau.


Các nhà phân tích phương Tây thường chấp nhận GDP và chi tiêu quân sự của Trung Quốc theo giá trị bề mặt, bỏ qua dữ liệu giả mạo và kém hiệu quả. Sai lầm này thúc đẩy các chính sách như hợp tác thay vì kiềm chế, có thể khuyến khích hành động hung hăng của Trung Quốc (như quân sự hóa Biển Đông). Sự ngạc nhiên của phương Tây trước chiến dịch đàn áp luật sư năm 2015 của Trung Quốc (Chiến dịch 709) phản ánh sự thiếu hiểu biết về nỗi sợ của ĐCSTQ đối với xã hội dân sự.


Các nhà phê bình cho rằng vị thế siêu cường không đòi hỏi tự do chính trị hay hoàn hảo kinh tế. Miễn sao có lợi cho họ, còn người Tàu sống chết mặc bây. Thật sự người Tàu bình thường vẫn còn nghèo đói trong khi các Đảng viên thì giàu có, do đó họ ra tay đàn áp tại địa phương một cách tàn bạo. Cướp đất để bán cho các nhóm lợi ích, xây chung cư, cơ sở thương mại để làm giàu. Cứ lên mạng là thấy hình ảnh dân bên Trung Cộng kêu réo, trả tiền hay đất lại cho họ.


Phải công nhận, ảnh hưởng hiện tại của Trung Cộng (như 120 quốc gia giao thương với Trung Quốc nhiều hơn Mỹ) cho thấy nước này có sức mạnh giống siêu cường ở khu vực, nếu không phải toàn cầu. Cuộc tranh luận xoay quanh việc liệu điểm yếu nội tại có vượt qua được thành tựu bên ngoài hay không.


Mình thấy nếu có sự tan rã của Trung Cộng như Liên Xô thì có một số nước sẽ tự trị nhưng những người Hán sẽ vẫn tiếp tục khốn đốn như người nga hiện tại. Người Mỹ đặt nền tảng trên một nền cộng hoà khi dành độc lập. Họ không có lịch sử văn hoá Nho Giáo suốt trên 2,000 năm nên dễ thực thi nền dân chủ trong khi Trung Cộng, và các nước theo chế độ cộng sản khác bị ảnh hưởng của nho Giáo thì sẽ không bao giờ thay đổi. Ngoại trừ họ chấp nhận trao quyền lại cho người dân thì mới hy vọng theo dấu chân của Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn