Hôm qua có chị bạn, cựu học sinh Yersin, dưới mình một lớp hỏi tại sao Đà Lạt bị lụt khắp nơi nhất là đường Phan đình Phùng. Mình nói lụt từ khi Đà Lạt được Tây thành lập đến giờ. Có người cho là ở trên cao thì sao lụt. Đúng Đà Lạt là núi đồi nhưng có một khu vực bằng như thung lũng nên khi mưa thì nước mưa chảy xuống. Nếu nhìn kỹ thì có khu vực chỗ đường Yersin, nối liền với đường Trần Hưng Đạo là trên cao rồi phái bên kia đồi Cù, viện đại học và nguyên tử lực là trên đồi cao. Giữa hai khu vực này có một khu vực thấp, như thung lũng kéo dài về phía Cam Ly.
Thêm có khu vực Hàm Nghi, Võ Tánh đến chùa Linh Sơn, kéo ra phía Đa Thiện là trên cao, đối diện là khu vực trên cao, đường Thi Sách, Calmette kéo lên cây số 4, số 6 và Mả Thánh. Giữa hai bên cao có một khu vực thấp là ấp Hà Đông, kéo đến đường Phan Đình Phùng và đường Hai Bà Trưng. Thêm có con suối hay hai từ Đa Thiện và Số 6 chảy về, nhập vô suối Cam Ly chỗ khúc Abattoir, Hoàng Diệu. Bên cạnh trường Việt Anh. Rồi chảy về thác Cam Ly.
Do đó người Pháp mới chận cái đập để trữ nước hình thành cái hồ lớn (grand lac) mà người Việt đổi tên là hồ Xuân Hương dưới thời Việt Nam Cộng Hoà.
Theo thiết kế của người Pháp thì khu vực thấp dành cho người bản địa (indigenes) còn mấy vùng đất cao như khu khách sạn Palace, dọc đường Yersin, và Trần Hưng Đạo dành cho người Pháp.
Thời mình ở Đà Lạt thì đến mùa mưa là có lụt, ngập các khu vực thấp như Lò Gạch (Hoàng Diệu) và Phan Đình Phùng. Đất tại mấy khu vực này đều thuộc gia đình ông bà Võ Đình Dung. Họ cho các người làm vườn thuê như ông Ba đà ở Ngã Ba CHùa, bà Tôn Sanh,…
Khi mưa thì nước từ trên các đồi cao chảy xuống các khu vực thấp. Từ đó theo con suối chảy về phía thác Cam Ly. Từ nhà mình đi ra phố hay qua đường Phan Đình Phùng, đều phải đi qua 2 con suối chỗ chợ nhỏ ngay tiệm thuốc Tây Lâm Viên và tiệm may của ông Ba Hoà, Điền Quang thì phải. Suối thứ nhất là sau dãy cư xá Địa Dư, chỗ ông Lào thì đi qua Ngã Ba Chùa còn phía nhà Phạm Ngọc Liên thì đi qua tiệm thuốc Tây Lâm Viên. Hai con suối này nhập lại thành 1 ngay cầu Cẩm Đô để chảy ra khu vực Lò Gạch, nhập với suối Cam Ly từ hồ Xuân Hương chảy về Abattoir, chảy về thác Cam Ly, kéo theo bao nhiêu rác của Đà Lạt nên thác Cam Ly rất hôi thối. Chỉ có các cặp tình nhân, ra đây bất chấp sự hội thối, vẽ trái tim và tên của họ thề một đời chung thuỷ với mối tình hữu nghị sông liền sông suối liền thác Cam Ly mới ngửi được mùi hôi.
Ngay tại mấy con suối thì người Đà Lạt chơi sang, đem rác ra đây đổ nên nghẹt suối vào mùa khô. Đi ngang đây thì ruồi đen như quân nguyên bay ào ào. Đến mùa mưa thì nước từ đa Thiện chảy về bị nghẹt khiến ngập nước khắp khu vực này. Nhớ có lần trời mưa, mình bị mắc mưa ở nhà ông Duy, dưới đường Hai Bà Trưng, thấy nước ngập lên gần đến nhà, ngập mấy cây chuối sau vườn. Như vậy thì các vườn trồng xà lách, xú đều bị ngập, xem như hết băng qua mấy cái vườn.
Khu cầu Cẩm Đô cũng ngập. Mình bị xe ngập vào ống bô xe Bridgestone của mình khi chạy qua khu vực này, phải làm máy lại. Sau này, hết bị ngập nhờ Việt Nam Cộng Hoà xây cái đập Đa Thiện trong thung lũng tình yêu. Thung lũng tình yêu khi xưa chỉ là con suối, sau này họ xây cái đập chận nước lại tạo nên một cái hồ lớn để chận nước, cản không bị lụt các khu vực thấp như Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu,…
Ngày nay về Đà Lạt thì mình thấy có hiện tượng là họ làm lại đường xá, tráng nhựa hoành tráng lắm. Vấn đề là họ không cạo nhựa đường cũ đêm đi trước khi bỏ đá tráng nhựa lại. Mình đoán là tốn tiền vì cạo mặt đường cũ đem đi đổ tốn rất nhiều tiền nên họ đột phá tư duy để đường cũ y nguyên rồi tráng lên đường mới. Sau 50 năm thì đường lộ cao hơn trong nhà nên mưa là nước chảy vào nhà. Dân Đà Lạt cũng khôn nên làm nhà nền cao hơn thì nước không vào mà Đà Lạt không có hệ thống ống cống thoát nước như các nước Tây phương nên khi mưa nước trôi về đâu. Từ từ các khu vực thấp đều bị ngập vì nước không thoát chảy về Cam Ly kịp.
Trước 75, Đà Lạt chỉ có độ 40,000 dân cư đến sau Mậu Thân thì dân tình chạy loạn chiến tranh vào Đà Lạt lên đến 80,000. Thêm đất trên đồi là đất sét rất khó thấm nước nên bao nhiêu nước chảy xuống khu vực thấp. Nay Đà Lạt nghe nói có đến trên 300,000 dân cư nên nhà cửa được xây cất khắp nơi, các đồi đều bị cắt đất như đường Hai Bà Trưng khi xưa phía nhà thương, họ lấy đất vào các đồi. Không có ống cống thì nước chảy đi đâu. Phía đường Phan đình Phùng thì nước trên đường Hàm Nghi, hay Minh Mạng, Duy Tân chảy xuống. Phía bên này thì từ Calmette, Thi Sách và Hai Bà trưng chảy xuống thế người dân Đà Lạt cứ hát “Đà Lạt mùa này lắm những cơn mưa, biến thành sông”.
Lấy thí dụ ở xóm mình, đường Hai Bà Trưng, phía trên có đường Thi sách và Calmette. Khi mưa nước chảy xuống đường Hai Bà Trưng, có đường mương, chảy qua đường Hai Bà Trưng, có ống cống chỗ dốc Hai bà Trưng, ngày nhà 49C, qua nhà thằng Hải, chảy xuống suối, chảy về Hoàng Diệu. Mình có đến chơi bắn bị nhà thằng Hải hồi nhỏ thì có thấy cái suối và ống cống. Mình đoán các chỗ khác chắc cũng có những ống cống chảy qua đường Hai Bà trưng.
Mấy con suối giữa đường Phan Đình Phùng và Hai Bà Trưng, mình có đi ngang thì thấy họ làm lại, xây bằng đá ong theo thang cấp này nọ. Nhưng khi mưa, nhà cửa khắp nơi thì con suối này sẽ chuyển nước được nhiều và sẽ khiến khu vực thấp biến thành sông.
Hồ Xuân Hương thời Tây có lần bị lụt phá cái đập rồi cuốn trôi hết các nhà của người Việt tại khu vực Ấp Ánh Sáng, khiến 15 người thiệt mạng. Do đó người Pháp xây cái đập chỗ cầu Ông Đạo để ngăn ngừa tình trạng này xẩy ra lại.
Khi xưa, trời mưa thì nước trên khu Hoà Bình, CHợ Mới chảy ra khu ấp Ánh Sáng, đồi cù thì còn đỡ vì có cây chấn lại nhờ thời đệ nhất Việt Nam Cộng Hoà ra lệnh trồng cây giữ nước. Khi xưa mỗi lần mưa to là khu vườn chỗ Ấp Ánh Sáng đều bị ngập đến khu Abattoir. Nước lênh lang.
Muốn Đà Lạt hết bị ngập thì phải có hệ thống thoát nước mưa nhưng nay họ cho xây bú xua la mua vô trật tự, không có hệ thống gì cả thì chỉ biết khi mưa, thì chạy lên đồi ngồi ngắm mưa. Chán Mớ Đời
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét