Hôm nay, tôi còn Mẹ

 Mình nói chuyện qua điện thoại với bà cụ mình ở Đàlạt mỗi tuần, để được cập nhật hoá đời sống mấy người em và cháu ở Đàlạt. Mình sợ nhất là khi mẹ mình kể về bà này ông nọ ở gần nhà hay buôn bán khi xưa ở chợ Đàlạt, qua đời. 

Tuần rồi, mẹ mình kể bà Tác, ở gần xóm trên đường Thi Sách mà mình có gặp lại lần trước khi về thăm Đàlạt, mới qua đời. Bác ấy, làm ya-ua bán kiếm tiền thêm, giao tận nhà. Cô con gái thì mở tiệm cà-phê. Mình có kỷ niệm với bác trai. Khi xưa, làm cho nha Địa Dư, có chiếc xe Lam, chở khách sau những giờ làm việc, kiếm thêm tiền nuôi vợ con. Bác là một người công chức mà mình kính trọng so với các ông khác trong xóm, chỉ lo đánh bài, nhậu nhẹt hay gái gú.

 

Mẹ mình dạo đó, buôn bán thêm gạo đường nên nhờ bác Tác, sáng đến nhà hay trưa trong giờ nghỉ trưa, chở gạo đường, đi giao cho khách hàng. Mình chở giao tận nhà mấy bao gạo, còn bác ấy chở cho mấy tiệm bán gạo. Sáng sớm, vừa hết còi hụ giới nghiêm ở khu Hoà Bình, là thấy bác Tác trai, chạy xe đến sân nhà mình, mình phụ bác khiêng mấy bao gạo, đường lên xe Lam của bác rồi chạy qua Ngã BA Chùa, tập võ ở hãng cưa ông Xu Huệ.

Hình cô em chụp, đưa mẹ đi làm người mẫu cao tuổi

 

Mẹ mình không có môn bài bán nhu yếu phẩm nên phải chở đi sáng sớm để tránh cảnh sát hỏi thăm. Sau này mình mới hiểu là chính quyền miền nam, sợ tiếp tế cho Việt Cộng.

 

Ngoài chợ Đàlạt, có cô Ba Chỉ, tiệm BÌnh Lợi, làm kinh tài cho Việt Cộng, lâu lâu xe hàng của cô ta bị Việt Cộng bắt tịch thâu hết đồ. Thật ra là cố ý chở vào mật khu của Việt Cộng nhưng hô hoán là bị Việt Cộng chận đường, đem vào mật khu. Nghe kể, sau 75, cô BA Chỉ làm lớn lắm rồi Hà Nội cho người ngoài bắc vào, thay thế hết các thành phần Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam, nay về Đại Ninh sinh sống.

 

Mẹ mình mua lậu của mấy ông cha nhà dòng Chúa Cứu Thế hay mấy bà Sơ, được mỹ viện trợ gạo đường, ăn không hết, đem bán cho bà cụ, rồi bà cụ bán lại cho các tiệm có môn bài. Cứ mua chỗ này ít bao, chỗ kia ít thùng dầu, rồi bán kiếm tiền nuôi 10 đứa con. Mình được đi tây là công lao một đời của mẹ mình, gánh gạo nuôi 10 đứa con.

Vườn hoa của mẹ

Hoa ở nhà

Có tên đại uý nào, thua bài, đem bán gạo của đại đội của ông ta cho bà cụ. Sau đó hắn lừa bà cụ chuyến sau vì hết gạo, đi thưa như kiến kiện củ khoai. Tiểu đoàn trưởng kêu hắn hết gạo chi đó. Mẹ mình làm ăn cũng bị giựt nhiều. Thiên hạ mượn tiền rồi quỵt luôn.

 

Nói chuyện với mẹ mình thì tên những người xưa ở Đàlạt thường được nhắc đến. Như tuần rồi, mẹ mình kể về bà Sáu Còm, ở đường Duy Tân mà ông ngoại mình kêu bằng O, không biết bà con thế nào nhưng đa số những người ở khu Hoà Bình đều biết mẹ mình cả vì thời con gái, mẹ mình ở đường Nguyễn Biểu. Nhắc đến dì Nghĩa, cũng gọi bà Sáu CÒm bằng o, ở dãy nhà ông Ba Tây, trên đường Thi Sách, bán đồ hộp mỹ gần bể nước ngoài chợ.  

 

Nói về bà Tác thì mình lại nhớ đến thằng Quý, con bà ta, nhỏ hơn mình một tuổi. Thằng này mất dạy lắm, chơi bắn bi mà thua là nó giựt lại, mình lạng quạng là nó khệnh mình. Nó có thằng anh to lớn hơn mình và thằng hàng xóm tên Vui, con bà Thủ hơn mình 4 tuổi nên hay bị chúng đập. Mình thà để thằng nhỏ hơn mình đánh còn hơn hai tên lớn hơn khệnh. Thằng Vui, sau này theo Việt Cộng bị bắt nhốt ở trung tâm thẩm vấn, mình có thấy nó trong xà lim khi viếng thăm trung tâm này với bác Lê Công Oai, bọ của Huỳnh Kim Sang.

 

Sau Mậu Thân, trường Lasan Adran, có mở lớp dạy Thái Cực Đạo, do ông Sâm, huấn luyện viên của Cảnh Sát Dã Chiến dạy nên mình mò đi học, rồi khám phá ra cậu Ân, bà con với bà cụ mình, dạy Nhu đạo nên ghi tên học luôn. Cậu này và cậu Luyện, tiệm giặt ủi đường Duy Tân, đều là đồng môn của cậu MẠnh (Nẫm), con bà Hiệp Thạnh, số 11 Duy Tân. Sau này cậu Mạnh đi tây, dạy võ cho tây đầm. Cậu Luyện dạy ngoài Thao Trường.

 

1 tháng sau khi học võ, đang chơi với thằng Quý, bổng nhiên nó đòi lại bi, rồi tính khệnh mình. Sau một tháng học Thái Cực Đạo và Nhu Đạo, mình có cảm tưởng như Vương Vũ trong Độc Thủ Đại Hiệp nên khệnh nó lại. Mình không bao giờ quên ánh mắt của nó lúc ấy. Rất ngạc nhiên khi bị đá cho một cái và một đòn Seoi Nage. Buồn cười, mình ra đòn chưa thuần thục lắm nhưng hôm đó, hình như bao căm thù của những năm tháng bị ăn hiếp khiến mình bổng nhiên mạnh như LÝ Tiểu Long, mình quật đòn vai nó ngã cái rầm dưới đất. Cứ như Ukraine đánh lại Nga La Tư.

 

Nó đứng dậy mình bồi thêm một đá bá vơ khiến mặt nó xanh như đít nhái và từ đó nó hết dám ăn hiếp mình. Lần trước về, mình có hỏi bác Tác gái thì được biết thằng Quý, nay bán cà phê lề đường ở đường Lê Quý Đôn, nó không nhớ mình. Đưa điện thoại nói chuyện thì tên này bị bệnh quên Sơn đen bị nó ăn hiếp.

Mình gặp lại Nguyễn Anh Tuấn, trên đường Thi Sách, khi đang đi với Ngô Văn Thuỷ. Hắn chào Thuỷ nhưng mình thì nó nhìn ngơ ngơ, lắc đầu, kêu không nhớ dù xưa kia đi đá banh, hắn rủ mình đi nhân dân tự vệ với hắn đủ trò. Sau hắn đi lính với em họ Huỳnh Kim Sang, mất liên lạc, nay gặp lại nhưng duyên chưa tròn vì đầu óc quên thời xa xưa. Nó lấy vợ, cô họ chung lớp khi xưa hắn kết trước khi đi lính.

 

Giây phút đó xem cái mặt thằng Quý, khiến mình giác ngộ cách mạng là đừng để ai bắt nạt vì chúng sẽ làm tới. Ra hải ngoại mình không sợ thằng tây nào hết đến khi lấy vợ thì lại sợ vợ. Từ đó mình mê học võ đến giờ. 

 

Nói chuyện với mẹ mình qua Facebook, được nhìn thấy mẹ khiến mình vui nhưng cũng buồn vì không biết có ngày nào, mẹ mình lại hỏi như bài thơ “Mẹ tôi, trả nhớ về không” của ông Trần Trung Quân, kể lại câu chuyện của người bạn về thăm mẹ sau bao nhiêu năm xa vắng, khóc vì người mẹ ngơ ngác, không nhận ra.

 

Nhìn mẹ mình qua iPad, trên 90 tuổi, vẫn làm đỏm, cắt tóc khiến mình cảm động vì ngày xưa, khi mình còn ở nhà, chỉ thấy mẹ mình đi làm tóc mỗi lần đi ăn cưới ai. Ăn bận lam lũ, mỗi ngày cuốc bộ ra chợ đi buôn, để nuôi đàn con 10 đứa trong khi hàng xóm lái xe hơi, đi nhảy đầm. Sau này mình lớn lên thì biết chạy xe gắn máy nên đưa đón mẹ đi chợ.

 

Nhìn lại, mình thấy nay mẹ mình tương đối là may mắn hơn một số người quen, bạn. Tết vừa rồi, mẹ mình có đi chơi ở Hàn quốc với mấy người em. Tây cũng đi rồi, Hoa Kỳ thì đi mấy lần, có thẻ xanh nhưng không thích ở mỹ, lại về Việt Nam. Á châu đều đi các nước Đông Nam Á, Trung Cộng, Hàn quốc, Nhật Bản,… hè vừa qua, mẹ mình đi Dubai họp mặt với mấy đứa con và cháu từ khắp nơi hội tụ lại sau Covid. Hồi đầu năm, mình về đưa mẹ đi viếng Phuket vài ngày.

Mình nhớ năm đưa mẹ từ Hoa Kỳ về, luôn tiện ghé thăm mùa hoa Anh Đào ở Nhật Bản. Có lẻ lần đi đó, mình có nhiều kỷ niệm nhất với mẹ vì chỉ có hai mẹ con đi nên có dịp tâm sự về cuộc đời của mẹ. Mình chơi sang, cho mẹ mình đi máy bay hạng thương gia, ở khách sạn 5 sao nên mẹ vui lắm. Cứ hỏi tốn bao nhiêu con nhưng mình không nói, cuối cùng mình nói thì mẹ mình, mặt xanh như người bị trúng gió, sót của vì chưa bao giờ nghĩ phải bỏ một số tiền lớn như vậy để di chuyển. Khi xưa, mẹ mình nhịn ăn nhịn mặc để cho mình đi tây.

 

Mẹ nuôi mình ăn học trường tây rồi cho đi du học bên tây thì một chuyến hạng thương gia, khách sạn 5 sao, không có nghĩa lý gì cả. Như bài hát ”gánh mẹ”của Quách Beem 

 

Cho con gánh mẹ một lần,

Cả đời mẹ đã tảo tần gánh con. 

Cho con gánh mẹ đầu non, 

Cả lòng mẹ đã gánh con biển trời….

 https://youtu.be/cnUi__2hhyU

Đúng thật, cả đời mẹ đã gánh con biển trời. Có nhiều người bạn muốn trả hiếu cho bố mẹ nhưng đã đi xa nên mình cảm thấy hạnh phúc được đi chơi với mẹ, để hiểu về cuộc đời của mẹ hơn vì mình chỉ sống với mẹ có 18 năm tại Đà Lạt.

 

Mỗi lần mẹ mình đi Sàigòn thì hay đi xe đêm, ngủ đến sáng là đến Sàigòn. Mình nói cô em là nên mua vé máy bay cho mẹ nhưng mẹ quen tính tằn tiện để nuôi con. Có lẻ mình là người trong mấy anh em, mẹ tốn tiền nhiều nhất vì khi xưa mẹ cho học trường Tây rồi đi du học bên Tây.

 

Khi đọc bài thơ “Mẹ ta trả nhớ về không” của ông Đỗ Trung Quân khiến mình nhớ đến mẹ. Không biết có ngày nào, gặp lại mẹ trong tình cảnh được diễn tả qua bài thơ.

 

Mình nhớ trước khi mình đi tây, mẹ mình đưa mình đi chào các bạn hàng, bà con. Mình thì vui vì sắp được tham gia một cuộc phiêu lưu mới trong đời mà mình đã ấp ủ từ lâu trong khi mẹ quay đi để che hai hàng nước mắt.

 

Ngày xưa chào mẹ, ta đi

mẹ ta thì khóc, ta đi thì cười

mười năm rồi lại thêm mười

ta về thì khóc, mẹ cười lạ không

ông ai thế? Tôi chào ông

mẹ ta trí nhớ về mênh mông rồi

ông có gặp thằng con tôi

hao hao...

tôi nhớ...

nó ...người ...như ông.

mẹ ta trả nhớ về không

trả trăm năm lại bụi hồng...

rồi...

đi…

(Đỗ Trung Quân)

 

https://youtu.be/9DV6C3RyOtA

Ngày mình trở lại Đàlạt, sau 20 năm xa vắng, may mắn là mẹ vẫn nhận ra mình. Sau 20 năm, nuôi đàn con và thăm nuôi chồng ở trại cải tạo 15 năm khiến mẹ mình già đi rất nhiều. Chân mẹ mình đi cà nhắc vì bị ngã, gãy xương khi đi thăm nuôi bố mình nên mùa đông lạnh, đau lắm, chỉ biết ngồi khóc trong khi mấy cô em xoa dầu. May là được cô em bảo lãnh sang pháp để mỗ nên mẹ mình đi đứng lại như xưa, kêu là thuốc tiên.

 

Hôm trước, có vợ chồng anh bạn học cũ thời tiểu học, ghé lại nhà tặng bánh để cúng bàn thờ ông cụ. Anh bạn thì mình ít gặp ở trung học, cô vợ là học sinh Văn Học nhưng mình không quen, có gặp một lần ở Cali trong hôm hội ngộ với cô giáo Ngô Thị Liên. Lên Đàlạt, họ tìm đến thăm bà cụ mình khiến mình rất cảm động. Họ chụp hình gửi cho mình xem. Có lẻ họ có con du học ở Gia NÃ đại nên hiểu lòng người mẹ ở xa nghìn trùng nên đã giúp mình tìm lại hình ảnh của mẹ.

 

Mình cảm ơn vợ chồng Phước Đức đã đến thăm mẹ mình. Người già ở nhà buồn, có bạn của con ghé lại, khơi lại vài kỷ niệm giúp bà cụ vui. Mẹ mình kể con gái của Cò Đào, buôn bán ngoài chợ ngày chỗ tiệm Bùi Vàng khi xưa, hay đọc mực tím sơn đen, gặp mẹ cũng kể về mình khiến mẹ mình vui.

Có mấy người tỏng xóm, đọc bài mình, cũn ghé thăm mẹ mình, để an ủi tuổi già. Người già cô đơn lắm. Nếu có ai đến thăm, hỏi chuyện là mừng, nói từ đầu đến cuối.

 

Mình chợt nhận ra: “hôm nay, tôi còn Mẹ”. 

Mùa Vu-lan 2020

 

Nhs

Sự khác biệt về kinh tế với người da màu

 

Mình hay nghe truyền thông hay thậm chí người Việt kêu người da đen nghèo khó vì văn hoá của cộng đồng của họ. Nếu chịu khó tìm hiểu thêm thì chúng ta đồng ý là nạn kỳ thị chủng tộc đã khiến cộng đồng người da đen, không tiến nổi trong xã hội do người da trắng lãnh đạo ngoại trừ các tài tử da đen, cầu thủ thể thao còn lại thì nói chung về kinh tế rất thấp so với người Mỹ da trắng.

Tỷ lệ thành công của người mỹ gốc á châu tại Hoa Kỳ rất thấp so với người Mỹ da trắng. Có thể chúng ta nghe một vài học sinh gốc việt học giỏi thì cứ đinh ninh là người Việt mình tài ba, thành công. Nhìn chung thì chúng ta còn thua xa người Mỹ gốc Ấn Độ, góc tàu, Nhật Bản, đại hàn,...

Chính phủ Hoa Kỳ có ra đạo luật “loại trừ người Tàu” (Chinese Exclusion Act) vì người Mỹ da trắng kỳ thị người Tàu, ghét họ hơn cả người da đen. Theo nghiên cứu của Pew thì lý do người da vàng đang bắt kịp người da trắng về lợi tức là xã hội Hoa Kỳ bớt kỳ thị người da vàng, chớ không phải vì người á đông yêu chuộng, khuyến khích con cái học hành. Có dịp mình sẽ kể rõ hơn. Xem đồ thị của nghiên cứu.

 

Năm 1965, thượng nghị sĩ Patrick Moynihan của tiểu bang New York, người có lúc tranh đấu cho người Việt tỵ nạn tại các trại tỵ nạn á châu. Ông này có xuất bản một bản phúc trình cho quốc hội Hoa Kỳ với tựa đề “the Negro Family”. Ngày nay, người ta cấm dùng từ “Negro”.

 

Bản phúc trình cho rằng 25% người da đen được sinh ra ngoài hôn thú, so với 5% người da trắng. Dạo ấy chưa có luật lệ phá thai tự do. Người da đen nghèo vì đàn ông không tìm được việc làm để nuôi gia đình. Tỷ lệ thất nghiệp gấp đôi người da trắng.

 

Bản phúc không được đón nhận rộng rãi vì dạo ấy các lãnh tụ da đen đang tranh đấu đòi quyền bình đẳng với mục sư Martin Luther King Jr., nên họ ngại bản phúc trình này sẽ làm cho mọi việc rối thêm nên được cất vào kho.

 

Năm 1986, 20 năm sau người ta nhận thấy bản phúc trình của ông Moynihan đúng về gia đình cần có cả bố lẫn mẹ. Khủng hoảng xã hội dấy lên mọi nơi. Phụ nữ da trắng đơn côi chiếm 30%, còn phụ nữ da đen thì lên đến 70%. Mẹ đơn côi da trắng có bằng cấp đại học thì chiếm 5%, có bằng trung học thì chiếm 40% và không tốt nghiệp trung học thì 65% gần bằng người da đen.

 

Từ năm 1965, nghèo ta thấy tỷ lệ ly dị và người mẹ đơn côi thuộc cộng đồng người Mỹ da trắng gia tăng khủng khiếp, lên đến 30%. Đa số là thuộc giới lao động. Họ bị ảnh hưởng của các tổ chức kêu gào quyền bình đẳng dựa theo chủ nghĩa mát xít, đấu tranh giai cấp, người phụ nữ bị giới đàn ông đàn áp từ mấy ngàn năm qua.

Người ta nói một phụ nữ ly dị, thông thường phải dọn vào ở chung với một người Bồ khác trong vòng 12 tháng. Lý do là để chia sẻ tiền thuê nhà vì lương bổng của họ không đủ trả tiền thuê nhà và nuôi con. Người phụ nữ hoàn toàn tự do, không bị lệ thuộc vào người đàn ông nếu họ có khả năng tự chủ về tài chánh còn nếu không thì muôn đời sẽ bị lệ thuộc.

Trong cuộc sống lứa đôi, các người đồng tính cũng bị lệ thuộc với người bạn cùng giới tính nếu khả năng kinh tế không tự chủ được. Được cái là họ không có con, nếu có thì phiền phức hơn.

 

(Hình này cho thấy tỷ lệ người da đen hay da trắng đều như nhau ở giai cấp lao động.)

Giai cấp trung lưu vẫn tôn trọng giá trị gia đình, tỷ lệ người da đen nghèo cao gấp 2.5 lần người da trắng. Cho thấy hôn nhân bị tan nát ở giai cấp lao động bất chấp chủng tộc nào. Còn giai cấp trung lưu, có bằng cấp đại học thì ít hơn. Mình có một bà thuê nhà, có đến 4 người chồng vì 4 đứa con khác họ, ăn tiền trợ cấp.

 

Người ta giải thích là khi con trai lớn lên, chúng noi gương của bố hay ông nội. Đi làm trong các nhà máy sản xuất, hầm mỏ than,.. Người đàn ông đi làm có thể nuôi cả gia đình, người mẹ ở nhà, lo phần nuôi con, quán xuyến nhà cửa. Nhưng dần dần các công việc này được chuyển ra ngoại quốc đến các nhà máy ở Trung Cộng, Mễ Tây Cơ,.. Hay được cơ giới hoá, tự động hoá khiến người mỹ thuộc giới lao động mất việc và không có khả năng đi học lại để tìm công ăn việc làm mới. 

 

Người đàn ông mỹ mất niềm tin vào gia đình, vào chính mình, sinh ra nghiện ngập, trộm cắp,…và gia đình bị tan vỡ. Dù là người Mỹ da đen rất ngoan đạo, tin vào chúa,…hơn người da trắng. Càng nghèo thì càng tin vào kinh thánh để giúp ra khỏi nghèo khó. Về thăm bạn bè ở âu châu thì thấy dân tình ít đi nhà thờ, nhà thờ được sử dụng làm trung tâm thương mại, nhà sách,...

 

Luận về trách nhiệm, trước nhất cần có hy vọng nhưng khi giới trẻ mất niềm tin vào chính mình thì khó mà vươn lên. Khi thằng con ra trường, không có kinh nghiệm nên không ai mượn nên dần dần nó mất niềm tin vào bản thân, tương lai. May sau này kiếm được việc, dù lương ít nhưng cũng giúp nó tự hãnh diện, tin tưởng vào chính mình để đi lên. Có anh bạn kể thằng con khóc vì đi tìm việc làm gần cả năm không được dù có bằng kỹ sư.

 

Ở Hoa Kỳ có một cộng đồng khác cũng lâm vào tình trạng người da đen là người Mỹ da đỏ. Họ cũng bị đưa vào các trại, vùng cách biệt của họ hoặc đưa mấy đứa trẻ đến các vùng định cư để học theo lối sống người Mỹ da trắng. Cộng đồng này cũng te tua không kém. Để lần sau kể về họ mà mình có dịp tiếp xúc với họ khi đi chơi ở Arizona. Trở lại người da đen.

 

Tổng thống Johnson với chiêu bài khi ứng cử “Great Society”, quyết chiến chống lại sự nghèo đói. Người ta nhận thấy năm 1959, 55% người da đen sống trong sự nghèo đói nhưng đến năm 1969 thì chỉ còn lại 30%, giảm gần 50%. Đó là một sự tiến bộ nhờ chương trình “xoá đói giảm nghèo” của Đảng Dân Chủ? Không! Dạo ấy kinh tế mỹ lên như diều, khắp thế giới mua hàng của Hoa Kỳ nên các hãng xưởng được mở đầy khắp nước Mỹ giúp chống lại sự nghèo khổ của giới lao động.

Cách tốt nhất là làm cho kinh tế tăng trưởng thì sẽ giảm bớt nạn thất nghiệp. Khi có việc làm người ta sẽ tin vào tương lai, mua nhà, để dành tiền cho con đi học, hưu trí ra sao,....

 

(Đồ thị này cho thấy tỷ lệ nghèo đói của người da đen xuống khi kinh tế Hoa Kỳ tăng trưởng)

Chính phủ cho thành lập chương trình “xoá đói giảm nghèo” Welfare để giúp giới nghèo và người ta đổ lỗi cho chương trình này khiến người da đen, khó thoát khỏi cái vòng kim cô của welfare. Như các ký sinh trùng ăn bám vào chính phủ, tiền thuế của người Mỹ khác đóng. Chính phủ không nên xen vào, để họ tự tìm con đường sống như con thú ở rừng phải tự tìm thức ăn thay vì đến nơi đông du khách để được cho ăn.

 

Người ta xem tỷ lệ người da đen thất nghiệp từ năm 1960 đến năm 2018 thì đều giống như người da trắng, chỉ khác là gấp đôi.

 

Có một điều trong việc lãnh trợ cấp là nếu gia đình có một người đàn ông thì sẽ không được lãnh trợ cấp vì người Mỹ có cái nhìn chung; xem thường một người đàn ông không nuôi được vợ con mình. Nếu anh là người da đen, đi tìm việc làm, khả năng tìm việc rất khó vì sự kỳ thị chủng tộc. Để vợ con có thể lãnh trợ cấp thì anh phải biến ra khỏi nhà để vợ con có thể xin xã hội trợ cấp. Mình có kể là một cặp vợ chồng, 3 đứa con, có thể lãnh trợ cấp một năm $72,000 nếu họ hiểu cách, luồn lách mà mình đã kể rồi.

Bà cụ mình kể có nói chuyện với một bà gốc việt. Bà ta kể là hai vợ chồng ly dị nhưng vẫn sống chung nên không hiểu. Mình giải thích là họ ly dị để ăn thêm tiền trợ cấp. Không có gì là đặc biệt.

 

Do đó người chồng, tìm không ra việc làm vì ngành sản xuất bị đóng cửa, thuyên chuyển qua Trung Cộng, Mễ tây cơ,… các công ty sản xuất xe hơi Hoa Kỳ te tua vì Nhật Bản qua mặt do đó giới thợ thuyền của kỹ nghệ Hoa Kỳ chới với, thất nghiệp. Khi xưa, anh gia nhập công đoàn lao động, được bênh vực, lương cao ngất trời xanh dù làm nghề tay chân, nay công ty không thể trả bảo hiểm y tế, hưu trí,…mà các công đoàn lao động đòi hỏi nên khai phá sản như General Motors,...

 

Khi tổng thống Clinton ký sắc lệnh cho phép Trung Cộng tham gia WTO, vô hình trung làm tan nát ngành kỹ nghệ Hoa Kỳ, đưa đến nạn thất nghiệp, tạo dựng một giai cấp được mang tên “vô dụng” (useless Class). Giai cấp này, họ ủng hộ ông Trump vì hy vọng sẽ tìm lại cuộc sống vàng son khi xưa mà các người chống Trump gọi họ là ”cuồng Trump”. Thật ra chính phủ nên giúp họ được huấn luyện lại vì các công việc chuyển qua các nước khác, sẽ không bao giờ trở lại vì ngành sản xuất sẽ được tự động hoá hết.

 

Họ là nạn nhân của kinh tế, chính trị, mất việc, không được trang bị kỹ thuật để tìm việc khác ngoài cách đi bán sì-ke. Ông Clinton còn chơi cú 3 strikes , bị bắt 3 lần là ở tù mọt gông đưa đến tình trạng tù nhân ở Hoa Kỳ đông nhất thế giới. Chính phủ Mỹ chi tiêu cho mỗi người tù trên $52,000 / năm.

 

Tại sao không thả những người tù nhẹ ra rồi dùng số tiền này để giúp họ được huấn nghệ lại để tìm công ăn việc làm, sản xuất, đóng góp công sức cho xã hội.

 

Mấy người bạn của mình chống Cuồng Trump vì họ có bằng cấp đại học, có lương bổng cao, ở khu sang trọng. Như mình hỏi đám mỹ da trắng là có ai có bạn là người da đen thì ai nấy đều trả lời không. Những người kêu gọi Black Lives Matter nhưng nếu con gái hay con trai họ, đem một người bạn da đen về, nói là muốn cưới thì họ sẽ xử sự ra sao? Nói rất dễ nhưng thực hành rất khó do đó mình rất sợ các người tự nhận là trí thức.

 

Nông dân như mình, cuốc đất hay làm thợ hồ thì mình mới cảm nhận được sự khó khăn của cuộc sống của người lao động, nhân công hay nông dân. 

 

Mỗi lần lên mạng, mình thấy thiên hạ choảng nhau về Trump nên có dạo mình ngưng vào mạng xã hội một tháng để tìm lại cân bằng cho đầu óc. Người chống Trump thì cứ thấy cái gì khen tụng Trump hay đả phá đảng Dân Chủ thì kêu “fake News” còn người cuồng Trump cũng tương tự kêu Fake News.

 

Mình là nông dân, theo chủ nghĩa libertarian tư bản nên không chống ai cũng không theo ai cả. Chỉ đọc tin tức để xem tình hình kinh tế sẽ ra sao mà lo cho vợ con sau này. Mình thấy mấy năm trước giá vàng bạc rẻ nên mua mỗi tháng để dành để tránh lạm phát. Mua tài liệu để xem cần phải làm gì để tránh nạn lạm phát trong tương lai khi không còn khả năng lao động kiếm tiền. 

 

Mình tìm tin tức, thông tin để tính chuyện, chuẩn bị cho những gì có thể xảy ra ngày mai thay vì cải cọ về fake News, cuồng Trump,… chính phủ tây phương in tiền như giấy lộn để tạo ra lạm phát, xù nợ thiên hạ nên mới có trò COVID-19. 

 

Thôi em ngưng để lên vườn vì không phải Fake News. Chán Mớ Đời  

Nhs 

 

 

 

Tại sao phải mở cửa cho phụ nữ

 Có dạo mình nghe hội thoại trên đài phát thanh về đề tài: đàn ông có nên hay không mở cửa xe cho phụ nữ khiến thiên hạ gọi vào chửi bới nhau như điên.

Các người theo nữ quyền, ảnh hưởng của của chủ nghĩa mát-xít, đấu tranh giai cấp cho rằng đó là hành vi nhằm phong toả, bắt phụ nữ lệ thuộc vào đàn ông, không được bình đẳng, mất tự do, khiến phụ nữ phục tòng đàn ông trong chế độ phụ hệ, cần được diệt trừ.

 

Các người không theo chủ nghĩa nữ quyền thì cho rằng đó là sự lịch sự tối thiểu giữa đàn ông và phụ nữ sống chung trong xã hội, một lối tương tác, người làm cái này người làm cái kia như trong nền văn minh canh nông, chồng cày ruộng, lo việc đồng áng thì vợ trồng rau, nấu cơm,….mỗi người một việc.

 

Mình nhớ dạo mới sang làm việc tại New York, đi xe buýt, đang ngồi, thấy một bà mỹ độ 30 tuổi bước vào thì phản ứng tự nhiên, quen từ bên tây, âu châu, mình đứng dậy nhường chỗ cho bà ta. Bà ta không cảm ơn còn mắng mình là đồ misogyne. May lúc đó chưa có phong trào #MeToo, nếu không thì mệt. Chán Mớ Đời 

 

Chúng ta đang sống trong một văn hoá thời A-còng nhưng vẫn còn lát đát, phất phơ đâu đấy những đầu óc tiểu tư sản, địa chủ còn sót lại. Mình thì có dòng máu phản động địa chủ cường hào ác bá nên hay bị chửi khơi khơi. 

 

Ở á châu, trong vòng giao tiếp xã hội thì mọi tục lệ đều được dựa trên căn bản kính trên nhường dưới. Người lớn tuổi đều được xem trọng còn phụ nữ thì còn ảnh hưởng của nho giáo nên vẫn còn chưa được xem bình quyền.

 

Mình về quê, phụ nữ không được xem là quan trọng vì đã làm dâu họ nhà khác nên không dính dáng vào chuyện họ hàng của họ. Mấy ông chú họ cứ lên tiếng bác bỏ mấy mụ đàn bà. Ra đình ăn cổ thì chỉ có đàn ông đi và đem về cho con trai. Nhà nào có con gái thì chỉ có cúng làm cổ cho thiên hạ xơi còn chả có gì đem về. 

 

Dạo sang tây thì mình cũng hay tìm sách để học cách sống với tây đầm để chúng không chê mình là nhà quê (nhaque) nên nhớ mại mại sau đây vài điều:

 

1/ Đi xuống cầu thang: 

đàn ông hay ai nhỏ tuổi hơn phải đi trước phụ nữ. Lý do là nếu phụ nữ té thì mình đi trước đỡ họ được hay họ xô mình té luôn nhất là mấy bà mỹ béo như lợn. 

 

Thường xuống cầu thang thì phép tắc khi xưa là phụ nữ không nhìn xuống chân của mình mà vênh vênh cái mặt nhìn thiên hạ nên có thể dẫm lên váy đầm của mình,…

 

2/ lên cầu thang:

Đàn ông phải đi trước vì ý tưởng té xuống cầu thang khi đi lên rất hiếm, mà khi té xuống thì khó mà giữ lại. Lỡ phụ nữ bận váy ngắn, thì nhìn lên thấy hết sự việc, bất lịch sự,...

 

3/ Khi đến viếng nhà ai thì nên để ai vào trước. 

Đa số là người ta để người phụ nữ vào nhà trước. Lý do là phụ nữ luôn luôn ăn bận, chưng diện đẹp nên người ta dành quyền ưu tiên cho phụ nữ được thiên hạ trầm trồ chiêm ngưỡng trước.

 

Đàn ông chỉ đi vào trước nếu gia chủ chỉ biết họ để có thể giới thiệu người phụ nữ cho gia chủ.

 

4/ Lên xe:

Kiểu cách này ảnh hưởng từ thời thế kỷ 18 lúc đó giới giàu có quý tộc đi xe ngựa kéo. Khi xe đến thì nếu chỉ có một cửa thì người đàn ông nên vào trước, rồi ngồi xích phía bên kia, để cho phụ nữ lên sau. Lý do là phụ nữ bận áo quần cồng kềnh, xem xi-nê thấy kinh luôn. Họ lên xe đã khó khăn mà bắt họ phải xít phía bên kia để Bồ hay chồng leo lên. Lúc nào cũng để phụ nữ ngồi phía có lề đường vì họ là người xuống trước. 

 

Nên nhớ thời xưa, trước khi Napoleon lên ngôi thì ở âu châu hay Nhật Bản,…đều chạy xe, cởi ngựa bên trái. Mình có kể vụ này rồi vì rút kiếm cho dễ khi bị tấn công, tương tự các cầu thang tròn bên âu châu đều đi lên phía bên trái để đánh trả khi gia chủ bị tấn công.

 

Do đó nói ga lăng thì phải tuỳ hoàn cảnh, thời đại. Ngược lại nếu có cửa bên kia thì người đàn ông mở cửa cho phụ nữ lên xe vì thường họ đeo ví, ô, áo quần cồng kềnh, có thể đạp lên váy dài. Đóng cửa lại rồi đi vòng bên kia để lên sau. 

 

5/ vào tháng máy:

Thang máy bên Tây không như ở Hoa Kỳ, bé tí tẹo mà lại lĩnh kĩnh. Mở hai cửa ngoài trước rồi có cửa accordeon bên trong mà phụ nữ thì hay ăn bận cồng kềnh nên đàn ông phải giữ cửa cho phụ nữ ra vào tháng máy. 

 

6/ Ai vào tiệm ăn trước:

Khi xưa, đàn ông đi làm nên có lợi tức và giao thiệp bên ngoài nên họ luôn luôn đặt chỗ ngồi trong nhà hàng nên thông thường họ vào nhà hàng trước để cho tiền bao để có chỗ ngồi kín đáo hay hầu bàn hiểu Ý của khách hàng để tạo cuộc gặp gỡ đầy thú vị. Ngày nay thì nếu phụ nữ đặt bàn thì phụ nữ vào trước để cho biết tên để người ta xem đặt bàn chỗ ngồi ở đâu. Dạo mình chưa lấy vợ, thì vào nhà hàng mình đều dúi tiền bao cho bồi bàn để chúng chăm sóc đối tượng như hoàng hậu, công chúa. Sau này lấy vợ thì một đồng cũng không nhả. Chán Mớ Đời 

 

7/ các nơi công cộng:

Tại các nơi công cộng như tiệm sách, nhà ga,…thì đàn ông thường đi vào trước. Lý do là để xem tình hình ra sao trước khi để phụ nữ vào như vào một quán bar mà thấy một đám đầu trâu mặt ngựa thì rút lui ngay thay vì để mấy bà vào trước.

 

Đi xe lửa thì đàn ông nên đi trước, lên toa xe trước để tìm chỗ, xách Vali để phụ nữ thong thả lên sau. Nhớ khi xưa ở Đàlạt, đi đem xi-nê, chen lấn mua vé như điên. Mình nhớ dạo ở Luân Đôn, ra phi trường tiễn một đối tượng. Tay ôm hôn đối tượng nhưng chân mình đạp lên Vali của đối tượng, sợ tên nào chôm mất.

 

Nói gì thì nói nhưng quen sống ở âu châu nên mình vẫn tuân thủ làm theo kiểu âu châu, trọng nể phụ nữ, người già, em bé. Ra đường thì cũng mở cửa cho vợ, cho mọi người vì chả mất đồng nào, không cần phải dùng biện chứng luận để đấu tranh giai cấp, giới tính vì chả đi đến đâu. Ai cũng có lý do của họ nên tôn trọng họ thay vì đả kích đủ loại. Chán Mớ Đời 

 

Nhs 

Hội thoại trên đài Little Sàigòn “Nên hay không nên tái tài trợ lại căn nhà?”

Hôm trước, mình được mời tham dự hội thoại trong chương trình “Khéo sử dụng tiền” trên đài truyền hình Little Sàigòn về vấn đề “ nên hay không nên tái tài trợ” vì tiền lời dạo này xuống quá thấp. Sau đây là hai đoạn trên YouTube:

https://youtu.be/ckS8RpFCFYQ

https://youtu.be/DMmW_eIIxwU

Mình mới tái tài trợ căn nhà đang ở cho 30 năm, nghĩa là năm mình được 94 tuổi mới trả hết nợ. Chiều nay, có người cháu ghé nhà lấy mật ong, kể mới tái tài trợ lại căn nhà, anh ta chọn đi 20 năm khiến mình ngạc nhiên. Anh ta cho biết là chỉ trả thêm mấy trăm/ tháng nhưng trả dứt số nợ sớm hơn được 7 năm khiến mình thất kinh.

 

Thông thường mình hay thương lượng với chủ nhà là trả tối thiểu 30 năm còn nếu được thì 40 hay 50 năm hoặc 100 năm. Càng lâu càng tốt vì cái nợ mà lâu dài thì ít giá trị. Khi người cho vay, cần tiền thì bán cái nợ để lấy tiền tươi. Khi bán thì người mua phải lời nên họ trả rất rẻ mà nếu có cái nợ phải đợi 40 năm, 50 năm hay 100 năm mới trả hết thì chắc chắn chỉ mua độ 20-30% số nợ.

 

Theo thống kê thì người Mỹ ngụ tại một căn nhà trung bình là 7 năm rồi đổi nhà. Vì công ăn việc làm, hay con đi học trường trung học, đại học,…do đó ít ai nghĩ là muốn trả hết nợ để sở hữu căn nhà đến hơi thở cuối cùng. Khi về già mình chưa chắc được ở trong căn nhà của mình vì lớn tuổi, bệnh tật, phải Bán để vào viện dưỡng lão.

 

Từ khi lập gia đình, mình dọn nhà 5 lần mà nay cũng bắt đầu chuẩn bị về hưu cho mấy năm tới, sẽ dọn về một căn nhà trệt nhỏ hơn vì sau này đi đứng, khó leo lên cầu thang. Nhớ dạo mình bị gãy chân, leo lên cầu thang rất châm.

 

Lấy thí dụ nhà của thằng cháu mới tái tài trợ. Cái nợ cũ là $400,000, tiền lời là 4.00% nhưng thật ra là 4.152% cho một năm vì luỹ kép. Xem hắn trả bao nhiêu một tháng.

 

N	I	PV	PMT	FV
360	4	400,000	-1,909.66	0

 

360 tháng, tiền lời 4%, mỗi tháng trả $1,909.66 , sau 30 năm thì hết nợ.

 

Nay hắn tái tài trợ lại, tiền trả huê hồng cho người làm nợ đủ trò là $400,000. Thử làm tính:

 

N	I	PV	PMT	FV
240	3	400,000	-2,218.39	0

 

Mình không hỏi rõ số tiền nhưng làm tính như sau: mỗi tháng anh ta đóng thêm $2,218.39 -$1,909.66 =$308.73. Vậy là mỗi tháng phải đóng thêm $308.73 để thu ngắn lại được 7 năm tiền nợ vì số nợ cũ đã trả được 3 năm.

 

Bây giờ nếu anh ta tái tài trợ lại cho 360 tháng (30 năm) với tiền lời 3% thì xem anh ta phải trả bao nhiêu:

N	I	PV	PMT	FV
360	3	400,000	-1,686.42	0

(Đồ thị #1)

Anh ta chỉ trả mỗi tháng -1,686.42, xem như giảm $1,909.66 - $1,686.42 = giảm bớt $223.24 mỗi tháng.

 

Thay vì trả thêm $308.73/ tháng, anh ta dùng số tiền cộng thêm $223.24 được $531.97. Dùng số tiền này để bỏ vào mutual Funds mỗi tháng mà trung bình từ 30 năm qua thì index 500 lên độ 12%. Thử làm toán xem:

N	I	PV	PMT	FV
240	12	0	-531.97	526,254.18

240 là 20 năm. Với tài trợ lại cho 20 năm như anh ta kể thì căn nhà sẽ được trả nợ dứt.

Còn nếu bỏ vào mutual Funds thì anh ta sẽ có độ nữa triệu thêm  để tính chuyện về hưu,..

 

Nếu anh ta tái tài trợ cho 30 năm thì sau 20 năm, sẽ còn nợ bao nhiêu: sẽ còn nợ $174,846.87 nhưng bù lại có thêm $526,254.18. Anh ta có thể lấy một số tiền của mutual funds để trả dứt số nợ ngân hàng. Thường thì không nên vì luật cho phép mình khấu trừ tiền nợ khi khai thuế.

 

Trong tài chánh người ta khuyên không nên trả dứt nợ mượn tiền nhà mà dùng tiền dư để cho những ngày tháng bất ngờ vì mình không biết tương lai sẽ ra sao. Ngân hàng hay xúi mình trả 2 tuần một lần nhưng đừng nghe lời họ. Mình có người mướn nhà muốn trả 2 tuần một lần thì mình mừng hơn vì được thêm 1 tháng tiền nhà.

Giải thích: 2 tuần một lần nghĩa là một năm có 52 tuần thì chia cho 2, thành 26 lần hay 13 tháng. Được thêm 1 tháng tiền nhà.

 

Mình biết một bà mất căn nhà $350,000 vì không chịu để dành tiền cho những rủi ro trong tương lai. Bà ta mua căn nhà rất sang $350,000, lúc ấy mình ở nhà giá $180,000. Bà ta mượn nợ đâu còn $250,000. Sau đó ông chồng chết nên lãnh được tiền tử $150,000. Bà ta bỏ vào trả thêm số tiền nợ để hy vọng sẽ giảm mau. Đùng cái nhà cửa xuống. Bà ta mất việc, không trả tiền nhà được thế là ngân hàng kéo căn nhà đi. Bà ta mất hết. Nếu bà ta dùng $150,000 bỏ vào quỹ tiết kiệm thì khi nhà xuống, mất việc thì vẫn có thể trả tiền nhà. Dạo ấy mình không rành như ngày nay nên không biết cách cứu bà ta.

 

Dạo mình mới mua nhà xong thì có hai tên anh bà con với vợ mình cứ thay phiên kêu vợ mình tái tài trợ mỗi năm, nói là ”No Cost no fees “ khiến mình ngạc nhiên hỏi thế tiền đâu chúng sống nên hỏi vòng vòng thì mới khám phá ra vụ việc.

 

Lấy thí dụ mình mới tài tài trợ căn nhà lại từ 4% xuống 3%. Không lấy thêm tiền ra ( no cash Out) . Tiền nợ còn lại là $550,000. Mình tốn 2% tiền huê hồng cho người làm nợ là $11,000. Trước đây thì nợ là $600,000, nay thì vợ mình không rành thấy có $550,000 là vui rồi.

 

Xem cái nợ cũ $600,000 ra sao, tiền lời 4%, trả 30 năm

N	I	PV	PMT	FV
360	4	600,000	-2,864.49	0

Trên nguyên tắc mình chỉ phải trả $2,864.49/ tháng nhưng tại sao mình phải trả $2,903.72 thêm $39.23? Hay $470.72/ năm hay $14,121.65 cho 30 năm. Biết bao nhiêu tiền.

 

Trên thực tế tiền lời đầu năm là 4% nhưng bị luỹ kép nên 12 tháng sau mình phải trả tổng cộng 4.113%. Sau 6 năm thì số nợ của mình còn lại là $536,311.75 vì đã trả bớt trong 6 năm qua. Nên họ làm lại nợ mới $550,000, để tính thêm tiền tái tài trợ lại nên kêu không lệ phí gì cả. Vợ mình vui vẻ còn mình thì đau như bị thiến vì mình hiểu mất gần 3% tiền huê hồng.

$15,000 thì mình phải làm số tiền $22,500. Rồi đóng thuế 22% liên bang, 10% tiểu bang, ObamaCare 3.8%, an sinh xã hội 7.5%, xem như 33% .

 

Vợ mình thì ai nói cái gì cũng nghe để giúp người quen kiếm tiền trên xương máu của mình. Lý do mình muốn tái tài trợ lại vì muốn giữ căn nhà này lâu dài, để cho thuê sau này khi vợ mình về hưu thì sẽ dọn về căn nhà nhỏ hơn, một tầng để khỏi phải leo cầu thang. Còn để bán trong mấy năm tới thì không nên tái tài trợ vì lỗ vì phải mất 5 năm mới lấy lại số tiền trả cho tái tài trợ.

 

Tái tài trợ thì mình đỡ chi thêm $530/ tháng, bớt được $6,360/ năm hay $9,540 trước khi đóng thuế.

Thằng cháu mình phải trả thêm $308/ tháng thì nó phải đi cày thêm $462/ tháng, đóng thuế mới còn lại $308. Chán Mớ Đời 

 

Bây giờ tại sao họ không cho mình cash out như lần trước vì cái nợ tốt hơn để bán. Họ lấy tiền lời cho mình vay $550,000, bỏ túi 3% tiền công cho vay. Sau đó 3, 6 tháng thì họ bán cái nợ của mình cho chính phủ rồi đem tiền đó cho người khác vay.

Xem họ lời bao nhiêu:

3% x $550,000 = $16,500

4 tháng tiền mình trả = $9,275.29

Tổng cộng là $25,775.00 cho một vụ. Một năm họ làm 3 vụ như vậy với số tiền $550,000 là được $77,325, được 14% tiền lời.

 

Cái mất dạy nhất là ngân hàng chỉ cần có 1/10 hay 1/20 của số tiền cho vay là có thể cho vay ăn lời. Nghĩa là họ chỉ cần có $55,000 hay $27,500 trong quỹ của họ là có thể cho vay số tiền gấp 10 hay 20 vì có chính phủ bảo kê. Số tiền này mà những người như thằng cháu nha sĩ, được ngân hàng khuyến khích bỏ vào để có tiền lời 1% thay vì trả nợ tiền đại học $350,000.

 

Điểm vui là tên em bà con của vợ kêu vợ mình tái tài trợ 3 lần trong vòng 4 năm trước khi mình vào nghề mua nhà. Một hôm hắn hỏi mình là có căn nhà đã trả hết nợ mà không biết làm gì. Mình kêu ông chỉ làm tài lọt cho ngân hàng mà không biết làm cho mình. Mình chỉ hắn cách binh.

 

Ông tái tài trợ căn nhà lại, được $300,000 rồi cho vay ngắn hạn, lấy 5% tiền huê hồng và 12% tiền lời cho 1 năm. Được $15,000 thêm $36,000, tổng cộng $51,000/ năm trong khi ông chỉ trả có $1,788.65/ tháng hay $21,583.82/ năm. Bỏ túi $30,000. Ông làm nghề đi mượn nợ cho thiên hạ mà không biết làm ra tiền. Chán Mớ Đời 

 

Vì vậy, mình có quen tên mỹ bị trầm cảm vì có 6 triệu trong ngân hàng với tiền lời chưa đến 1% mà không cho ai vay được như trước. 5% thêm 12%. Chán Mớ Đời 

 

Nhs

 

Những chuyện cần bàn với người thân khi về già

 Mình có quen bà mỹ kể từ ngày đại dịch xảy ra, ông chồng làm luật sư về gia đình rất bận rộn, vì thiên hạ gọi nhờ làm living trust rất nhiều dù phải làm việc ở nhà. Cho thấy khi báo chí nói đến chết thì thiên hạ mới bắt đầu lo đến hậu sự vì không ai bất tử cả.

Nhớ dạo mẹ vợ mình trả nhớ về không, may mắn con cháu có khả năng mướn 2 người giúp việc, thay phiên lo cho bà cụ đến khi giai đoạn cuối cùng thì phải đưa vào viện dưỡng lão. Sau 3 tuần lễ thì họ cho vào phòng cấp cứu rồi đưa về lại viện dưỡng lão.

 

Mình thấy lạ thì anh bạn có bố mẹ ở viện dưỡng lão mới giải thích là viện dưỡng lão tạm thời, không được phép giữ quá 3 tuần lễ nên cứ đến 3 tuần lễ là cho vào phòng cấp cứu, truyền nước biển rồi đưa về lại. Thật ra là nơi họ giữ bệnh nhân tạm thời để xem có đưa vào viện dưỡng lão luôn hay không.

 

Giai đoạn cuối của đời người thì cho vào nhà thương, chỉ tạo thêm một hy vọng giả tạo là người thân của mình sẽ sống lâu dài thêm nhưng đó chỉ là ảo vọng. Do đó chúng ta cần trực diện vấn đề để chấp nhận đoạn kết sẽ xảy ra nay mai và không nên tự lừa dối để có thể chuẩn bị hậu sự.

 

Chúng ta nên nói chuyện với người thân để những ngày tháng cuối cùng của mình, không lệ thuộc vào nhà thương hầu giúp họ kiếm thêm tiền trên sức khoẻ của mình. Nhất là đại dịch sẽ thay đổi cuộc sống, thăm viếng sẽ bị giới hạn, con cháu không được vào thăm mà nếu có vào thăm thì mình cũng không biết.

 

Chúng ta nên làm di chúc về tài sản, y tế, giấy uỷ quyền để chuẩn bị cho ngày cuối đời vì không ai biết sẽ ra đi lúc nào.

 

1/ Chúng ta đã làm di chúc chưa? Giấy tờ này nói lên nguyện vọng của mình khi đau ốm, để lại tài sản cho ai. Một khi không còn nhận ra người hôn phối, con cháu của mình, tự ăn tự uống thì chúng ta có muốn kéo dài cuộc sống vô tri vô giác? Hay chỉ muốn chết cho nhanh?

 

Nghe kể có người bổng nhiên bị Coma, giấy tờ chưa làm gì cả. Vì lý do nào đó mà muốn lấy tiền từ ngân hàng phải có chữ ký của họ và người phối ngẫu. Chắc sợ người phối ngẫu rút tiền cho con riêng hay đi shopping. Người phối ngẫu muốn mở két sắt trong ngân hàng cũng không được phép vì chưa qua đời, và toà án thừa kế chưa khởi sự được vì chưa chết. Cuối cùng nhà bị ngân hàng tịch thu vì bà vợ không rút tiền được để trả tiền nhà, thanh toán mọi chuyện. Chúng ta nghĩ là một việc nhưng luật lệ thừa kế ở Hoa Kỳ khác với lối suy nghĩ của văn hoá ao làng của Việt Nam.

