Con không cha như nhà không nóc

 Có lần nói chuyện với cô em, cô em kể là ngày xưa, lớn lên không có bố bên cạnh nên cảm thấy thiếu vắng khi thấy bạn bè được bố chăm sóc nên thèm có bố dù một giây phút thôi. Bố mình bị đi tù cải tạo 15 năm sau 1975 nên mấy người em mình ở Việt Nam đều lớn lên không có tình thương, chăm sóc của bố. Khi bố về lại thì đã lớn hết và lập gia đình. Mình sống 18 năm tại Đà Lạt, chỉ sống với ông cụ đâu 7 năm trời vì trước kia, ông cụ còn tại ngủ, rồi làm công chức ở Ban Mê Thuột. Người Việt mình hay nói “con không cha như nhà không nóc”.

Có cuốn sách The Absent Father Effect on Daughters của bà Susan E. Schwartz, một nhà phân tâm học nói đến những bài học khi vắng bóng cha của con gái, khám phá tác động của việc người cha vắng mặt hoặc không sẵn sàng về mặt cảm xúc đối với con gái và cách họ có thể chữa lành và phát triển ý thức mạnh mẽ về bản thân.

Trong đời sống ngày nay, ly dị tràn lan, 49% tại Hoa Kỳ. Cha mẹ ly dị rồi căm thù chế độ cũ, tìm cách trả thù làm cho đối tượng một thời đau khổ mới hả giận. Tự giam hãm trong cái nhà tù vô hình đầy hận thù. Vấn đề là mình tự chuốc lấy đau khổ trước vì tự giam vào nhà tù ấy. Đa số người mẹ được quyền nuôi con, tìm cách trả thù kẻ nội thì cũ bằng cách không cho con gặp người cha, mà họ nghĩ là một kẻ xấu xa bất chấp đến con mình, cũng cần đến tình phụ tử. Thậm chí còn nói xấu về người cha vô thừa nhận. Mình có một anh bạn, về Việt Nam lấy vợ, có hai mặt con rồi một ngày đẹp trời, cô vợ kêu ly dị vì gặp lại mối tình xưa ở Việt Nam, tình cũ không rủ cũng lại, dọn qua tiểu bang khác. Không cho anh ta thăm viếng con, anh ta gửi quà cho con vào những lễ giáng sinh, sinh nhật này nọ, đều bị trả lại. Có tấm bảng to đùng bên cạnh xa lộ 91, kêu gọi quyền người cha.

Bà Susan E. Schwartz cung cấp một phân tích rất cụ thể và sâu sắc về sự thiếu vắng của người cha, trên phương diện thể chất hay tinh thần, có thể gây ra những tác động tâm lý lâu dài đến cuộc sống của người con gái. Mình đọc cuốn này để hiểu thêm về mấy cô em vì anh em không sống chung từ 50 năm qua. Mình có hai cô em, suốt 20 năm không biết mặt vì sinh sau khi mình đi Tây. Lâu lâu về Việt Nam, anh em gặp nhau vài ngày rồi lại xa nhau. Tháng trước về Paris mới có dịp nói chuyện nhiều, mới hiểu thêm cô em kế, vượt biên sang Tây. Đúng lúc mình ra trường rồi đi làm tứ xứ. Xem như mình không có duyên sống gần với gia đình người thân.


1. Sự thiếu vắng người cha và hình thành cảm giác bất an cho phụ nữ

Khi người cha vắng mặt hoặc không hiện diện về mặt tình cảm, con gái có thể phát triển cảm giác bất an hoặc không được yêu thương của nam giới. Sự vắng mặt này có thể là do cha bỏ đi, ly dị, công việc quá bận rộn hoặc vì cha không có khả năng thể hiện tình cảm. Nhất là người Việt mình ít biểu lộ tình cảm ra ngoài.

Một cô gái lớn lên trong gia đình có cha mẹ ly dị, có thể cảm thấy mình không đáng yêu hoặc không quan trọng, dẫn đến việc tìm kiếm sự xác nhận giá trị bản thân từ người khác, đặc biệt là trong các mối quan hệ tình cảm. Cô ấy có thể luôn cảm thấy sợ hãi bị từ chối hoặc bỏ rơi, tái hiện lại mô hình cảm xúc từ thời thơ ấu. Lâu lâu buồn đời, mình xem chương trình Bạn muốn hẹn hò tại Việt Nam, thấy các cô gái thường tìm người chồng tương tự cha mình. Hay con trai cũng tìm kiếm người bạn đời như mẹ mình. Mình thì tìm ai chịu gả cho mình, không dám đòi hỏi. Nông dân nên biết thân phận không đòi hỏi. 


2. Ảnh hưởng lên lòng tự trọng và giá trị bản thân

Bà Schwartz cho rằng người cha thường đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố lòng tự trọng và giá trị bản thân của con gái. Khi vắng mặt, con gái có thể cảm thấy mình không đủ tốt hay không xứng đáng được yêu thương.

Một phụ nữ trưởng thành có thể cố gắng quá mức để chứng tỏ giá trị của mình trong công việc hay trong các mối quan hệ để bù đắp cho cảm giác không đủ đầy từ thời thơ ấu. Cô ấy có thể quá cầu toàn hoặc liên tục lo sợ về sự thất bại. Tết này về Đà Lạt, mình sẽ hỏi mấy cô em về vụ này. Có điều mình biết chắc một điều là bố mình ở tù 15 năm, gây xáo trộn về tâm lý cho mấy người em, vì đi học, bạn học kêu con nhà phản động cũng như hàng xóm chỉ trích gia đình phản cách mạng. Một cô em kêu xem tài liệu cũ, giấy ra trại của ông cụ mình sau 15 năm học tập thì ông cụ được gọi là thành phần phản cách mạng. Em mình không được đi học đại học dù đậu dư điểm. 


3. Ảnh hưởng đến các mối quan hệ tình cảm

Người cha đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cách mà con gái nhìn nhận các mối quan hệ với nam giới khi lớn lên. Nếu không có một hình mẫu người cha mạnh mẽ và tích cực, con gái có thể gặp khó khăn trong việc phát triển các mối quan hệ tình cảm lành mạnh. Có lần, con gái mình nói là hàng ngày gặp bố nhiều hơn là gặp mẹ của nó. Đồng chí gái đi làm ở sở nên nhiều khi phải ở lại khuya để làm việc, trong khi mình làm tự do nên đưa đón con đi học, nấu ăn cũng như chở đi học ngoại khoá như đàn hay chơi thể thao mỗi ngày. Gần đây con gái mình nhắn tin cảm ơn bố đã nuôi nấng, chăm sóc từ bé. Mình nghĩ con mình bị ảnh hưởng nhiều về bố chúng.

Một người phụ nữ có thể bị cuốn hút bởi những người đàn ông không ổn định, xa cách về mặt tình cảm hoặc thậm chí không tốt với cô ấy, bởi vì đó là kiểu mẫu quen thuộc mà cô đã biết trong quá khứ qua hành vi của bố cô ta. Hoặc, cô ta có thể quá phụ thuộc vào bạn đời vì lo sợ bị bỏ rơi. Vụ này thì con gái mình hay tâm sự về bạn trai, tình yêu hay làm việc.


4. Sự thiếu vắng người cha và vai trò biểu tượng trong tâm lý Jungian

 Bà Susan Schwartz sử dụng các khái niệm từ phân tâm học của Carl Jung để nhấn mạnh rằng hình ảnh người cha không chỉ là một cá nhân mà còn là một biểu tượng trong tâm lý của con gái. Người cha đại diện cho quyền lực, sự bảo vệ, định hướng và thậm chí sự ổn định trong cuộc sống.

Sự thiếu vắng người cha có thể dẫn đến việc phụ nữ có cảm giác mất phương hướng trong cuộc sống, không tìm thấy sự ổn định hoặc khó khăn trong việc định hình mục tiêu và định hướng của bản thân. Họ có thể cảm thấy không được bảo vệ và không có nền tảng để đứng vững trước những khó khăn. Khi ông cụ mình ở tù cải tạo 15 năm, thì mẹ mình buôn bán nuôi con, vừa làm mẹ và đảm nhiệm vai trò người cha luôn trong suốt 15 năm.


5. “Vết thương cha” và quá trình chữa lành

Một phần quan trọng của cuốn sách là hướng dẫn phụ nữ nhận diện và chữa lành những “vết thương thiếu vắng cha”. Bà Schwartz khuyến khích họ đối diện với những tổn thương từ thời thơ ấu, tìm hiểu nguồn gốc của cảm xúc và tái kết nối với chính mình. Sự tự nhận thức và quá trình làm việc với những tổn thương này có thể giúp họ cảm thấy hoàn chỉnh và giải thoát khỏi những mô hình tiêu cực đã lặp lại. 

Mình đọc đâu đó, cho biết là phụ nữ với lợi tức thấp, thường là phải dọn vô ở với một người đàn ông khác trong vòng 1 năm, sau khi chia tay với chồng hay người tình để được chia sẻ nhà cửa. Vụ này thì mình là chứng nhân, vì lâu lâu thấy mấy bà mướn nhà kêu lấy tên chồng, Bồ cũ ra và bắt một tên mới ký tên vào hợp đồng thuê nhà. Thường là hay bị bạo hành và con cái sẽ thấy những cảnh này và sẽ chịu đựng khi lớn lên với chồng hay người tình 2 năm.

Một phụ nữ từng trải qua liệu pháp tâm lý có thể học cách xây dựng ranh giới lành mạnh trong các mối quan hệ và từ từ nhận ra giá trị của bản thân không phụ thuộc vào sự chấp thuận của người khác. Cô ấy có thể học cách yêu thương bản thân và cảm thấy tự do hơn trong việc đưa ra các lựa chọn của riêng mình. Nếu có đủ điều kiện tài chính.


6. Sự vắng mặt của người cha trong đời sống thường Nhật

Sự vắng mặt của người cha không chỉ xảy ra khi người cha không còn sống chung hoặc không hiện diện về mặt vật lý, mà khi người cha có mặt nhưng không quan tâm, không kết nối về mặt cảm xúc hoặc có những hành vi gây tổn thương như đánh đập hay loạn luân này nọ.

Một người cha có thể bị ràng buộc với công việc, không dành thời gian để lắng nghe và hiểu con gái mình, dẫn đến cảm giác cô đơn và lạc lõng của cô ấy. Hoặc, một người cha nghiện rượu và đánh đập vợ con, có thể khiến con gái cảm thấy bất lực và không tin tưởng vào người khác giới.


Cuốn sách của Susan E. Schwartz không chỉ là một cái nhìn tâm lý học về vai trò của người cha trong cuộc đời con gái mà còn là lời kêu gọi để phụ nữ hiểu và chữa lành bản thân, giúp họ trở thành những người mạnh mẽ và tự chủ hơn trong một xã hội phân tán như ngày nay. Người ta chỉ nghĩ về quyền lợi cá nhân thay vì hy sinh cho gia đình, người thân thuộc. 

Mình thấy tỷ lệ ly dị tại Hoa Kỳ. Hóa ra phụ nữ lấy nhau ly dị nhiều hơn đàn ông với đàn bà. Hóa ra phụ nữ muốn ly dị nhiều hơn. Xem tỷ lệ đàn ông lấy đàn ông. Kinh lỗi tại dần ông mọi đàng. Chán Mớ Đời 


Nhớ báo Paris Match có phong vấn ông Phạm Văn Đồng khi ông ta công du tại pháp. Ông ta cho biết có độ 2 triệu người quân nhân và công chức của Việt Nam Cộng Hoà bị đưa đi trại cải tạo. Mình không biết, bao nhiêu người con thiếu vắng cha sau 75, rồi vượt biển. Ảnh hưởng tâm lý khá sâu, khó mà giải quyết khi còn sống.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 


Nguyễn Hoàng Sơn 

Hy sinh đời bố củng cố đời con


Từ ngày hai đứa con đi học mấy khoá tài chính thì mình khá bận rộn với những câu hỏi của chúng vì chúng đi kiếm nhà để mua cho thuê. Mỗi tối thứ 2 là mấy cha con gọi điện thoại nói chuyện. Bàn tính cách thương lượng với chủ nhà muốn bán này nọ.

