Đệ tam nhân 2024

Nhớ năm nào, sau khi ông Bush cha, với mấy trăm ngàn binh lính, ca khúc Khải hoàn, đánh Sadam Hussein ra khỏi Kuwait, xem như được tái đắc cử thì bổng nhiên có ông tỷ phú nhảy ra ứng cử dưới dạng ứng cử viên độc lập, vớt một số phiếu khá nhiều của cử tri giúp ông Clinton đắc cử.

Năm nay tương tự, hai ứng cử viên già nua của hai đảng lên võ đài so găng lại thì bổng nhiên có ông RFK, Jr. , nhảy ra ứng cử tự do khiến giới truyền thông dân chủ được lệnh đánh ông ta như điên vì sợ ông ta lấy phiếu của ông BIden. Mình sẽ bầu cho ông Kennedy này, chắc sẽ không thắng nhưng để nói lên tiếng nói của người Mỹ chán ngấy nền chính trị 2 phe, lưỡng đảng. Ông ta mới chọn ứng cử viên phó tổng thống là bà Nicole Shanahan, của vùng Silicon Valley, có thể trợ cấp thêm tiền ứng cử đến tháng 11. Mấy tuần nay các đài truyền hình như MSNBC,.. lên tiếng đánh ông ta như là kỳ thị chủng tộc, chống người do thái, cựu hút thuốc, coi thường đàn bà, đủ loại,…

Truyền hình phỏng vấn ông ta vụ 6 tây tháng giêng, mấy người ủng hộ ông Trump, chạy vào quốc hội là phản loạn hay không. Ông ta tuyên bố ông Biden rất nguy hiểm cho nền dân chủ Hoa Kỳ hơn cả ông Trump. Kinh https://www.cnn.com/2024/04/01/politics/rfk-jr-cnntv-interview/index.html


Các chuyên gia bầu cử, chính trị đều lên tiếng kêu gọi ông Kennedy ngưng tranh cử. Ông ta mới sa thải một nhân viên vì tuyên bố bậy bạ.


Năm 2024, chỉ có một tư tưởng được xem là chấp nhận được là những gì được viết trên New York Time, Wall Street Journal, đảng Dân CHủ, kỹ nghệ quân sự. Ông Kennedy có ý tưởng khác với giới cầm quyền, đối với họ rất phản động nên phải ngăn chận ngay, không để loang ra ngoài.


Mình đoán ông này sẽ bị chận, có thể chịu theo số phận như thân phụ và bác của ông ta. Bị bắn khi tranh cử chức vị tổng thống.


Ngày nay Hoa Kỳ có đến 130% GDP nợ công, quốc hội cứ thi nhau bỏ phiếu mượn nợ thêm. Ông Biden muốn lấy phiếu cứ hô hào xoá hết nợ đại học mà sinh viên mượn để đi học. Họ sẽ in tiền ra thêm để trả, lại khiến vật giá leo thang. Họ tăng giá lương tối thiểu $20/ giờ tại Cali khiến các tiệm ăn hay gì tăng giá hết. Thiên hạ thấy vậy, không đi ăn thì thất nghiệp sẽ đến. Nay kiếm việc đã khó. Apple, Google sa thải không biết bao nhiêu người.

Công ty Uber và Lift tuyên bố sẽ ngưng hoạt động tại Minneapolis vào cuối tháng này. Lý do là thành phố bắt họ phải trả Đủ thứ tiền bú xua la mua. Thành phố không tạo nên công ăn việc làm, hai công ty này tạo công ăn việc làm giúp những người kiếm việc không ra có thể kiếm chút tiền. Họ cứ dựa vào đó, muốn kiếm phiếu nên lên tiếng bắt trả đủ thứ thì thiên hạ chạy. Như trường hợp ở Seattle khi họ bắt phải trả tiền tối thiểu thì có một bà có hai cái tiệm Pizza, kêu đóng cửa một tiệm, sa thải nhân viên chỉ để lại một người sinh viên mướn bán thời gian nên không phải trả đủ mọi chi phí. Những đại biểu thành phố đòi đánh thuế lên lương đủ trò, không bao giờ làm ăn nên không hiểu gì cả. Làm ăn nếu anh có thợ giỏi thì không muốn họ đi tìm chỗ khác thì tự động phải tăng lương. Đó là luật cung cầu.


Câu hỏi mà thiên hạ đặt ra là ông Kennedy sẽ lấy phiếu của Ai? Biden hay Trump? Hai ứng cử viên này không được thiên hạ yêu chuộng lắm, ngoại trừ các thành phần trung thành với họ. Họ xem ông BIden tiếp tay với Do Thái để tàn sát người dân ở Gaza. Còn ông Trump thì không cần trả tiền quảng cáo, ngày nào cũng thấy tin tức của ông ta bị kiện đủ trò. Ông ta tham gia gây quỹ tỷ phú, kêu sẽ hạ thấp thuế. Xong om


Hình như ông Trump có hận thù gì với vợ chồng CLinton nên cứ đè đầu họ mà chỉ trích khiến hai ông Obama, Clinton phải đi giúp ông BIden. Còn bà Hillary thì kêu: “ông Biden là ứng cử viên số một của Đảng Dân CHủ”. Ngược lại ông Trump hình như người Mỹ tin ông ta là một người bảo thủ, bán kinh thánh để tranh cử. Một người có mấy đời vợ, không thể nào là bảo thủ cả. 


Nói chung là các giá trị về tinh thần khá thay đổi từ thời ông Reagan đến nay. Họ cứ rao khuyến khích mấy bà xuống đường kêu chống hay ủng hộ phá thai đủ trò. Họ tạo ra những vụ này để thiên hạ quên đi kinh tế, giá xăng lên như điên nghĩa là vật chất sẽ lên. Mình vui khi thấy cổ phiếu các công ty dầu hoả lên vì có mua nhưng khi đi đổ xăng là rầu.


Giới bảo thủ thì muốn chính phủ nhỏ bé, không can thiệp vào đời sống của người Mỹ trong khi đó giới cấp tiến cho rằng người Mỹ không có khả năng tự lo liệu cho mình nên họ muốn can thiệp vào các chọn lựa căn bản của người Mỹ.


Năm 1971, Hoa Kỳ dưới thời ông Nixon, không cho mỹ kim theo thời giá của vàng nữa nên quỹ dự trữ liên bang có thể in tiền cho chính phủ mượn mệt thở. Năm 2009, khủng hoảng tài chánh, Fed in tiền mệt thở cắt tiền lời xuống con số không. Thế là họ thấy cứ in tiền, không cần bắt dân đóng thuế. In tiền để chi viện cho các cuộc chiến tranh khơi khơi. Khi tiền được in ra nhiều sẽ khiến lạm phát. Mệ ngoại mình kể là thời xưa, đi chợ phải gánh tiền cụ Hồ ra chợ mua đồ.


Từ năm 1997 đến 2022, nợ công của Hoa Kỳ gia tăng từ $5.5 ức lên đến $30.5 ức mỹ kim. Xem như 453%. Trong khi đó chi phí của chính phủ cũng gia tăng từ 73%, từ $368 tỷ lên đến $635 tỷ mỹ kim. Có lần đồng chí gái xem Zillow thì nói căn nhà hai vợ chồng mua trước khi làm đám cưới giá $180,000, nay được xem giá thị trường trên 800,000. Được kêu là lời rồi. Mình nói không thời đó tôi đi cua cô tiền xăng giá 1 đô cho một gallon, nay là trên 5 đô. Đó là lạm phát chớ chả có lời gì cả. Một tô bún bò thời đó giá $3.5 nay gần $20. Chán Mớ Đời 


Bầu cử năm nay có hai vấn đề: chiến tranh và chi tiêu. Trước đây chỉ có cuối năm là quốc hội bỏ phiếu gia tăng mượn nợ, nay thì cứ mỗi cá nguyệt. Vấn đề là dân chủ và cộng hoà đều muốn mượn thêm, ngoại trừ ông Kennedy. Về hưu tiền an sinh xã hội ít mà vật giá leo thang thì sống sao nổi. Chán Mớ Đời  


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tấm ảnh xưa

 Nhìn tấm ảnh này khiến mình nhớ nhiều kỷ niệm thời còn bé. Hôm trước, ông thần hàng xóm ở Gia-nã-đại nói đủ thứ về đường Hai Bà Trưng này, ông thần kêu đến trường Trung Trực khiến mình như bò đội nón, chả biết nằm ở đâu. Tải lên tấm này để ông thần chỉ cho mình trường tiểu học Trung Trực nằm ở đâu. Ông thần này hàng xóm cư xá Địa Dư, gần nhà nhưng lớn tuổi hơn nên không có chơi khi xưa.

Hình này chụp chắc phía sau rạp Ngọc Hiệp về hướng abattoir. Cận cảnh có bãi đất trống xanh ngay góc Cẩm Đô và Hai Bà Trưng, của gia đình chị Hảo học sinh Văn Học, mình có vào nhà một lần với tên hàng xóm muốn cua chị ta. Nhà làm bằng gỗ, sơn màu bordeaux. Sau này hắn lấy chị này làm vợ sau 75. Bên phải thấy ngã ba Hai BÀ Trưng và cầu Cẩm Đô. Hồi nhỏ đi tới cầu này làm bằng gỗ, chỉ đi bộ qua còn xe thì phải chạy xuống đường Hải Thượng để quẹo về Hai Bà Trưng mà người lớn gọi là Cầu ông Cửu Huần, do ông ta xây. Sau đó thời ông Diệm, họ xây cầu bằng bê tông nên xe có thể chạy ngang, chớ xưa chỉ đi bộ và xe đạp. Đà Lạt có hai chiếc cầu mà khi xưa người ta gọi tên người đã đứng ra lo việc xây cất; cầu Ông Đạo do ông Quản Đạo xây và cầu Bá Hộ Chúc do ông thầu khoán người nam giàu có mà ai cũng kêu ông bá hộ Chúc.

Thấy nhà của Vũ văn Tùng, học chung khi xưa. Dạo đó ít ai dám cắt đất chỗ cái đồi này để làm nhà nhưng gia đình anh chàng chịu nên ai cũng ớn lạnh sợ bị đất trùi là ngọng. Không thấy xây talus gì cả. Ngày nay thì dọc đường Hai Bà Trưng thì nhà được xây đều, họ đào đồi xây nhà đầy.

Kế đến là con đường mòn đi lên nhà thương Phương Lan, bên đồi kia là mấy biệt thự, hình như có nhà một cô bạn học chung khi xưa tên Hạnh. Có ông anh làm bác sĩ tại Nam Cali, có thấy anh ta chơi đàn mỗi khi có họp mặt ngừoi Đà Lạt. Có gặp lại tại Đà Lạt.

Ngay ngã 3 thấy 5 căn nhà hai tầng của gia đình Vy Nhật Tảo, khi xưa học chung ở Petit lycee lúc nhà anh chàng này làm bằng gỗ. Sau xây nhà lầu thì hết thấy hắn rủ đến nhà chơi như khi xưa. Nghe mấy người bạn học cũ kể anh chàng này là nhạc sĩ nổi tiếng ở Việt Nam. Tiếp theo đường Hai Bà Trưng, ngoài các căn nhà nhỏ lụp xụp bằng tôn gỗ, có hai dãy nhà hai tầng, dãy nhà gần nhất màu trắng và dãy cuối màu xanh. Có lẻ dãy màu trắng là địa điểm của trường tiểu học Trung Trực mà ông thần hàng xóm lớn tuổi hơn mình nhớ. Sau này chỉ có thấy thiên hạ ở đó khi mình lớn lên. Dãy nhà màu xanh xưa kia được mướn làm trường học Hiếu Học do thầy Chử Bá Anh thành lập, sau dọn qua đường Hoàng Diệu, đổi thành trường Văn Học, sau sang lại cho thầy Trần Đại Bản, người thành lập trường Thăng Long. Ông cụ mình khi xưa, làm cho ty Công Chánh, tối ông cụ đi học thêm ở đây để thi đổ bằng tiểu học, để lên ngạch thêm lương. Tối tối mình hay đi bộ đến đây đón ông cụ đi học về. Sau này có con, mình cũng bắt chước ông cụ đi học thêm vào ban đêm.

Tiếp đến là dãy vườn rồi đến một cái ga ra quên tên rồi đến bãi đất trống đến đường Hải Thượng. Kế nhà của Vy Nhật Tảo là cầu Cẩm Đô, ngang con suối. Xe mình bị tắt máy khi Đà Lạt bị lụt ngay chỗ này. Lý do là thiên hạ ở xung quanh, đem rác ra đổ xuống con suối, lâu ngày nhất là mùa nắng ngập đầy cầu, đầy suối. Đi ngang là thấy ruồi bay đen nghịt, hôi thối nhưng quen. Khi mùa mưa đến rác đầy nên nước bị nghẹt, dâng lên và phủ khắp khu vực này. Vài ngày sau, khi rác được nước kéo từ từ về khu vực Cam Ly giúp nước rút. Chỉ tội mấy người làm vườn tại khu vực này bị hư vì xã lách hay bắp sú bị úng hết.

Bên trái, cận cảnh thấy nhà hàng và khách sạn Cẩm Đô, nơi có xe mì Cẩm Đô ngon nức nở Đà Lạt xưa. Cạnh khách sạn Cẩm Đô, có dãy nhà màu xanh, mình có vào đây một lần. Có anh bạn học lớp 11 B, nhà ở Nhà Trang, lên đây ở trọ tại đây. Thấp thoáng mái nhà của trường Tân Sanh dành cho người gốc Hoa học. Thấy một phần đâu của đường Phan Đình Phùng và góc Duy Tân, có cây thông to đùng. Chỗ này khi xưa có cái kiosque nhỏ, ông cụ mình học đánh máy tại đây. Mình hay bò đến đây đợi ông cụ đánh máy rồi đi bộ về. Thấy căn nhà của Lê HUy Hà, nơi mình có đến học thêm với chị hắn, ngay dốc Duy tân. Trên căn nhà này thì thấy đường Thủ Khoa Huân, có căn nhà mình có đến một lần với Huỳnh Kim Sang. Chỗ này có cô học chung lớp tên Nguyễn Thị Ri, ở trọ tại đây. Hôm đó mình đi thở eo Sang và một chàng khác học bạn A, đến đây. Hai anh chàng đấu láo với Nguyễn Thị Ri và Nguyễn Thị Đức, mình thì bò ra sân sau hái ổi ăn.

Từ ngã ba Duy Tân và Hai Bà Trưng đi xuống đường Duy Tân đi xuống gặp ga ra Trung Tín ngay bùng binh Hải Thượng. Hình này chụp trước khi phòng mạch bác sĩ Thọ được xây cất, bên cạnh có một nhà chuyên làm bánh croissant bơ. Cứ có tiền chạy lại đây mua. Ngay khúc này thấy trường Việt Anh của thầy Lê Phỉ, mướn khu đất này của ông bà Võ Đăng Dung. Bên kia đường là phòng mạch của bác sĩ, phía sau là abatoir, nhà sát sinh. Tên Nguyễn TRung Thiện, ga ra Trung Tín, dẫn mình vào đây xem người ta lấy búa tạ, khệnh vào đầu con bò, từ gục xuống. Kinh

Phía bùng binh Hải Thượng, đi đến một tí, bên phải có một dãy quán hàng ăn. Mình chưa bao giờ ăn tại đây. Chỉ nhớ có một tên bạn của Đổ Quý Dân, ngày nào cũng bò ra đây đứng đợi một nữ sinh Bùi Thị Xuân, tên Nhung đi học về. Cô nữ sinh này ở cư xá Phạm Ngũ Lão. Đi đến chút nữa thì đụng đường Cường Để. Chỗ này có tiệm Nhật Tân, bán văn phòng phẩm. Chỗ này là nơi giữ các phế liệu hình ảnh mà có người Đà Lạt gửi cho mình, trong đó có thẻ học sinh của chị bạn học khi xưa. Bên cạnh có cái lều của anh chàng sửa xe cho mình.

Sau đó là cầu Lê Quý Đôn, băng qua con suối Cam Ly chảy từ cầu Ông Đạo về. Trên đường Lê Quý Đôn đi về hướng khách sạn Duy Tân, trường Petit Lycee. Bên phải có thuỷ đài và trạm biến điện, thường được gọi là nhà đèn. Điện từ Cam Ly về, và được giảm tại đây rồi phân phát khắp Đà Lạt.

Nhìn kỹ thì đường chắc mới mưa xong nên bùn lầy khá nhiều. Từ khúc nhà Vy Nhật Tảo, đến trường Văn Học, là con đường mình thường sánh vai đi học với đối tượng một thời. Mình có kể vụ này rồi nhưng nay nhìn lại vẫn thấy vui vui.

Mình từ nhà đi bộ xuống ngay ngã ba nhà của Vũ Văn Tùng, thấy cô nàng băng qua từ Cẩm Đô thì dừng lại đợi đi chung đến trường. Còn cô nàng đi sớm hơn thì tới đường Hai Bà Trưng sẽ đi theo lối chánh niệm, đợi mình chạy hộc gạch đến. Có cô em dâu của anh chàng Tùng cho biết hiện đang sống tại Sàigòn. Nay về thì chả thấy gì cả, toàn là nhà và nhà to đùng.
Đây là không ảnh chụp cùng ngày nhưng ngược lại. Để hôm nào sẽ kể thêm

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 
Nguyễn Hoàng Sơn 






Quê vợ là Phố Cổ

Hôm qua, đồng chí gái kêu chở lên Rosemead dự tiệc hội ngộ người đồng hương Hội An. Có nhiều người từ Việt Nam và các tiểu bang khác bay qua. Dân sinh sống khi xưa tại Hội an có rất nhiều người gốc Minh Hương, nay họ ở vùng này nhiều vì biết tiếng tàu. Có lẻ vì vậy họ tổ chức tại vùng này cho tiện người đi thay vì ở vùng Bolsa. Văn nghệ hát hò tiếng Việt là chính nhưng xen kẻ các bài hát tiếng Hoa. Không biết họ hát tiếng gì, Phúc Kiến, Quảng Tây hay Quan Thoại. Nghe nói tại Hội An, có 3 họ Tẩy, Ngô và Trương (tục gọi là TAM GIA), vượt biển đến Việt Nam vào thời Mãn Thanh. Về Hội An, mình thấy có chùa Phúc Kiến. Mấy người lớn tuổi ở HỘi An giải thích cho mình đó là văn hoá khi xưa ở Hội An là như ri. Mình viết về Đà Lạt nhiều, để mò mò thêm về lịch sử Hội An rồi kể cho vợ nghe.

Ban tổ chức bỏ rất nhiều công, rất ấn tượng giúp người đồng hương tìm lại chút gì thân thương bỏ lại. Ngoài cửa ra vào họ đã làm các lồng đèn Phố Hội để thiên hạ chụp hình. Bên trong có cái phông Chùa Cầu, ghe sông Hoài và các hình ảnh Hội An thay phiên nhau chiếu trên các màn ảnh truyền hình, giúp mình tìm lại những hình ảnh đã viếng thăm quê vợ. Không khí rất ấm cúng. Mình không có dính dáng gì về Hội An, chỉ ăn theo diện mụ vợ nhưng vẫn thấy ấm lòng trong những tiếng cười chào hỏi nhau với giọng Quảng Nơm.


“Eng là rể Hợi Ơn?” Đó là câu hỏi đầu tiên của anh ngồi cùng bàn hỏi. Mình gật đầu nên anh ta tiếp “nhìn là tui biết liền”. Anh này học trường Trần Quý Cáp, học với cậu mụ vợ là Hồ Đắc Cần. Đồng chí gái là gốc Các Mệ nhưng bố vợ mình vào làm việc tại Hội An khi cô nàng lên 1 tuổi và sinh sống tại Hội An đến 13 năm mới vào Sàigòn. Lý do là an ninh. Đêm đêm, Việt Cộng từ bên kia sông bơi xuồng qua, ám sát các viên chức Việt Nam Cộng Hoà. Đồng chí gái kể là có lần sáng thức dậy, ra sau nhà có bờ sông, thấy cánh tay của ai trôi dạt vào nên sợ mệt thở. 


Ông ngoại đồng chí gái là dòng Tôn Thất, làm quan còn bà ngoại dòng Hồ Đắc. Một trong những sáng lập viên của chùa Diệu Viên ở Huế. Nay họ vẫn để hình của bà trong chùa.

Ông bố vợ lại thuộc dạng công chức cao cấp của Việt Nam Cộng Hoà, phó tỉnh trưởng tỉnh Quảng Nam nên mẹ vợ kêu xin đổi vào Sàigòn sau Mùa Hè Đỏ Lửa. May chớ nếu ở lại 75 thì hơi mệt với nằm vùng. Ở Sàigòn đến 1985 mới vượt biển, rồi định cư tại Hoa Kỳ. Do đó có thể gọi mình là rể nuôi của Hội An đồng thời rể Trưng Vương vì mụ vợ vào Sàigòn thì học Trưng Vương.


Mình nhớ gặp người quen đầu tiên của gia đình bên vợ gốc Hội An, là anh Thái Tú Hoà, trưởng ban hợp ca nhi đồng của Hội An khi xưa. Anh này tính tình dễ thương, hình như gốc Minh Hương. Vợ chồng mình hay gặp vợ chồng anh ta mỗi lần lên khu gần Los Angeles. Anh ta biết nhiều tiệm ăn chay rất ngon. Có lẻ người đã kéo đồng chí gái về với Hội An là chị bạn thân của đồng chí gái thời ở Phố Cổ, trong ban hợp ca thiếu nhi. Một hôm, đang ngồi làm việc tại nhà, điện thoại reo thì nghe đầu dây bên kia giọng Hội An rất nặng, hỏi cho gặp vợ mình. Nói chuyện hỏi thăm tin tức bạn xưa nên mụ vợ mới chịu về Việt Nam lại. Đi tìm lại vết chân xưa của Phố Cổ quê hương tôi. Nơi không có chùm khế ngọt mà chỉ có Cao Lầu và bánh đập.

Hình chụp thời tây từ máy bay bà già. Thấy toàn Hội An và con sông Hoài. Theo đồng chí gái thì trước năm 1975, phía bên phải là vùng tạm chiếm của Việt Cộng. Đêm đêm buồn buồn, họ bò xuồng qua sông, tìm đến mấy nhà công chức Việt Nam Cộng Hoà để giết để không ai dám làm cho chính quyền Việt Nam Cộng Hoà. Chuyện này tương tự ở Đà Lạt khi xưa, nằm vùng hay về giết trưởng Ấp hay khu phố trưởng, đặt chất nổ nhà ai không chịu cúng tiền cho cách mạng.
Bản đồ Hội An (Faifoo) thời Tây. Route coloniale No 1 là quốc lộ số 1 chạy vào Phố Cổ. Sông Hoài (rivière de Faifoo). Nhà đồng chí gái ở Phan Bội Châu, gần bờ sông, phía sau nhà là sông Hoài, hạ lưu của sông Thu Bồn.

Hội An khi xưa nhỏ và nghèo, nay được du khách chiếu cố về nét kiến trúc của phố cổ nên dân tình sống khá lên nhờ du lịch. Nhà cửa đa số làm thời Pháp, kiến trúc kiểu ở Nam Định. Nay nhà cửa tăng giá như điên, nghe nói cả triệu triệu đô không. Có người quen bên này cho thuê nhà ở Phố Cổ do bố mẹ để lại, khá bộn tiền, sống thoải mái. Các trung tâm nghỉ dưỡng thay phiên mọc lên như nấm ở Cửa Đại để tiếp du khách, vì muốn xem văn hoá, kiến trúc phố cổ. Mình có về đây ở mấy lần, biển đẹp.


Có một điểm khá độc đáo là ngày Rằm âm lịch, họ tắt điện hết, chỉ treo lồng đèn nên khá lạ, đưa du khách về thời xưa, chưa có điện. Đi bộ trong phố cổ khá lạ mắt. Ai muốn viếng thăm Hội An thì canh cho đúng ngày rằm ghé lại. Đi ngoài đường thấy các đèn lồng Hội An treo khắp nơi rất đẹp. Đồng chí gái có mua mấy lố về nhưng phong thuỷ không hạp nên mấy cây tre làm đèn lồng đều có rúm khô lại làm mất vẻ đẹp. Thấy đẹp nhưng đừng mua về Hoa Kỳ. Ở Việt Nam, nhiệt độ ẩm, khác với Cali.


Theo mình hiểu thì khi Chúa Nguyễn vào Nam, không biết nhờ ông Đào Duy Từ hay các quan khác gợi ý, mở cửa buôn bán với người ngoại quốc thay vì bế môn toả cảng như nhà Minh. Vùng này sởi đá không, khó mà sống Lạp ngập lụt. Nhà Minh bế môn toả cảng, không cho buôn bán trực tiếp với Nhật Bản và các nước khác nên người Nhật phải qua Việt Nam tại bến tàu Cửa Đại để buôn bán. Người tàu chở đồ xuống sông Thu Bồn, Hội An tạo thành 1 thương cảng phát triển rất nhanh. Nghe kể là có đến 80, 90 chuyến tàu hàng năm, ghé lại bán hàng rồi mua của người Việt chở về xứ họ. 

Mấy bà chụp hình tạo dáng là thời 60 năm về trước chùa Bà Mụ. Chị bạn gửi. Về hỘi An phải đi theo vợ nên không đi viếng mấy chỗ này được. Lần sau về, tìm cách đi riêng để tìm hiểu thêm. Kiến trúc khá kỳ lạ, khác với các chùa Việt Nam.

Thương thuyền đầu tiên đến Hội An mà người tây phương gọi là Faifo, Hoài Phố, vì con sông Hoài nằm bên cạnh, hạ lưu của sông Thu Bồn. Không biết cụm từ Hội-An, có phải đến từ sông Hoài nhưng phát âm của người địa phương thành Hội An. Ai biết rõ Hội An đến từ đâu thì cho em xin. Từ Phố Hoài đến Hội An. Đọc tài liệu của người tây phương viếng thăm vùng này khi xưa thì được biết tàu bè đến từ Chàm, Nam Dương, Nhật Bản, Trung Hoa và Phi Luật tân. Có người kêu thời nhà Nguyễn có một xã mang tên Hội An nên sau này cứ gọi Hội An. Thấy thuyết này không có lý lắm. “Hội” có thể người địa phương phát âm Hoài thành Hội. Còn An thì không biết từ đâu. Có thể là chữ Hoài, họ đọc tách làm hai “Họ Ai” biến thành Hội An với giọng địa phương.


Các thương buôn hay tu sĩ người Bồ Đào Nha đến Việt Nam trước tiên. Họ có chữ cái là H nhưng không có PH như người Pháp nên Phố, họ có thể phiên am ra thành Foo nhưng họ có chữ cái H nên Hoài ra Fai thì hơi lạ. Có thể dạo ấy người gốc Minh Hương hay người Nhật Bản ở vùng này nhiều hơn người Việt và cách phát âm của họ khác với người Việt nên ra chữ Fai. Mình đọc đâu đó lâu rồi, họ cho biết là người Tàu đọc Phố Biển hay Hải Phố nên người ngoại quốc mới viết là Faifoo. Nam Cali có tiệm ăn Faifoo, chuyên bán các món Hội An, em của một chị bạn làm chủ.


Sau này, người Pháp sử dụng hải cảng Đà Nẵng mà họ gọi Tourane khiến Hội An mất ảnh hưởng vào thế kỷ 20. Có lẻ tàu bè quân sự không vào đây được so với Tourane, rộng lớn. Mẹ mình vào Đà Lạt lập nghiệp, phải đi tàu từ Tourane đến Phan Thiết rồi mới đi xe đò lên Đà Lạt.


Sau này, Chúa Trịnh đem quân đánh phá nên người Tàu dắt nhau vào nam, cũng có thể khi nhà Nguyễn đánh chiếm xứ Cao Miên nên khuyến khích dân vùng này vào miền Nam, xây dựng Chợ Lớn sau này. Mình đọc tài liệu nhưng chưa hình dung sự việc rõ ràng. Ai biết thì cho em xin. Tổ tiên họ từ Trung Hoa chạy sang lánh nạn tại Việt Nam, rồi 12 đời sau, lại dắt nhau chạy qua Hoa Kỳ. Không biết mấy trăm năm sau, con cháu của mình có bỏ nhà bỏ cửa chạy đi đâu lánh nạn không.


Do đó mới có chiếc cầu do người Nhật Bản xây còn sót lại mà người Hội An gọi là Chùa Cầu. Qua năm tháng được trùng tu bởi người gốc Minh Hương nên có hơi biến dạng. Chiếc cầu này, tây gọi là Le Pont Japonais, hay Pont Couvert. Tây đặt tên con đường dẫn tới chùa Cầu là rue du Pont Japonais. Mình thấy tấm ảnh chùa này lâu lắm rồi, thời đi học bên tây nên khi ghé hội An thì việc đầu tiên là chạy ra đây xem.


Thời đi học kiến trúc, thấy hình ảnh của tây chụp ở Việt Nam là mừng lắm. Khi ở Việt Nam đâu có đi đâu, quê mẹ chỉ là văn chương, qua câu ca dao mẹ ru hằng đêm. Nên mò vào viện bảo tàng á châu là sung sướng, như tìm được những gì về Việt Nam.

Chùa Cầu thời pháp thuộc

Có điểm lạ có hai bức tượng con thú ngồi hai đầu cầu, hai đầu nổi nhớ. Một là tượng khỉ và một là tượng con chó, ngồi sau cái bát nhang. Tò mò mình hỏi dân ở đây thì không ai biết sự tích nên bắt chước ông NGuyễn Du, 100 năm trong cỏi người ta, cái gì không biết tra gú gồ. Theo truyền thuyết của người Nhật Bản thì có con thuỷ quái Mamazu đầu thì ở Nhật Bản, đuôi ở Ấn Độ Dương và thân thì ở Việt Nam. Mỗi khi cựa mình là gây động đất và thuỷ triều, sóng thần dâng cao nên người ta để thần chó và thần khỉ để trấn yểm con quái vật.
Theo thiên hạ giải thích về hai con thú này dùng để yểm con thủy quái. Mình đoán là do người Tàu mà ra chớ người Nhật Bản không tin phong thủy lắm. Tại vì cái chùa được xây sau này nên người Minh Hương mới nghĩ như vậy.

Theo mình hiểu lúc đầu, chỉ có chiếc cầu lợp bằng ngói để dân tình đi qua, có thể trú mưa nên người dân địa phương gọi là Cầu Ngói. Ở Huế có cầu ngói Thanh Toàn, ngoài bắc, mình cũng có thấy mấy chiếc cầu lợp ngói. Có dịp về Bắc, sẽ ghé thăm viếng. Nghe nói họ trùng tu lại. Về sau, người ta lập một đền thờ Phật trên cầu nên được gọi là CHùa Cầu. Ngôi chùa nhỏ được gọi là Bắc Đế Trấn Vũ, thờ một ông tướng tàu nào bên Tàu. Hàng năm họ cúng ông ta vào 20 tháng 7 âm lịch.

Đường chính trong Phố Cổ, tây gọi Rue du Pont Japonais. Nhà cửa được xây khá nhiều thời Pháp thuộc, mình thấy tương tự như các dãy phố ở Nam Định

Được biết là vào thế kỷ 16, Phố Hoài có hai khu vực riêng biệt; một khu vực người Hoa và một khu vực người Nhật, chia cách nhau bởi cái chùa Nhật Bản. Hình như sau này, quân của Nguyễn Huệ đến vùng này đốt cháy, cướp bóc khiến người Nhật Bản bỏ chạy về xứ, còn người hoa vẫn còn sống sót. 3 anh em họ Nguyễn, đọc đâu đó là hậu duệ của Hồ Quý Ly, chạy vào nam, xuất thân từ nghề thảo khấu, đánh phá cướp bóc ven biển này. Dần dần tiến lên làm vua. Mình có đọc một bài viết và xem mấy tấm tranh nói về vụ cháy ở Hội An thời đó do người Nhật Bản cư trú tại đây kể lại. Chỉ đọc lướt nên không nhớ đọc ở đâu.

Theo bản đồ này thì thấy Chùa Cầu băng qua con suối đến khu phố người Nhật còn phía bên này thì phố người Tàu. Mình có đọc tài liệu về Hội An. Hôm nào rảnh mình kể lại. Nếu có dịp đi lại Hội An mình sẽ lần mò tìm hiểu hơn về Phố Cổ, quê vợ. 
Đầu cầu đi vào
Cầu làm bằng gỗ rồi kết hợp thêm ngôi chùa nhỏ chỗ ông thần đứng, thờ ông tướng nào bên tàu. Hình này chắc chụp lúc sớm mai, lúc mình đi qua đây, du khách đông hơn quân nguyên.
Đây là bản vẽ, đo đạt lại. Thấy cầu gỗ, ở hai đầu là con linh ứng (khỉ và chó) để yểm cái gì đó, nối liền sau này ngôi chùa nhỏ. Nghe nói nay phải trả tiền để vào. 

Có lẻ vì vậy mà hậu duệ người Nhật Bản không còn tại Hội An, ngược lại người Hoa thì nhiều vì họ di tản, vượt biển khi Nhà Thanh lên ngôi. Họ được gọi là người Minh Hương, người có quê hương nhà Minh. Người nổi tiếng nhất ông Mạc Cửu ở miền Nam. Chạy sang Việt Nam, với tinh thần Phản Thanh Phục Minh. Nhà Minh đa số là người Hán nên ai theo phong trào này được ví như Hảo Hán, người Hán tốt. Theo những gì mình đọc thì nhóm kháng Thanh này bán thuốc phiện để gây quỹ làm cách mạng khiến người Tàu từ từ bị nghiện thuốc phiện đưa đến bị người tây phương chiếm đóng xứ Trung Hoa. Tương tự sau này dân kháng chiến ở Nam Mỹ buôn cocaine để gây quỹ. Làm tiền nhiều quá nên quên luôn vụ phục Minh hay làm cách mạng.

Hình từ Chùa Cầu
Chợ Hội An thời Pháp Thuộc. Ai đến Hội An đều nghe đến món ăn Cao Lầu. Lần đầu tiên mình ăn tại Hội An thì không thấy ngon như mì tàu. Sau này có mấy người bạn Hội An làm tại Hoa Kỳ thì ăn rất ngon. Mê luôn vì nhờ rau. Mấy người bạn kể về Hội An, họ chỉ mua cao lầu khô đem qua mỹ để dành ăn. 
Chú bé này chắc gốc Minh Hương vì tóc để như người Tàu.
Bến tàu ven sông Hoài. Đường Bạch Đằng
Hội An có rất nhiều người gốc Hoa nên nhiều nhà thờ của họ. Mình có thấy mấy nhà thờ tổ khi viếng Hội An. Người Việt cũng có nhà thờ tổ ở đây. Đền Hàng Cung (Chùa Ông) thờ Quan Công trên đường Pont Japonais
Chùa Bà Mụ. Về Hội An không thấy chùa này. Chắc phải đi đâu xa, không nằm trong phố cổ. Thấy cái tường có hình tròn khá lạ mắt.




Tấm ảnh này mình có trải nghiệm khi Hội An bị lụt, đi ghe ra tới nơi cao nhất Hội An, nhảy xuống ghe lên xe chạy mất dép ra phi trường Đà Nẵng. Hết dám về Hội An. Ai mua nhà ở Hội An thì nên kiếm nhà trên cao, không sợ bị lụt mà mua cả khi nước ngập thì hư nhà hết.

Họ cũng gây quỹ kháng chiến tại Việt Nam nên người Việt cũng bị nghiện thuốc phiện. Khi tây sang Việt Nam thì đọc tài liệu của họ được biết 55% người Việt dạo ấy nghiện thuốc phiện nên họ dành luôn phần bán thuốc phiện và rượu để bán kiếm tiền. Một mặt ru ngủ lòng yêu nước của người Việt luôn, không chống đối. Anh chống đối gì khi anh nghiện rượu và thuốc phiện, chỉ biết nàng tiên nâu và ba xị đế. Mình nghe kể ông Nguyễn Hải Thần, ở biên giới Việt Trung, hút thuốc phiện mệt thở, trong khi các đồng chí của ông đi quyên tiền chống tây ở Việt Nam, bị tù đầy,… không biết có phải tuyên truyền của Hà Nội nhưng theo lời kể của nhạc sĩ Văn Cao mà mình đọc đâu đó, ông ta là đại uý đặc công, được lệnh giết mấy đảng viên như Đại Việt, Việt Nam Quốc Dân Đảng. Ông có kể vào một nhà thuốc phiện giết ông nào, cũng chống tây nhưng mê thuốc phiện hơn. Xem hình của ông mình đoán việc khi xưa ông ta sát thủ các nhân vật đối lập, có ảnh hưởng về sau.


Mỗi lần về Việt Nam với đồng chí gái thì đều ghé thăm Hội An, để mụ vợ gặp lại bạn xưa. Lần chót về, có mẹ mình đi theo, bà cụ kêu đi chơi như chạy giặc. Lý do là về mùa mưa. Chiều xe chở về khách sạn trong thành phố. Mình thấy khách sạn gì mà đi vào cửa phải leo mấy bực thang độ 1.5 mét chiều cao. Sáng hôm sau mới hiểu vì nước dâng lên đến cửa. Muốn ra phố phải đi ghe ra. Từ lễ tân bước qua ghe rồi họ chở ra phố cổ khiến mình mới hiểu phim Áo Lụa Hà Đông, khi bà vợ hỏi đặt tên con là gì. Ông chồng nhìn quanh thấy toàn nước lụt nên bảo đặt tên Lụt. Mụ vợ như sống lại thời xưa nên khi ghe không chịu đi nữa thì đành xuống bộ, lội nước. Mụ đi giữa đường vì thường là nơi cao nhất của con đường trong khi mình dẫn mẹ già lội nước. Trời hành cơn lụt mỗi năm, cứt nổi lình bình chảy đầy Hội An. Kinh


Cuộc hội ngộ đồng hương Hội An trên 400 người vì nghe nói ban tổ chức có 400 quà cho mỗi người nhưng cuối cùng có nhiều người không nhận được. Có lẻ giờ chót nhiều người đến đông hơn dự liệu. Mình dân Đà Lạt nên nghe được giọng Quảng. Lý do là dân Thừa Thiên và Quảng vô Đà Lạt sinh sống đông nên dân Đà Lạt nói giọng hơi quảng quảng. Có chị bạn kể lấy chồng gốc Hội An. Chị ta gốc bắc kỳ nên khi ông chồng đưa về nhà ra mắt bố mẹ chồng gốc Vĩnh Điện. Chị ta cứ nhìn trơ trơ bố mẹ chồng tương lai khi họ hỏi khiến anh chồng phải thông dịch mệt thở. Đồng chí gái khen thức ăn ngon. Mụ vợ rất kén ăn, hay chê này chê nọ.

Nhóm đồng hương Hội An tụ tập mỗi tuần tại một quán cà phê ở Garden Grove. Đa số lái xe từ Los  Angeles xuống. Uống cà phê nói chuyện đời xưa, gặp ai mới và trẻ thì hỏi: “mi con ơi?”. Có anh chàng trẻ, di tản năm 75, tiếng Việt không rành, lấy một cô vợ nói đặc tiếng Quảng nên học tiếng Việt hơi khó. Mỗi lần dân Hội An gặp mặt nhau là thấy anh ta ngồi nhìn mọi người cười cười như mấy ông chồng mỹ lấy vợ việt. Ngay mình khi nghe họ dùng âm ngữ và danh từ riêng của vùng miền này cũng chới với huống chi người không rành tiếng Việt.


Không hiểu sao dân Hội An mà đồng chí gái quen, đa số hát rất hay nhưng họ không hát giọng Quảng. Họ hay tụ tập thay phiên mỗi nhà mỗi tháng để hát hò. Đa số họ rất hiền, nhẹ nhàng, sợ mình bị lạc lõng giữa rừng tiếng Quảng nên hay bắt chuyện, kể về Hội An giúp mình hiểu thêm về quê vợ. Đa số là gốc người Minh Hương nên họ rất thân thiện với nhau như mấy cái bang của người Tàu. Vợ mình nói hội Thừa Thiên mất tích luôn khi mấy người lớn tuổi qua đời. Khi xưa, mình hay đi xem ngày nhớ Huế, ăn cơm tàu vì tổ chức tại nhà hàng tàu, không có cơm hến, bún bò chi cả. Chán Mớ Đời 

Tôi về phố cổ Hội An

Một chiều đầu tháng ngập tràn nắng xuân.

Khách nơi xa lẫn khách gần

Cảnh quan đô hội níu chân từng người.

Trên sông cô gái mỉm cười

Con đò chờ đón đưa người qua sông.

Thu Bồn – dòng nước xanh trong

Còn in kỷ niệm trong lòng không phai

Ra về lưu luyến cùng ai!

Hội An phố cổ – nhớ hoài không quên.

(Tác giả: Đức Trung)


Tuần tới người gốc Đà Lạt có tổ chức ngày nhớ Đà Lạt. Để mai mình liên lạc xem có vé để đi dự.

Một số hình ảnh mình lấy từ trên Internet, vài tấm từ trang Nhạc Trịnh ở Việt Nam.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 





Một chút hương xưa

 Tuần vừa rồi thấy có nhiều tấm ảnh màu Đà Lạt xưa nên mình tải về. 1 số đã có nhưng cứ tải về để xem tấm nào rõ hơn thì giữ lại. Chả hiểu sao. Cứ tự hứa không nhớ về Đà Lạt nữa nhưng rồi khi thấy hình ảnh. Xưa lại kéo mình về tuổi thơ ở Đà Lạt rồi phải kể lại để cho đầu óc nhẹ đi. 

Tấm này, bên trái thấy một rừng cây thông, ngay cuối đường Thống Nhất là nhà của bác sĩ Sohier. Nhớ hồi đi học Petit Lycee ông ta có phòng mạch ở đường MInh Mạng, cạnh nhà thuốc tây Nguyễn Duy Quang, đối diện rạp Ngọc Hiệp. Sau này, có người chết trong viện điều dưỡng của ông, bị thưa kiện. Nghe nói là trong phòng có lò sưởi như bên tây rồi họ đốt củi sao đó, không có thoáng khí nên bệnh nhân chết ngạt. Ông ta bán căn nhà to đùng này cho mấy ông cha làm nơi để mấy ông thừa sai học tập rồi cuốn gói về nước. Mình mê căn nhà này lắm. Khi xưa, chạy ngang cứ ước một ngày nào được ở trên đó. 

Địa điểm đẹp, sáng nhìn ra bờ hồ, không biết có thấy mặt trời mọc hay không. Mình chỉ nhớ lần đầu tiên về Đà Lạt với vợ con thì ngụ tại khách sạn Palace, sáng mở cửa balcon của phòng, thấy sương mù và mặt trời mọc, như thời mình còn đi học khi xưa ở Grand Lycee. Sáng chạy ngang hồ nhìn mặt trời mọc phía grand lycee với sương mù đẹp như bức tranh thêm lạnh lạnh, thở phì phào có hơi khói bốc ra từ mồm. Hình ảnh này mình tìm lại khi sang Paris học. Sáng cũng đi bộ sang sông Seine, thấy sương mù và những ánh sáng bình minh khiến mình thổn thức. Ôi quê xưa biết bao giờ trở lại. 
Cận cảnh thấy bãi đất mới được cày, có con đường nhỏ từ đường Bà Huyện Thanh Quan chạy lên miếng đất. Đó là miếng đất của tướng Đổ Cao Trí, lúc mới bắt đầu xây. Sau Mậu Thân mới xong đâu những năm 70, mình có lên đây mấy lần. Có tên hàng xóm, bà con với ông gác dan của tướng Trí, nên hay nhờ mình chở lại đây. Không được lên nhà vì có cổng, chỉ có cái chòi bên cạnh, tên hàng xóm nói chuyện với người bà con. Hai người này nói chuyện trời đất chi đó, mình chỉ đứng ngắm nhà tướng Trí và hồ Xuân Hương, nhìn qua Sân Cù.

Bố tướng Trí tên Đổ Cao Lụa, bạn với ông Hai hàng xóm. Chiều chiều tài xế chở lên xóm mình nhậu. Nhờ đó mà bà cụ mình nhờ ông ta nói với tướng Trí xin cho ông cụ mình từ Ban Mê Thuộc đổi về lại Đà Lạt. Sau này ông Hai dọn xuống xóm Địa Dư nên không gặp lại. Lý do ông cụ mình bị đổi lên Ban Mê Thuột vì không chịu tham nhũng. Mấy người chung phòng mới lập kế, bỏ thuốc hút 555 và rượu Whois ký trọn thuộc bàn của ông cụ đến khi thanh tra từ Sàigòn lên, mở tủ ra thấy vậy nên thuyên chuyển về xứ khỉ. Sau này bố tên bạn học, giải thích cho mình mới hiểu.

Đặc biệt là bên cạnh nhà của tướng Trí, có hai lô đất của bà Thiệu và bà Khiêm. Có thể nhận ra với con đường nhỏ chạy lên nhưng chưa được làm nhà. Lý do là xưa kia, mấy bà lớn nhờ thầy phong thuỷ bên Hương Cảng qua xem địa lý đất ở Đà Lạt nên mua tại đây. Đất rồng gì đó nên tính xây nhà. Đùng một cái tướng Trí bị tử nạn nên hai bà kia hết tin thầy phong thuỷ và ngưng chương trình xây biệt thự khi lên Đà Lạt luôn.

Ta thấy cận cảnh, mé mé khuông viên trường Grand Lycee. Cái nóc chuông và văn phòng của proviseur và căn nhà của ông ta ngay bên cạnh.

Bên phải cận cảnh là hồ Xuân Hương, thấy có nhiều đất bùn được nước kéo về. Đi tới chút nữa thì gặp vườn Bích Câu Kỳ Ngộ. Cần được vét bùn. Phía bên kia hồ là Đồi Cù. Thấy hồ Tống Lệ bị cây che một phần. Đồi cù khi xưa, là nơi giới trẻ ra đó chơi, nhất là những cặp tình nhân, muốn ra đây để ít bị người quen bắt gặp. Có một hội quán ở trên đường Đinh Tiên Hoàng. Dân Đà Lạt ít ai chơi cù khi xưa. Mình chỉ nhớ có lần chạy lên đây, đi vòng vòng các cây thông để xem cặp nào thề thốt, thì bắt gặp một cô hàng xóm đang tâm tình với anh chàng nào. Kinh.

Chạy vòng vòng thì bổng nhiên tên Dương Quang Trí ngồi sau mình bị một trái cù do ai đánh, trúng đầu. 3 thằng ngồi, mình lái xe, Trí ngồi phía sau rồi đến Nguyên nhưng không hiểu sao tên Trí bị ăn banh cù, đau như điên, hôm sau vào lớp thấy sưng lên. Hóa ra là có ba ông đánh cù: một là giáo sư Phó Bá Long, bác sĩ Hách và một người nữa mình không nhận ra. 3 người đánh cù đi bộ về phía tụi này đành lái xe đi chỗ khác.

  Hai anh chàng này thì chết lâu rồi. Mình gặp lại Trí tại Đà Lạt, nhà ở đường Phan Đình Phùng thì năm sau qua đời. Nguyên cũng gặp anh chàng xong thì cũng qua đời. Năm đó mình lái xe đi thăm hai tên bạn thân một thời ở Đà Lạt, Chử Tam Anh và Phạm Thành Nguyên, 6 tháng sau không hẹn mà hai anh chàng này qua đời. Từ đó mình cũng ớn đi thăm bạn xưa. 
Bên trái thấy đại lộ Thống Nhất, bên trái là sân vận động và Thao Trường, nơi dân Đà Lạt khi xưa chơi thể thao. Mình hay ra đá banh với nhóm KHo bạc và học sinh trường Việt Anh và anh em thằng Cường, nhỏ nhỏ người mỗi chiều. Thao trường thì nhớ hồi nhỏ xem Minh Cảnh đấm quyền anh thua độ. Chỗ này thường được sử dụng để dạy Thái Cực Đạo và nhu đạo. Có thời được trưng dụng làm nơi thanh lọc của chương trình Phượng Hoàng. Ông cụ mình dặn không ra đường tránh các nơi họ chận xét. Dạo đó thanh niên Đà Lạt không dám bò ra phố, ở nhà học mệt thở. Đi ghi danh thi tú tài, họ bắt khám sức khoẻ để xem tên nào bị sốt rét là có khả năng nằm vùng. Kinh
Có lần họ tổ chức nhạc trẻ ở đây, có bạn nhạc CBC từ Sàigòn lên. Đà Lạt có ban nhạc Rolling Wheels.

Khu vực này tấp nập khi có đại hội thể thao quân khu 2. Thấy ngay ngã tư, có tiệm ăn Đào Nguyên, thời tây gọi La Chaumière, nơi các dân đại gia Đà Lạt đến chơi quần vợt và nhảy đầm. Hình như chủ nhân cuối cùng là ông Tình, cựu trưởng ty cảnh sát Đà Lạt, mướn của thành phố Đà Lạt. Cũng như Thuỷ Tạ cũng thuộc về thị xã Đà Lạt, và cho thuê để buôn bán.

Mình nhớ có lần đại hội thể thao, hai tay vợt Đinh Quốc Tuấn và Đinh Quốc Hùng đoạt chức vô địch. Ông HÙng thì cứ đánh độ với ông tiệm giày Bata Đà Lạt. Đi lên chút nữa, bên kia đường Nguyễn Trường Tộ, thấy mấy căn nhà nghỉ được xây thời Tây còn lại. Bên phải là khách sạn Palace với đường Yersin, thấy có toà tỉnh to đùng với đường xe hơi chạy vào hình vòng cung. Có dạo ông cụ mình làm ở đây. Đại đội trinh sát 302 thường đóng quân ở đây khi đi hành quân.

Nhìn lên nữa thì thấy trường Lasan Adran, lúc này chắc trung tâm thẩm vấn chưa được thành lập. Bên cạnh khách sạn Palace thì thấy kho bạc, ngay góc đường Bá Đa Lộc, chạy vào Lasan Adran. Nhớ có lần nằm vùng tấn công trung tâm thẩm vấn, sáng hôm sau đi học, ra về thấy họ phơi xác Việt Cộng chết, không ai tới nhận, ruồi bu đầy. Gần Palace thấy hôtel du Parc, nhà thờ con gà và khu vực nhà Chung.

Có một khoảng rừng chỗ cây xăng Esso, là biệt thự Trang Hai, vừa được phá bỏ. Không biết sẽ làm gì. Chắc xây khách sạn 5 sao.

Còn lại xa và mờ quá. Để hôm nào kể tiếp

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 
Nguyễn Hoàng Sơn