 

2/ Chúng ta đã làm giấy uỷ quyền về y tế (Health care Proxy)? Tờ giấy uỷ quyền cho ai để thay mình quyết định một khi trả nhớ về không. Có nhiều trường hợp, các người con không đồng nhất vì có người tưởng bố mình muốn rút ống còn người kia thì nói bố bảo không được,… thế là cứ kèo cưa hoài, tốn tiền tốn bạc, anh em choảng nhau khơi khơi vì bố mẹ không chịu làm giấy uỷ quyền,… ai cũng muốn tranh làm người con có hiếu cả dù khi sống thì chả đoái hoài đến.

 

3/ Chúng ta muốn chết ra sao, tại đâu? Vì ở nhà thương chỉ cho thuốc để kéo dài hơi thở thôi cho những ngày tháng cuối cùng của đời mình. Mình thấy mẹ vợ mình trong viện dưỡng lão, nằm không biết gì hết, thấy thương. Con cháu cứ mướn thầy vào tụng kinh để cầu an thay vì mong đi sớm.

 

4/ Chúng ta có muốn vào viện dưỡng lão hay “Assisted Living Center”? Nếu vậy thì nên đọc cho rõ các điều khoản trước khi ký. Bà Betty, người bán căn nhà cho vay lại cho mình, vào Assisted Living Center, trả $5,000/ tháng rồi ban đêm mà y tá phải chăm sóc thêm thì phải trả thêm giờ phụ trội lên tới cả $10,000 nên cuối cùng con cháu đem về lại nhà, mướn 2 cô gốc Phi, trả $1,500/ tháng ($3,000), họ ăn ở luôn trong nhà.

 Vào www.medicare.gov/NHCompare để xem xét các trung tâm người cao niên gần nhà.

 

5/ Xem bảo hiểm y tế bao phần nào khi ở các trung tâm điều dưỡng người cao tuổi. Ai trả tiền. Nếu có $250,000 để lại cho con cháu nhưng vào cuối đời, chúng ta có muốn dùng số tiền đó để chi trả cho trung tâm điều dưỡng hay không? Hay để tiền cho con cháu. Chúng ta nên bàn với con cháu vì nhiều khi con cháu lại nghĩ khác.

 

6/ Chúng ta cần nói với con cháu về tâm linh để chuẩn bị hậu sự. Chúng ta muốn vị linh mục nào làm lễ sức dầu, thầy chùa nào làm lễ di quan,… mình thì để giấy hiến cơ thể mình cho khoa học, đỡ tốn tiền làm ma chay. Xong om

 

Hôm nay, mình đi đám tang bố anh bạn chết ở tuổi 105 tuổi. Ông bố ở viện dưỡng lão từ 5 năm qua, sau khi bà vợ qua đời. Từ 5 tháng nay, vụ đại dịch nên con cháu không vào thăm được rồi qua đời. Đám tang, ai cũng đeo khẩu trang, chỉ vài chục người thân đến dự. Đứng xa xa. Cho thấy đại dịch đang thay đổi sinh hoạt hàng ngày, sẽ không còn những đám ma long trọng, to lớn như xưa. Đỡ tốn tiền cho con cháu.

 

Khi còn trẻ chúng ta ít để ý đến việc từ giả cỏi đời nhưng khi đến tuổi lục tuần thì chịu khó bàn tính những câu hỏi trên để trả lời và thi hành để một mai nếu mình ra đi thì người thân ở lại sẽ ít phiền toái và vui mừng khi thấy mình ra đi. Xong om

 

Nhs

Mất tiền khi đầu tư vì cảm tính?

Mình có kể về hưu trí, để dành tiền, đầu tư mua cổ phiếu để có tiền xài khi về hưu vì tiền lãnh của an sinh xã hội không đủ trả các chi tiêu hàng ngày với lạm phát trong suốt quảng đường của hoàng hôn đời mình còn lại. Do đó chúng ta cần nghiên cứu, tìm hiểu cho rõ về tài chánh, đừng có nghe ai nói rồi tin thật. Phải tìm kiếm tài liệu đọc để rõ vấn đề thay vì tin như sấm Trạng Trình.

 

Theo mình cái nguy hiểm nhất là nghe lời bạn bè cùng tuổi vì họ chưa trải nghiệm đời nhiều hơn mình. Chúng ta nên tìm các người lớn tuổi hơn để tham khảo, hỏi han về kinh nghiệm của họ. Lý do đó mình hay đi ăn sáng mỗi thứ sáu với mấy người bạn già, hơn mình 20, 30 tuổi. Họ chia sẻ các kinh nghiệm đau thương của họ về đầu tư, gia đình để cảnh báo mình nên tránh xa.

 

Sáng nay, ông Larry than là có $600,000 để ngân hàng mà không biết làm gì, chỉ đợi nhà xuống thì chạy ra mua. Ông già 84 tuổi. Được cái là ông ta để tiền trong nhiều ngân hàng vì lỡ có chuyện gì thì đỡ ngọng.

 

Nhớ năm 2008, khi khủng hoảng tài chánh thì tên bạn kể là hắn rút tiền ngân hàng ra ngay trong khi anh rể của hắn tham, đợi tháng sau cho đủ hạn mới lấy. Đùng cái ngân hàng Indy Mac khai phá sản, không ai được rút tiền thế là ngọng. Có FDIC, bảo đảm $100,000 nhưng chưa chắc là được rút ra một lúc mà có thể nhiều năm. Do đó có tiền thì không nên bỏ trương mục một ngân hàng mà rải ra như ông Larry.

 

Có lần, thằng cháu nha sĩ gọi điện thoại mời mình đi ăn để hỏi ý kiến về tài chánh. Hắn cho biết là nợ $350,000 tiền mượn học đại học mà chính phủ chỉ cho khấu trừ thuế tiền nợ là $3,000/ năm. Mình xem danh sách tiền bạc thì thất kinh vì nó có $150,000 tiền tươi để trong ngân hàng với tiền lời là 1% trong khi nợ đại học là 6%. Mình hỏi sao không lấy tiền tươi trả bớt số tiền nợ 6%. Nó kêu bạn nó, rất giỏi về tài chánh khuyên như vậy. Nha sĩ ra trường mà không hiểu sự khác biệt về 1% và 6%. Lời $1,500/ năm mà phải đóng tiền lời $9,000/năm. Chán Mớ Đời 

 

Theo nghiên cứu thì 30% người Mỹ không bỏ tiền vào 401(k) dù được công ty “Match”, cho thêm % số tiền của mình bỏ vào quỹ này. Đồng chí gái có dạo công ty “match” 100%, nay họ bán cho công ty khác, chỉ cho có 6%. Lý do chính là họ không hiểu lý do và thuế vụ. Dạo mình mới sang mỹ thì không biết có sinh sống lâu dài tại Hoa Kỳ hay lại chạy về âu châu nên không để ý lắm. Ai cũng nghĩ là về hưu lãnh tiền an sinh xã hội là được.

 

Khi để dành tiền vào quỹ hưu trí thì sẽ đóng thuế lợi tức ít lại. Tuần vừa rồi, con gái nói công ty nó cho nó quỹ hưu trí nhưng không có Match nhưng kệ cứ bỏ vào để mình không để ý tới, lãnh lương ít lại thì xài ít và có tiền để dành. Nó cũng bắt chước thằng anh, thành lập Roth-Ira để bỏ vào $6,000/ năm.

Mình rất mừng là hai đứa con đã biết để dành tiền và bỏ vào các quỹ hưu trí, khá hơn mình ở tuổi chúng lượng ngơ không biết gì. Nếu sau này chúng lập gia đình với một người phối ngẫu có ý chí tương tự thì mình sẽ khỏi lo.

 

Thường thì công ty dùng một Broker nào đó để làm custodian cho quỹ hưu trí của các nhân viên như Fidelity Investments, hay TRowePrice, Vanguard,… do đó nhân viên phải lựa chọn các funds của Broker này, không có tự do chọn các funds khác.

 

Do đó có những chương trình quỹ hưu trí được gọi là “self -directed” IRA hay “Solo 401(k),… mà mình có thể đầu tư vào những mình muốn như cổ phiếu, công khố phiếu, nhà cửa, địa ốc, vàng bạc, đất đai…. Mình có mua đất và sử dụng các quỹ này để mua rồi quay qua bán lại, không phải đóng thuế tiền lời.

 

Có nên bỏ tiền đầu tư vào thị trường chứng khoán? Vì nếu không cẩn thận thì sẽ bị mất hết. Mất đây không phải vì chúng ta ngu mà vì cảm tính. 

 

Có ông Larry mình quen, hay đi ăn sáng mỗi thứ 6, một hôm kể ông ta chơi thị trường chứng khoán theo thời trang như mọi người và thua đâu mấy trăm ngàn. Nghe thiên hạ kêu mua cổ phiếu các công ty Trung Cộng đang lên nên bỏ vào mua cổ phiếu. Lúc đầu lên nên vui vẻ hồ hởi, bỏ thêm tiền để mua thêm kiếm lời. Mình nhớ dạo ấy đi đâu cũng nghe thiên hạ nói mua cổ phiếu công ty này, công ty nọ. Mình thì không rành lắm, chỉ thích mua nhà cho thuê.

 

Vấn đề là khi cổ phiếu lên thì ông Larry bắt đầu quá tự tin, không chú ý như lúc đầu. Đầu tư mua cổ phiếu quá dễ dàng nên quên đề cao cảnh giác, tạo ra những mức định để khi cổ phiếu xuống thì tới giá mình phải bán, chấp nhận thua lỗ. Ông ta bán các cổ phiếu lên để giữ tiền lời và cứ nuôi hy vọng mấy cổ phiếu đang xuống sẽ lên lại, thay vì bán khi chúng xuống một số nhất định bao nhiêu % nào đó.

 

Có 2 nhà tâm lý học Daniel Kahneman và Amos Tversky cho rằng người ta cảm nhận đau thương khi thua hơn là vui vẻ khi thắng. Họ cho rằng khi người ta mua vật gì đó, người ta cảm thấy gần gủi với vật đó như xe cộ, nhà cửa, áo quần,… khi chúng ta mua một vật gì đó, trở nên có nhiều giá trị khi chúng ta giữ lâu do đó người ta tránh loại bỏ áo quần cũ, dù không bận nữa hay đồ thừa thải, chất đầy ga ra, nhà kho. Mình thấy nhiều nhà, họ đậu xe xịn ở ngoài trời, còn ga ra của họ thì đầy nhóc đồ cũ, phế thải. Tủ áo quần của đồng chí gái toàn là đồ và đồ không bận.

Sự chán ghét mất mát xảy ra trong tâm lý học về nhận thức, lý thuyết quyết định hành vi. Người ta giải thích con người không thích thua lỗ, đề cập đến xu hướng của mọi người thích tránh thua lỗ hơn để đạt được lợi nhuận. Thí dụ: chúng ta nghĩ tốt hơn là không mất 5 đô la hơn là lời 5 đô la. Thay vì bán cái lỗ để lấy tiền mua cái có khả năng thắng thì người ta có khuynh hướng giữ cái đang thua lỗ, vì sự mất mát có nhiều hậu quả về tâm lý hơn là thắng. (Xem hình đồ trên)

Vì vậy mà người Việt có câu: “bỏ thì thương mà vương thì tội”. Ai đã trải qua mấy mối tình nắng mưa sẽ hiểu. Đàn ông hay bị lâm vào tình thế này còn phụ nữ thì khi họ phát hiện ra một đồng chí giai khác khá hơn là họ bỏ cái rụp ngay, cho nên đàn bà chơi Stocks hay buôn bán giỏi hơn đàn ông.

Khi cổ phiếu xuống, chúng ta không bán thì chưa phải là lỗ do đó chúng ta cứ chần chờ, không chịu bán để rồi mất gần hết. Lúc đó mới nhận thức ra thì đã trễ. Thay vì sử dụng “Stop Positions” ông ta cứ để cho nó thả nổi rồi cuối cùng bay mất trên $350,000. 

 

Ông ta kể là nếu ông ta để “Simple Stop” thì cổ phiếu có kết quả khác. Thí dụ: nếu ông ta mua cổ phiếu giá $50/ share rồi để trailing Stops 20%. Nếu cổ phiếu xuống 20% thì tự động sẽ bán ở giá $40. Lỗ $10/ share. Còn nếu cổ phiếu lên $80/ share là điểm cao nhất thì khi cổ phiếu xuống 20% thì sẽ tự động bán ở giá $64/ share. Vậy là ông ta lời 28% ($14). 

 

Mình có anh bạn chuyên chơi cổ phiếu và lúc nào cũng sử dụng trailing stop cả nên khá thành công. Mấy tuần trước, anh chàng nhắn tin hỏi mình còn giữ mấy share của công ty Shopify, tương tự như công ty Amazon ở bên Gia-nã-đại mà anh ta giới thiệu. Mình nói không biết nữa vì lâu nay không xem vì khi mình mua rồi thì cứ để trailing stop như anh ta dặn. Lên xuống không bận tâm, xuống thì mất 20% còn lên thì cứ để đó. Về nhà, mình mở ra xem thì ngạc nhiên là shopify hồi mình mua là $120/ share nay lên cả ngàn bạc.

Nếu SHOP xuống 20% thì phần mềm tự động bán ở giá $96, xem như mình mất $24/ share. Nhưng nếu bây giờ giá SHOP cao nhất là $1,074 thì trailing stop 20% là $860. Nếu bán ở số này là tốt rồi.

 

Cần nhất khi chúng ta mua cổ phiếu thì phải viết xuống lý do tại sao mua. Nếu muốn lời 12% mỗi năm thì sau 12 tháng mà không thấy lời 12% thì có thể bán. Không bao giờ nấn ná, thương cảm cổ phiếu. Chỉ là thương mại, nếu xuống thì lỗ, bán rồi bày keo khác, không nên do dự. Mình có bà chị dâu ở Phước Lộc Thọ, chơi Stocks hay lắm. Cứ thấy ăn là bà bán bỏ túi, thấy thua là bán liền nên trung bình bà ta thắng.

 

Mình thì không có thì giờ cũng như không thích chơi Stocks hàng ngày nên mua mutual fund Index 500 công ty hàng đầu Hoa Kỳ rồi cứ để đó, không đụng tới. Các trương mục Coverdell của mấy đứa con, quỹ hưu trí đều mua mutual fund, rồi cứ để đó. Thị trường chứng khoán lên xuống rồi từ trên 20 năm nay thì thấy lên gấp 3. Cứ bỏ vào Vanguard vì tiền lệ phí rất ít. Nói chung thì các mutual funds mà mình bỏ tiền vào thì đều lên gấp 3 cả. Gặp bạn bè mình không rành về Stocks nên đành ngọng không biết nói chuyện. Theo mình thì mua Index 500 là có mua cổ phần các công ty lớn hết. Lên xuống thì kệ vì thị trường chứng khoán bất thường như vợ mình, ngày nắng ngày mưa nên không nên dính vào.

 

Điển hình, đại dịch, thị trường chứng khoáng xuống, đồng chí gái kêu là bay mất $80,000 trong quỹ hưu trí, có nên bán không. Mình kêu không. Chính phủ đang in tiền để mua cổ phiếu nên không ngại. Một tháng sau thì thấy lên lại và thêm 10% nữa.

 

Công ty Fidelity Investment có làm một nghiên cứu để xem khách hàng của họ, thành phần nào đầu tư khá nhất. Họ khám phá ra các khách hàng đã qua đời, con cháu chưa được đụng tới vì phải qua toà án thừa kế và những người quên, không xem lên xuống. Còn ai cứ vào xem hàng ngày hay hàng tuần thì hay bị chi phối bởi các tin tức hàng ngày, nên cứ bán rồi mua rồi lỗ lại cứ mong cho nó lên lại,… rồi thua hết.

 

Cách tốt nhất là nên chia tiền bạc để đầu tư cho hưu trí: giữ một số tiền tươi, mua nhà cho thuê, mua cổ phiếu, công khố phiếu và mua vàng và bạc. Cần tiền thì cứ đem 1 lượng vàng ra Phước Lộc Thọ bán là có tiền tươi ngay. Mua vàng để tránh lạm phát sắp gia tăng. Mình có mua bạc khi rất rẻ, nay lên đến $26/ lượng. Thông thường tỷ lệ vàng và bạc là 1:15 do đó bạc hôm nay đáng lẻ phải là $135/ lượng nhưng chỉ có $26. Chán Mớ Đời 

 

Sáng nay ông Larry kêu mình có mong nhà xuống để chạy ra mua như năm 2008. Mình nói không vì kinh tế xuống khiến thiên hạ mất nhà, mất cửa, mất gia đình. Mình lời trên sự đau khổ của tha nhân. Chán Mớ Đời 

 

Nhs