Đầu tiên con gái nói bà chủ căn hộ ở New York muốn bán khu chung cư có 5 căn hộ. Hỏi bà ta muốn bao nhiêu thì được biết 5 triệu khiến mình thất kinh. Hỏi bà ta còn nợ bao nhiêu thì được biết độ $350k. Mỗi căn trả $4,800/ tháng. Mỗi tháng trả đâu $14,000 thì 3 năm là hết nợ. Mình có mua một căn nhà như vậy, tiếp tục trả cho ngân hàng xong thì 3 năm sau bắt đầu lấy tiền thuê nhà trả cho chủ nhà. Mình nói nó thương lượng, tiếp tục trả tiền nợ đến khi hết (3 năm) rồi sau đó trả cho bà ta tiền cho vay lại. Nhưng bà ta đòi 1.5 triệu đặt cọc. Lý do là trong cái trust mà ông chồng để lại, bắt như vậy. Mình đoán là họ làm living trust ABC nên khi ông chồng chết, sợ bà vợ đi lấy chồng khác nên ra điều kiện bán thì phải bỏ 1.5 triệu tối thiểu để mấy người con có thể có chút gì sơ múi. Mình nói nếu con có 1.5 triệu, thì cho vay 12%, mỗi tháng được 15k, một năm được 180K, khỏi cần đi làm. Nói tiếp tục kiếm nhà khác rẻ hơn. Mình nói kiếm một căn trước rồi học nghề cho thuê. Đi từ từ. Được cái là tối nó với thằng Bồ chơi trò Cash Flow của Kiyosaki, đỡ tốn tiền đi ra ngoài lại học cách đầu tư.

Còn thằng con thì hăng hái hơn, dẫn mình đi gặp nhiều chủ nhà muốn bán. Mấy người này bầu cho dân chủ nên đầu óc hơi đi trên mây. Tuyệt nhiên nhà của họ đều thừa hưởng từ cha mẹ, còn họ thì chưa bao giờ mua được căn nhà dù được sinh ra tại Hoa Kỳ. Cho thấy người Việt mình sang đây thế hệ đầu tiên đều dành dụm, mua được nhà là một sự thành công lớn, thực hiện giấc mơ Hoa Kỳ còn người Mỹ sinh tại đây thì lại không. Đúng là ai giàu ba họ ai khó ba đời. Đến đời thứ 3 thì xem như con cháu người Việt là người Mỹ hoàn toàn thì hết lo làm ăn, buôn bán, ăn chơi tiêu xài như người Mỹ.


Người thứ nhất đến xem nhà thì thất kinh. Họ ở với bố mẹ từ lâu, rồi khi bố mẹ qua đời, vay tiền để trả phần cho bà em ở Colorado. Họ đòi 1.2 triệu trong khu nhà độ 800-900K. Hóa ra họ mượn tiền để xây một cái spa to đùng giá 120K, mà họ cũng không biết sử dụng hết các chức năng của spa. Cái mất dậy là nội cái spa này không là tốn thêm $500/ tháng để nấu nước nóng 24 trên 24. Phải đậy nắp lại và ít khi dùng vì mở ra thì bốc hơi, lại tốn tiền điện nấu nước sôi. Chán Mớ Đời 

Thiên hạ đến nhà mình hay xúi mình xây một hồ tắm ở sau vườn khiến mình buồn cười. Mình đi Los Angeles Fitness miễn phí, có hồ bơi to đùng, tội vạ gì phải xây hồ tắm cho họ đến chơi. Tốn tiền sưởi nước nóng. 

Họ lại bỏ thêm 250K để làm cái sunroom thay vì xây luôn căn phòng vì sunroom không tính vào diện tích của căn nhà dù tốn tiền. Nay mất việc, không trả nổi nên muốn bán nhưng cứ nghĩ sẽ có người ngu như sơn đen đến mua. Xem như họ bỏ ra 370K để làm mấy cái để chơi nhưng không đem lại giá trị cho căn nhà. Nếu họ tính toán một tị thì dùng số tiền này xây một ADU rồi cho thuê được $2,500-$3,000/ tháng, có thể trả tiền ngân hàng, sống về già thoải mái con gà kê. Mình nói căn nhà quá đẹp nhưng không đủ tiền để mua. Chúc phúc cho họ.


Căn thứ hai thì ở thành phố sang Villa Park. Chỉ có tội là nhà ở khu chỉ có 10,000 sqft diện tích lô đất vì bên kia đường Katella là khu có giá trị hơn thì mỗi lô đất là 20,000 sqft thì giá nhà trên 3 triệu ít nhất mỗi căn. Khi xưa, mình tìm nhà ở khu vực này nhưng mụ vợ không chịu, kêu khu này sang quá. Có mấy căn mà mình thương lượng nhưng mụ vợ không chịu mua, nay giá toàn là 4 triệu trở lên. Số mình ở nhà khu nghèo thì chịu.


Bà này thì gốc phi luật Tân, ly dị chồng, ở với mấy đứa con làm y tá. Muốn bán căn nhà giá 1.6 triệu, nhưng không được vì giá quá cao, nhà lại cũ, có 3 cái nợ; 750K, 250K và cuối cùng là 150K. 750K thì tiền lời 3.5% thì mình thấy ổn, có thể mua rồi tiếp tục trả còn 250K kia thì nằm yên. Lý do là trước năm 2008, thì wall street mua nợ rồi cộng chung bán trên thị trường chứng khoán mà người ta gọi là MERS. Bây giờ tiêu theo mấy khói nhưng giấy tờ của số tiền vẫn còn đó và không biết thuộc về ai nên cứ để đó, khi nào bán nhà thì tính sau và nợ thứ 3 là do một tên nào cho vay ngắn hạn 150K. Nếu mua thì phải trả số tiền 150K này vì tiền lời rất cao. Mỗi tháng bà ta trả đâu PITI là $3,900. Bà ta cần 2 xe cũ, mình nói có thể đưa chiếc xe Lexus của mụ vợ cho bà ta và mua một chiếc khác độ 20K nhưng bà ta phải trả 50% tiền nhà nhưng rồi bà ta đòi mình phải trả hết tiền mỗi tháng cho bà ta trong vòng 10 năm. Mình nói thằng con làm tính: trả 150K rồi 2 chiếc xe 80K rồi tiền trả cho chuyên gia mua bán địa ốc thêm 40K là 270k, cộng thêm 2 cái nợ kia là 1 triệu xem như căn nhà 1.27 triệu mà mỗi tháng bỏ thêm $4,000 hay $48,000/ năm cho 10 năm thì thêm $480,000. Có nên mua không. Thằng con làm tính xong thì kêu không. Thật sự mình đi tới đi lui thương lượng nhiều lần để dạy thằng con cách nói chuyện, thương lượng chớ ngay lúc đầu là thấy mệt rồi. Nếu họ tiếp tục trả $3,900 thì mình có thể mua. Vì giá cho mướn là tối thiểu $6,000. Nếu họ dọn ra thì mình mua được. Vì mỗi tháng có $2,000 tiền lời.

Nhà thứ 3 thì ở Costa Mesa, họ đòi 1.3 triệu, chủ nhà nói trước “non negotiable”, mình đồng ý. Mua nhà thì có hai cách: giá thấp hoặc giá cao cho chủ nhà nhưng điều kiện thuộc về mình. Họ nói nợ đâu 300k, lý do là mượn tiền để trả cho cô em vì căn nhà thừa hưởng từ cha mẹ rồi sửa sang lại, mua xe RV này nọ. Họ kêu đưa cho họ 900K, và để họ ở trong vòng 10 năm và mình tiếp tục trả nợ cho họ. Mình hỏi họ dùng 900k để làm gì, họ kêu để đi chơi trước khi chết, ăn tiêu. Khiến mình thất kinh. Khen căn nhà rồi kêu vợ mình chắc không cho mua dù căn nhà đẹp. Bỏ ra 900k, cho vay với tiền lời 12% thì mỗi tháng được 9k, một năm được 108K. Hai cha con đi về, mình nói thằng con, xem gương họ đó. Cả đời chả dành dụm gì cả, không mua được căn nhà, nay hưởng của bố mẹ rồi sẽ xài cho hết dù có 900K thì độ 2 năm là hết sạch. Vì không biết quản lý tiền bạc. Họ đòi 900K, họ nợ 300k, xem như 1.2 triệu rồi còn cho họ ở trong đó 10 năm. Rồi mình tiếp tục trả nợ cho họ trong 10 năm. Chuyện trên trời. Mấy ngày sau, họ gọi lại kêu trả trước 450K, mình nói thằng con cảm ơn. Quá nhiều. Lý do là mình mua nhà không bao giờ trả quá 10% đặt cọc.


Một hôm mình chạy đến khu thương mại của mình xem xét tình hình. Thì gặp bà quản lý giới thiệu một bà mướn căn phố dọn ra, vì có người dọn vào trả thêm đâu $1,000/ tháng. Bà này người gốc Thái Lan, mướn căn phố để may vá, sửa áo quần. Mình hỏi bà ta lý do dọn ra, kêu ông chồng về hưu và dọn về Tennessee. Mình hỏi vậy nhà của ông bà ở đây thì bà ta kêu sẽ bán. Mình nói bán cho mình nghe rồi chúc phúc bà ta.

Hôm sau ông chồng gọi kêu muốn xem nhà không. Mình nói tuần tới lên vì hơi xa. Ông ta đòi $425K, nhà 4 phòng ngủ, 2.5 tắm, rộng 2,916 sqft, đất 2.5 acres. Có giếng nước, điện thì năng lượng mặt trời, chỉ có mua Propane để xài. Ông ta có nợ 270K với tiền lời 2.75% của VA, dành cho cho cựu chiến binh và đồng ý cho mình tiếp tục trả nợ này. Xem như mình nợ ông ta 150K nhưng mình nói chỉ có 40K, còn thiếu ông ta 110K, sẽ đưa sau 15 năm sau khi mình tái tài trợ hay bán căn nhà. Tổng cộng PITI là $1,892/ tháng cho thuê độ $2,500. Thế là bắt tay rồi mình về nhà làm giấy tờ. Hôm qua đến gặp lại. Đưa giấy tờ cho họ đọc rồi kêu bà quản lý của mình chạy lại thị thực chữ ký. Sau đó chở họ chạy lên Bakersfield, mất 90 phút may quá trước 3:00 chiều thứ 6, để Record giấy tờ sang tên. Sáng nay, mình sẽ chuyền tiền cho họ. $40,000, 10% giá bán. Họ bán nhà cho cho mình, ký giấy tờ, thị thực chữ ký sang tên cho mình, nộp cho nhà nước mà chưa lấy mình một đồng.


Con gái muốn hùn vốn nên mình làm giấy tờ cho hai đứa con làm chủ, để chúng khấu trừ thuế. Xem như hy sinh đời bố củng cố đời con. Nay về già, dạy thằng con quản lý nhà cửa rồi tụi nó tìm được nhà thì thương lượng, giúp chúng mua, giúp chúng upload phần mềm của mình để sau này chúng tự mua. 


Thằng con đi theo bố, quan sát bố mua nhà dễ như mẹ đi mua áo quần. Nó hỏi sao mẹ lại kêu bố không biết ăn nói, nói chuyện vô duyên nhưng người ta lại bán nhà cho bố, dù chưa đưa họ một đồng. Mình giải thích nói chuyện để cưa gái khác với nói chuyện để người ta giao tiền, tài sản cho mình rất khác nhau. Con chọn cách nào? Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Văn hoá Thức Tĩnh (Woke culture)

Mình nhận thấy từ mấy năm vừa qua, không khí trong gia đình hay khi gặp thân hữu, lối nói chuyện của mọi người rất cẩn trọng vì ngại vướng “political correctness (PC)”. Con mình hay la, kêu bố kỳ thị, không được nói người da đen mà dùng cụm từ người da màu này nọ, khiến mình nhiều khi nổi điên. Người da trắng cũng là màu trắng không lẻ không có màu. Cuối cùng mình mò tài liệu đọc thì khám phá ra chủ nghĩa thức tĩnh (wokeism) đã được giảng dạy trong trường học và đại học bởi những giáo sư thiên tả. Sự ảnh hưởng đến xã hội khá ăn sâu vào văn hóa đương đại. Các giáo sư khuyến khích sinh viên tốt nghiệp làm việc cho các tổ chức vô chính phủ, ít tiền dù bố mẹ bỏ biết bao nhiêu tiền cho 4 năm đại học.


Bầu cử vừa qua có thể gian tiếp nói lên sự chán chường của người Mỹ bình thường đối với nền văn hóa của giới trí thức áp đặt lên giai cấp bần cố nông Hoa Kỳ. 

Thời mình đi học thì các giáo sư mát xít khá đông trong đại học, thúc đẩy cuộc đấu tranh giai cấp. Dạo ấy 25% người Pháp là theo Đảng cộng sản. Các lễ lạc như fête de l’huma đông người nhưng khi LIên Sô sụp đỗ thì cuộc đấu tranh giai cấp do Karl Marx khơi mào, được đổi qua cuộc đấu tranh về chủng tộc mà Hoa Kỳ là cái nôi của Melting pot. Các cuộc nổi dậy ngày nay, bạo động tại Âu châu cũng như Hoa Kỳ đều dựa trên chủ nghĩa thức tĩnh, da đen, với Black Lives Matter (BLM), với lịch sử nô lệ hay ả rập, hồi giáo tại Âu châu với chủ nghĩa thực dân mà người Tây phương đã thực hiện tại các xứ phi châu. Ít có phong trào nào do chính người gốc Á châu nổi dậy. Người ta không chào quốc kỳ mà quỳ gối để tưởng niệm nạn nhân của nô lệ, hay người ả rập bên Âu châu,… có lẻ ông trump đắc cử đã nói lên sự chán chường về tinh thần bị áp đảo, lo ngại ăn nói, không còn tự do ngôn luận, vì sợ làm tổn thương ai đó. Vấn đề là chúng ta có thể bị tổn thương bởi một lời nói nào đó nhưng chưa chắc chúng ta đúng.

Sách của giáo sư đại học Harvard Michael J. Sandel, ông ta có lớp mà mình có theo học được một năm qua mạng.


Ông Elan Musk kể là mất một người con vì đi học, được các giáo sư thuyết giảng nào là tư bản không tốt bốc lột nhân viên nên không muốn gặp ông ta luôn và chuyển giới tính, xem như ông ta mất một người con. Từ đó ông ta từ bỏ Đảng Dân Chủ và theo phò ông Trump để đánh chủ nghĩa thức tĩnh.

Về Âu châu mình cũng có cảm giác tương tự ở Hoa Kỳ, Tây đầm cũng không dám nói, thổ lộ tâm tư của họ, nói lên những gì họ suy nghĩ. Có mình từ bên Mỹ về nên họ mạnh miệng một tí, lo sợ về tương lai. Những ai ủng hộ trump cũng không dám lên tiếng khiến các cuộc thăm dò trước bầu cử điều sai vì không ai dám nói sự thật. 

Nói chuyện với anh bạn người hòa lan, anh ta cho biết hoa hậu của xứ anh ta là một ông thần chuyển giới tính khiến lần đầu tiên trong nước, tất cả đàn ông xứ hòa Lan Không mơ ngủ với tân hoa hậu, chỉ muốn ngủ với vợ. Kinh


Có vài tài tử nổi tiếng da đen như Denzel Washington, Morgan Freeman lên tiếng chỉ trích sự việc, họ cho biết khi nói đến sự kỳ thị là hạ giá người da đen còn ông đạo diễn tài tử Clint Eastwood thì chống đối hoàn toàn. Được cái là những người này nổi tiếng nên không phải quỳ lạy hồ ly vọng để được đóng phim. Có giáo sư Thomas Sowell, một người da đen, viết nhiều sách cho rằng chia rẻ chủng tộc làm hư hỏng người da đen vì cấy trong đầu họ là nạn nhân. Ông này khi xưa là thành phần đấu tranh mát xít. Khiến người da đen đổi lỗi cho quá khứ, không vươn lên được. Thị trưởng thành phố San Francisco, giảm ngân sách của cảnh sát để lấy tiền đó đền cho người da đen vì tổ tiên họ bị ngược đãi, giúp nạn ăn trộm, ăn cướp gia tăng khiến dân tình bầu người khác.

Năm nay thống đốc Cali mới ký đạo luật, cấm trường học báo cho phụ huynh về giới tính hay đổi giới tính của học sinh. Khiến mình thất kinh vì chưa bao giờ nghe nói đến. Giới đồng tính rất mạnh tại Cali, đã lobby để đạo luật này được thông qua mà đa số phụ huynh chưa bao giờ nghe đến hay được bàn cãi. Dưới đây là đường dẫn của NPR, khuynh tả để các bác đọc. 

https://www.npr.org/2024/07/16/nx-s1-5041437/california-bans-school-rules-requiring-parents-notification-of-childs-pronoun-change


Mình xin tóm tắt lại những gì mình đọc:


1. Bối Cảnh Lịch Sử và Xem Xét Lại Lịch Sử

Di Sản của Chế Độ Nô Lệ và Chủ Nghĩa Thực Dân: Phân tích “thức tỉnh” (woke) xem xét cách mà chế độ nô lệ và chủ nghĩa thực dân đã định hình sự bất bình đẳng ngày nay. Điều này đã dẫn đến các sáng kiến như tranh luận về bồi thường và các phong trào nhằm loại bỏ hoặc cung cấp bối cảnh cho các tượng đài tôn vinh những nhân vật lịch sử có liên quan đến chế độ nô lệ và thực dân. Chúng ta không dính dán gì đến những việc xẩy ra từ mấy trăm năm về trước, nay phải đóng thuế để bồi thường cho con cháu những nạn nhân khi xưa.

Ví dụ: Các tượng đài của các lãnh đạo phe Liên minh miền Nam trong cuộc nội chiến ở Mỹ đã bị gỡ bỏ, và các con đường hoặc trường học được đổi tên nhằm phản ánh việc không tôn vinh những nhân vật liên quan đến phân biệt chủng tộc. Như Kha Luân Bố , tướng Robert Lee,… nên nhớ các người sáng lập ra Hoa Kỳ đều có nô lệ làm việc cho họ. Ông Washington, Jefferson, Hamilton,… 

Ông Robert Lee là một tướng giỏi, ông ta đánh phe miền Bắc xiểng niềng, người ta muốn ông ta sử dụng chiến sách lẫn trong người dân, khiến quân đội miền Bắc không dám đánh nhưng ông ta từ chối sợ chết dân, nên dân tình nhớ ơn ông ta mà làm đài tưởng niệm người quý trọng nhân mạng hơn là chiến thắng. Sau khi đầu hàng ông ta hứa sẽ nói với binh sĩ miền nam tôn trọng sự ký kết giúp Hoa Kỳ bình yên sau cuộc chiến. Không có trả thù giữa hai bên. 


Chúng ta học lịch sử để hiểu hiện tại và tránh đi lại vết bánh xe lịch sử, giúp thế hệ chúng ta khá hơn tổ tiên chúng ta. Chớ học lịch sử để chửi người xưa, sử dụng sự hiểu biết ngày nay để lên án người xưa là một suy nghĩ khá quái đản. Đây sách lịch sử, gọt bỏ hết các nhân vật này thì làm sao con cháu chúng ta biết rõ lịch sử để có cái nhìn minh bạch hơn.

Khi mình ở Việt Nam, còn nhỏ nên chỉ biết những gì được dạy trong sách, hay những gì đã được kiểm duyệt về lịch sử Việt Nam cận đại. Đến khi ra hải ngoại thì có cơ hội đọc các cuốn sách của Tây, cũng như của Việt Cộng, giúp mình có một cái nhìn từ 3 phía, đã tham gia trong cuộc chiến chống pháp dành độc lập, cũng như sau này đọc sách báo Mỹ, để có một cái nhìn hơi khách quan, dù vẫn bị ảnh hưởng của những gì mình đã học tại Việt Nam.

Thay Đổi Chương Trình Học Tập: Hoạt động “thức tỉnh” thúc đẩy một chương trình học bao quát hơn, phản ánh những đóng góp và khó khăn của các nhóm bị thiệt thòi. Điều này bao gồm việc thách thức các quan điểm truyền thống thường bỏ qua hoặc bóp méo những trải nghiệm này. Mình không thấy họ nhắc đến các đạo luật kỳ thị người Tàu hay nhắc đến người Nhật bị bắt bỏ tù sau khi quân đội Nhật Bản tấn công Chân Trâu Cảng. Mình viếng thăm bảo tàng viện nhỏ của vùng Palo Verde thì thấy kinh vì người Nhật bị bỏ tù khi ra tù , đất đai của họ bị chiếm, nay là bạc tỷ được người Mỹ da trắng cướp. Tại sao họ đòi quyền lợi cho người da đen nhưng người gốc Mễ bị mất đất hay người Nhật thì không. Gần đây có một hậu duệ gốc đa đen đã được trả tiền lại vì miếng đất của cha ông họ bị người Mỹ da trắng cướp. 

Ví dụ: Việc đưa lý thuyết chủng tộc phê phán vào các cuộc thảo luận giáo dục nhằm nhấn mạnh cách phân biệt chủng tộc đã được khắc sâu trong hệ thống pháp luật và xã hội qua thời gian. Mình khám phá là có nô lệ da trắng, và có những chủ nhân người “da màu” sở hữu nô lệ. Nguy hiểm hơn là khi người ta xây cái đập ở Louisiana, thì người ta thích mướn nhân công người gốc Ái Nhỉ Lan thay vì nô lệ. Lý do là nếu một người nô lệ chết thì công ty phải đền cho chủ họ đâu $900, còn người ái nhỉ lan di cư sang Hoa Kỳ, có chết thì chôn rồi kêu thằng khác. Cho thấy thời đại ấy người nô lệ có giá hơn một người da trắng gốc ái nhỉ lan. 

Những điều này không có ghi chép trong sách lịch sử mà con mình học, phải tìm kiếm sách ngoài luồng mới khám phá ra. Mình hỏi thằng Bồ của con gái, gốc Ái nhỉ Lan, có biết vụ này thì hắn nhìn mình như bò đội nón. Hứa sẽ tìm tài liệu để đọc vì ở trường không có dạy.

Quyền Lợi và Công Nhận Người Bản Địa: “Thức tỉnh” khuyến khích việc công nhận các bất công lịch sử đối với cộng đồng người bản địa, chẳng hạn như chiếm đoạt đất đai và xóa bỏ văn hóa. Các tuyên bố công nhận đất đai và nỗ lực bảo vệ di sản văn hóa người bản địa đã trở nên phổ biến như một cách thể hiện sự tôn trọng và nhận thức.

Ví dụ: Các chiến dịch đổi tên “Ngày Columbus” thành “Ngày Người Bản Địa” phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn nhận và kỷ niệm lịch sử. Vụ đổi tên này, để mình suy nghĩ thêm rồi sẽ bổ túc sau.


2. Phong Trào Xã Hội Hiện Đại

Phong Trào Công Bằng Chủng Tộc: Phong trào “thức tỉnh” hiện đại có tác động sâu sắc đến việc vận động công bằng chủng tộc. Khi chúng ta nhắc đến chủng tộc là tự khuấy lên một vấn đề mà trên thực tế ít ai để ý đến. Cứ xem phim quảng cáo, một ông da đen sống trong nhà đẹp, khu giàu sang thường là có bà vợ da trắng. Đó là gương thành công của người Mỹ da màu. 

Ví dụ: Phong trào Black Lives Matter (BLM), xuất phát từ các vụ cảnh sát giết người da đen, thể hiện cách nhận thức “thức tỉnh” được sử dụng để làm nổi bật bạo lực hệ thống và yêu cầu cải cách trong lĩnh vực cảnh sát, tư pháp hình sự và phân biệt chủng tộc. Mình thấy trên mạng, quay cảnh cảnh sát đến bắt mấy khán giả da trắng xem banh chuỳ, đánh đập, đá tùm lum và người Mỹ da trắng đặt câu hỏi. Nếu là người da đen thì đã được giới truyền thông đưa lên còn da trắng thì không. Cho thấy có sự bất công trong xã hội nhưng nếu không làm lợi hay giúp họ bán quảng cáo thì sẽ được dẹp tiệm.

Bình Đẳng Giới và Phong Trào Nữ Quyền: “Thức tỉnh” ngày nay có nghĩa là tích cực tham gia và ủng hộ các phong trào bình đẳng giới, thách thức chủ nghĩa phân biệt giới tính, thành kiến và bạo lực giới.

