Dạo còn bé, ở Đà Lạt mình hay nghe người lớn nói về thế giới Tự Do, thế giới Cộng Sản. Dạo ấy chỉ nghe nhưng không hiểu, hỏi người lớn thì mình ăn tát, kêu ngu lâu dốt sớm hay mày ăn cơm hớt hay sao. Mình chỉ hiểu cộng sản là mấy ông kẹ bắn chết dân vào tết Mậu Thân hay chôn sống người Việt ở Huế như anh của chị người làm. Sợ quá chạy vào Đà Lạt. Tối tối họ hay về trên Số 4, bắt thanh niên đi theo họ và bắn chết trưởng ấp,… ngoài chợ, lâu lâu nghe nói đường bị tăng-bo, Việt Cộng đắp mô, đặt mìn.
Qua Tây thì thấy khắp nơi đề liberté, égalité và fraternité nhưng thấy dân Tây chửi mấy người gốc ả rập là bougnoules…, tây đen là nègres, Việt Nam thì kêu nhaques (nhà quê) hay chinetoques, chả có bác ái gì cả. Bò qua Hoa Kỳ sinh sống để thực hiện giấc mơ Hoa Kỳ.
Từ khi rời Việt Nam, mình mới thâm nhập vào thực tế của nền văn hoá bị ảnh hưởng của thiên chúa giáo. Học lịch sử hội hoạ, thấy các tấm tranh trong các nhà thờ nói về vị thánh nào, hay điển tích tây phương là mình ngọng. Cuối cùng, để bớt dốt, hè phải đọc thánh kinh, Koran, Tora,… để hiểu thêm về những xung đột tại nơi mình ở.
Mình sống tại các quốc gia được xem theo chủ nghĩa tự do. Với ý chí tự do chúng ta có thể nói, làm những gì chúng ta mong muốn. Từ 2001, qua vụ khủng bố 9/11, cuộc sống người Mỹ đã thay đổi hoàn toàn. Tự do bị giới hạn nhân danh sự an ninh của cộng đồng. Đi máy bay, vào công sở bị rà máy, kiểm soát gắt gao nhất là ai có nguồn gốc ả rập, hồi giáo. Chủ nghĩa tự do bị các nhóm quá khích về tôn giáo và ái quốc lên án.
Hôm đi Nam Cực, trên tàu, vợ chồng mình có làm quen với vài người. Nói chuyện khi ăn cơm chung. Có lần ông Steve, cựu giám đốc ngân hàng nói về Buffalo Bill. Mình nói đó là chính sách của chính phủ Hoa Kỳ, nhằm diệt chủng người da đỏ. Họ cho mấy người như ông Buffalo bill giết bò rừng lấy tiền vì biết người da đỏ sống nhờ vào bò rừng từ thời tổ tiên họ mới ra đời. Người Mỹ càng giết bò rừng thì bò rừng càng chạy lên phía bắc về hướng Gia-nã-đại nên người da đỏ lại chạy về phía đó, bỏ lại đất đai của tổ tiên họ. Ông ta kêu lần đầu tiên được nghe đến sự giải thích này, khác với những gì học ở trường. Tháng sau, ông ta i-meo cho mình kêu sự giải thích của mình đúng vì ông ta tìm đọc tài liệu thêm. Cho thấy người Mỹ đàng hoàng thì họ không bảo vệ một cách mù quáng.
Mình có thể nói lên cảm nghĩ của mình trước đám đông hay là dấu kín. Mở miệng ra là phải cẩn thận vì nếu không bị chụp mũ là kỳ thị chủng tộc, kỳ thị giới tính, phá hoại môi trường,… con mình cứ kêu bố , không được nói như vậy, kỳ thị chủng tộc, bố không được nói như thế kia vì kỳ thị giới tính,… hôm qua, mình bị đồng chí gái lên lớp giảng đủ thứ trò, không được viết như thế này, nói như thế kia vì sợ người ta chửi, kêu khinh họ,… rốt cuộc mình cảm thấy bị mất tự do ngôn luận.
Trưa nay, đi ăn cơm với mấy người bạn, họ cho biết có ông nào., chủ tịch một đại học ở Quận Cam bị lên án, ôm mấy cô sinh viên khiến họ khó chịu, không thoải mái. Vợ của anh bạn kêu ông ta thích ôm chớ không có ý gì cả vì đã được ông mỹ già này ôm nhiều lần khi gặp nhau. Người Mỹ có cái tật, gặp nhau là ôm bú xua la mua. Chả quen biết gì cũng ôm. Chán Mớ Đời. Nay thì chắc không dám ôm ai cả, đàn ông hay đàn bà. Cứ đưa nắm đấm ra đấm vào tay họ khi chào hỏi là xong.
Viết đến đây lại nhớ bên Tây có vụ bisou bisou . Gặp nhau chả quen biết gì cũng mi má. Đầu năm, đêm giao thừa thì họ có tục lệ ôm nhau chúc tụng năm mới dù không quen biết nhau. Ra đại lộ Champs Elysees, thấy mấy anh rệp, cứ đi kiếm mấy cô đầm để ôm hun khiến mấy cô này chạy mất dép. Vui.
Được cái là chủ nghĩa tự do rất uyển chuyển và không giáo điều như các chủ nghĩa khác. Thế kỷ 20, chủ nghĩa tự do trải qua 3 thời kỳ khủng hoảng; thế chiến thứ 1, rồi đến sự tranh chấp với chủ nghĩa phát xít trước thế chiến thứ 2, và sau đó bởi chủ nghĩa cộng sản. Cuối cùng chủ nghĩa tự do vẫn thay đổi để uốn mình theo lịch sử tây phương.
Ngày nay, các nhà xã hội học đều cho rằng; chúng ta đang đi vào giai đoạn mà chủ nghĩa tự do đang bị thách thức như ở thế kỷ trước sau khi độc quyền suốt 30 năm từ khi Liên Xô sụp đỗ. Liệu chủ nghĩa tự do có thể cải tổ, vận chuyển theo thời đại mới hay bị tiêu diệt. Chế độ độc tài lên ngôi như ở Trung Cộng. Kỹ thuật toán hack đầu óc của người dân đang suy nghĩ gì. Tưởng tượng khi một người Tàu đi vào công sở, bổng máy rà tư tưởng khám phá ra người này đang chửi hay bất mãn vì chủ tịch Tập Cật Bình. Thế là nhốt tù. Anh không ưa tập chủ tịch, vậy anh là phản động. Vào lớp, học sinh phải suy toon lãnh đạo, không suy tôn, vậy là thế lực thù địch. Đi tù.
Mình muốn hiểu thêm về cuộc chiến Ukraine và Nga nên có tìm xem trên Prime và Netflix, du tu be những phim về xứ Ukraine này và Nga thì càng xem càng chới với. Các khu vực do Nga kiểm soát, có người ủng hộ Nga, có người chống Nga rồi tình báo Nga, cho dội bom hay giết người Ukraine để đổ lỗi cho lính Ukraine,… cứ như chiến tranh Việt Nam khi xưa.
Khi mình sang Pháp, được mấy người lớn tuổi hơn nói về Mai 68, họ cho đó là cuộc cách mạng văn hoá, thanh niên âu châu bắt chước cuộc cách mạng văn hoá của Mao Trạch Đông, sinh viên ai nấy đều mua cuốn sổ đỏ (le petit livre rouge de Mao), trích những câu nói của Mao CHủ Tịch, tương tự ngày nay họ học tư tưởng hochiminh ở Hà Nội. Mình tò mò ra chợ trời mua cuốn sổ tay đỏ đọc nhưng chả hiểu gì cả.
Dạo ấy, mình bị cố định bởi văn hoá Việt Nam Cộng Hoà, khá bảo thủ, chống cộng có thể hơi cực đoan vì mình nhìn thấy Mậu Thân. Cãi lộn với tây đầm mệt thở. Dạo ấy mình chỉ cãi cố cãi chày, sau này phải đi học về cách nói trước công chúng, để học thêm về lập luận để cãi với ngoại quốc. Mình thì không cãi với người Việt vì “khôn Tây dại Việt”.
Sang Hoa Kỳ thì khám phá ra những năm 1968, cũng xảy ra nhiều khủng hoảng xã hội, đưa đến chiến tranh Việt Nam phải kết thúc để an dân.
Nếu nhìn lại thì trong khi Paris, Hoa Thịnh Đốn, Chicago, người dân xuống đường, bạo loạn thì tại Mạc Tư Khoa, Bắc Kinh,..rất yên bình, ngoại trừ Mùa Xuân Prague. Xem như các chế độ của khối cộng sản sẽ đời đời bền vững. Không ai có thể tiên đoán 20 năm sau, khối Liên Xô sụp đỗ. Ngược lại, các cuộc xung đột xã hội, văn hoá tại Hoa Kỳ và Âu Châu, giúp chủ nghĩa tự do tồn tại và mạnh hơn trước khi khối Liên Xô sụp đỗ. Khắp thế giới, ai nấy đều dương cao ngọn cờ tự do, ngoại trừ các nước vẫn còn theo chủ nghĩa cộng sản.
Ngày nay chủ nghĩa tự do đứng trước một vấn nạn, bị thử thách bởi các lò thí nghiệm, các công ty định hướng lối suy nghĩ, cách sống cho chúng ta, giúp họ làm giàu. Thậm chí chính phủ cũng sử dụng các dữ kiện của chúng ta để định hướng dư luận. Một lối tuyên truyền ngầm, khác với các khẩu hiệu trước đây.
Chủ nghĩa tự do được xây dựng trên sự tin tưởng vào tự do của nhân loại. Khác với các súc vật khác, con người có ý chí tự do. Ý chí tự do giúp con người cảm nhận, chọn lựa về đạo Đức và đường lối chính trị cho chính quyền. Chủ nghĩa tự do cho rằng cử tri là đúng, biết rõ mọi việc như chủ nghĩa tư bản kêu khách hàng luôn luôn đúng. Trên thực tế thì không.
Có bà mỹ kể ông chồng đi đổ xăng dùm cho bà. Đến trạm đổ xăng, bổng nhiên có bà mỹ da trắng, lo ngại nên gọi điện thoại kêu cảnh sát. Vài phút sau, cảnh sát tới hỏi ông chồng đủ thứ, suýt cồng đầu thì may thay, có ông mỹ trắng nào nhảy ra kêu không phải, can thiệp mới được cho đi. Cho thấy xứ Hoa Kỳ này, anh là người da màu là được định hướng vào tội phạm. Anh chống cự, cảnh sát có thể bắn hay đè đầu anh bị ngạt thở chết. Tương tự với người hồi giáo để râu ria là khiến thiên hạ lo ngại, lên máy bay gặp người Hồi giáo che mặt là sợ bị đánh bom.
Tương tự năm ngoái báo chí có đăng tin một bà mỹ trắng chạy bộ ở công viên ở New York, thấy một ông mỹ đen, kêu cảnh sát rồi quay video đủ trò. Cuối cùng công ty bà ta đuổi bà ta. Trong thời covid, có nhiều video quay mấy tên mỹ trắng nói xấu người da vàng vì tưởng là người Tàu. Thậm chí còn đánh người da vàng. Nói chung thì Hoa Kỳ vẫn khá hơn các quốc gia mình đã từng sinh sống hay viếng thăm. Ở đâu cũng có kỳ thị. Ngay người Việt mình ở hải ngoại, còn kêu người Bắc sau 75, trước 75, đủ trò. Họ không nhìn như qua hình ảnh người Việt mà qua ký ức. Người việt sang Hoa Kỳ, từ miền Bắc, cũng chạy Việt Cộng, hạ cánh an toàn. Hợp thì chơi còn không thì khỏi cần.
Con người có tự do thì xã hội sẽ loạn vì không ai nghe ai. Từ đó mới có các thể chế, tôn giáo ra đời để ổn định xã hội. Lưu Bang khi xưa, không xem Khổng Tử ra gì. Nhưng khi lên ngôi vua, phải dùng đến Khổng giáo để trật tự xã hội sau biết bao nhiêu can qua và giữ triều đại họ Hán đến hơn 400 năm.
Ông Moise dẫn các nô lệ gốc DO Thái về quê hương, thấy họ ăn chơi, thác loạn, chả có trật tự gì cả nên ông ta phải mò lên núi, bỏ mấy ngày, đẽo đục 10 điều răn cấm, kêu là Thượng Đế hiện ra đưa cho ông ta đem về để giúp mọi người nương theo đó mà sống một cuộc đời hạnh phúc. Tương tự hoàng đế La mã, Constantine, vào đạo Thiên Chúa giáo để tìm cách cai trị đế chế của ông và tôn giáo này bền vững đến nay. Có lẻ trong tương lai nếu không cải cách thì Thiên Chúa Giáo sẽ lâm vào lộn xộn. Về Âu châu mình thấy nhà thờ bị bán cho các nhà đầu tư làm siêu thị hay nhà sách, tiệm cà phê.
Ý chí tự do không phải là một thực tế khoa học. Có người cho rằng ý chí tự do được mấy nhà thần học Thiên Chúa giáo tạo ra để giải thích lý do tại sao Thượng Đế có quyền phán xét và thưởng chúng ta vì các chọn lựa, quyết định của chúng ta phản ánh ý chí tự do của linh hồn Vĩnh cửu, vì khi rời cỏi đời này chúng ta sẽ lên thiên đàng. Nếu không sẽ xuống địa ngục. Họ phải tạo ra định đề này, dựa vào ấy mà giúp giáo dân sống theo những gì được giảng dạy. Tương tự người HỒi Giáo cũng từ nguồn gốc kinh Tora ra nhưng họ lại lập một giáo chủ khác. Thế là Thiên Chúa Giáo và Hồi Giáo choảng nhau từ hơn ngàn năm nay.
Mấy người mỹ, muốn kêu mình trở về đạo vì khi chết được lên thiên đàng. Mình nói không muốn lên thiên đàng vì sẽ gặp mấy bà bồ cũ hay đồng chí gái, đánh nhau thì mệt. Họ nói trên đó sẽ không có vụ lấy nhau. Mình không muốn làm thiên thần, ở truồng bay vòng vòng trên thiên đàng, lạnh chết. Dưới địa ngục, ít ra còn có bia ôm, cà phê võng,..và Bolero.
Đúng. Con người chúng ta có ý chí nhưng không được tự do. Chúng ta không quyết định được những gì chúng ta muốn, không quyết định là người Mỹ, người Việt, bò đỏ hay bò vàng,.. chúng ta có thể lấy quyết định nhưng các chọn lựa này không bao giờ được độc lập. Các quyết định này đều dựa vào các yếu tố sinh vật học, xã hội, văn hóa, điều kiện cá nhân. Chúng ta không thể nói người da đen mà phải nói người mỹ gốc phi châu, người Mỹ gốc việt. Có rất nhiều ảnh hưởng đến sự quyết định của mình. Chúng ta không có độc lập trong sự chọn lựa. Một người việt ở Việt Nam, sẽ ứng xử khác với người Việt tại Hoa Kỳ hay Pháp quốc,..dựa theo địa lý và văn hoá của môi trường.
Hôm qua trên vườn, đang hái bơ mình thấy con rắn, không phải rắn chuông nên không ngại. Mình không đụng hay lấy xẻng đập đầu của nó. Lý do mình là phật tử, từ bé mệ ngoại dẫn mình đi chùa vào ngày rằm và mồng một, dạy mình không nên sát sinh. Mình không có độc lập lấy quyết định không giết con rắn, vì những ảnh hưởng khác tác động mà mình không thể kiểm soát được. Chỉ nhớ là mệ ngoại dặn không được sát sinh. Nhớ có lần đi ăn thịt chó ở nhà thằng bạn, về nhà mệ ngoại la quá cở nên chừa.
Cho nên khi người ta kêu gào dân chủ, thế giới đại đồng bú xua la mua, mình không tin. Nhớ có lần đi ăn tiệc gây quỹ ở New York, mình ngồi cạnh ông Dith Pran, Killing Fields. Nghe ông thượng nghị sĩ Ted Kennedy nói : ‘Nhân quyền khởi đầu tại nhà”. Nhà mình thì có dân chủ tập thể. Mỗi lần cả nhà đi ăn vào cuối tuần. Đồng chí gái hỏi mấy đứa con và mình muốn ăn ở đâu. Ai cũng nói lên nguyện vọng của mình nhưng cuối cùng đồng chí gái lấy quyết định ăn ở đâu. Khi ăn thì đồng chí gái hỏi mọi người muốn ăn gì rồi gọi những món đồng chí gái thích ăn. Mấy đứa con hỏi tại sao mất thì giờ hỏi chúng khi mẹ đã quyết định. Đồng chí gái kêu chúng ta sinh sống tại Hoa Kỳ, nên phải hỏi ý kiến mọi người theo tinh thần dân chủ tập thể. Mẹ là người quyết định. Chán Mớ Đời
Trong cuốn sách Bố Già của Mario Puzzo, có nói đến nhân lễ cưới của con gái ông bố già. Một ông đồng hương làm nghề liệm xác, trại hòm, đến dự, để xin bố Già lấy lại công lý cho con gái ông ta bị bọn mỹ trắng đánh đập. Ông ta kiện ra toà, nhưng toà án toàn là bọn da trắng Angelo Saxon, xem thường người ý nên không bị tù tội gì cả. Ông Bố Già, cho đệ tử đi chận đầu mấy tên da trắng đánh đập con gái ông Trại hòm, đánh bể mặt, gãy chân để đòi lại công lý. Công lý thuộc về kẻ mạnh và định nghĩa khác nhau.
Đối với người da trắng không bị tù vì lỡ tay khệnh cô gái gốc ý, không muốn làm tình với họ là đúng. Đối với các tay xã hội đen thì đánh mấy tên xúc phạm đến cô gái ý là lấy lại công lý. Ai đúng ai sai? Khó trả lời.
Ý chí tự do là một huyền thoại. Cứ xem lịch sử về Inquisition được áp dụng bởi nhà thờ Thiên CHúa Giáo khi xưa, mà hoạ sĩ Goya có kể lại trên các tranh của ông ta hay KGB hay KKK. Anh không tin CHúa vậy anh bị ma ám, quỷ nhập. Anh không tin vào thế giới đại đồng là anh bị bệnh tâm thần cho anh vào nhà thương điên. Anh là da đen vậy anh là hiện thân của quỹ dữ mà thánh kinh đã nhắc đến, anh phải bị cột vào thánh giá để đốt cháy vì lửa sẽ thiêu hủy các quỹ dữ. Anh là da vàng, phải trừ khử anh vì anh đem bệnh covid đến cho chúng tôi. Chán Mớ Đời
Ngày nay, tin tưởng vào ý chí tự do trở thành nguy hiểm. Nếu chính phủ và các công ty thành công việc hack con người thì họ càng dễ điều khiển những ai càng tin vào ý chí tự do.
Viết đến đây, mình nhớ đến một cuốn phim xem ở Luân Đôn. Một bà người anh, vào tiệm uốn tóc, đưa hình công nương Diane, và kêu làm tóc cho bà ta, biến thành công nương Diane. Đó là ý chí tự do. Vì nếu bà ta bị ảnh hưởng bởi bạn bè thì sẽ không dám nói câu đó vì bà ta rất béo tròn. Khiến cả rạp cười vỡ chợ.
Muốn hack con người, người ta cần 2 thứ: hiểu rõ về sinh vật học và máy điện toán cực mạnh. The Inquisition và KGB xưa kia không có hai thứ này. Ngày nay các công ty và chính phủ đều có hai thứ này.
Khi đã hack được chúng ta, họ có thể tiên đoán chúng ta sẽ chọn lựa món gì, và thay đổi sự cảm nhận của mình. Khi lên mạng, quảng cáo tới tấp khi mình dừng lại hay xem hay đọc cái gì là y chang lần sau lên mạng là nhận được quảng cáo về món này. Tuần rồi, mình muốn thay cái vòi nước ở nhà bếp, vị chi là cả tuần nay cứ thấy quảng cáo về vòi nước. Vợ mình dùng tài khoản Amazon của mình để mua hàng nên mình biết ngay là vợ đang hay đã mua cái gì vì quảng cáo chạy khắp trang.
Điển hình khi mình lên mạng, lướt mạng bổng thấy tin: “xe cán chó”, buồn đời mình nhấn một cái để xem cùng lúc đó vợ mình cũng cùng IP lên mạng thấy “tin đánh ghen” nên nhấn vào. Hai tin này đều fake news, nhiều tên muốn thiên hạ nhấn trang của họ để được ăn tiền quảng cáo nên làm tin giả để câu Like. Hai tin trên có thể do Nga làm, hay Hà Nội tung ra nhưng đó là bằng chứng chúng ta bị hack. Mình hay đọc nhiều tin trên mạng, thấy có nhiều người viết đủ thứ, ngày nào cũng 3, 4 status, thậm chí cả chục cái tin dật gân. Mới khám phá ra họ cứ phang tin bậy bạ để câu Like nhằm được trả tiền quảng cáo trên trang của họ. Đành phải chận họ, không cho nhảy vào trang của mình.
Bầu cử đều được kỹ thuật toán sử dụng để quảng cáo vùng nào, và tung tin giả. Anh thích Trump thì mỗi ngày, quảng cáo sẽ bắn tin về Trump cho anh. Anh đọc thấy hay quá, chia sẻ với bạn bè, họ sẽ bị hack. Để rồi đến ngày bầu cử, cử tri mới chới với khi đếm phiếu. Kêu gào là gian lận. Có thể đúng có thể sai. Không ai biết ngoài những người trong cuộc. Lên mạng, họ biết mình thích đọc gì là cứ bắn tin tức về mấy đè tài đó khiến mình phải nhấn đủ loại để máy chả hiểu mình muốn gì mới mong yên bình, tìm tin tức. Chán Mớ Đời
Anh thích Biden, anh ghét Trump tương tự họ bắn quảng cáo, tin giả về Biden khiến anh chia sẻ với bạn bè. Anh thích Biden, họ sẽ bắn tin tức giả về Trump cho anh, thế là đối thoại xẩy ra, càng giúp họ làm giàu. Chúng ta được sự hả hê phe ta thắng, phe ta giỏi đến ngày bầu cử là Chán Mớ Đời.
Thôi để lên vườn hái bơ bán rồi về kể tiếp. Chán Mớ Đời
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