Mình đọc nghiên cứu về ly dị tại Hoa Kỳ thì các hôn nhân giữa nam và nữ có đến 49% ly hôn, giữa đàn ông và đàn ông thì 28% còn giữa phụ nữ và đàn bà lên đến 72%. Kinh

Ví dụ: Phong trào #MeToo đã làm sáng tỏ tình trạng quấy rối và tấn công tình dục lan rộng, đặc biệt trong môi trường làm việc. Nó đã thay đổi các cuộc trò chuyện về đồng thuận, chính sách nơi làm việc và trách nhiệm cho những người có quyền lực lạm dụng. Cái này đúng 1 phần nhưng rất nguy hiểm vì đàn ông cũng có thể là nạn nhân của bạo lực gia đình, hay bị sách nhiễu tình dục tại công sở nhưng không ai tin. Tại quận cam cách đây đâu 20 năm có vụ một ông kiện bà sếp sách nhiễu tình dục ông ta. Chắc ông ta đẹp trai. 

 Có vụ tài tử Johnny Depp và bà vợ hay bạn gái đưa nhau ra toà. Thiên hạ ùn ùn kêu ông này bạo hành cô ta này nọ, khiến mình thấy ông Depp này là ngọng rồi nhưng từ từ các chứng cớ đưa ra thì được biết cô ta bạo hành ông Depp này và toà tuyên án cô ta phải bồi thường mấy triệu chi đó. Cô ta có căn nhà gần miếng đất của mình, và đang rao bán. Mình ủng hộ phụ nữ kêu đòi công lý khi bị đàn ông sách nhiễu tình dục nhưng không được lạm dụng. Tương tự vợ chồng bỏ nhau, đa phần người bố không được thăm con vì người vợ muốn trả thù chế độ cũ, kêu tòa ra lệnh tên chồng cũ không được lai vãng lại gần nhà. Cho thấy sự bất công khi chúng ta áp đảo, làm áp lực để bảo vệ một bên. Trước đây chạy xe trên xa lộ về Riverside mình thường thấy tấm bảng đòi hỏi quyền làm cha. 

Ai rảnh nên được cuốn sách này để hiểu thêm về cha mẹ ly hôn khiến con cái thiếu vắng cha vì người mẹ muốn trả thù. 

Vận Động cho LGBTQ+: Góc nhìn “thức tỉnh” ủng hộ quyền lợi cho cộng đồng LGBTQ+, như hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới, công nhận các bản dạng phi nhị nguyên giới và vận động cho bình đẳng người chuyển giới trong y tế, thể thao và các lĩnh vực khác. Vụ này thì mình không đồng ý. Quyền tự do con người thì anh hay chị muốn yêu ai, chuyển giới thì quyền của họ nhưng đừng bắt mình phải đóng thuế để trả tiền cho họ lên bàn mỗ. Mỗi lần lên Bắc Cali là mình hơi bị lộn xộn vì khi đi nhà vệ sinh, không biết vô cửa nào vì để lộn xộn giới tính.

Ví dụ: Việc vận động sử dụng ngôn ngữ bao trọn, đại từ trung tính về giới và đại diện tốt hơn trong truyền thông đã dẫn đến những thay đổi trong các tiêu chuẩn và chính sách công cộng bao trọn hơn. Khi một ai đổi giới tính thì làm sao mình biết được để gọi cô hay chú. Cuộc đời đã lộn xộn nay còn phải lo lắng vấn đề giới tính nào. Khi xưa học văn phạm pháp ngữ, chia động từ không là mình điên luôn. Chỉ có khi qua pháp thì mới bắt đầu hiểu khi nói chuyện, dùng thì nào chớ ở Việt Nam thì ngọng muôn đời. Điển hình có ông cựu lực sĩ nào chuyển giới, nay phải gọi ông ta là bà được giải  thưởng người đàn bà trong năm sau 1 năm chuyển giới tính.

Công Bằng Kinh Tế: Hoạt động “thức tỉnh” liên quan đến các vấn đề về bất bình đẳng kinh tế, chẳng hạn như khoảng cách giàu nghèo, quyền lao động và nghèo đói.

Ví dụ: Phong trào “Fight for $15” (đấu tranh vì mức lương 15 đô la), vận động cho mức lương tối thiểu cao hơn, phù hợp với trọng tâm “thức tỉnh” về việc giảm bớt bất bình đẳng kinh tế mà các cộng đồng bị thiệt thòi phải đối mặt. Các tay làm luật này, không hiểu gì về kinh tế. Khi anh mở tiệm thì có thợ giỏi thì sẽ trả lương cao để giữ họ, đây bắt trả lương tối thiểu $15 khiến chủ đóng cửa, nhân viên thất nghiệp đi kiếm việc khác không được. Các công ty bán thức ăn nhanh như Pizza Hut, đóng cửa rất nhiều.


3. Đại Diện Văn Hóa và Truyền Thông

Đại Diện Đa Dạng trong Truyền Thông: Nhận thức “thức tỉnh” yêu cầu các hình ảnh đa dạng và chân thực hơn của các nhóm bị thiệt thòi trong phim ảnh, truyền hình, văn học và nghệ thuật. Sự việc này thì khi xưa đúng, một tài tử da trắng đóng vai một người tài giỏi võ nghệ trong phim Kung-Fu. Yul Bruyner đóng vai một ông vua xứ Thái Lan,… 

Ví dụ: Các bộ phim như “Black Panther” và “Crazy Rich Asians” được ca ngợi vì tập trung vào các câu chuyện về người da đen và người châu Á, mang lại cả đại diện tích cực lẫn các câu chuyện được kể từ chính các cộng đồng này. Thật sự vì phim hay nên người ta xem, khám phá ra những câu chuyện nhân văn qua các phim tàu hay đại Hàn đoạt giải Oscar, vì hay đâu phải vì da vàng thức tĩnh này nọ. 

Thách Thức Các Định Kiến và Thành Kiến: Hoạt động “thức tỉnh” thách thức các định kiến có hại và yêu cầu sự đại diện công bằng.

Ví dụ: Disney và các hãng phim lớn khác đã đánh giá lại cách họ khắc họa một số nhân vật hoặc thay đổi nội dung cũ có yếu tố nhạy cảm về văn hóa. Khi xưa, mình đọc sách Bạch Tuyết và 7 chú Lùn nay họ thay đổi hết hay công chúa  ngủ trong rừng, sẽ được một công chúa khác đến hun hay chuyển giới tính. Chán Mớ Đời công ty Diíney World trả tiền cho nhân viên nữ đi qua các tiểu bang màu xanh dân chủ để phá thai. Tại sao lại giúp giết đi những khách hàng tương lai.

“Hủy Bỏ Văn Hóa” vs. Trách Nhiệm: Các nhà phê bình văn hóa “thức tỉnh” thường nhấn mạnh “hủy bỏ văn hóa” — một hình thức chỉ trích công khai hoặc “hủy bỏ” ai đó vì các hành động trước đây bị cho là xúc phạm hoặc có hại. Những người ủng hộ cho rằng đây là một hình thức trách nhiệm với hành vi có hại, trong khi những người phản đối cho rằng đây là sự lạm quyền, gây ức chế đối thoại và tự do ngôn luận. Đưa đến người Mỹ bất kỳ chủng tộc nào, bất mạn và bầu cho Đảng cộng hoà vừa qua. Họ có thể gọi những ai bầu cho ứng cử viên cộng hoà là ngu si (stupid) nhưng nếu ai gọi là người da vàng, da đen, la-tinh thì bị họ lên án kỳ thị.


4. Thực Hành Xã Hội và Nơi Làm Việc

Các Sáng Kiến Về Đa Dạng, Công Bằng và Hòa Nhập (DEI): Nhiều nơi làm việc và tổ chức đã áp dụng các chương trình DEI nhằm xây dựng văn hóa bao trọn, giải quyết định kiến và thúc đẩy cơ hội bình đẳng cho các nhóm thiệt thòi.

Ví dụ: Các công ty đã nỗ lực đa dạng hóa đội ngũ lãnh đạo, giảm chênh lệch lương theo giới và chủng tộc, và thực hiện đào tạo chống định kiến. Chính sách này dẫn đến vấn đề các công ty không thể tuyển dụng những người tài giỏi, hay tạo nên một vấn nạn khác, điển hình các học sinh gốc da vàng, dù học giỏi nhưng bị hạn chế khi xin theo học các đại học, tuy là thiểu số tại Hoa Kỳ nhưng lại bị giới hạn khi xin học các địa học, dù có điểm SAT cao.

Ngôn Ngữ Bao Trọn: Văn hóa “thức tỉnh” thúc đẩy việc sử dụng ngôn ngữ bao trọn để tôn trọng bản sắc của mọi người, dù liên quan đến chủng tộc, giới tính, xu hướng tình dục hay khuyết tật. Điều này đã dẫn đến thay đổi trong việc sử dụng đại từ trung tính, loại bỏ các thuật ngữ xúc phạm và áp dụng các thuật ngữ mới phản ánh bản sắc đa dạng.

Ví dụ: Các thuật ngữ trung tính về giới như “Latinx” hoặc “folx” đã được giới thiệu để bao trọn các cá nhân không phải nhị nguyên giới và người phi nhị giới.


5. Công Lý Môi Trường và Khí Hậu

Cách Tiếp Cận Liên Kết: Nhận thức “thức tỉnh” nhận ra rằng biến đổi khí hậu ảnh hưởng không cân đối đến các cộng đồng thiệt thòi do các yếu tố như nghèo đói, thiếu cơ sở hạ tầng và bất công hệ thống.

Ví dụ: Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc về môi trường — nơi các cộng đồng da màu có nhiều khả năng sống gần các cơ sở xử lý chất thải nguy hiểm hoặc khu vực bị ô nhiễm — đã trở thành trọng tâm chính trong phong trào môi trường. Trên thực tế, các đại dương là bãi rác của nhân loại nhưng ít ai nhắc đến. Họ sử dụng những điểm giúp họ tìm cách tạo dựng thêm củi để giúp họ tiến sâu vào cuộc tranh đấu ý thức hệ. Nhớ có dạo, ông Biden lên, bỏ ngỏ biên giới nên thống đốc Florida chở mấy người di dân lậu lên vùng nhà giàu có dân chủ như ông Obama. Họ sai vệ binh quốc gia đến hốt di dân lậu đi ngay. Cho thấy trí thức nói cho vui chó do họng dám đem người nghèo vào nhà hay khu vực của họ. 

Các Phong Trào Lãnh Đạo Trẻ: Các nhà hoạt động trẻ như Greta Thunberg đã áp dụng lăng kính “thức tỉnh” vào biến đổi khí hậu, nhấn mạnh nhu cầu về sự công bằng, bền vững và hành động ngay lập tức để bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai. Giới truyền thông ca tụng cô bé này như một thánh sống đến khi cô ta lên tiếng về người dân Palestine, bị quân đội do thái diệt chủng thì bị bịt mồm.


6. Chính Sách Công và Thay Đổi Pháp Lý

Cải Cách Tư Pháp Hình Sự: Góc nhìn “thức tỉnh” kêu gọi cải cách trong ngành cảnh sát, luật về mức án và tỷ lệ giam giữ, thường tập trung vào việc giảm bớt định kiến hệ thống chống lại người da đen, gốc la-tinh và người bản địa.

Ví dụ: Các nỗ lực nhằm chấm dứt hệ thống bảo lãnh bằng tiền mặt, ảnh hưởng không cân đối đến các bị cáo nghèo hơn, và các sáng kiến nhằm giảm tỷ lệ giam giữ hàng loạt phản ánh đưa đến tình trạng những ai ăn cắp tài sản người khác dưới $1,000 sẽ không bị truy tố ra toà và ở tù. Đưa đến tình trạng dân tình chạy vào các siêu thị hay hàng quán ăn cắp, cướp mà cảnh sát chỉ đứng nhìn. Cuộc bầu cử vừa qua cho thấy tại Vali, 70% cử tri là dân chủ nhưng họ bỏ phiếu cho proposition 36, bãi bỏ luật không bắt người ăn cắp dưới $1,000 lên đến 76% cử tri đi bầu. 


I'm one of the parents who suffers when my son from normal, super smart (accomplished private high school with high score) turns into someone (called "They", not "He or She"), who refuses to study hard in college when we, the parents, finance everything ... He no longer respects his parents and only listens to his Trans friends. This situation causes problems to the young people nowadays and there is no future for them .


Đó là văn hóa mà chúng ta đang sống mà cuộc bầu cử vừa qua, một số người Mỹ đã bỏ phiếu cho ông Trump vì muốn bãi bỏ hôn nhân khác phái hay cấm đàn ông, chuyển giới tham gia các tranh tài với phụ nữ. Như vụ thế vận hội vừa qua có bà võ sĩ giống đàn ông đấm bà võ sĩ gốc ý bể mũi. (Còn tiếp)


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn